Heimskringla - 18.01.1917, Blaðsíða 4

BLS. 4
HEIMSKRINGLA
WINNIPES, 18. JANÚAR, 1917
HEIMRKBINGLA
(StornuS 1886)
Kemur út & hverjum Flmtudegi.
Otgefendur og eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
VertJ blaTSsins i Canada og Bandarikjun-
um $2.00 um áritS (fyrlrfram borgatS). Sent
tll Islands $2.00 (fyrirfram borgaD).
Allar borganlr sendlfit rátSsmannl blatS-
■lne. Pdfit etsa banka ávisanlr stýlist til The
Vlking Press, Ltd.
M. J. SKAPTASON. Ritstjdri
S. D. B. STEPHANSON, rábsmaCur.
Skrlfstofa:
T2» SHERBROOKG STREET., WISSIPBO.
P.O. Box 3171 Tnlslml Garry 411«
HEIMSKRINGLA er kærkominr
gestur íslenzku hermönnun-
nm. Vér sendum hana til vma yí-
ar hvar sem er í Evrópu, á hverri
viku, fyrir að eins 75c í 6 mánuði
eða $1.50 í 12 mánuði
Box 3171. THE VIKING PRESS L'd
Þingsetning.
Á allri þjóðinni liggur skyldan, sem
enginn má færast undan, að leggja allan
kraft sinn fram til þess, aö vinna sigur í
stríði þessu, og á þar hver og einn að vinna
það starf, sem honum eður henni lætur
bezt, hvort heldur það er í sveitum heima
eða erlendis á vígvöllunum.
Lietot. Governor Sir James Aikins,
í þingsetningarræðu í Wpeg 11. jan. 1917.
Eins og vanalegt er setti fylkisstjórinn
þing Manitoba fylkis hinn llta janúar þ. á.
og flutti þá ræðu sem vandi er til- Sir
James Aikins er ræðumaður alkunnur,
tókum vér hér nokkur atriði úr ræ*u hans.
Sir James er hér fulltrúi Bretastjórnar
og bauð hann í nafni stjómarinnar þing-
menn alla velkomna, og lýsti yfir ánægju
sinni, að sjá þá á þessum stað og vita af
þeim starfa að velferð lands og lýðs. Hann
mintist á hinn fyrverandi landstjóra, her-
togann af Connaught og eftirmann hans
hertogann af Devonshire, sem nú værl
landstjóri Canada, og þakkaði forsjóninni
fyrir vemd og viðhald á þessum þrauta-
tímum. pvínæst snöri hann sér að hinum
mestvarðandi málum fylkisbúa og mælti:
“Eg vildi brýna það fyrir íbúum fylkis
þessa, hversu nauðsynlegt það er á þessum
styrjaldar dögum og á eftirkomandi tíma,
að spara alt sem hægt er, á allan möguleg-
an hátt, og reyna að nota hvað eina til ein-
hvers, en forðast alla eyðslusemi í hvaða
mynd, sem er. Og einlægt verða menn að
vera vakandi fyrir því, að vinna sem mest
á löndunum, ökrunum, í verksmiðjunum,
svo að vér getum lagt hermönnunum til
alt, sem þeir þurfa, og séð familíum þeirra
konum og börnum hér heima, fyrir öllu
sem þær vanta, og um leið haldið við vel-
líðan Manitobafylkis og allra hlnna eln-
stöku íbúa þess.”
pá mintist hann á bindindislögin og
blessun þá, sem allir fylkisbúar hefðu af
þeim hlotið, en þvínæst talaði hann um
8tríðið.
Friður Canada undir sigrinum kominn.
“petta er nú þriðja ár stríðsins, sem
alt Bretaveldi er að heyja með Banda-
mönnum móti miðveldum pýzkalands.
pjóðin eða alþýða manna er nú einlægt að
sjá það betur og betur, hve alvarlegt það
er, og hvað málin eru stórkostleg, sem um
er barist, ekki einungis fyrir þjóðimar í
Evrópu, heldur einnig hér í Canada, og þá
um leið hljóta menn einnig, að sjá, hvað
óumræðilega nauðsynlegt það er, að leggja
fram alla sína ýtrustu krafta til að yirma
algjörðan, fullkominn sigur. Og eg þykist
viss um, að íbúar fylkie þessa eru alráðn-
ir í því, að vinna algjörðan sigur, að Can-
ada getur vonast eftir, að fá ró og frið og
óhultleika til þess, að þessi unga, vaxandi
þjóð geti þroskast og dafnað og fólkið tek-
ið framförum, og náð fullum þroska og
vellíðan.
