Heimskringla - 10.08.1916, Blaðsíða 4

BLS. 4.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 10. ÁGÚST 1916.
HEIMS K Ií IN GLA
(Stofnntt »8S«)
Kemur út á hverjum Fimtudegi.
(ttgefendur og eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
VertS blat5sins í Canada og Bandaríkjun-
um $2.00 um áriö (fyrirfram borgaö). Sent
tll íslands $2.00 (fyrirfram borgaö).
Allar borganir sendist ráösmanni blaö-
sins. Póst eöa banka ávísanir stýlist tll The
Viking Press, Ltd.
M. J. SKAPTASON, Ritstjóri
S. D. B. STEPHANSON, ráösmaöur.
Skrifstofa:
T29 SHERBROOKE STREET., WINNIPEO.
P.O. Bex 3171 Talslml Garry 4110
ÉR SKULUM ALDREI SLIÐRA
SVERÐIÐ fyrri en Belgía í fullum
mæli er búin að fá alt, sem hún
hefir í sölur lagt og meira; ekki
fyrri en Frakkland er trygt og óhult fyrir á-
rásum fjandmannanna; ekki fyrri en rétt-
indum hinna smærri þjóða í Evrópu er áreið-
anlega borgið, og ekki fyrri en hervald Prússa
er brotið og að fullu eyðilagt.—ASQUITH.
Liðsafnaðar-samtok
Margir hafa óefað lesið í hinum ensku
blöðum áskorun Liðsafnaðarfélags borgar-
anna til stjórnarinnar í Ottawa, þar sem skor-
að er á stjórnina, að koma herskyldu á í
Canada, svo að mögulegt verði að senda til
vígvallanna þessar 500,000 þúsundir her-
manna, sem Canada bar að senda, sem sinn
skerf til varnar alríkinu, til varnar landi og
lýð. Þetta gjörðist á opmberum fundi hér
fyrir skömmu, og hefir þetta óefað borist út
um allar bygðir Manitoba fylkis.
Enginn maður getur efast um áhuga og
föðurlandsást félagsmanna þeirra, sem til-
heyra félaginu “Citizen’s Recruiting League”,
og vafalaust hafa þeir vakið menn um alt
fylkið til að íhuga vandlega þetta stórvægi-
lega og mikilsverða málefni. Á fundinum,
sem félagsmenn héldu um þetta nú nýlega,
komu fram skoðanir fjöida manna, sem þeir
höfðu komist að eftir langar og rækilegar í-
huganir, og voru margar þeirra svo orðaðar,
að þær eru ekki skemtilegar aflestrar.
Því er ver og miður, að það er hverju
orðmu sannara, að hvar sem menn fara um
borg og bvgðir, sjá menn þúsundir liðfæl-
inna manr.?, sem hér eru “slackers” nefndir.
Eftir tveggja ára stríð, eftir langar og marg-
ar umræður í blöðum og á opmberum ræðu-
pöllum, þá er tæplega hægt að hugsa sér, að
fælni þessi og slakleiki, að gegna skyldu sinni,
geti komið af því, að menn sjái ekki eða
skiþi ekki, hvað þörfin og nauðsynin er brýn
og yfirgnæfandi. — Menn geta ekki hugsað
sér aðra ástæðu en sjálfselskuna, sem haldi
mönnum frá að bjóða sig fram, — nema í
þeim tilfeilum einum, þar sem algjörlega ó-
mótmælanlegar ástæður eru fyrir hendi, að
halda mönnum kyrrum heima. Og það eru
ákafleg vonbrjgði fyrir marga menn að hugsa
sér það, að öllum vonum og öllu trausti til
drengskapar og karlmensku manna sé á
glæ kastað, og það að öllu ónýtt og einskis-
virði hér í Canada, — landinu, sem er eitt af
þeim fáu löndum heimsins, sem laust er við
herskyldú alla. En þetta er niðurstaðan, sem
Liðsafnaðarfélagið hefir komist að, og eftir
því, sem séð verður, er hún réttlát og sönn.
Það er eins og mammon og velgengnin ríki
og ráði í hugum vorum. Og enginn maður
getur sýnt fram á neina aðra ástæðu. En lof-
orð Canada er óuppfylt ennþá. Það vantar
150,000 menn.
