Heimskringla - 31.08.1921, Blaðsíða 2

2. BLABSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 31. ÁGÚST, 1921
I
I
Til
j Einars skálds Benediktssonr
I
I
Djúpspaki Völundur voldugra ljóSa,
vordrauma-spámaSur kynstofnsnis góSa I
Þú herir leitaS um ljósöldu-saeinn
og leitt yfir þjóSina upprisudaginn.
Stundum var fáment í fylkingum þínum,
fjöldinn á reiki í skoSun'um sínum.
En þá varstu’ í drSi og atgervi stærstur, —
íslenzki frumtónninn dýpstur og hæstur.
Ungur þú lagSist í andlega víking,
sem útvörSur stóSst gagnvart þjóSflokksins sýking,
meS arnarins flugmagn og áræSi Ijónsins, —
meS íslenzkan þjóSiblæ í sveiflumýkt tónsins.
Fæddur meS einkennum umtbóta-mannsins, —
áfdrmin sólvígS í þjónustu landsins.
Hver óSur varS lífgróSur IþjóSinni þinni,
sem þroskast í ófæddu barnanna minni.
Hver vogaSi frekar í fjallgöngum andans
og fylgdi jafn djarflega merkisstöng landans?
MeS ljóSbrimsins þunga og þrumuguSs máttinn
þú hefir sigurvígt lagiS og háttinn.
=
j
Nú bíSa þín Austanhafs ljómandi lendur,
meS laufgaSar merkur og fangvíSar strendur.—
Þín æfi var sigur í örlagastraumnum, —
meS Island í fyrsta og síSasta draumnum.
EINAR P. JÓNSSON.
HTersvegaa eg er óá
nœgð raeð að hafa giísf
Eftir konu sem telur þaS sína
stærstu yfirsjón aS hafa gifst.
“Eg er ólánsöm aS vera gift.
ÞaS' hefir útheimt al'la þá ein-
lægni sem mér er lagiS, til aS rita
hafSi, aS iþví er eg áleit, glæsi-
legt heimili, sýndist vera fast aS
því kominn, aS biSja mig aS gift-
ast sér.
ÞaS hljota aS vera til konur,
sem geta skihS þaS, aS þaS kom
mér aldrei til hugar, aS mér væri
mögulegt aS neita slíku tilboSi,
sérkennilegu hreyfingar meS hönd
um og höfSi og hans mjög á_
kveSnu skoSanir á hlutunum. Eg
vildi aS eg hefSi haldiS dagbók
— jafnvel þó ekki hefSi veriS
nema lína á dag. ÞaS er eitt sam-
tal viS eiginmann minn, sem eg
hefSi viljaS aS eg hefSi getaS
dagsett. ÞaS sprengdi þá loftbólu
trú minnar unglingssálar, aS eg
hefSi gengiS inn á lífsbiaut á-
hyggjuleysis og allsnægta. ÞaS get
ur veriÖ, aS samtal þetta hafi átt
sér staS fyrstu vikuna af “hveiti-
brauSsdögunum”.
MaSurinn minn fór aS hrósa
mér einmitt af því sem mér þótti
vænt um aS heyra. Hann sagSi
mér aS eg væri fögur — sem var
naumast satt — og aS eg hefSi
smekk fyrir aS velja mér fatnaS,
sem áreiSanlega ætti viS mig. Ef
hann hefSi nú látiS viS þetta sitja,
þá hefSi brúSkaupsferS okkar
orSiS ánægjulegri; en hann hélt
áfram og 'sagSi, aS hann furSaSi
sié á, aS eg meS mínum kringum-
stæSum gæti ekki sjálf, meS hjálp
saumakvenna, komiS saman öSr-
um eins klæSnuSum. Þetta kom úr |þeim vísbendingar, bar saman,
mér til Iþess aS skrifta.
“En saumakonur voru ekki ó-
dýrar,” sagSi eg og eg sagSi hon-
um frá því, aS eg hefSi eytt þús-
und dölum af höfuSstól mínum.