Vér getum aldrei heiðrað um of, og al-
drei lofað um of, þá menn úr Manitoba og
öllu Canadaveldi, sem ótilneyddir af frjáls-
um vilja hafa í herinn gengið, því að með
göfgi andans, með hughreysti, með þraut-
um og sjálfsfóm sinni og hörmungum
ótal, hafa þeir aflað landi þessu vemdar,
og heiðurs og frægðar.
Á herðum allra landsbúa liggur skyld-
an að leggja alla sína krafta fram, að vinna
sigur í stríðinu, og á þar hver og einn að
vinna það starf, sem honum eður henni
lætur, bezt, hvort heldur það er í sveitum.
heima eða erlendis á vígvöllunum.
Eg er viss um, að þér viðurkennið allir,
hve fyrirtaksvel fylkisbúar allir tóku því,
að gefa til sjóðanna: Patriotic, Red Cross
og Belgium Relief Fund og fleiri sjóða,
sem þarfir stríðsins ollu, að stofnaðir væru
Og eg er sannfærður um það, að hin við-
kvæmu og heitu hjörtu Manitobabúa muni
halda áfram að hvetja þá til þess, að leggja
enn meira fram til þeirra hluta, sem na ’ð-
synlegir eru, svo að þessum ágætu verkum
verði haldið áfram.
Bet i or greiðari lántaka.
það raig að geta sagt yður, að
s’.jómin hefir hugsað mikið um hið stór-
\ærílega mál og létta bændum lántökur í
vy’kinu IPn»*al Credit System) og I ggur
nú fram fvrir yður þingmenn lagafrum-
varp um niál þessi til yfirvegunar og stað-
fnstingar. Er það tilgangur lag*.frum-
\ aj psins að veita þeim sem búskap stunda,
.öa ætla sér að hafa þann atvinnuveg. lán
upp á löndin með betri og hentugri og jafn-
ari kostum, en nú eru fáanlegir. pað er
ekki tilgangurinn, að létta mönnnr.i lán-
tökur til eyðslu, því að það leiðir til fá-
tæktar, heldur til aukinnar framleiðslu,
því að það er vegurinn til velmegunar. Og
eg treysti því, að þér athugið mál þessi vel
og vandlega, eins og þau eiga skilið.
pér verðið einnig beðnir að íhuga og
ræða lagafrumvarp í þeim tilgangi að gjöra
einfaldari, greiðari og hentugri kosningar
þingmanna fylkis þessa, og kosningarað-
ferðina til þess að tryggja það, að hinn
sanni vilji kjósendanna geti komið fram
þegar kosið er.
Einnig verðið þér beðnir að yfirvega og
ræða lagafrumvarp um að auka og bæta
hag og starf Civil Service (stjómarþjóna).
Ennfremur verða lögð fyrir þing þetta
lagafrumvörp snertandi Municipal Act,
Assessment Ace og Public Health Ace.
pá eru einnig lagðir fyrir þingið allir
reikningar fylkisins fyrir hið síðast-liðna
fjárhagsár, og áætlanir fyrir tekjur og
gjöld á þessu yfirstandandi ári.
Kveð eg yður svo, er þér takið við starfa
þessum, með fuHu trausti til hæfileika yð-
ar og vilja að vinna sem bezt þér getið að
velferð og hagsmunum fylkisins og allra
fylkisbúa.”
Eru þeir góðir borgarar?