Sannanir eða ástæður á móti herskyldu
eru margar. Og að færa hana í lög væri ó-
heppilegt; gæti máske orðið sorglegt. Það
er áð eins ein aðferð hugsanleg, til að koma
í veg fyrir æsingar þær, sem vafalaust munu
af þessu leiða og fara meira og meira vax-
andi, og hún er sú, — að þeir sem geti bjóði
sig fram sjálfir!
Allir þeir, sem í herinn ganga, skilja það
vel og finna, að það er gjört í þeim ákveðna
tilgangi, að vinna sigurinn í stríði þessu, og
einnig til þess, að bjarga landinu, sem vér lif-
um í, og þjóðinni hér frá herskyldunni og ó-
kostum þpim og hættum, sem henni fylgja,—
hættum þeim og ófögnuði öllum, sem kvikna
myndi í franska fylkinu Quebec og kanske
víðar, og illum áhrifum á innflutning í land
þetta.
Þá hefir nú komið upp ný afsökun, til
þess að fæ st undan að ganga í herinn, og
er hún sú, að stríðið sé bráðum búið. — En
væri svo, þá væru því minni þrautirnar að
þola fyrir þá, sem skrifuðu sig í herinn, og
minna að leggja í sölurnar. Á þessum hug-
myndum hlýtur að bera mest hjá þeim, sem
gjarnir eru á að blekkja sjálfa sig og skilja
lítið eða ekkert í málum þeim, sem um er
verið að berjast.
Bandamenn eru nú fyrst farnir að sækja
á af alvöru og kappi, og öllu þessu voðalega
stríði er nú snúið við. — En löng er leið til
Berlínarborgar og erfið, og það er ekkert
annað en fullkonrnn sigur yfir óaldarmönn-
unum, sem getur réttlætt alt það ógrynrii i
fjár, sem lagt hefir verið í sölurnar, öll þau j
mannslíf í milíónatali, sem kastað hefir verið !
ið út, til þess að verja frelsið og menning- j
una. Hálfgjörður friður eða bráðabyrgar- j
friður er óhugsandi. Það væri að gefa 'þeim j
vonir um betri kosti, ef að þeir reyndu aftur. j
Það væri að næra og fæða sílogandi styrj- ]
aldar-löngun í huga þeirra, að ná öllu aftur |
og meiru, — gjöra aðra tilraun til þess að !
brjóta undir sig heiminn. En þessu takmarki, j
fullum, ótvíræðum og afgjörandi friði, get- j
um vér að eins náð með því að leggja fram ,
stöðugan áhuga og framkvæmd og óbilandi
þolgæði og kapp. Hver ein einasta þjóð í j
flokki Bandamanna, stór og smá, verður að j
leggja alt sitt fram í alvörumálum þessum. j
— Ef að Canada bregður loforð sín og heit, {
þá er illa farið. En vér vonum, að það reyn- ,
ist, hvernig sem fer, að hinir íslenzku borg- ]
arar Canada hafi lagt sinn skerf fullan til
mála þessara.
------o------
Islendingadagurinn.
»
Eins og vanalega var Islendingadagurinn
haldinn hér í borg 2. ágúst, og þótti hepnast
ágætlega. Veðrið var fagurt og yndislegt;
menn voru glaðir og * kátir, og þenna dag
voru þar saman komnir einna flestir, sem
nokkurntíma hafa sótt samkomu þessa, eða
töluvert á þriðja þúsund.
Dagurinn fór prýðilega fram, og auk
ræðumannanna má það hvað mest þakka
hermönnunum og fimleikahópum þeim, sem
þar sýndu listir sínar, og svo framúrskarandi
dugnaði forstöðumannanna. — Þá má ekki ]
gleyma “bandinu” eða hornleikaraflokknum,
sem öllum kemur saman um, að hafi verið
einn hinn bezti hornleikaraflokkur, sem nokk-
urntíma hafi á Íslendingadagshátíð verið. —
Það var hornleikaraflokkur 108. herdeiídar-
innar, Bradburv-deildarinnar. Lék flokkur-
inn mörg log íslenzk og fórst snildarlega.
Goðmundur Kamban, höfundurinn að
sjónleiknum “Hadda Paddá’ , talaði vél og
skörulega um ísland. Aðal atriðið í ræðu
hans var það, að listin væri hið eina, sem
verulegt og varanlegt væri, og fyrir fámenna
þjóð sem íslendinga væri listin og andlegar
framfarir hið eina, sem uppi gæti haldið
minningu þeirra, þó að trúin breyttist, málið
týndist, þjóðirnar flyttust úr einu landi í
annað, þá væri það listin, sem lifði.
