Heimskringla - 05.11.1919, Blaðsíða 1

SENDIÐ EFTIR
Okeypis Premíuskrá
yíir VERÐMÆTA MUNI
ROYAL CROWN SOAPS, Ltd.
654 Main St. Winnipeg
XXXIV. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 5. NÓVEMBER 1919.
NOMER 6
CANADA
Á sambandsþinginu eru Grand
Frunk kaupin enn'þá til umræSu
og helzt svo nokkurn tíma enn.
Gera liberalar sér alt far um aS
draga máliS á langinn, sem mest
má vera, en fáar skynscimlegar
mótbárur hafa þeir kom meS gegn
kaupunum og munu ekki úr þessu.
Aukakosning til Alberta þings'
ins fór fram á mánudaginn í Coch-
rane kjördæminu, sem losnaS
hafSi viS dauSa þingforsetans
Hon Fishers. 1 kjöri voru tveir
baendur, annar liberal og stjórnar-
sinni, hinn bændaflokksbóndi, og
bar hann sigur úr býtum. Er því
hér um tap fyrir stjórnina aS ræSa. *
en sigur fyrir bændaflokkinn. En
einkennilegt mun sumum aS sjálf-
sögSu finnast þessi framkoma
bændaflokksins, þegar þess er
gætt aS Stewart, stjórnarformaS-
urinn í Alberta, er sjálfur bóndi,
og þaS var bóndi, sem var í kjöri
af hans hálfu. En af þ^ssu má
ráSa þaS, aS bændaflokkurinn
vill ekki stySja þá, sem bera hinn
pólitíska stimpil gömlu flokkanna.
JarSskjálfti varS vart á norSur-
strönd St. Lawrence Blóans í fyrri
viku. Enginn skaSi varS, en þetta
þótti nýlunda.
Sambandsstjórnin getur setiS í
fjögur ár enn, án þess aS þurfa aS
láta ganga til kosnmga, eftir því
sem nú er fram komiS, og enginn
vafi er á aS er rétt. Lífdagar
þingsins eru 5 ár, og eru þeir taldir,
fimtíu og fimm dögum frá þeimj
degi, er síSasta kjörbréf aSalkosn-j
inganna er undirskrifaS. AS.
þessu sinni er kjörbréf Dr. Thomp-
sons frá Yukon, þaS síSasta, und-(
irskrifaS í apríl 1918. Þarf því
ekki aS rjúfa þingiS fyr en í júníi
1923, og eru allar líkur til, eins og
nú horfir, aS stjórnin muni nota
sér lagabókstafinn og sitja róleg
fjögur árin ennþá.
Ontajrío á aS fá nýja stjórn í
vikulokin. Sir William Hearst
hefir beSist lausnar fyrir ráSuneyti
sitt, og fylkisstjórinn hefir snúiS
sér til leiStoga 'bændaflokksins,
Ernest Charies Drury, og beSiS
hann aS taka viS stjórnartaumun-
■um. Nokkru áSur héldu bænda-
þingmennirnir og verkamanna-
flokkurinn fund og bundust* sam-
tökum um samvinnu í þinginu viS
stjórnarmyndunina. Þessir tveir
flokkar halfa einum betri en helm-
ing á þinginu, og svo fá þeir tvo ó-
háSa aS líklndum í fylgd meS sér.
En nú eru slælmar horfur á því, aS
verkamannaflokkurinn sé ekki sem
bezt ánægSur og getur þaS haft al-
varlegar afleiSingar í för meS sér.
Vildu verkamenn fá tvo ráSgjafa
úr sínum flokki, en Mr. Drury vildi
ekki lofa þeim nema einum. VarS
þaS' til þess aS einn helzti maSur
verkamannaflokksins, MacBride,
borgarstjóri í Brantford, fór af
fundinum í fússi og fylgdu tveir
tnenn honum. Ef aS þessir menn
'ganga á mófci hinni nýju stjórn, eru
dagar hennar fljótlega fcaldir. Eina
hyggilega fyrir Drury er aS gefa
verkamönnum tvö ráSherraem-
bætti af 8, og er þaS sanngjarnt.
