Heimskringla - 05.11.1919, Blaðsíða 4

Heimskringla - 05.11.1919, Blaðsíða 4
4. BLAÐSIÐA. t HEIMSKRIN GL A WINNIPEG 5. NÓVEMBER 1919 HEIMSKHINGLA • StofnuS 1HMJ> Kemur út 4 hverjum MltSvikudegl Otgefendur og elgendur: THE VIKING PRESS, LTD. VerB blaBsine í Canada og BandaríkJ- unum $2.00 um ériB (fyrirfram borgaB). líent til ialands $2.00 (fyri-rfram borgaS). Allar borganir sendist ráBsmanni blaBs- lns. Póst e8a banka ávísanir stíllst til The Vlking Press, Ltd. Ritstjóri: GUNNL. TR. JÓNSSON Skrlfntofat 721) SHEHBROOKE STHEET, \) L\N1PE^ P. O. Box 3171 Talalml Garry 4110 WINNIPEG, MANITOBA 5. NÓVEMBER 1919 Meiðyrðamálið. I tilefni af skýringu þeirri, sem ritstjóri Voraldar gefur í síðasta blaði, þar sem hann lýsir því yfir, að hann hafi engan þátt átt í málshöfðun þeirri, sem hafin hefir verið gegn Heimskringlu, og að vér vissum nú að svo væri, viljum vér að þessu sinni geta þess eins að hann sagði oss sjálfur í votta viðurvist, að hann hefði þýtt grein þá, sem málshöfðunin er bygð á, en engin önnur afskifti haft af mál- inu. Vér viljum ekki fjölyrða meira um þetta mál að sinni. Lesendur blaðsins geta sjálfir dregið sínar eigin ályktanir. Auðlegð Canada. Canada er eitt af auðugustu löndum heims- ins. Sumir líklega efast um að svo sé, en satt er það engu að^síður. Innanríkismála- deild sambandsstjórnarinnar hefir gefið út bækling, sem hún kallar “Auðlegð Canada”, og heimfærir hann oss sanninn um að svo sé. En það er ekki í iðnaði og veltufé, sem auð- urinn liggur, heldur í iðrum jarðarinnar, vötnum og skógum, eða með öðrum orðum, náttúruauðlegð landsins. • Canada hefir 302,200,000 ekrur af landi hæft til búaskapar, en aðeins sjötti hluti þess er undir'ræktun. Fólksfjöldi landsins er tal- inn 8<A miljón, og býr helmingurinn í borgum og kaupstöðum, svo að afurðir landbúnaðar- ins, skóga, náma og fiskiveiða, eru framleidd- ar affólksfjölda, sem telur tæplega einn mann á hverja fermílu Iandsins. Vatnsafl landsins er talið jafngilt 20 milj- ónum hestafla og er 80 prósent þess ónotað með öllu, og gæti landið sparað sér öll kolin, sem járnbrautirnar eyða í fylkjum þeim, sem vatnsaflið er mest. Hvað kolin snertir, þá hefir svo reiknast til að linkolin í Nova Scotia geta enst í 700 ár með svipaðri upptöku og nú á sér stað. Kolanámurnar á Vancouver Is- land hafa verið unnar síðan 1860, og þar ó- þrjótandi kol ennþá eftir, og kolanámurnar í Alberta hafa að geyma 13 prósent af kola- forða alls hpimsins. Ógrynna forði af brún- kolum verður og innan skams nothæfur. Þá er Canada auðugt af olíu. Við minni Mackenzie fljótsins eru hinar einu olíulindir í heimi, sem enn eru óunnar og ókannaðar. I Nova Scotia eru fimm hundruð miljón tonn af olíuhýði, sem gefa ættu af sér 400 miljónir tunnur af olíu. Skógarauðlegð landsins á aðeins líka sinn í Bandaríkjunum og á Rússlandi. Málmar eru miklir í jörðu, en ennþá hefir landið verið lítt kannað í þeim efnum. Þó nema tekjurnar fra Cobalt og Porcupine námunum stór auð- legð árlega, og nikkelnámur mun Canada eiga auðugastar í heimi. Gull, silfur, kopar, járn og sink eru helztu aðrir málmar landsins. Þá eru saltnámurnar í Vestur-Ontario. * Ein er