Heimskringla - 05.07.1917, Side 5

WINNIPEG, 5 JtTLÍ 1917.
HEIMSKBINGLA
5. BLAÐ61BA
' ' "■ . ... —....-J-----.... ' V
ÉG SET PENINGA BEINT í VASA YÐAR
MEÐ ÞVÍ AÐ SETJA TENNUR I MUNN YÐAR
ÞETTA ER ÞAÐ, sem eg virkilega geri fyrir yður, ef þér komið til mín og
látið mig gera þau verk, sem nauðsynleg eru til þess að tönnur yðar
verði heilbrigðar og sterkar. — Eg skal lækna tann-kvilla þá, sem þjá
yður. Eg skal endurskapa tönnurnar, sem eru að eyðast eða alveg farnar.
Eg skal búa svo um tönnur yðar, að þær hætti að eyðast og detta burtu. Þá
getið þér haft yfir að ráða góðri heilsu, líkams þreki og starfsþoli.
Expression
Plates
Hellt “set” af tönnum, búl« tll
•ftir uppfyndlngu mlnnl, sem
eg hefl sjálfur fullkomnati,
sem gefur ytlur ! annil slnn
unglegan og eblllegan svlp á
andlltie. Þessa “Bxpression
Plates" gefa ybur elnnlg full
not tanna ytSar. Þœr lita út
etns og llfandl tönnur. Þær
eru hrelnlegar og hvitar og
stserti þelrra og afstaba slns
og k “llfandl” tönnum.
$15.90.
Varanlegar Crowns og
Bridges
Þar sem plata er óþörf, kem-
ur mitt raranlega “Brldre-
work” at5 góðum notum og
fyllir auöa staöinn I tann-
garðinum; sama regl&n sem
vitthöflJ er í tilbúningum á.
*‘J?xpresslon Plates” en undir
stöbu atribiö i “Bridges” þess-
um, svo þetta hvorutvegrgja
gefur andlltlnu alveg etJlileg-
an svip. Bezta vöndun a verki
og efni — hreint gull brúkatS
til bak fyllingar og tönnin
vertíur hvít og hrein “lifandi
tönn.“
$7 Hver Töan.
Porcelain og Gull
fyllingar
Porcelain fyllingrar mínar eru
svo vandaöar og prott verk, at5
tönnur fylta- þanni? eru ó-
þekkjanlegrar frá heilbrlgöa
tönnunum og endast eins lengi
og tönnin.
Gull innfylllnyar eru mótaöar
eftir tannholunnl og; svo lnn-
límdar metJ sementi, svo tönn-
ln veröur eins sterk og hún
nokkurntima áöur var.
Alt crk mitt Ibyrfit atJ verm rasttU.
Hvatla tanalakttoftr,
■ena þér þarfnlat, «trad-
■r hla y»«r tll be*a
kér.
Alltr akatiatir koataatarlasat. — Þfr rra* mér ekke*t i»knld-
baaáalr M e* kafl feft* y«nr rfl*lcfKl«Kar vi«vfkjandi tlaa-
yttarw. .láenaiV etta tiitakttt A kvnttn tlma þér vlljitt koma. f
jKearnaaa talafman.
V-ttsr* og su*sl.ll I
handrabatatt fr* v.r»l-
i.amiHi., [***•«»-
■ m «s preatum.
Dr. Robinson
Birks Building, Winnipeg. DENTAL SPECIALIST
í “Hovedstaden” 18. febr. Hann er
Jóni Dúasyni sanunála í öllum
atriðum nema þvf, að landnámið
verði frá íslandi Hann segir, að á
því velti það, hvort Grænland
verði íslenzkt eða danskt. Eft hann
vill ekki vita af öðru en aldönsku
Grænlandi. Leggur hann því til,
að stofnuð verði dönsk nýlenda í
hinni fornu eystri hygð, að verzl-
unin á Suður-Grænlandi verði gef-
in laus fyrir álla Dani en ekki Is-
lendinga, og sömuleiðis eigi fyrst
um sinn að leyfa Dönum einum að
flytja inn í iandið — með öðrum
orðum, loka Islendinga úti. — Mun
þetta eflaust vera sprottið af ein-
hverjum misskilningi hjá Wiehe,
svo góðgjarn sem hann annars er í
okkar garð.