ÞaS kætir mig nú, aS eg skyldi
hafa skýrt honum frá því meS
slíkri einlægni.
Hann horfSi á mig eins og hann
mundi hafa horft á fábjána, svo
gekk hann fram og aftur um gólf-
iS.
“Þú heldur,” sagSi hann, “aS
þú hafir gifst gömlum maura-
púka. Þú heldur aS peningar vaxi
í viSarrunnum, og aS eg sé einn
af viSarrunnunum. Þínum eigin
peningum getur þú kastaS út.”
Hann gerSi mér hræSilega ilt
viS þennan dag. Eg hélt aS eg
hefSi gifst ströngum manni. En
þaS er ekki sa'tt. MaSurinn minn
ef mér bySist þaS. ÞaS kom líka
þessa einu setningu. Eg hefi áldrei, alt í einu, á svo eSliIegan og ein-
látiS hana fyr í ljósi, en eg hefi| faldan hátt, eitt sinn er húsbóndi
fundiS til þess í tuttugu ár. Fyrir. minn (eg get ekki fengiS mig til
* , , , .. , , , I pao ci CR.K.1 san. maourmn minn
sex manuSum siSan, sagði eg að segja elskhugi) fylgdi mér til I n. , > ,, ,
. , , . . i , . * , , . . I er ekki strangur, en hann er akaf-
þetta viS sjalfa mig i fyrsta sinm; bustaðar mins, eftir vinnutíma. Eg > * , , „
v , , , , * .* jj. ., ... 6 lega aðgætinn og mzkur, sem oll-
síSan hefi eg svo oft sagt það við sagði ja, mjog svo fljott, og varS ■ • , . * , £.
.,,, * , * , r ... „íxic V , , , , j ír manninum þvi, að honum finst
sjalifa mig, aS þaS hefir motast gioð. Þn eg hljop inn í herbergi! , *
, , , ,. | , ., * , ö ; hann eyða meiri penmgum, en
oafmaarJlega i huga minn. mitt, þegar það var buiS, og sett-!,
I . .* , 3 , hann í raun og veru gerir; en a
Eg giftist átján ára. Foreldrar I3t niöur og starði ut um gluggannl. , , , . , ,
B J i - - 66 j áamt i ser þessa ogurlegu glugga-
_ i sýningar venju. ÞaS er regla, sem
nu: honum finsi happasæl í starf-
ræksilu sinni. En þaS er ekki happa
sælt inni á heimilinu, aS láta þaS
sýnast, aS konan hafi alt og all^t
Eg hefSi hlegiS rétt þá, hefSi
eg haft gaman aí aS vita hvort
hann hefSi hlegiS meS mér — ef
hann hefSi getaS hlegiÖ aS sjálf-
úm sér. Eg ímynda mér aS hann
hefSi ekki gert þaS. En eg hlp
ekki heldur. Eg sagSi aS einsmjög
stúttlega: “Eg skal reyna aS kom-^
ast af án bókhaldsins, ef þú álítur
þaS betra.”
Og hann kinkaöi kolli mjög
góSIátlega því til samþykkis.
iEftir sex ár, af hálf niSurbældu
ósamlyndi, var eg þess vís, aS
fjö'lgunar var von hjá okkur. Mér
fanst aS meS því mundi aS síS-
ustu fengin sameiginleg undir-
staSa aS ibetra samkomulagi. MeS
því mundu hjörtu okkar og hugur
geta sameinaS sig, um aS vinna
aS heill og gæfu barnsins.
Eg fór til vina minna, sem áttu
börn, og hlustaSi svo tímum sam-
anu á sagnir þeirra, og skrifaSi
þær niSur í dálitla bók. Eg safn-
aSi aS mér mörgum bókum sem
fjölluSu um meSferS á hvítvoS-
ungum og börnum, og las þær
meS sérstakri ánægju. Eg vinsaSi
lagSi til hliSar og samþykti. Þegar
alt þetta var búiS, fór eg meS niS
urstöSuna, næsta ánægS, ti'l
mannsins míns, og þóttist nú einu
sinni viss um samúS og samvinnu
hans.
