Heimskringla - 05.11.1919, Blaðsíða 2

2 BLAÐSiÐA
HEIMSKRINGLA
WiNNIPEG 5. NóVEMBER 1919
Hvort heldur
ætíardu ad hafa?
$45.EÐA $82.50
Eigir þú $100 á sparibanka, þá gefa þeir af sér 3 per cent i rentu
eða á fimtán árum $45.00
Ef þú tekur þá upphæð út úr sparibankanum, og kaupir fyrir
Victory Bonds, greiðir Canada þér 5 og hálft per cent í rentu, sem nem-
ur á sama tímabili $82.50.
Þarna er aðeins bent á ein hlunnindin, sem því fylgja, að kaupa Victory
%
Bonds Canada-þjóðarinnar, í stað þess að láta peningana Iiggja óarðberandi,
eða því sem næst, með aðeins 3 prósent rentu í sparibanka.
En það er einnig önnur ástæða fyrir því að þér, umfram alt annað, eigið
að kaupa Victory Bonls.
Þér eruð eigi innfældir hér. Þér eruð Canadiskis kjörborgar. Með því
að kaupa Victory Bonds, sýnið þér öðru fremur Ijósar, hve mikils þér metið for-
réttindi þau, sem yður er veitt með því að gerast hluti af hinni mikiu Dominion
of Canada. "
HAFIÐ ÞETTA HUGFAST ÞEGAR YÐUR VERÐUR
BOÐIÐ AÐ
K A U P A
VICTORY BONDS
og fáið hærri rentu af peningum yðar.
Gefið út af Canad's Victory Loan Committee, í samráði við
Fjármálaráðgjafa Sambandstsjórnarinnar í Canada.
Orkugjafar aldanna.
Ný Paradís í vændum?
V.
Niðurl.
Mest var gert aS jjessum rann'
sóknum á Englandi og Skotlandi.
Eru þar þrír efnafraeSingar, sem
mest láta til sín taka, þeir Ruther-
ford, Ramsey og Soddy. Leysa
þeir einn hjúpinn af öðrum utan af
þessu dularfulla efni, og loksins er
svo naerri gengiS efninu, aS frum-
agnirnar verSa berar og naktar a8
birtast mannlegu auga, og hafSi
engum manni til hugar komið aS
slíkt mundi nokkurntíma takast.
Þetta gerSist áriS 1908. ÞaS
ár var bæSi fagnaSar og friSarár í
herbúSum vísindanna. FagnaS-
arefniS var sigur og vald manns-
andans yfir efninu, en friSar- og
kyrSarefniS var þetta, aS gamla
lögjmáliS um viShald orkunnar
stóS enn í sínu fulla gildi, einnig
hvaS sncrti þetta nýja undra efni,
radíum. Frumagnir, atom, höfSu
menn nefnt insta kjarna hvers efn-
Í3t og var litiS svo á, aS þessar
agnir væru meS öllu ódeilanlegar.
Nu kom þaS í Ijós viS þessar nýju
og nákvæmu rannsóknir, aS þess-
ar frumagnir voru hver um sig svo-
lítii: heimur út af fyrir sig, og hann
talsvert margbrotinn, heimur, sem
mannfegur máttur gat látiS leysast
sundur, farast, og viS þá sundur-
lausn eSa heimslok atómsins, losn-
aSi eins og úr læSingi orka, sem
steinkolaorkan var í samanburSi
viS eins og barn hjá risa. — I sam-
bandi viS uppgötvun þessa nýja
orkubera, geislamagnsins, hefir
Soddy, er eg nefndi, skrifaS nýja
sköpunarsögu, sem eg ætla þó ekki
hér aS fara út í. Endar hann þá
sögu sína á því, aS bera saman
þessi tvö stærstu menningarstig á ;
æfiferli mannkynsins, stig, sem
hundruS þúsunda ára liggja á milli,
eldsóknina, eSa eldfundinn, og
geislaorkufundinn. Minnir hann
á þaSt er eg áSur drap á, aS vér
stöndum nú gagnvart geislaorku
efnisins jafnundrandi, og jafn-
ófróSir ulm eSIi hennar, eins og
mennirnir fyrir hundruSum þús-
unda ára um eldinn og verkanir
hans. En þó vér skiljum enn lítiS
í hinni nýju geislaorku og kunnum
lítt hana aS nota, þá er þó óneit-
anJega huggun í því, aS vita af
þessum nýja orkubera, vita af hon-
um í efninu í kringum okkur, ein'
mitt um sama leyti og oss er sagt
aS þeir orkugjafar, er boriS hafa á
herSum sér menningu nútímans, 1
séu í þann veginn aS ganga til
þurSar. öldin sem leiS endaSi
meS myrkri; nú er þó óneitanlega
geislaskíma fram undan. Og ekki
þarf aS bera kvíSboga fyrir þvít
aS látiS verSi undir höfuS leggj-
ast aS rannsaka sem bezt þetta
nýa efni, afla sér þess og læra aS
færa sér þaS í nyt.