Mr. Drury ihefir aldrei setiS á
bingi áSur, og féll viS síSustu
kosningart en hann er sagSur mik-
ilhæfur m^Sur, ogf er stórbóndi í
Simcoe-héraSinu, og sonur fyrsta
landbúnaSarráSgjafa Ontariofylk"
ls- BændaþingmaSurinn fyrir
Austur-Simcoe hefir lagt niSur
þingmensku, svo hinn nýkjörni
stjórnarformaSur geti íengiS.þing-
8æti- v,i .
Þrettán ára gamall drengur,
Antony Karolyk frá Poplar Field,
Manitoba, myrti föSur sinn í
svefni fyrir nokkrum dögum síSan,
meS því aS skjóta hann tii bana
meS íuglabyssu. HafSi faSirinn
lamiS strákinn kvöldiS áSur, og
framdi hann því ódæSisverkiS í
hefndarskyni. Var yngri bróSir-
inn, Andrews, 1 1 ára gamall, í vit-
orSi meS honum, en sagSi síSar
frá verkinu. FaSirinn, sem var
ekkjumaSur, hafSi búiS þarna
meS sonum sínum í sex ár, en ver-
iS harSur viS þá og látiS þá vinna
þaS sem kraftarnir leyfSu. Dreng-
irnir eru báSir nú í haldi hér í
Winnipeg. Sá eldri hefir játaS á
sig morSiS, og sagSist vera glaSur
yifir verkinu.
---------O--------
BANDARIKIN
Búist er viS 'áS friSarsamning-
arnir nái aS komast í gegnum sen-
atiS í vikulokin.
Skáldkonan Ella Wheeler Wil-
cox er nýdáin.
KolanámuverkfalliS byrjaSi á
föstudaginn var eins og hótaS
hafSi veriS, og taka 400t000
manns þátt í því. En ekki er bú-
ist viS aS þaS verSi langvarandi.
Er alþýSa manna mjög andstæS
þessu verkfalli, og þess utan hefir
stjórnin ásett sér aS brjóta þaS á
bak aftur meS góSu eSa illu. SíS-
ustu fréttir telja samkomulag lík-
legt. '
Senator Kenneth McKellar
demokrat, 'frá Tennesee, hefir bor-
iS fram frumvarp í senatinu um aS
koma á fót glæpamannanýlendu,
og velja helzt til þess eina (af
Philippine-eyjunum. Á þessa
glæpamannaeyju vil senatorinn
senda stjórnleysingja og æsinga-
menn, sem reyna aS kollvarpa lög-
skipuSu stjómar fyrrikolmulagi.
AnnaS frumvarp hefir sami sena-
tor komiS fram meS, sem fer þess
á leit, aS reka álla útlendinga úr
Bandaríkjunum eftir fimm ára
veru, ef þeir hafa ekki þá gerst
þegnar ríkjanna. Litlar líkur eru
til þess aS frumvörp þessi nái fram
aS ganga, sízt hiS fyrnefnda um
glæpamannanýlenduna.
Belgísku konungshjónin lögSu
af staS heimleiSis á laugardaginn,
eftir mánaSardvöl í Bandaríkjun-
um.
Kenslifkonur í Boston hóta nú
aS gera verkfal’l, ef kjör þeirra séu
ekki bætt. Heimta þær aS fá
sömu laun og karlmenn, tog aS-
gang aS sömu embættum og þeir.
Eins og nú er, hafa karlmenn, sem
viS kenslustörf fást, 16 prósent
hærra kaup en kenslukonur, sem
vinna sömu tím^lengd og aS sama
starfi. Þetta þykir þeim óréttlátt,
sem von er.
Victor Berger( jafnaSarmanna-
leiStoginn ifrá Milwaukee, Wisc.’
sem kosinn var til sambandsþings-
ins viS síSustu kosningar, en sem
um sama leyti var fundinn sekur
um landráSatal, og dæmdur í 20
ára fangelsi, hefir nú veriS sviftur
þingseturétti.
Rohert Lansing, utanríkisráS'
gjafi Bandaríkjastjórnarinnar, lýsti
því yfir nýlega, aS Bandaríkin
mundu halda uppi fyrsta flokks
sendiherrasveit í Berlín, eins og aS
undanförnu, og ekki skerSa hana
á neinn hátt, eins og til orSa hefSi
komiS. Sama ,sagSi hann aS
mundi verSa meS Rússland. Raun-
ar hefSi Spánn hætt viS aS háfaj
sendiherra þar og látiS sér nægja|
ræSismaSur; en Bandaríkin gætuj
aS svo komnu ekki fariS aS dæmi;
Spánar.