Hann rendi augum yfir þaS sem ~
eg hafSi skrifaS niSur meS upp-
gerÖar alvörugefni nokkra stund,
en hló svo.
I
| Einar Benedikísson, skáld.
I
I
GarSarseyju glæsiménni,
greppur snjall meS þor og fjör,
undir skýru, skörpu enni
skjóta gneistum augu snör.
Er sem Hekla björgin brenni
braga þinna jötun.för.
Vorrar ættar manncléms merki,
myndin greypt í tímarvs skjöld,
feSra andinn strengja-sterki,
stór um lönd og höfin köld,
rrægir en í vilja’ og verki,
vafurlogum stund og öld.
Geyst um andans geim þú svífur,
gígjan þrumar sterk og há,
eins og þegar elding klýfuí
öldur storms um Ioftin blá.
LýSsins sál í ljóSi hrífur
list þín málsins rótum frá.
Aldrei göfgi gildi týnir
guSi vígS um lífsins höf,
æfistarf þitt sjóSinn sýnir,
sem ei byrgir húm né gröf,
djúpir hörpuhljómar þínir,
heillar þjóSar sigurgjöf.
“Mikill þó undra gauragangur
og heimska,” hrópaSi hann,; “alt
sem barn þarf meS, er aS fæSast
og vaxa!”
Flann lokaSi munninum á mér
meS þessari framkonJu sinni. En
eg bjó mér þá skoSun, aS samt
Gildi mögur fanna Frónsins,
frjáls sem blær á hrannar ál,
hvast í öndveg hörpu tónsins
hljómar andans bjarta stál.
HróSrar örn, meS huga ljónsins,
helgan þrótt og eld í sál.
Þinna strengja megin máttur
manndóm fylli vora sál,
dýrra ljþSa lyfti háttur
lífsins yfir glys og tál.
Þar er íslands æSasláttur—
okkar dýpsta hjartans mál.
M. MARKiÚSSON.
væri IþaS eg, sem hefSi upplýsing- j ?
ar um þaS hvernig fara ætti meS j
dóu baeSi
ariS áSur. j eins og í hálfgerSri leiSsIu. Kom
og hlotnaSist mér þá arfur eftir ( mer þa® til hugar, aS eg hefSi
þau, fimm þúsund dalir aS upp-j V*'B framiS glaep gagnvart|
hæS, og voru renturnar-af því æfiútýrinu. Eg man eftir því, aS
23 dalir á mánuSi. Nú sýnist méri eS spurSi sjáifa mig mjög svo
þaS smáræSi; en þegar mér hlotn-' daufleg: Er þetta öll gleSin, sem
uSust þeir peningar, áleit eg aS er * lífinu?
þaS væri dálagleg upphæS, enda' En sá sannleikur loddi viS, aS
þótt eg gæti auövitat^ ekki lifaS J eg var hégómagjörn. Eg er þaS
af rentunum einum. Eg vann í enn, aS eg held. Eg hafSi spar-
fataverzlun, og hafSi fimtíu dali aS dálitla upphæS af inntektum
um mánuSinn í laun. Eg hafSi því mínum, og eg ákvaS aS eySa því,
sjötíu og fimm dali til aS lifa af| og þúsund dölum aS auki af höf-
um mánuSinn, og var þaS sannar- uSstól mínum, fyrir klæSnaS:
lega álitiS al'lgott. Eg klæddi mig kápur, hatta og kjóla. Þetta var
vel, í samar.burSi viS þaS er viS alt ódýrar en þaS er nú. Giftingin
þaS er maður átti aS venjast í bæ á þessari stundu, þýddi brúSar-
okkar. Oft var mér sagt, aS eg fatnaS — mikinn fatnaS og fögn-
væri laigleg, og lagSi eg trúnaS á uS. Allir vinir og kunningjar,
anægju.