Alfred J. Ravad er sá einasti af
þeim, sem ritað hafa um málið, og
hersýnilega er Ijóst, hvaða þýðingu
samvinna milli íslendinga og Dama
á Grænlandi gæti haft fyrir sam-
bandið milli íslands og Danmerk-
ur. í alllangri grein í “Illustr.
Tidende”, helzta hyndablaði Dana,
lofar hann tillögu Jóns mjög fyrir
þvað, hve viturleg hún sé, og telur
hann manna líklegastan til að
koma málinu fram. Ravad þykir
vænt um gömlu íslenzku nöfnin í
Eystri-bygð og vill láta taka þau
upp aftur. Greininni fylgir upp-
dráttur, sem hann hofir gert af
Eystri-bygð, með íslenzku nöfnun-
um. Ravad mun víðsýnni en flest-
ir landar hians um framtíð Græn-
lands, og okkur er hann ekki síður
velviljaður en Thor Jensen, bróðir
hans. Ravad er verkfræðingur og
vill fá landa sína til að gera stóra
verzluimrhöfn skamt þaðan, sem
Jón hugsar sér nýlendu sína. Á
Suður-Grænlandi frjósa hafnir ald-
rei á vetrum vegna þess, að kvísl af
Golfstraumnum rennur norður
með vesturströndinni og mildar
loftslagið. Hafís er heldur ekki til
tálmunar um þær slóðir, því nú
sigla skip námufélaganna þangað
alt árið. Þessi höfn á að vera til
stuðnings fyrir siglingar frá Norð-
urálfu til Vestur-Kanada, því
sunnanvert Grænland skagar svo
langt suður á sjóleiðina, að frá
suðurodda þess verður siglt fram
með Eystrhhygð í átt til Hudsons-
flóa. Þangað verður svo korn og
hveiti frá Kanada flutt þann
stutta tíma, sem hafnir við Hud-
sonsflóa eru auðar, og í Eystri-
hygð verður þannig hin eiginlega
útflutnings-, hafnar- og verzlunar-
horg Vestur-Kanada.
í ritgjörð sinni drepur Jón Dúa-
son að cins stuttlega á þessa frain-
tiðar möguleika, og ef til vill er
tillaga hans að eins upphaf meiri
tíðinda. Sem sönnur fyrir því, að
Grænland sé byggilegt fyrir nor-
ræna menn, getur hann þess, að Is-
lendingar hafi bygt iandið 4—500
ár, og það þrátt fyrir að samgöng-
ur við umheiminn voru illar eða
engar í þá daga. En nú sé öldin
önnur, — slíkir örðugleikar séu nú
óhugsanlegir ' sökum framfara
þeirra, sem orðið hafa á skipagerð
og siglingafræði.
Á landnámsöldinni var Grænland
gott land. í höfuðatriðunum er
iandið hið sama enn í dag. Veiði-
dýrum og fugli, sem hefir fækkað,
getur fjölgað ineð friðun. Það er
ógrynni <af laxi og silungi í ám og
vötnum. í hafinu er ógrynni alls
konar fiska. Loðnan gengur í þétt-
um torfum inn í firðina eins og á
söguöldinni. Hana á að veiða frá
því á útmánuðum og fram að
slætti og geymia hana sem skepnu-
fóður til næsta vetrar. Inni í döl-
unum er. ekki eintómt lyng, heldur
einnig birkiskógur, sein verður á-
lílca hár og skógarnir á Isiandi.
Þar eru og sjálfgerðar engjar og
grasmerkur. Inni í dölunum vex
grasið miklu fljótar og verður
miklu hærra en gras á Islandi.
Þess vegna er þar auðvelt að nota
vélar við heyvinnuna, sem þar á
móti er erfitt á íslandi vegna þess,
hve grasið er lágt. Loftslagið úti á
annesjum á Grænlandi er ekki ó-
mildara en á ísiandi, og þar þri.f-
ast garðávextir t. d. kartöflur, á-
gætlega. En inni í dölunum er
loftslagið og ræktunarskilyrði enn
betri. Þessa umsögn styður Jón
með mörgum tilvitnunum í heim-
ildarritum um Grænland.