Dr. Brandson flutti fyrirtáksræðu um
Bretaveldi, sem hér sézt nú í blaði þessu. j
Sýndi hann fram á, að Bretar hefðu um aldir
fyrir einstaklingsfrelsinu barist og breitt það ]
út um allan heim meira en nokkur önnur j
þjóð. — Bauð hann alla velkomna á degi
þessum, sem haldinn væri í minningu þess, er
Kristján Danakonungur hinn níundi gaf ís-
lendingum stjórnarskrána 1874.
Síra Friðrik Hallgrímsson talaði fyrir
minni Canada og íslendinga í Vesturheimi,
og gat þess, að tiigangur samkomu þessarar
væri sá, að íslendingar geymdu það bezta úr
íslenzku þjóðerni, til að leggja sem sinn skerf
til þessarar nýju þjóðar, sem hér væri að
myndast í Canada, af hinum fjöl/nörgu þjóð-
um hins gamla og nýja heims.
Þá talaði Miss Steina J. Stefánsson, fregn-
riti blaðsins Free Press, og gat þess, að þetta
væri í fyrsta sinni, sem konur gætu haldið
hátíð í Manitoba og borið fram þakklæti sitt
fyrir frelsi kvenna, því að á ári þessu veitti
Manitoba konum kosningarrétt til jafns við
karia íöllum fylkismálum. Mintist hún Mrs.
Margrétar J. Benedictsson, sem árum saman
hefði haldið út blaði til þess, að berjast fyrir
jafnrétti kvenna og myndaði félög íslenzkra
kvenna í hinum íslenzku bygðum til að halda
fram máli þessu og berjast fyrir því. Var j
Mrs. Benedictsson hin fyrsta kona, sem hóf 1
á loft fána kvenréttindanna hér í Manitoba. í
Einnig mintist Miss Stefánsson hinna fjöl- !
mörgu íslenzku kvenna, sem um allar hinar ís-
lenzku sveitir, í borgum og bygðum, hefðu j
sýnt svo mikið þolgæði, stöðuglyndi og hug- ,
rekki í baráttu lífsins og frumbyggjanna við
alia hina miklu örðugleika, sem frumbyggjar ]
æfinlega verða að mæta, og hefðu þannig
verið hinni komandi kynslóð lifandi fyrir-
mynd sjálfsafneitunar og dugnaðar.
Kvæði voru þar flutt eftir: Síra J. A. Sig-
urðsson, Síra Hjört J. Leó, Margréti J. Bene-
dictsson og Þorstein Þ. Þorsteinsson, sem eru
prentuð á öðrum stað í þessu blaði.
Um barnasýninguna og íþrótJtir allar verð-
ur getið á öðrum stað í blaðinu, og hverjir
unnið hafi í kappleikunum.
Því miður sáum vér ekki nema suma 1
þeirra og ekki kaðaldráttinn , sem oss hefir
jafnan þótt tilkomumestur. Var hann milli !
hermanna og búandmanna og borgara. Getur !
Free Press um hann, og segir að endamaður
hermannanna hafi verið “a burly Icelandic |
Scotsman of the Cameron Highlanders”, Árni
Thorlacius; en á enda borgara og búand-
manna var Police Sergeant John Samson og
nokkrir félagar hans. Eru þeir báðir miklir
menn og sterkir, en dráttinn unnu hermenn-
irnir. — Aftur urðu hermennirnir undir í
boltaleiknum við “Henry Sigurdson’s Base
Ball Nine”.
-----o------
Leiðin framundan
(Ræða flutt á Gimli 2. ágúst 1916).
Eftir F. J. BERGMANN.
Heiðruðu Vestur-Islendingar!
Bræður og systur!
Einn dag í árinu höfum vér slegið eign
vorri á umfram aðra og það er dagurinn í
dag. Vér höfum þá líka skírt hann og gefið
honum skírnarnafn í vorum hópi. Sá dagur,
sem ber upp á annan ágúst, nefmst hér vest-
an hafs íslendingadagur. Hann hefir nú þeg-
ar borið það nafn í fjórðung aldar. Þann dag
kannast bæði menn og konur við það hér
vestan hafs, að vér erum fyrst og fremst Is-
lendingar og berum engan kinnroða fyrir.
