Heimskringla - 31.08.1921, Blaðsíða 1

Og
umbúðir
Senditf eftir verSllsta tt*
Royal frown Soap, Ltd.
654 Main St., Winnipav
XXXV. AR
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 31. ÁGOST, 1921
CANADA.
VerkamannaþingiíS. ÞaS hefir
staSiS yfir hér í Winnipeg síSan
um miSja síSastliSna viku. Þing
þetta er haldiS árlega, og því til.
heyra flestir eSa allir verkamanna.
félagsskapir. Einnig heyra því til
þeir menn úr stjórninni, er verka-
mannamá'l láta sig eitthvaS skifta.
Tilgangur þingsins er sá, aS gefa
verkamannafélögunum kost á aS
bera mál sín undir döggjafa stjórn-
arinnar.VerkamálaráSherrar baeSi
maeta á þessu iþingi. lEr verka-
sambands og fylkisstjórnanna
mönnum hægara meS þá þar aS
sníSa umíhætur mála sinna þannig,
aS þau séu líkleg til aS vera
heyrS af stjórnunum. En þingiS
getur auSvitaS ekki annaS en lagt
TáS á hvaS gera skuli. Fram-
kvæmdir krafanna sem þar eru
gerSar, eru ekki ávaílt heyrSar af
stjórnunum. Þing þetta hefir ver-
iS fjölment aS þessu sinni. Hafa
menn mætt á því fra brezkum
verkamannafélögum á Eng'landi,
og frá American Federation of
Labor. Eitt af málum þeim er
senmma voru tekin til athugunar
á þinginu var launalækkun jám-
brai’tafélaganna. Verkamenn járn
brautafélaganna eru henni mót-
fallnir sem kunnugt er. Á þingi
þessu var máliS raett og boriS
undir atkvæSi, og féllu atkvæSin
fleiri jámbrautarfélögunum í vil.
Gramdist verkamöhnum járn-
brautanna þetta svo, aS félags-
skapir þeirra sögSu skiliS viS þing
iS.AnnaS mál er fyrir þetta þing
kom var þaS, aS stofna til verka-
manna-sambands hér í Canada
sem nær til allra verkamannafé-
lagsskapa, til þess aS bindast póli-
tískum samtökum. Hefir sá fé-
lagsskapur nú þegar ákveSiS aS
sameina verkamenn og bændur í
.stjórnarfarslegum skilningi. Margt
fleira merkilegt hefir þing þetta
aShafst sem ekki er rúm til aS
geta um í þessari fréttagrein, en
verSur ef til vill minst á síSar.
Sir Sam Hughes látinn. Sir Sam
Hughes, hermálaráSherra Canada
fyrstu árin af stríSinu mikla, lézt
þ. 24. ág. s.l. aS heimili sínu í
Lindsay í Ontario. . iHeilsa hans
hafSi lengi veriS slæm og bana-
mein hans er taliS aS veriS hafi
blóSþynning.Hann hafSi hart nær
30 ár veriS sambands-þingmaSur
og tekiS mikinn þátt í stjórnmál-
um og þjóSfélagsmálum öllum, en
einkum þó í hermálum. Hann
þótti framtakssamur og fylginn séi
í hverju er hanri tók sér fyrir
hendur.
D. W. Bayley, þingm., sem
sviftur var stöSunni viS King
George V skólann,’ hefir fengiS
kennararáSiS til þess aS setja
nefnd í máliS, og athuga ástæS-
urnar er skólanefnd St. Boniface
hefir haft til þess aS vísa honum
frá skólanum. Sú nefnd kemur
saman 3. sept. n.k.
Lán til húsabygginga. Sagt er
aS WinnipegJbær hafi sótt um
$50,000 lán hjá fylkinu til húsa-
bygginga. Ef lániS fæst, sem Ed-
v-ard Brown fjármálaráSh. fylkis-
ins heldur, mun þaS hrökkva tl’
þess aS koma upp tólf íbúSarhús-
um.
SkotiS var á jámbrautarlesi,
eina mílu norSur af Selkirk í Man-
toba á þriSjudaginn var. SkotiS
sem enginn sá hvaSan kom eSa
hver var valdur aS, fór í gegnum
einn glugga lestarinnar og aSein9
snart eSa straukst viS höfuS á
manni þeim er J. F. Thomson heit
ír og er útfararstjóri í Winnipeg.