Á þessum stöðum vill Jón láta
stofna fsienzka nýlendu. Hann
leggur til, að senda þangað 20 ís-
lenzkar fjölskyldur fyrst í stað.
Bæina vill hann láta gera áður en
konur og börn komi til landsins,
svo að þau verði ekki að iiggja úti
í tjöldum. Hann vill láta byggja
upp á gömlu bæjunum, þvf að
túnin séu þar rudd og enn í rækt
og einnig hafi gömlu bæirnir verið
gerðir þar sem bezt voru bæjar-
stæði og mest hlunnindi. Seinni
innflytjendur taki sér svo aðsetur
í þessari bygð unz þeir hafa bygt
upp á jörðum handa sér. Islenzkt
sauðfé og hestar býst hann við að
muni geta gengið liti nálega allan
veturinn, því inni í dölunum sé
mjög snjólétt.
Jón eyðir mörgum orðum til að
sýna og sanna, að svona landnám
verði Skrælingjum til einskis baga,
og heldur ekki ætlast hann til, að
einokunarverzlunin verði af num-
in; og er hér eflaust mjög hyggilega
af stað farið. Jón ætlast til, að ný-
lendumennirnir stofni með sér
pöntunarféiag, en panti vörur sín-
ar gegn um skrifstofu einokunar-
verzlunarinnar í K.höfn, og sömu-
leiðis selji hún frainleiðslu ný-
lendumanna, en nýlendumenn fái
fult markaðsverð íyrir vöru sína,
og á útlendu vöruna verði ekkert
lagt. En pöntunarfélagið greiðir
einokunarheildsölunni umboðs-
laun og vörurnar á að flytja á
skipum hennar.
Jón gerir mikið úr framtíð Græn-
lands sem iðnaðar-, loðdýraræktar-
og fiskiveiðalands, en segir, iað skil-
yrðin fyrir því, að hægt sé að nota
þessar auðsuppsprettur með hagn-
aði, sé að landbúnaðiarhéruð
landsins séu numin og Norður-
álfumenn taki sér fast aðsetur í
landinu.
Þessi landnámstillaga virðist svo
merkileg, að vert sé að gefa henni
gaum, og rannsaka málið. Þótt
20 fjölskyldur flyttu frá íslandi til
Grænlands, mundj það ekki stórt
blóTStap fyrir okkur, og það sér-
staklega vegna þess, að naumast
færu aðrir til Grænlands en þeir,
sem flyttu úr landinu hvort sem
væri.”—Lögrétta.
EINMITT NÚ er bezti tími að
gerast kaupaadi að Heims-
kringln. Sjá auglýsingn rora
á ötru stað í blaðÍM.
Canada fimtugt.
Ræða, flutt í Tínítarakirkjunni
1. Júlí 1917.
(Framh. frá 1. bls.)
þó þess geti eigi, að í siíka yfirboð-
aia hafi verið seidd þrenn manns-
vit.
Út í landsmálin og meðferð
þeirra er ‘alt of sjaldan hugsað,
eða afdrifin, sem margar stefnur
Iiafa fyrir síðari tfmann. CTt í það,
hvernig hugsunarhátturinn er oft
afvegaleiddur og sjónin blinduð
gjör-samlega fyrir þvf, sem er að
gjörast. Eátt hefir heyrst oftar
kveða við í blöðum og af ræðu-
stólum, en að landsmálin séu of ó-
hrein til þess að inn í þau blandi
sér betri inenn eða konur. En
fátt er athlægisverðara en einmitt
sú staðhæfing, og trú, sem búið er
að koma inn hjá fjöldanum. Er
þá eigi komið svo, að nauðsyn heri
til, að þeir láti sig um liað varða,
er bæði hafa vilja og vit til að
lyfta þeini upp úr þeirri niðurlæg-
ingu, sem þau eru komin í?
Tilefni til að liugsa út í það og
alt, sem land vort snertir, er aldrei
betra en einmitt við tímamótin.
Þegar hægt er að líta yfir Iiðinn
dag og meta í ljósi sögunnar alt,
sem unnist hefir og tæpast, allar
] þarfirnar, sem skapast hafa, og við-
fangsefnin, sem þjóðin hefir átt við
að stríða.