J?að eru dylgjum í loftinu í Winnipeg
núna. pær hafa reyndar oft verið. En
nú eru stríðs og þrautatímar, og skýjin
þung og ægileg hanga í lofti, og ósjálfrátt
ætti hver einasti borgari landsins, karl og
kona, að sjá það og finna, að á þessum tím-
um þurfa allir að standa saman, og leggja
fram alla krafta sálar og líkama til að
duga nú þegar mest á ríður, duga nú til að
bjarga öllu því, sem maður elskar og virð-
ir í mannfélaginu, duga nú til að styrkja
og hjálpa, hughreysta og gleðja, þá sem
nú standa blóði drifnir á vígvöllum Frakk-
lands og Belgíu, samborgarir vorir, sem
héðan hafa farið, landar vorir og vinir.
pað dugar nú ekki að fara að jagast eða
rífast um druslur eða skóbætur skitnar, og
láta á meðan höggva bróðurinn á vígvöll-
unum eða svívirða systur og konur.
pað er nú orðið flestum Ijóst að
“registration” (skrásetning) allra verk-
færra manna var nauðsynleg til velferðar
ríkisins. Allur þorri verkfærra manna er
búinn að sjá það, búinn að lýsa yfir hjart-
anlegri ánægju sinni yfir þessu — nema
útlendingarnir hinir þýzku og útlendingar
aðrir af ótal þjóðum, sem hata Breta og
þjóðina sem þeir búa saman við, en elska
þýzka menningu, þýzka tungu, þýzka
stjómarskipun, eru það, sem menn kalla
þýzksinnaðir.
ótal félög og einstakir menn hafa látið
í ljósi, að þeir væru samþykkir “registra-
tion for national service”. En þegar hið
nýja bæjarráð bar upp til samþyktar á-
kvæði um þetta, og að bæjarráðið skyldi
stuðla og vinna að því, að allir menn borg-
arinnar létu skrá sig, og skyldi hver hvetja
annan til að vinna að þessu, þá voru fjórir
hinir nýju bæjarráðsmenn á móti, en það
voru þessir:
Controller Puttee,
Alderman Simpson,
Alderman Queen,
Alderman Wiginton.
pó að ótrúlegt sé, risu þessir menn upp
á móti ráðstöfun stjómarinnar, sem öll al-
þýða, og seinast Grain Growers félagið, er
búin að samþykkja. Jafnvel þingmaður
Dixon hefir mælt á móti þessu, eins og
hljóðbært varð, er hann ætlaði að flytja
ræðu á Grain Growers þinginu í Brandon
núna, því að stór hópur manna heimtaði,
að honum værí bannað að tala þar um
hvaða málefni sem væri.
pessir menn vilja njóta réttinda borg- ;
aranna og vemdar laganna. En þeir vilja '
ekki bera skyldur borgara landsins. Menn |
geta því sagt að þeir séu ekki góðir borg
arar og þeir hefðu aldrei átt að vera kosn-
í nokkurt embætti, þar sem skylda
ír
mannsins er að vinna að velferð samborg-
r.ra sinna.
En það eru ekki einungis þessir menn,
sem bregðast skyldum sínum og borgara-
eiðum. pað úir og grúir af þeim, hér i
Winnipeg að minsta kosti. Og því er ver
og miður að vér erum þar ekki hreinir.
fslendingar. pað em íslenzku konumar,
sem vér getum treyst á margfalt betur en
íslenzku karlmennina. pað er eins og þeir
huggi sig við það, að ef að þýzkir kæmu
hér og næðu völdum, þá gætu þeir orðið
barónar og jarlar hjá sínum elskulegu
vinum. Væri þá sjón að sjá þá með flak
andi frakkalöfin, krunkandi og kvakandi ?
þýzku með vkium sínum, prófessorunum
hershöfðingjunum, Vilhjálmi og Hinden-
burg og von Bessing, Turpitz og slíkun.
göfugmennum.
pessi viðtaka manna hér og móttaka á
móti “registration” og hið augsýnilega
Bretahatur, sem á bak við það liggur,
þessi afneitun manna að gegna skyldu
sinni, þessi fjöldi hinna þýzksinnuðu
manna sem getur komið í heiðarleg em-
bwtti 4 möpnum úr sínum hóp, hefir óefað
valdið mikilli ánægju á pýzkalandi, ef
þýzkir álíta þá svo mikils virði, að þeir
vilji nokkuð eiga undiríþeim.