Annar ágúst er frægur orðinn í mannkyns
sögunni. Þann dag hófst hinn mikli heims-
ófriður fyrir tveim árum. Þann dag var fyrsta
hernaðarathöfnin framin, er Þjóðverjar tóku
Luxemburg. Heimsófriðurinn geysar enn, og
enginn veit, hvað sá dagur mui\i heita, er
honum linnir. En flestir af oss vona, að það
verði áður næsti Islendingadagur lætur sól
rísa yfir þessar sléttur.
Enginn hefir skýrt það fyrir mér, hvernig
það muni hafa atvikast, eða hvaða stjórn
það muni hafa verið að kenna, að heims-
ófriðurinn kaus sér Islendingadaginn fyrir
burtreiðardag. En eitthvert dularfult sam-
hengi hlýtur að vera þar á milli. Skyldi það
geta verið fyrir það, hve illa oss Islendingum
hefir oft komið saman? Skyldi hnotabitið og
sundrungin meðal vor hafa getað komið því
til Ieiðar?
Hví hnotabítast menn og deila? Hví eiga
þeir í ófriði og erjum? Hví eru blóðugir bar-
dagar háðir?
Alt er það í rauninni gjört í bezta tilgangi,
— alt til að eignast frið, sem verður sé að
eiga og lifa við. Helzta vonin í sambandi við
heimsófriðinn er nú sú, að upp úr honum
kunni heimurinn að eignast frið, sem vari um
langan aldur, og bæti úr einhverju af þeim
meinum, sem mennirnir hafa átt við að búa.
Slíkan frið vona eg að við íslendingar eign-
umst líka einhvern tíma í ókominni tíð, og
að þá verði þjóðminningardagurinn íslenzki
margfaldur dýrðardagur við það sem nú er.
Þá hefði ekki til engis verið barist.
Hví er hann nú að bendla Islendingadag-
inn við heimsófriðinn?? Þeirrar spurningai
er mér sem eg heyri margan spyrja, hér í
þessum fríða mannhópi. Hví er hann að
hnupla tímanum frá því að tala um Vestur-
Islendinga og velferð þeirra?
Hvað komið hefir þeim hugsanasamruna
af stað, skal eg láta ósagt. Eg veit það ekki,
og það hefir sjálfsagt verið óvart. En í sam-
bandi við það kemur mér í hug dálítil saga,
sem eg held eg verði að segja, þó eg gjöri
það með skjálfandi huga. Hún er nefnilega
frá þeirri tíð að til vori* menn, sem þótti
dropinn góður. Nú er sá tími liðinn svo sem
að sjálfsögðu og enginn dropi fáanlegur.
Samt er hugvit og viðleitni til enn á svo háu
stigi, að einum hefir að sögn nýlega hepnast
að drekka sig fullan í skósvertu.
Sagan, sem eg ætlaði að segja, var af írsk-
um dáta. Honum var borið það á brýn fyrir
rétti, að hann hefði hnuplað brennivíni frá
öðrum dáta. Hann varði sig á þessa leið fyr-
ir dómaranum.
“Mér þykir leitt, ef nokkurum kemur til
hugar, að eg hafi verið að hnupla. Eg lét
vínið hans í sömu flöskuna og mitt, svo mitt
vín varð á botninum. Til þess að ná í mitt,
varð eg nauðbeygður til að súpa hitt vímð
fyrst. Mér þykir leitt, herra minn, ef nokkur
heldur að eg hafi verið að hnupla”.
Það fór fyrir mér ,eins og Iranum. Eg
komst ekki fram hjá stríðinu, þegar eg ætl-
aði að fara með minni Vestur-Islendinga. Af
stríðinu verðum við allir að súpa.
Þegar farið er með minni Vestur-lslend-
inga, er venjulega talað um það, sem liðið er,
— leiðina, sem þegar hefir verið farin. Hún
er rakin frá fyrstu byrjun. Það er talað um
málleysingja með tvær hendur tómar. Talað
um þrautir og skort, torfhús og bjálkakofa,
einyrkja og uxa. Sýnt fram á, að smátt og
smátt breyttist skortur í skildinga, torfhús í
háreistar hlöður fyrir fóður og pening, bjálka-
kofar í dýrindis herragarða eftir nýjasta
sniði með vatnsæðum og rafljósum, svo hall-
ir Aladdins höfðu að eins gosbrunna og urm-
ul þjónandi amda um fram.