Ríkið er á þessum degi 50 ái>a
gamalt. Það er enn ungt og lítið
meira en eins og barn í reifum. Það
er ofur eðlilegt, að margt sé enn ó-
þroskað, þegar á menningarstöðu
þess er litið, og að eitthvað hafi af-
laga farið á þessum árum. Að eigi
sé hægt að líta yfir alt, sem gjört
hefir verið, og telja það harðla gott.
En eins er líka hitt satt, að margt
framfara sporið hefir verið stigið
og margt verið gjört, til þess að
gjöra land þetta að sæluríkum
mannabústöðum. Söguna þýðir
ekki að þræða, að ártölum eða
landsliagsskýrslum. Er fyrst og
fremst iétt, að leita sér ]>ess fróð-
lciks, og margir því næsta kunnug-
ir, og svo er hitt sannast, að það
hvorttveggja ber ekki stóra þýð-
ingu fyrir framtíðin'a. Er hitt nær,
að virða stuttlega fyrir sér ástæð-
urnar, sem til þess leiddu, að sam-
bandið var myndað, og tilganginn,
sem fyrir vakti með því, og sjá,
hvers>u hann hefir ræzt.
Ástæðurn'ar voru margar, en á-
hrifin, sem mestar höfðu verkanir á
sögu þessa lands, stöfuðu frá at-
burðum, sein gjörðust sunnan við
landamærin, málefnum, sem þar
voru á dagskrá, ófriði og styrjöld-
um, sem af þeim risu, og ýrslitum
þeirra. Gat það eigi annað en
vakið eftirtekt hér, og kent mönn-
um margt í sambandi við framtíð-
ina. Aðal vandamálin hér og erf-
iðleikar á vegi samúðar og fram-
fara, var öfundssýki og úlfúð, þjóð-
ernis- og trúmálalegs eðlis, milli
]>eirra, sem frumbyggjar voru
landsins, Frakka öðru megin, og
manna af brezkum ættum liinum
unegin. Um það að sambandið var
myndað, voru deilumál milli þess-
ara tveggja þjóða búin 'að vara um
sem næst 100 ár. Höfðu tilraunir
verið gjörðar, en misjafnlega hepn-
aðist að grtiða úr þeim.
Ein's og öllum er kunnugt, var
land þetta fyrst numið >af Frökk-
um, er stofnuðu nýlendu á bökk-
um Lawrence fljótsins, þar sem nú
stendur Quebee, árið 1608. Köll-
uðu þeir nýlenduna Nýja Frakk-
land, og stóð hún í nánu sam-
bandi við heimalandið, unz hún
Var hertekin af Englendingum ár-
ið 1763. Var til þess tíma landið
eingöngu bygt af Frökkum. En
sköromum tíina þar á eftir fluttist
fjöldi biienda úr brezku nýlend-
unm ifyrir sunnan og settust að
ýmist austur við Atlanzhafsstrend-
ur, þar sem nú eru strandfylkin,
eða vestur af frönsku bygðinni,
þar sein nú heitir Ontario. Gjörð-
ist lietta meðan á frelsisstíði
Bandaríkjanna stóð í iok 18. aldar.
Er misjafnlega til getið, hvað
margir hafi flutt. En til eru skýrsl-
ur, er sýna, að um 40,000 manns
hafi styrktar notið fyrstu nýlendu-
árin úr ríkissjóði Englands.
Samkvæmt konunglegri skipan,
sem út var gefin 1774, var ait það
land, er Frakkar töldu sér til eign-
ar og tók yfir nýlendusvæðin þessi
nýju, sett undir eina stjórn, er að-
setur ihafði í Quebee. Réðu frönsk
lög öllum ríkismálum en sakarétt-
urinn einn var bygður á enskum
lögum. En eftir því sem nýlend-
urnar ensku uxu, kom brátt í ljós,
að þetta stjórnarfyrirkomulag var
lítt hafandi. Var þá iandinu skift.
Mynduðust smá fylki austast, en
héröðum var skift vestur frá milli
frönsku bygðarinnar og þeirrar
brezku. Voru bygðir þessar þá
nefndar efra og neðra Canada. Var
Quebec fylkið neðra Canada, en
Ontario hið efra. Voru landa-
merkið við Ottawa fljótið. Var nú
fylkjum þessum stjórnað sínu í
hvoru lagi upp að árinu 1837.
En misjafnlega gafst sú stjórn.