auðlegðin ennþá, sem hefir gefið drjúgan arð, og það eru loðskinn. Á síðasta ári voru rúmlega 8^2 miljón dala virði af loðskinnum flutt úr lardinu. Auk þessara auðæfa landsins, sem að mestu leyti eru ennþá óunnin, eru akuryrkju- afurðirnar og búsafurðir, sem fara vaxandi nr.eo ári hverju, og munu reynast ótæmandi gullnámur um ótalin framtíðarár. Heimurinn þarfnast þeirra afurða, sem Canada framleiðir. Markaðurinn stendur alt af opinn fyrir afurðum lands og sjávar, náma og skóga, og þar sem landið hefir þessar af- urðir í yfirfljótanlegum mælr, þá ættum vér að hafa nóg handa öllum. Óhreyfð náttúru- auðlegð landsins kemur að engum notum, og það kemur eingöngu til kasta bjóðarinnar sjálfrar, að færa sér hana í nyt. En svo verð- ur ekki meðan mikill hluti þjóðarinnar kýs að sitja kringum stofuofnmn, eða ganga.þar sem gatan er greiðust og ljósin björtust. Það þarf du gog dáð, framsýni og fjöl- hæfni, til þess að ná tangarhaldi á auðsupp- spréttum landsins. er það furðu langt að gengið. Ef vér lentum fram til þings að nýju. Björn í einhverjum vandkvæðum heima, þá gætum Kristjánsson fyrrum ráðherra og vér ekki leitað ásjár brezka ræðismannsins, þingmaður í 20 ár, dregur sig til því vér erum ekki þegnar þess ríkis, og ís- baka. Sama er sagt um Jóhannes lenzku stjórnarvöldin skoða oss ekki íslend- Jóhannesson, þingmann Seyðfirð- inga. Vér erum landlausir flakkarar, réttinda- inga, séra Kristinn Daníelsson og lausir, sett r á bekk með tugthúslimum og vit-, ýmsa fleiri fyrrum þingskörunga. firringum á Kíeppi, í full fimm ár. íslandsmál. Einar Arnórsson, líklegast mikil- I. Heima á ættjörðinni gerist margt sögulegt um þessar mundir, sérstaklega þó á stjórn- málasviðinu. Alþingi hefir nýlega verið leyst upp og kosningar eiga að fara franj 15. þ. m., og mun því vera all heitt undir pólitísku kötl- unum þessa dagana. Alþingi hið fyrsta, sem haldið hefir verið síðan ís'land varð konungsríki, lauk störfum sínum síðustu dagana í september, eftir nærri þriggja mánaða setu, og mun það Iitlum efa bundið, að það mun hafa verið með allra fá- ránlegustu þingum í sögu þjóðarinnar. Þegar í upphafi þingsins bar svo mikið á óánægju með stjórnina, að hún sá sér þann kostinn vænstan, að leggja völdin niður. Bað Jón Magnússon forsætisráðherra konung um lausn fyrjr sig og ráðuneyti sitt, og veitti kon- ungur honum þá beiðni, en bað stjórnina að vera við völflin þar til Alþingi kæmi sér saman um nýja stjórn, en svo leið þingið að ekkert varð af stjórnarmynduninni, og ennþá situr sú gamla, sem óhæf þótti í þingbyrjun, og hafði lagt völdin niður. Sundrungin í þinginu var ,svo mikil, að þrátt fyrir það þó meirihluti þingsins væri óvinveittur stjórninni, gátu menn ekki komið sér saman um neina í henn- ar stað, og má sú frammistaða dæmalaus heita. En þó nú svona færi með stjórnina, þá af- kastaði þingið talsverðu í öðrum efnum, sem mikla þýðingu hefir í framtíðinni fyrir land og þjóð, og skal minnast helztu afrekanna með nokkrum orðum. Fyrst er þá sendiherran. Samþykti þing- ið að ísland skyldi hafa fullvalda send! herra í Danmörku. Samkvæmt sambandslögunum eiga Danir raunar að fara með utanríkismál íslands, en