Allir þessir menn sýna viljann, að vera
landi og samborgurum sínum til foráttu
og bölvunar. En það er óskandi og von-
andi, að þeir með þessari framkomu sinni
hafi eyðilagt öll þau áhrif, sem þeir hing
að til hafa haft á bæjarmenn, og verði
ónýtir og einskis virði í þessum stöðum,
sem menn hafa glapist á að kjósa þá í. Ef
þeir reyna að fá opinbera stöðu aftur, þá
ættu menn að muna þeim þetta. Vér vilj
um geta þess, að eini fslendingurinn, sem
náði sæti í bæjarstjóminni, Mr. Vopni, vai
ekki af þeirra flokki, heldur andvígur þeim.
að menn skrásettu sig. Hefir
Dixon verið sakaður um hatur
til Breta og Bretastjómar.
Og lítill efi er á því, að hann var
einn fremsti af mönnum þeim,
sem hér kveiktu í hinu þýzka
púðri verkamanna, svo að þeir
risu upp á hinum aftari fótum,
rifu spjöldin í sundur eða tróðu
þau undir fótum. pótti þá
mörgum að kalt væri hjarta
frelsispostulans fyrir heiðrí og
velferð föðurlandsins. Og dæmi
gaf hann fjölda manna, svo að
þeir hótuðu illu og fyltust ergi
mikilli móti velferðarmálum
andsins og skyldum sínum, sem
eiðsvamir borgarar.
sem ekki myndi þola framkomu
Dixons undir væng sínum, þá
væru það Grain Growers. Oss-
furðar einnig, að meðan stríðið
stendur og verður til þrautar
áfram haldið, þá skuli Grain
Growers vera að tala um frjálsa
verzlun, í staðinn fyrir að tala
um það, hvemig bezt og fljótast
raegi vinna þetta stríð.
Svar Bandamanna til Wilsons.
pað er nú komið, og birt í hinum ensku
blöðum. Er það algjörlega sama svarið og
vér birtum í Heimskringlu fyrir tveimur
vikum, og tókum eftir enska blaðinu
Spectatorw-það er öðruvísi stílað og orðað
en kröfur Bandamanna eru alveg hinar
sömu.
pykir orðfæri og frágangur á skjali
þessu vera af hinni mestu snild. En kröf
umar einfaldar, skýrar og hispurslausar
Bandamenn setja þær fram með einurð
og ætla ekki frá þeim að víkja. Annað
hvort er fyrir þýzka að samþykkja þær
allar, eða berjast. Hér dugar ekkert
prang, hér verður enginn kaupskapur
gerður. Blaðið New York Herald segir,
að þetta sé eitt hið merkilegasta skjal
sögu mannkynsins, það skýri svo vel hinar
göfugu hugsjónir sem Bandamenn séu að
berjast fyrir og óbifanlega staðfestu, að
slíðra ekki sverðið fyrri en alt þetta er
fengið, hvað sem það kostar.
Blaðið Times segir: “Geta pjóðverjar
verið svo ósvífnir að segja að þetta séu
ekki réttar og sanngjamar kröfur, hver
einasta þeima. Eiga pjóðverjar ekki að
skila aftur því, sem þeir hafa stolið? eiga
þeir ekki að bæta fyrir morðin og ránin?
Að þessu sinni höfum vér ekki rúm fyr-
ir svar þetta, en vísum mönnum í greinina
sem vér tókum eftir Spectator.
Vilhjálmur berst náttúrlega á hæl og
hnakka og formælir Bandamönnum fyrir
svívirðingamar ótal, og ósvífni þá, að
heimta þetta. En við öðru frá hans hendi
hefir víst enginn búist.
Dixon þingmaður í Brandon.
Á þingi Grain Growers manna í Brand-
on, urðu deilur allmiklar út af Dixon þing-
manni Winnipegbúa, er átti að flytja þar
ræðu fyrir fundarmönnum., Áður en fund-
ur byrjaði komu 8 menn úr framkvæmdar-
stjórn heimkominna hermanna og frá
"Army and Navy Veterans” og var for-
maður þeirra Mr. J. Grant, gamall her-
maður, sem verið hefir í ótal bardögum —
allir þessir menn komu á fund Grain
Growers-manna og kröfðust þess, að þing-
maður F. J. Dixon fengi ekki að tala á þing-
inu, hvaða málefni sem hann ætlaði sér að
ræða.