VI.
ViS höfum nú veriS aS móka í
humátt á eftir tímanum; eg held
aS viS verSum nú aS herSa reiS-
ina og taka svo lítinn sprett fram
úr honum. Mig fyrir mitt leyti
langar til aS hlusta á háskólakenn-
ara, sem um miSja þessa öld er aS
halda fyrirlestur um radíum.
Hann hefir í augsýn áheyrenda
gert ýmsar tilraunir, sýnt þeim
hvernig úranfrumagnirnar leysast
sundur, og hvernig sú sundurleys-
ing hefir f för meS sér gesla- og
geisIaorkufæSingu. Og hann hef-
ir mælt þessa geislaorku; hún er
hvorki meira né minna en 250 þús-
undföld viS orku jafnþyngdar af
kolum. Eitt tvípund af beztu
steinkolum gefur 8000 hitaeining-
ar, en tvípund af radíum mundi
gefa 2000 miljónir hitaeininga.
Tvípund steinkola gæti kastaS
jafnþyngd sinni 400 mílur í loft
upp, en tvípdnd radiums mundi
ílytja jafnþyngd sína hundraS
miljónir mílna út í geiminn. Þetta
var nú þegar orSiS kunnugt um
1910. En þaS eru sérstaklega
tvær spurningar, sem háskóla-
kennarinn ætlar sér aS setja fraím
cg svara í þetta sinn. Önnur er
um þaS, hvernig eigi aS því aS
fara, aS afla sér ti! nokkurra muna
af þessu geislamagni, og hin er sút
hvernig eigi aS nytja þaS til hagn-
aSar. Hann svarar síSari spurn-
ingunni á undan, og sýnir áheyr-
endunum jafnframt ýmsar smá-
vélar, sem hann lætur þessa geisla-
orku verka á og hreyfa, og skal hér
ekki lengra út í þaS fariS."' HvaS
fyrri spurninguna snertir, ráSin til
þess aS afla sér þessarar orku,
minnir hann á þaS, aS úranblanda
sú úr Bæheimi, er Curiehjónin
unnu fyrsit úr radíum, sé svo lítilt
aS ekki hafi náSst úr henni meira
! en sem svarar 1 5 lestuim á ári. ÞaS
befir því fram aS þessu veriS hin I
mesta ekla á radíum, og þaS afar-
[ dýrt; eitt milligram kostaS um 1 00
þúsund krónur, en eftir því mundi
tvípundiS kosta um 1 00 miljónir |
króna. Hann telur þó aS í aSra
öndina hafi þessi radíumekla ver"
iS kostur; því hér er vandfariS
vænan grip. EfniS er sem sé ban-
eitraS, velur verri bruna en nokk-
ur eldur og þensluafl í því meira
en í dynaímit eSa nokkru öSru
sprengiefni. ÞaS er því ekkert
barnaleikfang, meSan ókunnugt
var flest um eSli þess. Nú væri
komin þekking á þessu, segir kenn-
arinn, og hætan því lítil eSa eng-
in. En þaS, sem nú kallar mest
aS, sé þaS, aS afla sér til muna af
þessum orkugjafa; þaS dugi ekki
aS sitja meS hendur í skauti og
LíSa eftir þessari óverut sem smátt
og smátt seitlast úr úranblöndunni,
sem svo líti Ser til af. Til þess aS
ráSa bót á þessu, segir hann aS nú
hafi veriS reist verksmiSja, er
hann sýnir myndir af. I þessari
verksmiSju verSi nú unniS radíum
í stórum stíl, ekki úr úran eSa úr-
anblöndu, heldur úr öSru efni, sem
enginn skortur sé á; úr rétt-
um og sléttum kopar. MeS
rafmagnsþrýstingi er þjappaS aS
kopamum, unz frumagnir hans
leysast sundur; er svo þessi sund-
urtættu koparatóm látin liggja og
eiga sig um 10 ár, en þá hefir í
þessari uppleysingu myndast mjög
orkumikiS radíum. Segir hann aS
: verksmiSjan hafi nú á reiSum
höndum mikiS a'f þessum orku-
berat og sé þá fyrir fáum dögum
stofnaS félag, til aS nota þennan
nýja orkugjafa, bæSi til lýsingar í
húsum og til aS knýja smærri
; mótora til ýmsra húsþarfa. Hefst
um leiS nýtt tímabil í sögu mann-
kynsins, geisIaorkutímabiliS.
VII.
ViS tökum enn 1 00 ára sprett •
erum nú staddir á árinu 2050.