við dönsku hirðina þótti ósæm- andi að ekki væri fullvalda umboðsmaður hins íslenzka konungsríkis, sem skipað gæti bekk með senduherrum annara ríkja. Sómi og heiður ríkisins heimtaði slíkt. Vafalaust er mikið satt og rétt í þessu, en hálfbroslegt er það, að Alþingi ætlar þessum fullvalda sendiherra Í2 þúsund krónur í laun um árið, eða með risnufé og húsaleigustyrk 28 þúsund. Fyrir þá upphæð er sendiherranum ætlað að halda uppi heiðri hins íslenzka ríkis, með veizluhöldum og höfðingjabrag. Þegar þess er gætt að sendiherrar annara ríkja hafa þetta frá ÓOþúsundum króna auk híbýla, upp í x/i miljón króna um árið, geta menn gert sér nokkurnveginn í hugarlund, hverskonar fígúru hinn íslenzki sendiherra gerir á sínum 12 þúsund krónum. Vér sárvorkennum þeim manni, sem þessa heiðursstöðu hlýtur með slíkum launum. Þá afgreiddi þingið lög um stofnun hæsta réttar á Islandf. Er það hinn merkilegasti viðburður, því síðan 1660 hefir hæstiréttur Dana verið æðsti dómstóll í íslenzkum mál- um, og var í sannleika tími til kominn að hér yrði breyting á, því óhentugt hefir það verið að sækja dóm á mál sín í annað land, og und- ir menn, sem ókunnugir eru íslenzkri tungu og því íslenzkum lögum á frummálinu, og ís- lenzkum högum. Dómgerðir hefir orðið að þýða á danska tungu, svo og málskjöl öll, og hefir það verið ærið kostnaðarsamt og gefist misjafnlega. Heimflutningur hæstaréttar ætti því að vera hinni íslenzku þjóð kær- kominn. Þá er þess að geta, að héðan í frá á Al- þingi að koma saman ár hvert, í staðinn fyrir annað hvort ár, svo sem verið hefir til þessa, og tekur Island hér upp það sem viðgengst í öllum öðrum þingræðislöndum. En nú komum vér að því málinu, sem snert- ir oss Vestur-Islendinga sérstaklega, og það er r.'klsborgararétturinn og sú breyting á stjórn- arskránni, sem ákveður 5 ára búsetuskih rði i fyrir kosningarrétti og kjörgengi útlendinga á Islandi. II. Þeir Canada tslendingar, sem þegnréttindi \ hafa óðlast í þessu lardi. eru útlendingar á ! íslandi, og þeir íslendingar».sem hafa verið að heiman í 5 ár, þ£ þeir hafi ekki gerst þegnar annárs ríkis, verða líka skoðaðir sem út end ingar, hverfi þeir aftur heim til ættjarðar- innar. Nú vita það allir, sem tekið hafa út borg- ararétt hér í Canada og kallast brezkir þegn- ar, að þeir eru það aðeins innan vébanda landsins sjálfs. Ef vér kæmum til Islands værum vér ekki lengur brezkir þegnar, og ekki í^Ienzkir, vér værum nokkurskonar rétt- indalaust aðskotdýr á vorri eigin ættjörð, og Búsetuskilyrði stjórnarskrárinnar er hin I hæfasti maður þingsins, býður sig rr.esta óhæfa, sem hugsast getur, og er furðu-. aÖ sögn ekki fram í Ámessýslu að samlegt að þingið skuli ekki hafa séð sóma nýju vegna þess að hann hafi enga sirn í því að undanskilja menn og konur af ís-; von um að ná þar kosningu, og svo lenzkum uppruna frá þessu ákvæði. Oss nun vera um ýmsa fleiri. minnir að Jörundur Brynjólfsson, 1. þingmað-1 Stefnuleysið og sundrungin er ur Reykvikinga, kæmi fram mcð breytingar- drápsmein gömlu flokkanna, og Dodd’s Kidnov PilL Lllögu þe:s efnis, að þeir, sem gætu lesið eða |,;ð eina viturlega er að láta nýjan s .... f . ’ _ , .