Tuttugu námamenn biSu bana
í sysi í kolanámunum í Amsterdam þing sitt í friSi. En þeir gátu ekki
í Ohio, 29. f. m. KviknaSi í ÍokiS viS þingiS á einni nóttu, og
námugöngunum og brunnu menn-; frestuSu því til síSar. Næstu
irnir til dauSa. daga og nætur var strangur vörSun
Kona nokkur, Mrs. Neil Gra-j b*f8ur Um b^in^na’ lét
ham, í borginni Seattle, Wash.,
því yfir, aS hann sæki ekki um steinssonar skjalavarSar, sem
endurkosningu,' og ætli aS láta1 baSst undan endurkosningu, var
kosningarnar meS öllu afskifta-^ valinn Páll Eggert Ólason lögfræS-
lausar. Alvare Obregen hers- ingur.
skaut sex ára gamlan son sinn til
bana, og særSi dóttur sína, fjögra
ára, og sjálfa sig hættulega. Var
þaS ásetningur hennar aS þau öll
skyldu deyja, svo aS maSur henn-
ar gæti aS nýju orSiS laus og liS-
ugur. , I bréfi, sem hún skrifaSi
áSur en hún framdi verknaSinn,
French lávarSurþaS boS út ganga '
aS öll pólitísk fundarhöld væru
bönnuS í landinu, aS ClsterhéraS-
inu auSvitaS undanskildu, og
varSaSi þaS þungri hegningu, ef
brotiS væri á móti. Nú liSu
nokkrir dagar og ekkert bar til tíS-
inda, þar til síSustu fimtudagsnótt
aS Sinn Feiners komust aftur inn í
Manor House, og þrátt fyrir alt
höfSingi er talinn líklegasti eftir-
maSur hans.
segir hún aS hún hafi mist ást . .
. , -i-. i , * , , ,| forboS tokst aS liuka viS þing sitt.
og vilji þvi ekki . , *
sem þeir holöu aSur frestao. A
bessum fundi lýsti Arfchur Griffith,
annar helzti maSur Sinn Feiners,
því yfir, aS þeir mundu halda
kröfum sínum um alfrjálst lýS-
veldi til streitu, og aS De Valera
höfSi komiS ár sinni þannig fyrir
borS í Bandaríkjunum, aS írska
máliS yrSi eitt af helztu málunum
á dagskránni viS næstu forseta-
mannsms sins. og vi
lengur lifa. Konunni er gefin
batavon, en tvísýnt um líf stúlku-
barnsins.
A. G. Connor og Martin Kilian,
sem voru í síSasta leiSangri Vil-
'hjálms Stefánssonar, komu til Se-
attle fyrir nokkrum dögum síSan,
úr því ferSalagi. Voru þeir hinir
EndurskoSendur voru kosnir;
Sighvatur Bjarnason (endurkos-
_. ... i inn) og Magnús GuSmhndsson
Finnar eru mjog oanægS.r yf.r skrifstofustjóri.
þeim ráSstöfiinum friSarþingsins,J h ,. , £ A .
* o - ,,. ' . . , K Petta ar gefur felag.S ut And-
ao oviar ta. Alandseyiar, telia bær A, , ,.
* . r-- , , x, vara °g Alímanak.S, en aukabók
e.ga aS heyra und.r Fmnland. Nu enga sökum kostna8ar enda
hef.r þaS ver.S lagt td aS F.nnar ,hækkar félagIg ekki ársgjald ^
og bviar gen samning sin á milli
um framtíS eyjanna.
í þetta sinn. Fjárhagur félagsins
er í góSu lagi, og upplag ritanna
aukiS ár frá ári.
MikilsiáSandi sænskir kaup-
sýslu- og iSnaSarmenn eru aS o,, .