Leit hún of mjög á, sem fylki þessi
væri útibú og selstaðir heima-
landsins, og hnekti það mjög öll-
um framförum. En á þessu ári
brauzt út uppreisn í báðum fylkj-
unum. 1 neðri Canada var upp-
reisnin undir forustu fransks hers-
höfðingja er Papineau hét, og var
tilgangurinn sá, að hrinda af sér
oki Breta og stofna franskt lýð-
veldi. I efri Canada eða enska
hlut'anum, var uppreisnin hafin af
Skotum gegn óstjórn heima fyrir.
Var þetta sama árið, sem Victoria
drotning kom til rfkis. Var þá
hingað sendur landstjóri, Durham
lávarður, er með mannúð og lipurð
fékk friði á komið og með því að
lieita réttarbótum. Engum þeim,
er þátt tóku í uppreisninni, lét
hann hegna, en gjörði forkólfana
að elns landræka. Varð hann fyr-
ir þetta illa þokkaður heima fyrir
og framkoma hans talin “hneixlan-
leg mildi”. Var hann kallaður heim
aftur hið bráðasta, eftir 5 mánaða
veru hér. En koma hans og verk,
urðu til stórmikillar þýðingar fyr-
ir þetta land og hafa leitt til marg-
faldrar blessunar fyr og síðar.
Eftir að hann kom heim samdi
hann ítarlega ritgjörð um ástand-
ið hér og lagði til að fylkin, efra
og neðra Canad'a, væri sameinuð,
og svo eins fljótt og auðið yrði,
hinar aðrar nýlendur, í eitt sam-
hands ríki, er fengin væri yfirráð
allra sinna mála í eigin hendur.
Með þessu móti sagði hann að
komið yrði í veg fyrir þá óstjórn,
er átt liefði sér stað, og eins myndi
það draga úr þjóðernis ríg og
flokkadrætti, sein ríkið yrði stærra
og hvert fylki fengi yfirráð
yfir sínum sérmálum, en ríkis-
málin yrði l>au sömu, og myndi
þau síðar valda ágreiningi.
Tillögum hans var lítill gaumur
gefinn i fyrstu, en þó með nýrri
stjórnarsamþykt árið 1840 er efra
og neðra Canada sameinuð í eitt
ríki, með sameiginlegu þingi og
einum iandstjóra. Áttu þau bæði
að hafa jafna fultlrúatölu á þing-
inu. En iítil bót var með þessu
unnin og var það sjaldan, að þing-
menn kæmi sér saman um neitt.
En þannig stóð þó ofan til 1860.
LTm það leti brauzt út hið œgi-
lega innanríkistríð í Bandaríkjun-
um. Var tilefnið ágreiningur út af
þrælahaldi í Suðurríkjunum, er
Congressið var í þann veginn að
afnema. Var nú farið til baka, til
sögunnar um sambandsmyndun
Bandaríkjanna og vitnað 1 það, að
hvert ríki um sig hefði eigi selt af
hendi sjálfsforræði sitt með því að
ganga í sambandið, hefði því rétt
til, ef þvf sýndist, að eegja sig úr,
ef því fyndist rétti sínum hallað.
Þrifu Suðurríkin til þess úrræðis.
Var nú iandið klofið í tvent. Aft-
ur héldu Norðurríkin því fram, að
sainbandið eitt hefði alræðisvald-
ið, en ríkin að eins vald yfir sér-
málum sínum. Stríðið varð því að-
alega um það, að viðhalda ríkis-
heildinni og vaidi samhandsþings-
ins yfir öllum landsmálum.
Rót það, er koinst á allan hugs-
unarhátt í sambandi við þetta,
náði brátt hingað norður. Sáu
menn nauðsyn á þvf, að komið
yrði hér á sambandi, svipuðu og
því, sem syðra var, en traustara
um hnútana búið, og urðu nú
strandfylkin til þess að koma
þessu máli í hreyfingu, er bundust
nú fyrir ríkissambandi sín á milli.