þaS aS síSustu. Ef eg lít á Ijós-
mynd af mér frá þeim tíma, hrygg
Þegar hann hafSi ályktaS þaS
meS sjálfum sér, aS eg væri
stúlka, sem hefSi ánægju af því
aS reisa dalinn upp á rönd, aS-
eins til aS sjá hann renna, setti
hann sér þaS, aS sjá um hvaS eina
er eg eyddi. ÞaS var þá, aS eg
þroskaSi hjá mér þá gáfu,, aS eg
neitaSi aS kaupa nokkurn ein-
asta hlut, hvort heldur var til fata
eSa til notkunar inni í húsinu,
nema mér væri þrengt til þess.
1 fyrstu þóknaSist manni mínum
nokkra orSasennu, sætti hann sig j komualgiS algerléga afskiftálaust.
sem
sem eg átti, og hver nýr sem eg
eignaSisft um þær mundir, íétu!þaS vej.‘£n aS síSustu leiddist
ir hún mig stórlega, og gef eg ekki ekki hjálíSa aS láta í ljósi viSjhanum það. Þriðja stigiS var að
séS neina fegurS viS hana. Svip- | mig, hversu hamingjusöm eg væri. I komast aS þeirri ákvörSun, sem
Konur þær, sem fremstar stóSu eg hafSi veriS mótfallin frá fyrstu.
í samkvæmislífinu í bænum, sem
urinn er sj'álfs-ánægja, andlitiS
tómlegt; ekkert éÝ þar netha æska
og heilibrigSi, og slétt og reglu-
legt andlitsfall.
ÞaS var þessi átján ára átúlka,
sem ahfSi þessi konu örlög fram-
undan sér, sem eg hafSi nú viS
aS búa. ÞaS var hún, sem for-
maSur fataverzlunarinnar fór aS
veita sérstaka eftirtekt. ÞaS var
rétt ein3 og ljósgeisla hefSi veriS
beint á mig, því fólk þaS er viS
verzlunina vann fór einnig aS taka
eg hafði aldrei áSur kynst, stofn-
uSu til heimboSs-samkvæma fyrir
mig. Eg kæri mig ekki um aS viS
hafa neina afsökun, sjálfri mér til
handa, en eg er viss um þaS, aS
sú stúlka hefSi veriS vandfundin,
sem ekki hefSi tapaS sér aS ein-
hverju Ieyti.
Eg gekk inn í hjónabandsstöS.
una í einskonar æsingi, og var
fylgt á járnbrautarstöSina undir
efíir mér. ÞaS var sem þaS væri ( stórhríS af hrísgrjónum og ara-
aS keppast um þaS, hvert þeirra j grúa af blómvöndum, og flöktandi
gæti sýnt mér meiri vináttu og borSum. ÁSur en eg vissi af var
Hann tók þá ákvörSun, aS bezt
væri aS eg hefSi vÍ3sa upphæS
*
fyrir klæSnaS minn og fyrir hús-
haldiS.
Þegar hann hafSi fastákveSiS
þetta, sfakk hann upp á reikn-
ingshaldi, til aS endurvekja reikn-
ingskunnáttu mína. Þetta var á
þeim tíma. *þegar framkoma hans
var líkari því aS hann væri faSir
leikfélagi. FaSirinn veitti þeim
leikjum stundum eftirtekt, og
sýndist hafa ánægju af þeim, en
aldrei tók hann þátt í iþeim.
Eftir því sem aS drengurinn óx
upp og dafnaSi, komu fyrir stund-
ir, og þær margar, sem hann þurfti
umvöndunar og hirtingar viS.
Hann var og er enp fjörugur og
skjótráSur, og hafSi til aS beria
mjög mikla forvitni. Eins og geng-
ur og gerist meS unglinga, |þá sýn
ist þaS nauSsynlegt gagnvart á-
nægiu hans, aS hann komist eftir
og fái aS vita upp á hár, hvaS var
undir, bakviS og innan í hverjum
einasta hlut í húsinu. Þessi náttúra
hans leiddi til ótal slysa. Eg tamdi
mér aS taka þeim meS stillingu,
eins og þaS væri partur af dagskrá
minni. Ef einhver skrautgripur
eSa minjagripur brotnaSi, hugsaSi
eg meS sjálfri mér,, aS þaS væri
fyrirgefandi, vegna þess aS söku-
dólgurinn væri barn. Eg hegndi
drengnum mínum ekkert harSara
minn heldur en eiginmaSur. Eg' fyrir aS brjóta verSmætan grip,
hefi eina þá reikningsbók enn. Eg j heldur en margsprunginn te-bolla.