Hár hans var fult af sallafínum
glerbrotum úr rúSunni er skotiS
iór í gegnum og Thomson segir
aS ef hann hefSi setiS alveg uppi
í vagnsætinu, mundi skotiS hafa
fariS í gegnum höfuSiS. Baker
lögreglustjóri í Selkirk er aS reyna
aS hafa uppi á þeim er skotinu
hlleypti af.
-----o------
BANÐARIKIN
í Charlestown í West-Virginia
gerSu kolanámumenn verkfalil ný-
lega. Er verkfall þaS aS verSa
svo alvarlegt, aS til uppreistar
horfir. Verkfallsmenn hafa dregiS
saman her og hafa látiS óspak-
lega. Fylkisstjórinn hefir beSiS
Harding forseta aS senda herliS
þangaS, en ekki hefir frézt aS þaS
hafi enn lagt aí staS. Sem stend-
ur ’lítur út fyrir aS alvarleg upp-
reist sé þarna í aSsigi.
Spregikúlu var fleygt eitt kvöld-
iS inn í eítt leikhúsiS í Chicago.
Til allrar hamingju voru engir í
leikhúsinu þaS kvöld.. Skemdir
urSu talsverSar á húsinu. Hver
verkiS vann vita menn ekki.
Loftskeyta talsímakerfi er
byrjaS aS koma á fót í Chica.
go. Hafa bæSi lögreglu og slökkvi
liSsstöSvar borgarinnar slíka tal-
síma og reynast þeir vel.
Svo volgt er vatniS nú í Lake
Superior, aS þægilegt er aS baSa
sig upp úr því, en þaS kvaS ekki
í mörg ár hafa orSiS svo heitt
áSur. Þessu hafa hitarnir í sumar
orkaS.. ,
I háskóla í Little Falls í Banda-
ríkjunum er þetta fyrirboSiS:
Silkisokkar, þunnar treyjur, háir
hælar á skóm, stutt pilstí, stuttar
ermar, notkun andlitsdufts í stór-
um stí'l, og hálfvitaleg hár upp—
setning. Nefnd frá skólanum sker
úr hvenær út fyrir þessi takmörk
er fariS. MikiS má heita ef engri
“sætri sextán ára” finst þ-tta hart
lögmál.
Hjálpa Rússum. Fulltrúar verka
mannasambandsins í Nevr, York,
Unitede Hebrew Trades, Work-
mens Cirole og Intemational Gar-
ments félögfn, hafa ákveSiS aS
safna $25,000,000 til hjálpar
nauSlíSandi fólki á Rússlandi.
BREllAND
Loftbátur ferst. Þann 24. þ. m-
vildi þaS hörmulega slys til í Eng-
landi, aS loftbátur fórst þar og
44 menn af 49 sem í bátnum voru
biSu bana. SlysiS vildi til yfir
bænum Hull. Bandaríkin höfSu
keypt bátinn af Bretum, og þegar
slysiS vildi til, var veriS aS reyna
hann. Alt sýndist ganga vel þar
til báturinn í einni svipan klofnar
í tvent og fellur niSur í tveimur
pörtum. HvaS til kom, hafa menn
ekki enn getaS gert sér grein fyrir.
Þeir er lifandi komust niSur geta
engar upplýsingar gefiS í því efni.
En þess var getiS til, aS eldingu
hefSi slegiS niSur í bátinn, en ó-
víst er þaS samt enn taliS. Bret-
land og Bandaríkin hafa skift til
helminga meS sér kostnaSi skips-
i'ns, úr því kaupin komust ekki
lengra. En þaS er sem næst $1,-
■000,000 fyrir hvort land.
íramálin. Þess var getiS í síS-
asta blaSi, aS skilmálar Breta
væru aftur komnir fyrir Dail Eir-
eannjþingiS og aS þar væru þeir
yfirvegaSir fyrir lokuSum dyrum.
HvaS fram hefir fariS á þinginu
er ekki 'ljóst. En Bretum hafa Irar
nú sent bréf og æskja þess, aS
máliS verSi enn tekiS fyrir á fundi
á Englandi af báSum aSilum, Ir-
um og Bretum. Ekki er þess getiS
aS Irar hafi fariS fram á neina
breytingu á skilmálunum, enda
munu þeir ekki láta hana í ljósi
fyr en á fundinum, þó svo væri,
aS um eitthvaS annaS væri aS
ræSa fyrir þeim en algeran skiln-
aS viS ríkiS, eins og tekiS var
fram í bréfi de Valera. Brezka
stjórnin hefir tekiS þessu vel og
hefir ennþá boSiS Irum til fund-
ar. HvaSa árangur þaS hefir er
ekki hægt aS segja. En von um
sætt ætti ekki aS vera úii á meSan
slíku heldur áfram. Hins er þó
ekki aS leyna, aS brezku blöSin,
jafnvel þau sem 'meS Irum hafa
veriS, eru orSin berorSari í þeirra
garS nú. Gera sum þeirra lítiS úr
fylgi de Valera og segja aSeins
lítinn flokk fylgja honum og jafn-
ve'J Nationalistarnir írsku, segja
þau aS séu ekki meS honum.