Grain Growers-menn voru búnir að lýsa
því yfir, að þeir væru einhuga með skrásetn-
ingu þeirri, “registration”, sem nú hefir verið
að fara hér fram. En Dixon var búinn að
mæla harðlega á móti henni hér í Winnipeg,
og leit svo út sem hann vildi sjá Bandamenn
barða, heldur en að vinna svo lítið til,
En þegar fundur var settur á
ungi þessu, var til atkvæða
gengið um það, hvort Dixon
skyldi fá að tala. Urðu menn
tvískiftir og náði Dixon mál-
frelsi með miklum atkvæðamun
Konur voru á þingi í öðrum stað
og greiddu ekki atkvæði. Sagt
er að fult hundrað manna hafi
hrópað mikið, er sakir voru
bornar á Dixon, og vildu þeir
ekki hafa hann. Leit því óspak
lega út á fundinum. ‘,Hann er
landráðamaður, hrópuðu margir
Brjótum alt í salnum ef hann
talar.”
Mr. Dutton frá Gilbert Plains
kom með þá uppástungu, að
fundurinn kallaði aftur tilboðið
til Dixon að tala, sökum stefnu
hans í skrásetningar málunum
Hann bar á hann: að hann
kallaði sig Breta,-----en vildi
pó ekki deyja fyrir endileysu eina
og skrök (myth, og að hann
hafi sagt: “Bandamenn verða
að sýna okkur, hvers vegna þeir
hafi farið í stríðið.” Og þegar
Dutton talaði voru hávær og
öng samhygðaróp er hann sagði:
“Eru skelfingar og fólskuverk
pjóðverja í Belgiu skrök eitt,
eða skelfingarnar á Lusitaniu
eða á Serbum ? Eigum vér, sem
höfum lagt í stríðið sonu vora
og dætur, að hlusta á mann, sem
segir oss að allar þessar skelf-
ingar og allar hugsjónir þær,
sem Bretar eru að berjast fyrir,
séu skrök eitt?”
“Nei! Nei!” hrópuðu þá meir
en hundrað raddir.
Mr. Knowles sagði að Dixon
hefði kveikt í púðurtunnu. Hann
væri svikari föðurlandsins og
landráðamaður við Canada, og
ætti undir lög og dóm að koma.
öll faguryrði Dixons um frjálsa
verzlun væru einskis virði, á
móti því, sem hann hefði talað á
þessum voða tímum.
Mr. Wood reyndi að verja
Dixon, en var hrópaður niður,
Aðrir töluðu um uppreistaranda
manna í Austurríkjunum og nú
væri farið að kveikja hann hér.
Áskorun hermannanna.
Daginn eftir héldu hinir heim-
komnu hermenn fund með sér
og samþyktu þar áskorun til
Dixon að koma aftur til Brandon
og halda ræðu og standa nú á
eigin merg, en ekki í skjóli stór-
félaga, eins og Grein Growers
félagsins.
Mr. Grant var forseti fundar-
ins og kom þar með eftirfylgj-
andi ályktun, sem hann kvað
samþykta, og yrði hún send til
allra helztu blaða í Canada, á
Englandi og Frakklandi. Kvað
hann þá hafa lofað Grain Grow-
ers mönnum að gera engar ó-
spektir á fundinum, og hefði
það þó hart verið.
Ályktunin var þessi:
“pað er bæði aumkunarlegt og
sorglegt á öðrum eins tímum og
þessum, að nokkur hópur karla
og kvenna skuli þarfnast upplýs-
inga, eða fræðslu af öðrum eins
manni og Dixon er. Hann hefði
aldrei sálfur getað fengið menn
á fund saman í jafn þjóðhollri
borg og þessi er, og verður því
framkoma Grain Growers ál-
gjörlega óskiljanleg. Eftir alt
það, sem Dixon er búinn að
segja, héldum vér, að væri nokk-
ur hópur manna til í Manitoba,
Vér sjáum hér heim komna
hermenn, sem búnir eru að
ieggja líf og heilsu í sölurnar
fyrir alt sem þeim og oss öllum
er kærast, fyllast gremju og ó-
virðu á manni þeim, sem þeir
telja svívirða föðurí-andið og
málefni þau hin helgu, sem bar-
ist er fyrir. Hinsvegar eru þeir
sem heima sitja rólegir og
ánægðir, þegar barist er leynt
og ljóst á móti málum þeim, sem
synir og bræður þeirra deyja
fyrir, þeir hlusta á þá sem þeir
vita að bregðast landi og lýð,
virða þá og heiðra. — En vér
þurfum ekki að líta til Dixons
hvað þetta snertir, vér höfum
þá í hópatali íslendingana sem
leynt og ljóst níða Bretland og
Bretaveldi og málefni þeirra.