Svo er bent á einyrkjann, þar sem hann
situr nú í hægindastól úti á hússvölunum, en
synir stýra búi. Það er á það bent, að í stað
uxanna sé nú eimvðar farnar að draga arð-
urinn, sem risti jörðina snndur, án þess menn
eða múidýr þurfi að svitna og slíta kröftum.
En æakan og ellin sitji hlið við hlið í bifreið-
um, er þjóta fram og aftur um bú-
sælar bygðir eins og örskot.
i>etta er leiðin, sein farin hcfir ver-
ið, — glæsilega hliðin. Hennar er
vissulega vert að minnast, ef ]>að er
gjört yfirlætislaust og með ]>akk-
látu hugarfari. En til er iíka önnur
hiið, — meinlæta og þrautahlið.
Hana láta menn helzt liggja í ])agn-
argildi, — ekki sízt á lslendingadegi.
Við henni skal eg heldur ekki
lirófla. En í huga mínum á liún
samt engu minni helgi en hin-
í stað þess, að dvelja nú við leið-
ina, sem farin er, langar mig til að
beina huganum að ieiðinni fram-
undan. Fram á þá leið þarf hugur-
inn ávalt að renna loftförum sínum,
áður hún er iögð undir fót.
Það, sem hver maður óttast mest,
er að glata sjálfuin sér, — glata sínu
eigin persónueðii, — gleyma hver
hann var og sögunni að baki sér.
t>að er engin furða. Því ódauðleik-
inn, sem allir þrá, er einmitt í því
fólginn, að menn muna sína sögu,
geta rakið ferilinn. Vestur-lslend-
ingar eru farnir að finna til þess, að
þeir verða að gjalda alvarlegum var-
huga við, að glatast ekki hér í þjóða
hafið, — verða eins og tinhnappar,
sem kastað er í deiglu saman við
aðra tinhnappa, og bræddir aliir í
einn ólögulegan klump. Það áleit
skáldið mikla, Henrik Ibsen, að
væri miklu verra og óttalegra fyrir
einstaklinginn en að fara í vonda
staðinn. Sainanber: Pétur Gaut. Og
svo er forsjóninni fyrir að þakka,
að flestum af oss finst það ekki
neitt sérlega glæsileg tilhugsan.
Hvað eigum vér þá að gjöra til
að varast það víti? Hugsunarlaust
megum vér ekki fljóta eins og ára-
laust fley að feigðarósi-
Það, sem vér unnum mest af öllu,
er vér komum frá ættjörðu vorri, var
einmitt íslenzkt þjóðerni. Og l>að
var ekki svo mikil furða. Því þjóð-
ernið er í ráuninni ]>að í fari einn-
ar þjóðar, sem varanlegt giidi iiefir.
Alt, sem hefir gjört oss að lieim
mönnum, sem vér erum. Persónu-
leikinn og þjóðernið er eitt og hið
sama í insta eðli. Afklæðist maður-
inn þjóðerni sínu, afklæðist liann
að langmestu sjálfum sér. Lítið hefði
orðið úr Jóni Sigurðssyni, ef hann
hefði smeygt sér inn undir vænginn
á Dönum og farið að verða danskur.
ISLENDINGAR VILJUM VÉR
ALLIR VERA, — cr lieiiagt orð,
grijiið undan hjartarótuin vorum.
Heiiagt er það orð, þegar það er tal-
að úti á Islandi. Undir ]>ví merki
hefir þjóð vor fundið sál sína og
velferð- Heilagast verður það orð,
þegar það er talað fjarri ættjörð-
unni, því þar er svo örðugt að lifa|
eftir því. Þetta heilaga orð megum
vér Vestur-íslendingar ekki taka fá-
fengllega, heldur brenna það inn i
hugskot vort og barnanna vorra. Til
þess er Islendingadagur lialdinn.
Þeim, er hingað komu frá ættjörðu
vorri eftir að þeir voru komnir til
vits og ára, hefir í rauninni verið
þessi lnigsan heilög. En þeim hefir ]
ekki tekist eins vel og æskilegt liefði
verið, að láta hana verða jafn-heil !
aga í hugum barnanna. Vér höfuin
ekki verið nærri nógu nærgætnir ogj
Hugmyndir barn-
varasamir í tali.