} * a ,, , f , , , , i eða sex oskjur fyrir $2.50, hja óll- rlokk risa upp ar rustum þeirra, í-J . , . i ’ J ialdsflokk, sem með ákveðinni og uin ^ so UI*> ®°a frá viturlegris tefnu getur unnið sér í The DGDD’S MEDICINE Co, aaust og fylgi þjóðarinnar. | Toronto, Ont. Tveir flokkar, með hreinum, á-1 ______________________j___________ kveðnum stefnum eru nauðsynleg-1 um r. Framsóknarflokkurinn hefir á skrifað íslenzku væru undanskildir ákvæð- inu, og sú tillaga var feld. Þessi tillaga var auðsjáanle^a gerð til þess að hjálpa oss Vest- ur-íslendir.gum undan búsetuákvæðitiu,' en þingið sá sér ekki fært að sinna henni, og skoðar oss í framtíðinni sem útlendinga. En þungamiðjan er þetta, að þegnar ann- ara ríkja, sem til Islands kynnu að koma, geta altaf leitað til ræðismanns síns, ef eitt- hvað amar að. Vér Vestur-Islendingar miss- um brezkan þegnrétt um leið og vér stígum fæti á ætt 'örðina, nema ef vér erum þegnar brezka alrlkisins, en það munu aðeins tveir af öllum Vestur-Islendingum vera. Það virðist ríkjandi hjá fjölda mörgum og stofnfé hanS> sem síðan . , verða seld almenningi. Þannig <veð.ð markmið og stefnu, og hun j er svo til stofnaS ag bankinn drag. á enga samleið með þe.m grund- til sín sparifé almennings og verji val arreglum, sem ihaldsstefnan lþví tíl aS veita öSnHn löndum ^ nvíhr á Þess vegna verður i-j án þeS8 aS hann þullfi aS taka ^ haldsstefna að vera grundvollur stofnfjár síns. En færi SVQ aS nýrrar flokksmyndunar. erfitt reyndist aS selja bankavaxta- Ef sama flokkasundrung.n held- bréfin> gæti 9vo fariS> aS bráS_ , • , • , ,tf- f • , , s r , áfram og venð hefir þess. s.ð- ,ega yrSl ag auka stofnfé bankans, he.ma osegjanlegur ott. fyr.r þvi, að ef ekk. ustu tvo ar.n, þa getur engm stjorn því aS jafnve, heilum tveim miJ e.nhverjar homlur seu settar a rettindi utlend- náð fostum sessi, o?.meira að segja ínga a Islandi, þa mum þeir streyma ínn í j vafamal að nokkra stjorn se hægt * f , tr , ^ landið og verða því valdandi, að landsmenn að mynda, frekar en á síðasta ; • • * 'T”',. n S 3 týni þjoðerni sinu a faum aratugum, og eins þmgi. I , . , og Vísi kremst svo fagurlega að orði blandi | Og þá horfir til vandræða fyrir ,• 8 f , S&T’ &T -•*......-—....................fciandi.. ssœ tszr rt y . friðurinn hefir lagt í eyði, og jafn- rjárhirsla heimsins. vei heii íönd, auk þeSS sem fram- _____ leiðslan í löndum Norðurálfunnar síðan er ofðin svo mjög aíftur úr, og vafa blóði við versta úrhrak erlends trantaralýðs Og þeir setja Vestur-Islendinga, þjóðbræð- ur sína og frændur, á bekk með erlendum trantaralýð. III. Annað málið, sem hræðslan við útlendinga Fyrir nokkrum áru: skulduðu Bandaríkin ógrynni fjár samit hvenaer hún réttir við, sökum _ . í Norðurálfunni, sem varið hafði verkfalla og óeirða. sýnir sig berlega í, er fossamál.ð svokallaða, J veriS tjl járnbrautalagninga og En ef þessu heldur áfram, þá er eða réttunnn t.l e.gnarréttar á vatnsafl.nu . ^Srtfyrirtækja. Nú er öSru máli haett við því, að skuldirnar vaxi landinu. V.ll annar flokkunnn að r.k.