Lloyd George tekur þvert fyrir,
aS Irar fái algeran skilnaS. Er
haldiS aS næsta sporiS verSi, aS
bjóSa Irsku þjóSinni al'lri aS
skera úr því hvort hún vilji taka
skilmálunum meS almennri at-
kvæSagreiSslu. Þykjast Bretar
vissir um aS 3^ hluti þjóSarinnar
sé meS þeim. Hvort af því verSur
nokkuS, kemur á daginn, eftir
þennan fyrirhugaSa fund, sem
haldinn verSur mjög bráSlega.
Hreyfimyndir af orustunni viíS
Jótland hafa veriSs ýndar á 'leik-
sviSi í Englandi nýlega. Eins og
menn rekur minni til, var orustan
ein sú mesta og merkilegasta í
öllu stríSinu, því þaS var þá sem
þýzki sjóflotinn var algerlega yf-
irunninn. AS hinu leytinu er ekki
hægt aS verjast því, aS brosa aS
aSsætninni sem menn sýna, eins
og í þessu t.d. aS eita flotana út í
gínandi hættu til þess aS taka
myndir af þeim.
Tillaga var nýlega samþykt í
neSri deild brezka þingsins um aS
veita konum rétt til þess aS taka
aS ölilu leyti jþátt í stjórnmáluim
á sarna hátt og karlmenn; fá kon-
ur þar því leyfi til aS taka hvaSa
stjórnarembætti sem er aS þess-
um tíma liSnum.
------o-------
ÖXNURLÖND.
Stjómin í Sviss hefir sagt Karli
fyrv. keisara í Austurríki, aS fara
burt ár landinu fyrir lok ágústmán
aSar. Er sagt aS hann setjist aS á
Spáni. z z z
StríSs-skaSabætur. Nefndin sem
um sjón skaSa'bótamálanna þýzku
hefir meS höndum, hefir tilkynt
þýzkalandi, aS þaS verSi aS af-
henda sér innan 6 mánaSa 29,-'
400 hesta, 130,00 sauSfjár og
175,000 nautgripa. Þetta boS
nefndarinnar er gert sámkvæmt
Versala-samningnum.
Japan hefir neitaS aS fara burt
úr Síberíu meS herliS sitt þar til
aS meiri líkur eru til varanlegs
friSar en þar er enn þá, segir í
skeyti frá Chita, stjórnarsetri
Austur-Síberíu lýSveldisins. Jap.
ar höfSu þó lofaS áSur hátíSlega
aS hverfa burt af þessum stöSv-
um, en eru nú ekki reiSubúnir aS
efna |þaS.
Rússland. ÞaS var nýlega sagt
frá því í iblöSum hér, aS bændur-
ir á Rússlandi væru sem óSast aS
flytja frá þeim héruSum er hung-
ursneySin er mest og til bæjanna,
og beiddust þar ásjár frá stjóm-
inni. M. Chitcherin utanríkismála-
ráSherra Rússa hefir sent út bréf
til allra þjóSa þess efnis aS frétt
þessi sé meS öllu ósönn.
Bandaríkin krefjast $240,744,-
511 af Þýzkalandi fyrir viShald
bandaríska hersins í RínarhéraS-
inu. Þýzkaland getur borgaS ált.
Mathias Erzberger fyrrum vara-
forseti og fjármálaráSherra Þýzka
lands, var myrtur 26. þ.. m.MorS
iS var framiS nálægt Offenburg í
Baden, þar sem Erzberger og fjöl-
skylda hans dvaldi umt íma. Hann
var særSur í 1 2 stöSum eftir byssu
kúlur. Erzberger var á gangi úti í
skógi meS ríkislþings-fulltrúa
Diez, þegar tveir unglings-menn
réSust á þá, aSskildu þá og létu
skotin dynja á Erziberger. Eitt af
fyrstu skotunum kom í höfuS hon-
um og dó hann samstundis. Diez
létu þeir sleppa lifandi en særSan
þó. Erzberger var einn af þeim er
skrifaSi undir vopnahlés-samn-
ingana 1918.