þótt hann eiginlega enga ættjörðina
eigi, heldur hafi í meir en 2 þúsund
ár vcrið allra landa kvikindi. Og
það stendur þeim hvergi fyrir þrif-
um. Allra manna bezt komast þeir
áfram og leggja undir sig áhrifa-
mestu og hæstu stöðurnar í mann-
félaginu. En það er naumast til svo
fátæk gyðinga-fjölskylda, að hún
ekki kaupi kenslu — góða og full-
komna kenslu handa börnunum sín
um í hebreskri tungu, svo þau verði
í henni fær og nokkurn veginn full-
numa Og um leið er kveiktur kær-
leikur og lotning fyrir öllu, er þjóð-
erninu hcyrir til.
Slíkt liið sama hefðum vér Islend-
ingar átt að gjöra fyrir löngu. Og nú
verðuin vér að gjöra oss það ljóst, að
þetta þarf að verða heilagt fram-
kvæmdarmál 1 framtíðinni. íslenzk
foreldri verða að sjá börnum sínum
alment fyrir kenslu í íslenzku- Is-
lenzku þarf að kenna á hverju heim-
ili, í hverri bygð, svo helzt enginn
verði útundan. Og þetta er liægðar-
leikur, sem eidri og yngri hefðu
mestu unun af. 1 hverri bygð þurfa
að vera farand-kennarar í íslenzku.
Og á þeim tímum, sem enginn al-
þýðuskóli er, mætti safna saman
stærri hópum til kenslu. Mikið er
talað um íslenzkan skóla á einhverj-
um einum stað. En hann getur ald-
rei komið nema iitiu til leiðar. Is-
lenzkan deyr eins út fyrir honum.
Skólarnir þurfa að vera eins margir
og heimilin.
Skólaináli sínu þurfa Vestur-
íslendingar að beina í réttan far-
veg. Þeir þurfa að sjá um, að ís-
lenzka verði kend við fylkisháskól-
ann, og koina því kennaraembætti
sjálfir á fastan fót, svo aldrei verði
lagt niður- Þar að auk gæti þeir
komið upp unglingaskóla, þar sem
kend væri íslenzka og íslenzk fræði
eingöngu. Allar námsgreinar aðrar
geta þeir betur lært á al-innlendum
mentastofnunum. Og hvert ofurlít-
ið íslenzkt mannfélag, hvar sem það
er, hvort heldur vestur við liaf eða
yzt út við vötn, ætti að hugsa: Án
kenslu í íslenzku mega börnin inín
ekki vera. Og láta svo framkvæmd
fylgja í verki. Þá fyrst gjörðum vér
það, sem í voru valdi stendur, til að
bjarga ísiendingnum. Þá fyrst sýnd-
um vér, að vér unnum þjóðerni
voru ekki síður en Þjóðverjinn,
Skandínavinn og Gyðingurinn, en
stæðum þó engum Kanadamanni á
baki í því að vera góðir borgarar.
Sagt er frá írlendingi einum, sem
var að moka mold að vordegi frá
húsi sínu, sem að hausti hafði verið
látin þar til hlýinda. “Hvern þrem-
ilinn ert þú nú að gjöra?” spurði
annar íri, sem gekk fram hjá. “Ó,
biddu fyrir þér, laxmaður!” sagði
sá, sem á rekunni hélt- “Eg er að
moka myrkrinu út úr kjallaran-
um!”
Það veitti ekki af, að farið væri
að moka myrkrinu út úr vestur-
íslenzka kjallaranum. Vér erum svo
dreifðir, og máttvana vegna dreif-
ingarinnar, að vér fáum ekki bjarg-
að sjálfum oss og sálarheill vorri, og
alt er að fara forgörðum. I stað þess
allir að tilheyra einni kyrkju eða
einum kyrkjulegum félagsskap, til-
heyrum vér mörgum, sem hamla
hver öðrum. — Vestur-íslendinga
anna um íslendinginn , ættjörðina ] brestur alt bolmagn, sökum þess,
og alt, sem íslenzkt er, fkra eftir því,
sem börnin veita eftirtekt í tali og
dóinuin hinna eidri. 1 tali voru og|
dómum daglega á heimilum vorum, ]
hefir oss verið gjarnt til, að dvelja
við skuggahlið þess að vera íslend-
ingur. Vér höfum gjört svo mikið úr
fátækt, örðugleikum og basli, að
myndin^ sem risið hefir upp f huga
barnanna um það, að vera íslend-
ingur, hefir ekki orðið háfleyg. Vér
höfum gjört íslenzku bæjargöngin
að svo auðvirðiiegri smugu í huga
barnanna, að þau fást ekki til að
fylgja oss inn í bæinn- Oss hættir
við, að dvelja svo við bresti og lesti
hve dreifðir þeir eru í trúmálum.