° ^ Blomsveig imeS sænskum l.tum,
reyna aS fa þvi framgengt, aS hefír lálandsvinurinn Helge Wedin
bygt se sérstakt sænskt hús, er - Stokkhó\mi látiS leggja á leiSi
ætlaS se sænskum kaupmönnum á1 /s. r t>-- c-,
» Olars Bjornssonar ntstjora.
markaSinum í Leipzig. ÞaS er nú
veriS aS semja um þenna mikils'
verSa auka markaSarins í Leipzig.
síSustu aS koma heim úr leiSangr-
inum, og höfSu veriS aS heiman í j kosningar Bandaríkjanna.
full sex ár.
Á þingi kvenlækna, sem haldiS
Fljótasta flug milli London og
Parísar, sem enn hefir tekist, gerSi
var nýlega í New York, var minst; Capt. Gathergood úr brezka flug-
á reykingar kvenna. Var máls-j liSinu, nýlega. Tókst honum aS
hefjandi gömul kona, af hinum fljúga þessa vegalengd á einni
gamla, góSa skóla, sem telur allal klukkustund og 20 mínútum
nýbreytni ósiSsemi og lesti. KvaS
Mikil hungursneyS kvaS vera
meSal Eskimóa, mest sökum þess
aS þá vantar veiSarfæri.' 1 Cum-
berlandsundinu segja sögurnar,
eru þeir farnir aS ibræSa upp
blikkdósir og búa til úr kúlur, ti'l kosta kr. 5.50
þess aS geta skotiS selina meS sér
til bjargar.
SmokkfisksveiSi hefir veriS
töluverS viS Djúp í haust, og eins
á Bíldudal. ÞaSan komu um 1 0
smálestir af smokkfiski hingaS í
gær á SuSurlandi.
“Sögur Rannveigar” eftir Einar
H. Kvaran, eru nú komnar út, og
hún reykingar kven'fólks hneyksl-
anlegar, og vildi aS þingiS lýsti
var.þóknun sinni á þessuim ósiS.
En þær, sem yngri voru, litu öSru-
vísi á málin. Töldu reykiqgar
engu ósæmilegri hjá kvenmönnum
en körlum, og aS þær héfSu engar
heilsuspillandi afleiSingar ef í hófi
Mrs. David Lloyd Gorge, kona
stjórnarformannsins er nú farin aS
halda ræSur í þarfir bindindis-
málsins. Lýsti hún því yfir í einni
af ræSum sínum, aS sigur bindind-
ishreyfingarinnar væri undir kven-
þjóSinni kominn.
Heimastjórnarfrumvarp Irlands,
væru. GerSu þær málshefjanda|sera samþykt var af brezka þing-
svo snarpa aSsókn, aS hún flýSi af j inu j upphafi stríSsins, meS þeim
þinginu, og þingiS neitaSi aS for-
dæma reykingar meSal kvenþjóS-
ar.nnar.
BRETLAND
Rt. Hon. Arthur Balfour hefir
lagt niSur embætti sitt sem utan-
ríkisráSherra, en heldur samt sæti
sínu í stjóminni, sem embættislaus SeSn
ráSherra. I hans staS hefir Cur-
zon jarl veriS gerSur aS utanrík-
isráSherra.
Nýlega var canadiskur hermaS-
ur, McBride aS nafni, dæmdur í
Lundúnum til tveggja ára hegning'
arhússvinnu fyrir fjölkvæni. Dóm-
arinn kvaS þaS undra sig hversu
margir Canadamenn hefSu tál-
dregiS enskar stúlkur meS fjöl-
kvænisgiftingum meSan þeir voru
í hernum.
ViS nýafstaSnar sveita- og bæj-
arstjórnakosningar á Englandi,
unnu verkamenn mikinn sigur.
NáSu þeir yfirhöndinm í flestum
borgarráSum, nema í Sheffield og
Liverpool. Margar konur náSu
kosningu.
Rt. Hon. Herbert H. Asquith,
hélt nýlega ræSu um fjárhag Bret-
lands, í Aberystwith, Wales, og
kvaS þaS fjær öllum sanni aS rík"
inu lægi viS gjaldþroti, eins og
margir héldu fram. AuSur væri
yfirfljótanlegur í ríkinu, og hann
yrSi aS skatta. ÞaS yrSi aS semja
nýja skattalöggjöif, til þess aS
bjarga ríkinu úr vandræSum þeim,
sem þaS væri í. ÞaS væri eini
útvegurinn, sem unt væri aS fara.