umhyggju. Því litla viti sem eg
hafSi haft yfir aS ráSa, gætti nú
ekki ler.gur. Mér datt aldrei í hug
aS spyrja sjálfa mig, hvort eg
gæti nokkurntíma elskaS þennan
mann, sem var farinn aS veita mér
svo mikla eftirtekt og umönnun,
af einlægni, þar sem hann var
fimtán árum eldri en eg. Alt, sem
eg vissi, var þaS, aS húsbóndi
minn, sem eg hafSi ætíS talaS viS
meS tilhlýSiIegri virSingu, sem
var í góSu áliti í bænum, sem
eg komin þar í sæti mitt. HafSi eg
þá góSa von um framtíSina; en
komst aS annari niSurstöSu áSur
en langt leiS.
* Sf
ÞaS er örSugt fyrir mig aS
draga upp glögga mynd af fyrstu
mánuSunum úr hjónabandslífi
mínu. Mér finst eg ætíS hafa haft
viSurkenda stöSu í félagslífinu í
bænum, og æfinlega hafa þekt
manninn minn, hans ofurlitlu
kænsku og fyndni í tölum, hans
hélt þessar reikningsbækur mieS
einstakri n^kvæmni skrifaSi niS-
ur til hvers hver*t einasta cent
væri brúkaS. Eg færSi honum
þessa reikninga svo til yfirskoSun
ar hvernig svo sem á stóS, og lét
hrnn reikna hvern einasta dálk,
svo ekki væri villa, og hagnýtti eg
þetta sem nokkurskonar kvalatól.
Eg lét þaS aldrei bregSast aS færa
honum þá þegar hann var þreytt-
Eg braut heilann mjög mikiS
um úrlausnarefni á náttúrlegri
hegning. ÞaS voru ekki æfinlega
auSveld úrlausnarefni fyrir mig.
T.d.viSvíkjandi verSmætum grip.
Hver var hegning fyrir aS brjóta
hann? AS síSustu komst eg aS
því. I hlut átti góSur nábúi, sem
syni mínum þótti sérlega vænt um
aS heimsækja.
“Mér þykir fyrir því, sonur
ur. AS síSustu þoldi hann þetta j minn, en í heila viku færS þú ekki
ekki lengur og sagSi:
“Getur þú ekki eytt eySusIufé
þínu svo skynsamlega, aS þú getir
aS heimsækja neina vini.
veiSur fyrst aS temja þér
Þú
aS
brjóta enga muni. ÞaS væri hræSi
veriS Iaus viS allar þessar tölur?" legt ef þaS kæmi fyrir hjá öSrum.
ekki aS gráta.
“En þaS virtist vera svo veikt
fyrir,” sagSi hann.
Eg sagSi honum til útskýringar,
aS klukkur væru veikibygSir hlutir
“Má eg taka þessa í sundur og
sjá hvaS kemur henni til þess
aS ganga?” spurSi hann.
Eg félst á þá hugmynd, og stakk
upp á því ennfremur, aS hann á
hverju ktöldi skyldi vinda upp
nýju Idukkuna mjög gætilega.
Hann hló af ánægju yfir tillögunni
Og þetta var augnablikiS sem
maSurinn minn kaus sér til aS
koma fram í’eldhúsiS, til aS gæta
aS hvaS klukkan væri orSin.
Eg hefi löngun til aS hugsa, sjá
og vinna. MeS giftingunni er eink-
um vonast eftir aS konan sé viS-
kvæm. Eg játa þaS, aS mér fel'l-
ur vel viS karlmenn. Þeir vekja
mér óhug; en eg ætti fremur aS
hafa þaS frjálsræSi, aS margir
menn töIuSu viS mig, heldur en
einn ætti mig.