Með fram vegna þess gengur þeim
svo illa að bjarga þjóðerni sínu úr
bráðum háska. Sjálf eilífðarmálin
lenda í handaskolum, svo helming-
ur fólks vors eða meir fær á þeim
ýmugust og snýr við þeim baki.
Til að ráða bót á þessu þurfa
Vestur-íslendingar að leggjast á eitt
með að láta trúmálaflokkana rcnna
saman í eitt allsherjar félag, þar
sem svo er rúmt, að öllum, sem
vanda vilja líf sitt, vernda andleg
óðul sín og verja lífinu vel, yrði á-
nægja og sönn sálubót að vera.
Þetta getum vér, ef vér viljum. Og
íslenzks þjóðlífs, að börnunum finst ] þetta gjörum vér, ef vér erum nokk-
réttast að koma helzt hvergi nálægt
því. Þetta hefir alls ekki verið af
illu. Sársauki út af því, að þessu]
skuli þannig farið, hefir oft verið!
orðum vorurn að baki. En nærgætn-:
islegt hefir það ekki verið. Um ætt-| fyrirmyndar. Kyrkjufélögin stóru
unr menn!
Sjáið hvað er að gjörast í kring
unt yður. Kanada, landið, sem vér
höfum tekið oss bóifestu í, er að
verða öllum kristnum heimi til
jörð sína og þjóðerni þarf liver mað- ]
ur ávalt að tala af hinni riiestu var-
úð og nærgætni. Því oft er í holti
heyrandi nær, — barnshugur, semj
tekur ljósmynd af öllu, sem fyrir
ber, og geymir. Um ættjörð og ])jóð
þarf liver maður að tala með lotn-
ingu og kærleika, á saina hátt og vér
töluin um nánustu ættmenn vora.
Með öilu voru tali þurfum vér að
kappkosta daglega á heimilum vor-
um, að kveikja kærleika og lotningu
til þess, sem ísíenzkt er, í hjörtum
hinna urigu, og hafa l>ær einar sög-
ur að segja, sem vekja lengun til
þess, að verða góðir og göfugir ís-
lendingar, er aldrei verði ]>jóð sinni
til annars en sóma, hvar sem þeir
fara-
Vér þurfum að ala upp íslending-
inn hjá börnum vorum, i stað þess
að láta hann deyja út. Þjóðverjar
leggja rækt við Þjóðverjann, svo
hann getur ekki dáið. Skandínavar
leggja rækt við Svíwnn, Norðínann-
inn og Danann, svo hann lifir. Gyð-
ingar leggja rækt við Gyðiaginn, —
svo dásamlega rækt, að hann lifir,
og voldugu, sem svo lengi hafa klof-
ið þjóðlífið i sundur, eru að renna
saman. Þau eru komin að þeirri
niðurstöðu, að þjóðlifið megi ekki
við þeim aflmissi, sem af þcssum ó-
tal klofnihgum leiðir. Það sé að
iáta afiið — framkvœmdaraflið til
sameiginlegrar velferðar — renna
niður í sandinn.
Skyldum vér eigi geta komist að
sömu niðurstöðu^ Að þeirri ijiður-
stöðu þurfum vér að komast, og það
sem allra-fyrst, ef þjóðsálin vcstur-
ísle’ ’ a á ekki að glata.st.
Þeir, sem að því vinna, taka hönd-
um saman til að bjarga. Þeir, sem
á móti því vinna, taka höndum
saman til að glata.
í sambandi við ]>etta vil eg benda
á sögu eina, sem fleirum en mér
finst.nú vera að endurtakast. í
þrælastrfðinu í Bandaríkjum er
sagt frá ungum manni, sem þrýst
var inn í her Suðurríkjanna og
tekinn hafði verið óæfður og fávís
frá búsýslustörfum með föður sín-
um einhvers staðar upp í háiendi
Norður-Karolinu-íylkisins. Hann