Sinn Feiners eru ekki ennþá af
baki dottnir. Nýlega héldu þeir
12. ársþing sitt í Manor House,
Dublin, um hánótt, í forboSi land-
stjórans og yfirvaldanna. Dag-
inn áSur höfSu vopnaSir hermenn
og lögreglan haft varShring um
bygginguna; en er nótt kom, hurfu
þeir af verSi, og þá streymdu Sinn
Feiners inn í bygginguna, og héldu
viSauka aS lögin skyldu ekki fram-
kvæmd fyr en aS stríSinu væri
lokiS, gengur því í gildi þegar
friSarsamningarnir eru undirskrif-
aSir. Er nú búist viS aS stjórin
muni afturkalla lögin, því annars
fengju Irar heimastjórn, og þaS er
meira en allur þorri ráSherranna
kærir sig um. ÞaS var Asquith"
stjórnin, sem barSi frumvarpiS í
en þaS er Lloyd George
stjórnin, sem nú má til aS eySi-
leggja þaS.
--------O--------
ÖNNUR LÖND.
Joseph Caillaux, fyrrum ráSu-
neytisforseti á Frakklandi, stendur
nú fyrir dómstólunum þar, ákærS-
ur u!m lancþráS. Hefir hann setiS
í varShaldi hátt á annaS ár, og er
nú loksins búiS aS taka mál hans
fyrir. Hann er kærSur um aS
hafa haft mök viS þýzku stjórnina
í þeim tilgangi aS koma á friSi, er
veriS hefSi vansæmandi fyrir hina
frönsku þjóS, og aS launum hefSi
hann meS aSstoS þýzku stjórnar-
innar áttaS 'fá keisaratign. Caillaux
heldur fram sakleysi sínu kröftug-
lega, og kennir Clemenceau stjóm-
arformanni og öSrum p>ólitískum
andstæSingum sínum um kærurn-
ar. /Og svo mikiS traust hefir
hann á því aS verSa sýknaSur, aS
hann býSur sig fram til þings aS
nýju í hinu gamla kjördæmi sínu.
Madame Caillaux, sem einnig hefir
veriS í varShaldi, sökuS um vitorS
og þátttöku í glæpum manns síns,
hefir nú veriS laus látin. Skömmu
fyrir stríSiS varS frúin heimsfræg
fyrrr aS skjóta til bana ritstjora
ParísarblaSsins Figaro, sem hótaS
hafSi aS fletta ofan af hneyksÍis-
verkum þeirra hjónanna, en frúin
var sýknuS af þeim glæp, enda var
Caillaux þá mestu ráSandi á
Frakklandi.
Forsetakosning á fram aS fara
í Mexico næsta sumar. Hefir
Carrazzo, núverandi forseti, lýst
StríSiS milli Frakka og ÞjóS-
verja 1870 kostaSi ÞjóSverja 20
miljónir dala á dag> StríSiS ný-
afstaSna kostaSi þá $300,000,000
daglega.
Götuljós
gærkvöldi í
hausti.
voru tendruS hér í
fyrsta sinni á þessu
Ingólfsstræti er nú aS verSa eitt
af ifjölfarnari strætum bæjarins, og
stafar þaS af kvikmyndatökunni
þar á túninu, sem al'lir þurfa aS
siá. Stendur fólk þar hundruSum
Ungverja, sem veriS hefir í haldi í , u
, , i saman í pyrpingu umhverlis og
Austurnki nú um tíma, tókst aS ,, ■ . , ,
glapir a leikendurnar, ems og
Flyja þaSan og er nú kominn til r- . • , ., , ,,
. .. i h.skimoar, sem sja hvita menn 1
Italiu. ,
j tyrsta sinn.
Áttatíu þúsund byggingamenn j
hafa gert verkfall í Lille á Frakk-'
Bela Kun, BplshevikileiStogi.
landi.
ISLAND
Áskoranir hafa ýmsir borgarar
bæjarins sent bæjarstjórninni, um
aS taka skip á leigu til fiskiveiSa
fyrir bæjarbúa. Hafa menn mjög
fengiS aS kenna á fiskleysinu und-
anfarnar vikur, og er brýn þörf á,
aS úr verSi bætt á einhvern hátt.