StrfSiS í Litlu.Asíu. Því heldur
enn áfram og Grikkjum ætlar aS
verSa sigurinn dýr sem þeir töldu
sér um eitt skeiS þar vísan. Ný-
lega fóru þeir mestu hrakfarir fyr-
ir Tvrkjum meSfram fljóti einu
er Sakaria heitir. Umkringdu
Tyrkir þar hluta af gríska hernum
og aSskildu hann algerlega frá
megin her Iþeirra; urSu Grikkir
þar aS gefast upp og töpuSu vist-
um og skotfærum til muna. Á-
form þau er Grikkir höfSu í huga
og leiSa áttu til álgers sigurs, eru
sögS úr sögunni fyrst um sinn;
mun Iþeim veitast nógu erfitt aS
verjast Tyrkjum aS minsta kosti
um hríS. Grikkir kenna þó ófarir
sínar því, aS þeir hafi átt aS sækja
yfir vegleysur og vatnslausa eySi-
mörk meira en því aS her þeirra
hafi ekki veriS aS öllu jöfnu eins
góSur og her Tyrkja.
Indland. Altaf virSast óeyrSirn
ar á Indlandi vera aS fara í vöxt
SíSustu fréttir segja uppreistar-
flokkinn þar orSinn afar fjölmenn-
ann og hann er ávalt aS leggja
meira og meira af héruSum undir
sig. Hann hefir náS í talsvert af
skotfærum og vélaibyssum frá
stjórnar-herbúSunum, og kenna
Bretar þar þaS svikum indverskra
stjórnar-manna. Einnig rífa þeir
upp járnbrautir og spilla vegum,
slíta niSur símana og gera alt sem
þeir geta til þess aS gera sem erf-
iSast fyrir aS sækja þá heim meS
her. Einnig hafa uppreistarmenn
rænt ógrynni af fé, bæSi úr ríkis-
fjárhirzlunni og annarsstaSar af
auSmönnum, indverskum og
brezkum. Herskip hafa komiS til
Indlands frá Bretlandi meS her-
liS. En því hefir ekkert enn orS-
iS ágengt meS aS bæla niSur
uppreistina. Nationalistarnir ind-
versku, því þaS er flokkurinn sem
uppþotinu veldur, hafa lýst því |
yfir á mörgum stöSum, aS þeir!
væru stjórnin, og hafa sezt aS á
vissum stöSum og búiS uim sig
sem á stjórnarsetri væru. Þeir
hafadregiS niSur brezka flaggiS
og dregiS þaS bláa á stöng.
HvaS lengi þeir endast til aS
halda þessu áfram er ekki hægt
aS segja um, en þaS hafa Bretar
þar fyrir satt, aS hungur og vistar
leysi sé nú fariS aS sverfa aS
fólki í uppreistarhéruSunum sök-
um samgönguleysis. Moplahs-
flokkurinn og Hindúar sem fjöl-
mennastir eru inn an Nationalista-
flokksins sem uppþotinu hefir
komiS af staS, eru MuhameSs--
trúar og er sagt aS þeir segi þetta
“heilagt stríS” eSa trúarbragSa-
stríS. Bretar hafa sent hina gætn-
ari Indverja til iþess aS reyna á
friSsaman hátt aS stilla æsingarn-
ar í uppreistar mönnum. Þrátt
fyrir þaS aS ástandiS virSist al-
varlegra á Indlandi en nokkru
sinni fyr, gera Bretar sér vonir um
nS uppþotiS verSi ekki langært.
-----------o-----------
NÚMER 49
Runolfur Fjeldsted
prófessor.
Líkt sem Þórduna
úr. ’lofti heiSu
fregn var sú: prófessor
Fjeldsted er látinn.
Fegursti kvistur
kliptur af meiSi
þjóSbrotsins íslenzka
í álfu vesturs.
Harmþung var fregnin
föSur öLdnum,
nýlega særSum
sári djúpu;
og öllum oss er
ólum vonir
af fylgd hans lengur
fagnaSs njóta.
Hví var hann kvaddur
héSan burtu
svo árla á fögru
æfiskeiSi?
Finnst oss aS heimur
helzt of fáa
mæringa sílíka
meS sér hafi.