Langt er nú síSan aS fyrsti maSur-
inn lét berast átrjábol yfir smásund
á milli eyja; tíSindi hafa þaS þótt
á þeim tímum, ekki síSur en för
Kolumbusar seinna yfir Atlants-
hafiS. Þá voru mennirnir svo
litlir, en jörSiu svo stór. SíSan
hafa mennirnir altaf veriS aS
hækka og stækka, en jörSin aS
sama skapi aS ganga í sig; nú er
hún orSin svo lítil, aS þjóta má
umhverfis hana svo aS segja á fá-
um dögum. Og aS sama skapi og
og jörSin hefir eins og þannig
gengiS saman, aS sama skapi hefir
útþráin aukist. Langt er síSan
menn fóru aS renna hýrum augum
til nágrannahnattanna, fór aS
langa til aS vita, hvernig þar væri
uimhorfs. En engin tök hafa ver-
iS á því til þessat aS fara slíka för
í líkamanum; hann er svo þungur
oig hefir orSiS aS halda sér viS
iörSina. En nú er nýr kraftur
kominn til sögunnar, þar sem ra-
díum eSa geislaorkan er. ViS er-
G. A. AXFORD
Lögfrœðmgur
415 ParÍK Bldg/ rorfa^e •»* líarry
TulHlmi: Main 3142
WINNIPBG
J. K. Sig«rdson,L.L.B.
Lögfræðingur
214 ENDERTON BLDG.
Phone: M. 4992.
Arnl Anderson..E. P. Garland
GARLAND & ANDERSON
LÖGFRŒÐINGAR
1‘hone: Nlaln 1561
801 Eleotrlc Ilallway Chamhera
RES. 'PHONE: F. R. 3755
Dr. GEO. H. CARUSLE
Stufiaar Hingöngu Eyrna, Augnt
Nef og Kverka-sjúkdóma
ROOM 710 STERLING BANK
Phone: Main 1284
,-------------------—-----
Dr. M. B. HaJ/dorson
401 BOVD BUIL.DING
Tal».i Maln SOSS. Oer. P.rt «K Edm.
Stundar einvörSungu berklasýki
og aSra lungnasjúkdóma. Hk- ah
finna á skrifst.fu sinni kl. 11 til 12
f.m. og kl. 2 til 4 e. m.—Helmili ab
40 Alloway Ave.
V.______________
TaUlmlt Maln 5SÚ7.
Dr. J. G. Snidal
TANNL4EKNIR
«14 Somerset Bloek
Portage Ave. WXNNIPEG
Dr. J. Stefánsson
401 BOYD BUILDING
Hornl Portage Ave. oc Edmonlon St.
Stundar eingöngu augna, eyrna,
nef og kverka-sjúkdóma. Aö hitta
frá kl. 10 til 12 f.h. og kl. 2 til 5. e.h.
Phonei Main 30S8
S27 McMillan Ave. Winnipeg
l Vér höfum fullar birgöir hrein- f
meö lyfseöia yöar hingaö, vlr Á
. ustu lyfja og meöala. Komiö "
" gerum meöulin nákvæmlega eCtír a
j ávísunum lknanna. Vér sinnum f
utansveita pöntunum og seljum j>
» giftingaleyfl. “
íl COLCLEUGH & CO. J
I Notrt' Damr ort Shcrbrooke St». f
Phone Garry 2690—2691 Á
A. S. BARDAL
selur likklstur og annast ue út-
fartr Allur útbúnaöur sá bestl.
Ennfremur selur hann allskonar
uilnnlsvaröa og legstelna. : :
818 SHERBROOKB BT.
Pbnne G. 2152 WINNIPEG
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gulismiður
Selur giftingaleyfisbréf.
lygli veltt pöntunum
öum útan af landl.
Phone M. 66M
Bérstakt ath
og viögjör
248 Main St.
GISLI GOODMAN
TIJISMIfilR.
V.rksteeöl:—Horni Toronto St. .(
Notr. Damo Av».
Phonr
G.rry »88
HelmUla
•I. J. Saaaioa
H. G. Htnrlkss*.
J. J. SWANSON t CO.
FASTBIGNASALAR OG .. ..
P.ntnan mn*hrr.
Tnl.lml Main 3BÚ7
ROS Parln Bnildtag Wlnnlprg
HEIMSKAN, AÐ KAUPA EFTIR-
i STÆLINGU.
Sjúklingur, sem kaupir ódýrar
eftirstælingar, líður sjálfur við það.
Fyrir þann, sem býr til hið ekta lyf,
eru eftirstælingarnar söunnun um
ágæti þess. Triner’s Ámerican El-
ixir of Bitter Wine er bezta meðal-
ið, sem hægt er að fg við melting-
arleysi, innyflastýflu, höfuðverk og
öðrum magakvillum. Bitterinn er
bragðgóður og því Ijúffengur til
inntöku, og í 30 ár, sem hann hefir
verið á markaðinum, hefir hann átt
vinsældum að fagna. Hann hefir
verið stældur ötal sinnum og á all-
an mögulegan hátt, sama nafnið
■■otað, sami einkennismiðinn, jafn-
vel sama forskriftin og umbúðir.
Þess vegna verðið þið að vera viss-
ír um að þið fáið hinn eina og
sanna Triner’s American Elixir of
Bitter Wine, en ekki einhverja lé-
lega eftirstælingu. Triners lyf eru
seld í öllum lyfjabúðum. — Joseph
Triner Company, 1333—43 S.
Ashland Ave., Chicago, 111.