ð haf. ag gegna Nú skulda öH lönd Norðurálfubúum yfir höfuð, svo I eignarrétinn. H.nn flokkur.nn heldur þv. aft- NorSurálfunnar Bandaríkjunum, að þeir að lokum verði Banda- ur fram, að einstaklingurinn, jarðeigend- Qg sj. slculclasápa fer síVaxandi. 1 0 nkjamönnum háðari en holt væri- ! ur eða landeigendur, beri eignarréttur.nn á miljarSa dollara lánaSi Banda- (Vísir.) óllu vatnsafh, nema þv. sem . obygðum se. ríkjastj6rnin þandamönnum sín- ----------0---------- Flokkur sá, sem heldur fram e.gnarrett. r.k.s- um , stríSsárunum. En nú a8 ó. I f ins, dregur upp skelfmgarmynd af þv., hvað friSnum loknum mæna allra augu | ISland. mum dynja yf.r land.ð, ef e.nstakl.ngs eignar- yfir hafiS eftir meira Flest lönd ----- J réttunnn sé viðurkendur. Erlend storgroða- Norðurálfunnar þurfa nú að flytja Af Rangárvöllum. félög muni setja sig þar niður, Og leggja lan meira inn, en þau geta borgað með Sunnud 28 sept I >ð ur>d>r s*g- °8 bar fram eítir gótunum. Og útfluttum vörum En { Ameríku „ , j er það þess. ótt. v.ð hinn væntanlega inn- er af ö]lu nóg Þangað verða ' ...........- Hcyskapur hef.r ver.ð nus- straum” erlends auðmagns, sem orsakað hef- NorSurájful6nclin aS sælcja alti iafn bér > sýslu > sumar. 3töku ir búsetuskilyrðið, því í Vísi má lesa: gem þau vantar en hafa 1{tiS aS maður hefir heyjað mesta móti, en Það, sem kosningarnar eiga að skera úr, borga meS- Og það eru ekki að- margir vel í meðallagi, en Upp- og það sem mest er undir kom.ð að hepprlega j eins smáríkin, sem verSa aS biSja Landinu og Upp_Rangárvöllum raSist, en þaS hvort tttland™ storgroSafe- um wdut „la Sinit (ornu ^ [vaim (fc logum skuh leyft að leggja landið undir s.g, fjarrágamenn heimsins, Bretar og , , - , . ’ , flytja hingað tugi þúsunda af allskonar ó- Frakkar, sem eru f svipinn ,hvaS þrem bæjum ar 'fauk talsvert af þjóðalýð og eyð.leggja atv.nnuveg. lands- verst staddir, hvort sem það verð- toSu- T,ð,n hef,r veriS erfiS; manna, eða að virkjum vatnsafla verði hag- ur til langfram4 eða ekki. þ° náðust töður óskemdár þar að sem tryggilegast eftir þörfum Iandsins og En þaS er eina b6tin aS Ban(la. sem snemma var slegið. Úthey landsmanna sjálfra, eingöngu með þeirra ha. rí,kjamenn vilja lána. Þeir vilja hraktist og skemdist, ,þvf aS sam_ tyrir augum. ekki sleppa þeim tökum, sem þeir __. 1 i • > • ,•*• Þessar tvær m.sjöfnu stefnur hafa venð erubúniraSnááverzlunheimsins> þ g , nema kallaðar innlokunarstefnan og op.ngattar- , Qg þeir verSa þesg yegna aS finnaj» 5 da*a knngum 20. agust, og svo- stefnan. Er dagblaðið Vísir helzta málgagn einhver ráS til þesg aS útvega da8 °« da« aSur og úr því. J innrlokunarstefnunnar, en Lögrétta og Tíminn j NorJ5urálfunni þau lán, Sem hún opingáttarstefnunnar, og er svo að sjá að þarf aS fá. til þes8 aS geta haldiS þessar tvær stefnur verði það, sem barist vigskiftunum áfram. En á hvern verður aðallega um 1 kosn.ngunum, þvi hátti Það er spurningin, sem úr gömlu flokksböndin eru gersamlega sundur- j verJ5ur ag ieysa. Stjómin laetur slitin. / sitja við það, sem komið er, þessa J 1 0 miljarða, sem bandamenn hafa fengið og þegar eytt. Bankarnir, Flokkaskiftingin í kosningunum er lítt skilj- | sem fyrir eru, eiga nóg með að anleg. Gömlu flokksnöfnin Heimastjórnar- og sjálfstæðisflokkur, eru