I áskoruninni er einnig vikiS aS
því, hvort ekki mundi ráSlegt aS
bærinn keypti botnvörpung.
BankaseSlar á þrotum. SeSla-
Rvík. I.—9. okt.
Aldarafmæli Jóns skálds Thor-
oddsens var 5. okt. ÆtlaSi stú-
dentfélagiS aS minnast þess, en
þaS fórst fyrir í 'bráS. Sonur
skáldsins, prófessor Þorvaldur ^ublöS erU b,r°tm
Thoroddsen, hefir gefiS út ljóS-
mæli föSur síns í einkar vandaSri
út gáfu og aukinni. Minning Jóns
Thoroddsens getur ekki gleymst
eSa farist nema meS íslenzku
þjóSinni.
Fimtudaginn 2. okt. druknuSu 2
menn af báti á IsafirSi viS Isa-
fjarSardjúp, ÞórSur Bjarnason frá
Klafakoti og SigurSur Þorsteins-
son frá HörgshlíS. ÞriSja mann-
inum var bjargaS af kili.
25 ár voru í gær liSin frá því er
Jóhannes Nordal íshússtjóri kom
hingaS til bœjarins. Heimsóttu
margir vinir hans hann og “Ishús-
félag Faxaflóa” lét færa honum aS
gjög gullúr meS festi í viSurkenn-
ingarskyni fyrir starf hans.
SigurSur GuSmundsson magist-
er er hættur aS kenna í Mentaskól-
anum, og er nú aS semja æfisögu
Arnljóts Ólafssonar frá SauSanesi.
SigurSur er ágætis kennari, aS
allra dómi, og skólanum tjón aS
missa hans. Bogi Ólafsson verS-
ur adjunkt í staS SigurSar, en
Halldór Jónasson kemur í staS
Boga.
ASalfundur ÞjóSvinafélagsins
var haldinn á Alþingi 27. f. m..
GerSi formaSur grein fyrir hag fé-
Hagsins. SíSan fór fram stjórnar'
kosning. Forseti var endurkosinn
Benedikt Sveinsson alþm., og eins
varaforseti, Eiríkur Briem. 1 rit-
nefnd Andvara voru þeir endur-
kosnir: GuSm. Björnsson land-
læknir og Magnús Helgason skóla-
stjóri, en í staS Hannesar Þor-
og ný eySublöS ekki komin frá út-
löndum, og hefir landstjórnin því
til bráSabirgSa leyft bankanum aS
nota eySublöS landssjóSsseSlanna
(LándsbankaseSlanna) gömlu,
þannig, aS gerSir verSi 1 00 króna
seSlar handa íslandsbanka á bak-
hliS 5 krónu seSla eySublaSanna.
Ólafur Rósenkranz hættir nú
leikfrmiskenslu í Mentaskólanum
frá 1. þ. m. — Hann varS Ieikfim-
iskennari' LærSaskólans 3. okt.
1877, og hefir gegn kensunni síS'
an samfleytt í 42 ár. Allflestir
starfandi embættismenn landsins
eru nemendur hans og fjöldi ann-
ara manna.
Björn Jakobsson verSur leikfim-
iskennari hins almenna Mentaskóla
í staS Ó. Rósenkranz.
Nýjar bækur eru nú sem óSast
aS koma á markaSinn. SigurSur
bóksali Kristjánsson gefur út þess-
ar fimm bækur, sem allar munu nú
vera til sölu hjá bóksölum: 1) Jón
Þorláksson, æfisaga , ljóSmæli o.
fl., géfiS út til minningar um 100
ára dauSaár skáldsins. 2) KvæSi
eftirfjón Þ. Thoroddsen, önnur út-
gáfa aukin. 3) Magnús Helgason:
Uppeldismál, til leiSbeiningar
barnakennurum og heimilum. 4)
Úr öllum áttum, 8 sögur eftir GuS-
mund FriSjónsson, og 5) Joh.
Skjoldborg: Ný kynslóS, sveita-
saga frá Jótlandi; þýtt hefir Björg
Þ. Blöndal. Minst verSur nánar
á þessar 'bækur síSar.
Nýdáinn er hér í bænum GuS-
mundur Waage.
Y