sem vinir vorir eru að berjast
fyrir, hrópyrðin glymja á tönn-
um þeirra, vesalmenskan skin af
öllum svip þeirra, landráðin
liggja sem ský á brúnum þeirra,
lof og dýrð pjóðverja leikur á
tungu þeirra, vanþakklætið til
landsins sem elur þá, sindrar úr
augum þeirra. pað er landið
sem þeir vilja forsóma, eða hafa
sem ambátt. petta þjóðerni vilja
þeir einskis virða, við þessa lands
menningu vilja þeir ekki líta.
Vér skulum því líta í vorn eig-
inn barm. Vér umgöngumst
þessa menn, oftlega vitandi,
hvernig þeim er varið innan
rifja, og í hjarta voru getum vér
ekki virt þá, getum ekki annað
en fylst fyrirlitningar og gremju
þegar vér heyrum þá og sjáum.
Og vér viljum kalla þetta brotið,
sem hvorki verður fyrirgefið í
þessu lífi né í hinu tilkomanda.
pau geta kannske veril fleiri,
en þetta er eitt, og ekki það
minsta. Á öllum þessum mönn-
um ættu borgarar landsins að
hafa augastað, hvar sem þeir eru
og í hvaða stöðu sem þeir eru.
Blaðaslúður.
Víða í heimi er pottur brotinn í
blaöamenskuinni, en þó er mér nær
að ihalda að hvergi á bygðu, bóli sé
jafn mikið um uppspunnar trölla-
sögtir og fótalausar staðhaefingar
af ýmsu tagi, eins og í dagblöðun-
um hér í Norður-Ameríku. Eitt
af því h'eimskulegasta, og mér iigg-
ur við að segja ])rælslegasta, sem
logið hefir verið síðan striðið byrj-
aði, eru sögurnar sem gengið hafa
um ]>að að þá og þá yrði hætt að
leyfa mönnum hér í Canada að
senda matvæli til fanganna í
Lýzikalandi. Fyrsta sagan um þetta
var prentuð hér í dagblöðunum í
Apríl 1916. Eftirþann 25. maí þ.á.
átti þýzka stjómin að hafa neitað
að taka á móti bögglasendingum til
allra hertdkinna manna er hjá þeim
voru. Eg gaf þes«u enigan gaum,
en sendi eftir sem áður mat til son-
ar mins, og hann fékk hann með
góðum skilttm; því sagan var ekki
annað en blaðaslúður.
Nú leið og beið þar til í októbcr,
að ekkert var meira sagt urn
bögglasendingar til fanganna á
Þýzlkalandi. En þá kont önnur
sagan hálfu verri og vitlausari en
sú fvrri, því nú var það enska
stjómin sem sagt var að fyrirbvði
að böglar ntéð mat eða öðru yrðu
sendir frá Canada til Þýzkalands
eftir 15. nóvember síðastllðinn.
Hefði sagan verið sönn, leit svo út
sem brezka stjómin léti sig litlu
skifta hvort að piJtamir frá Can-
ada syltu og vesluðust upp eða eikki;
og ritstjóri Lcigbergs, sem ætíð ber
umhyggju fyrir heilbrigði íslend-
inga, sá og skildi að hér var þó
hjartastynkjandi inntaka fyrir þá
er skyldm'enni áttu i fangedsum á
Þýzkálandi. Það var því sjálfsagt
að þýða fréttina og prenta í Lög-
bergi!
En þessi fréttaburður var eins og
sa fyrri. uppspunnin blaða lýgi.
Það er þrí hægt að senda böggía
nú eins og áður til Þýzkalands, því
allar þessar sögur eru aðeins ómerkt
blaðaslúðnr.
Winnipeg, 13. jan. 1917.
S. J. Austmann.