að vísu ennþá við lýði, en meiningarlaus. Það, sem áður skildi flokkana, er nú úr sögunni, og því heimskulegt að burðast með flokksheitin. Ekkert hafa þeir til brunns að bera nema forn- ar minningar. Engu að síður var ekki svo að sjá af síðustu blöðum að heiman, að nokkur bót mundi hér á ráðin. I þinglokin voru fjórir eða fimm flokkar á þingi, en þó aðeins einn, sem hafði ákveðna stofnskrá, en'það var bændaflokkurinn, eða Framsóknarflokk- urinn, sem hann kallar sig. Eru það hin svo- kölluðu samvinnufélög, sem standa að baki hans, og er Tíminn blað þeirra. Meirihluti þingmanna þess flokks voru^amlir sjálfstæð- ismenn. Heimastjórnarflokkurinn er tvíklof- inn og Sjálfstæðisflokkurinn þríklofinn, og er ómögulegt að gera sér í hugarlund, hvemig þessi brot ætla að haga sér í kesningunum. Framsóknarflokkurinn kemur fram með á- kveðna stefnuskrá og ákveðin þingmannsefni. Hjá hinum er alt í möíum. Þegar litið er á framboð þingmannsefn- anna, sannfærist maður ennþá betur um, hversu illa er farið fyrir gömlu flokkunum. Sjálfur Ieiðtogi Heimastjórnarmanna, Jón Magnússon forsætisráðherra, býður sig ekki KálgarSaspretta virSist mjög lé- leg, einkum kartöfluspretta. Þó munu þær vaxa nokkurnveginn í sendnum görðum. 1 gær voru gefin saman í hjóna- band í Odda, Ungfrú GuSbjörg, dóttir SigurSar sál. á Selalæk, og Ingólfur SigurSsson frá Stórólfs- fullnægja venjulegri viSskiftaþörf, hvoli, nú til heimilis á Selalæk. og geta ekki bimdiS ifé sitt í svo j Éftir brúSkaupiS var haldin mikil ‘lömgum ’ lánum til útlanda, sem! . . , , c , , „ , , * » . I°g vegleg veizla a Selalæk og her er um aS ræSa. Til þess verSur aS stofna nýjan miljarSa- hangaS b°SiS mÖrgU fÓlkÍ‘ MeS’ banka, heimsbanka, sem eingöngu al gestanna var bróSir brúSurinn- hefir þaS verkefni, aS útvega öSr- ar. Gunnar lögfræSingur SigurSs- um löndum fé til vörukaupa í son og fleiri menn úr Reykjavík. Bandaríkjunum. Og á þingi Bandaríkjanna er þegar fariS aS tala um stofnun slíks banka. Stofnendur bankans verSi ýms- ir hinir voldugustu kaupsýslu- menn og iSnaSar-“kóngar”, og er ráSgert aS stofnféS verSi 2 miljarSar dala — fyrst um sinn. 5 Þessi banki á aS sjá þarlendum seljendum fyrir greiSsIu á andvirSi þeirra vara, sem fluttar verSa til annara Ianda, en hann ifær aftur skuldabréf landanna, sem vörurn- ar fá. Þau skuldabréf er erfitt aS ’.elja í Bandaríkjunum, því aS al- nenningur þar er vantrúaSur á er' end verSbréf, og vill helzt ekk: ’já þau, og á bankinn því*aS gefe t 'bankavaxtabréf sjálfur, trygc meS þessum erlendu skuldabréf- The Dominion Bank IIORM NOTRE DAME AV E. OG SHERIIROOKE ST. HUfutSNföll uppb. .............$«,000,000 VnryiNjftftiir ................9 7,000,000 Allnr eltfalr .................»7K,000,(HKI Vér óskum eftir viBsklftum verzl- 'Mi^rmnnna og: ábyrgjumst at5 gefa þeim fullnœgju. Sparisjóttsdelld vor er sú stærsta, sem nokkur banki hefir í borginni. fbúendur þessa bluta borgarlnnar óska að skifta vib stofnun, sem þeir vita aÖ er algerlega trvgg. Nafn vort er full trygging fyrir sjálfa yt5ur, konur yt5ar og börn. W. M. HAMILT0N, Ráðsmaður PHONE GARRY 3450

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.