En áður en því var lengra komið.
bauðst efra og neðra Canada til
þess að vera með. Var um það
haldinn fundur í bænum Quebec
1864 og þar samþykt frumvarp til
sambandslaga, er á síðan var stað-
fest í brezka þinginu með mjög
litium breytingum. Var frumvarp
þetta sniðið að nokkru eftir sam-
bandslögum Bandaríkjanna, en þó
með þeim breytingum, að gengið
var frá þvf að skifta ráðum og rétt-
indum milli fylkjanna og sam-
bandsins, svo engum tvímælum
skyldi valda síðar, og sambandinu
gefið æðsta vald 1 öllum málum, er
landið áhrærði. Höfðu þeir, að
þeir héldu, þar dæmið fyrir sér að
sunnan, að slíkt væri hollara. Var
svo frumvarp þetta síðar staðfest
og kom í gildi 1. júlí 1867. Voru þá
fylkin fimm, er mynduðu fyrsta
sambandið, en Vesturlandið þá ein
óbygð. En þau ákvæði voru gjörð,
eins og í stjórnarskrá Bandaríkj-
anna, að auka mætti við fylkjatöl-
una eftir því sem land bygðist, og
hafa síðan bæzt við fjögur fylki.
(Framh. í næsta blaði.)
V
Góð Tannlœkning
á verði sem léttir ekki vas-
ann oí mikið—og endist þó
Gjörið ráðstafanir að koma
til vor bráðlega. Sérstök
hvílustofa fyrir kvenfólk.
Dr. G. R. CLARKE
1 to 10 Dominion Trust Bldg
Regina, Saskatchewan
t----------------------------------------------------------
BEZTU
PLÓG-SKERAR
12 tumlunga........hver
13 og 14 þuml.......*2.75 ”
15 «e ltt þumk......*2.05 ”
Aflvéla—Gang—
No. 340-342—S.R. 17 *3.10 "
Plógskerar No.. SP220 *3.25 «
Beztu vörur og fljót afgreiðsla.
Pantið í diag.
Western Implement Supply Co.
J. Cunningham, manager
1605R llth Ave. Regina, Sask.
__
“OVANALEGA RIGNINGASAMT”
Er veðurspáinn fyrir þetta sumar. Vernd-
ið yður því undir GOODYEAR
REQNKÁPU
Góðar í öllum veSrum
Vertu ekki án Goodyear í þesasri rigningatíS, þegar þú
getur keypt þær fyrir $8.00, S 10.00 og $12.00,
hvort sem er fyrir konur etS karla.
Regnkápur Karla og
Kvenna, ábyrgstar, á
,$4.75
ATHUGIЗAllar vorar regnkápr eru búnar til ÞETTA ÁR
og AÐ EINS NÝR RUBBER BRÚKAÐUR.
Allar vorar svörtu og bláu regnkápur, sem vér auglýs-
um hér, ábyrgstar aS litst ekki upp.
Hér eru kápur, sem brúka má í þurru, köldu veSri og
einnig í rigningum. — Allir litir, öll möguleg sniS og ýms-
ar tegundir af efni.
SÉRSTÖK KJÖRKAUP
Vér höfum nú sem stendur 25 olíukápur, sem vér á-
byrgjumst aS harSni ekki, brotni ekki og leki ekki. Pen-
ingum skiIaS aftur fúslega, ef þeta reynist ekki satt.
VanaverS á þesum kápum er
$12 til $15, til þess aS losast
viS þær sem fyrst, þá bjóSum
viS þær nú á aS eins...........
þeta reynist ekki satt. —
$6.75
Kápur fyrir unglinga, 6 til 16 ára;
Þær eru blaar aS lit og venaverS þeirra
er $5.90. En vér seljum þær nú fyrir
aS eins . ....................
$2—
Sendið póstpantanir, og gefið mál yfir brjóst með pöntun-
inni.
GOODYEAR
RAINCOA T COMPANY
287 Portage Ave., Næst við Sterling Bank
Dept. 4. OpiS til kl. 10 ákveldin. Winnipeg,
Látið oss bóa til fyr-
ir yður sumarfötin
Besta efni.
Vandaö verk og sann-
gjarnt verC.
H. Gunn & Co.
nýtizku skraddar&r
370 PORTAGE Ava., Winnipag
Phone M. 7404
North Star Drilling Co.
CORNBR DKWDNEY AND ARMOUR STREETS
Reglna, : Satk.
Agentar í CanaHa fyrir Gu* Pech Foundry Co. og Monitor
Brunnborunar áhöld.