Svarar oss hugboS:
Sá þaS Drottinn,
ljóselskum anda
ljúfra myndi
framsókn aS heyja
í heimi æSra,
þar lífssól alheims
ljómar skærra.
r, I
■5’TV.A
V-

r„
Hann átti ei samlleiS meS þúsundum þeim
sem þaufast í dalbotnsins skugga og eim
og kjósa ei aS hefja sig hærra.
Til hæSanna björtu hann hugurinn dró,
í heiSljóma röSull þar geislunum sló,
meS útsýniS stærra og stærra.
Þar Mínervu í tign sinni á tindinum há
í töfrandi ljósbjarma standa hann sá
og upp til sín áræSnum benda.
Því lagSi hann ötull á örSuga leiS,
viS einstigum hvorki né brekkunum kveiS;
og heill fylgdi för hans til enda.
Af sjóntindi andans um himindjúp há
og heiminn til rannsóknar augum hann brá
og hlustaSi hljómnæmu eyra.
I leitinni jþolinn og varfærinn var,
hann virti þann arf, sem oss fortíSin bar;
en staSreynd þó mat hverju meira.
Hann þráSi aS Ijós fengi hann leitt hverri sál;
þaS logaSi í ræSu hans guSmóSsins bál,
í augum hans mannkærleiks-mildi.
Og andgöfgis-bjarminn um brúnir hans lék,
en blikaSi um hvarmana djörfung og þrek,
viS blindni er þráSi hann hildi.
ÞaS hrygSi hann aS líta á mannlífsins mein,
en mund hans var aldrei til björgunar sein,
er farlama fann hann á vegi.
Hans bróSurííkn varS ekki borguS meS seim,
en blessunaróskirnar fylgja honum heim
í IjósiS af ljómandi degi.
Vér söknum er valmennin svífa oss frá,
ei syrgjum er hærra stig flytjast þeir á;
þeim dauSans ei djúp verSur móSa.
Og þjóSdeiIdin íslenzka, einhuga, klökk,
nú innir þér, Runólfur, hjartgróna þökk,
þú prúSmenniS göfuga og góSa.
B. Þ.
Frá IsIukIí.
Eftir Vísi 3. ág.
Taugaveiki hefir gengiS á SeyS-
isfirSi undanfariS og er nú nýlát-
inn úr henni GarSar Stefánsson
verzlunarmaSur, sonur Stafáns
kaupmanns Jónssonar — ungur
maSur og efnilegur.
íslendingur drepinn í Khöfn.
Islenzkur veitingaþjónn, Þorgeir
Hal'ldórsson aS nafni, lenti í rysk-
ingum viS drukkinn hermann, 1.
ág. s.l., er var vopnaSur, og lauk
viSureign þeirra svo, aS hermaS-
urinn lagSi Þorgeir í kviSinn meS
byssusting sínum, og varS þaS
honum aS bana. Hermanninum
- var varpaS í fangelsi. Svo er nán-
ar frá þessu sagt í einkaskeyti, aS
Þorgeir sál. hafi veriS á gangi meS
öSrum lslendingi, er hermenn
tveir hafi ráSist á þá meS iLlind-
um. BarSi annar hermaSurinn
fyrst félaga Þorgeirs, en er Þor-
geir ætlaSi aS koma honum ti
hjálpar, brá hermaSurinn bvssu-
stingnum fyrir sig, og urSu enda-
lokin þau sem áSur er sagt.
Gunnl. Tryggví Jónsson, fyTv.
ritstjóri Hein\gkringlu, fór norSur
til Hjalteyrar á Snorra Sturlusyni
í fjrrrakvöld til aS vitja vina og
vandamanna. Hann ráSgerSi aS
fara þó aftur til Reykjavíkur me
haustinu.
Gengi ísl. krónunnar. I ‘Dagens
Nyheder” er sagt frá því, aS á
kauphöllinni sé um þaS rætt, aS
ákveSa gengi íslenzks gjaldeyris.
Sá gengismunur, sem í raun og
veru sé á íslenzkri og danskri
krónu, segir blaSiS, aS sé aS vísu
ekki viSurkendur af hálfu Islend-
inga, en þaS sé þó staSreynd aS
ísl. seSlar séu verSminni en dansk
ir, og af því stafi töluverSir örS-
ugleikar. En niSurstaSa blaSsins
er sú, aS íslenzka stjómin verSi
aS skera úr þessu, en þess sé
vænst, aS hægt verSi aS fá hana
til aS fallast á aS láta ákveSa
opinbert gengi ísl. krónu daglega.
Islenzk króna er nú talin um 93
aura virSi.
I