Jafnvel meS ákjósanlegri
giftingu, mundi eg hafa þreyst á
einskorSun. Eg er ekki heimilis-
elsk, og hefi enga löngun til aS
spara peninga. Eg hefSi átt aS
vera einsömul, eiga heima í stór-
borg; eg hefSi átt aS vinna stöS-
ugt; innvinna mér peninga og
nota þá til ferSalaga og annara
Þar stóS sonur minn meS klukk í þæginda sem heimurinn hefir aS
una bilaSa í höndum sér.
“Braust þú hana? spurSi faS-
ir hans.
"Þú brauzt góSa klukku, og
hlærS - vo aS öllu saman, og móS.
ur þín hvetur þig. Þessi tegund af
uppeldi hefir gengiS of lengi.”
Hann þreif til drengsins og
barSi hann grimmilega og ýtti hon
um svo út úr eldhúsinu.
hefi alla tíS
bjóSa, og sem eg
haft löngun fyrir.
Á meSal þeirra heimilismæSra
sem eg þekki til, eru konur meS
góSum hæfileikum, sem leggja sig
í líma til aS byggja upp heimili,
þar sem aSeins helmingur af kröft
um þeirra er þó notaSur; og þó
þrátt fyrir þaS, er sjaldgæft aS
þær hafi nokkurn klukkutíma af-
1 I
o
á
barn; trúandi því, aS eg væri h°r .......... ~ ' ------------- ■■ ' 11 ■
týgjuS meS þekkingu, þá gæti eg; Lg viShafSi naumast nokkra Hann fræddi mig um þaS, aS>
varnaS honum frá allri afskifta-; líkamlega hegningu. Sonur minn ef eg ættil aS ala upp jbarniS,
semi um aSferS mína. | er nógu skynsamur til þess aS mundi hann verSa kveifa og einkis
BarniS var drengur, sterklegur skilja þetta sjálfur. Mig undrar nýtur. ÞaS væri kominn tími til,
og vel skapaSur. FöSur hans þótti j þaS nú, þegar eg lít til baka á það sagSi hann, aS haSn hefði þar
ofurlítiS vænt um hann. Eftir j hversu maSurinn minn lét fyrir- hönd á bagga.
Þetta var umskifta takmark á
viS, aS eg skyldi hafa algerSa um | ÞaS var eins og hann væri af á- æfi‘ okkar. SíSan þetta kom fyrir,
hyggju meS honum. ! settu ráSi aS lofa gremju sinni aS fyrjr átta árum, hefir hann lítiS
Ánægju'legustu árin í hjóna- j þroskast. En gremjan braust út, annaS gert, en aS “leggja þar
bandi mínu, voru uppvaxtarár, á sjötta afmælisdegi drengsins. Á hönd á bagga”.
sonar -míns. ÁSur en hann var j hillu í eldhúsinu var ódýr klukka, J Smátt og smátt komst stjórnin
arsgamall, byrjaSi eg aS vinna að meg nikkel umgjörS, sem gekk . á syni mínum í hendur föSursins,
þeirri hugsjon miniu, aS eg skyldi j meg e;nkennilega miklum hávaSa. þar til seinast, aS mér var neitaS
ekki aS eins verSa elskuS i Drengurinn klifraSi upp á hilluna j algerlega aS leggja orS í belg viS-
mo'Sir, heldur einnt® ^ sem j og hjustaSi á ganginn í klukkunni, ! víkjandi drengnum mínum, sem
og greip hana svo alt í einu og hafSi nú veriS tekinn frá mér.
sneri uppvindingar lyklinum svo hvaS umsjón og yfirráS snerti.
hvatskeytslega, aS fjöSrin brast. , þó hann hafi aldrei talag um
Eg var í eldhúsinu þegar þetta , j,agf. veit ,eg ag hann finnur tiI
skeSi. Hann sneri sér a'S mér og j*.irrar vontunar sem er á sam-
rétti fram klukkuna, sem auSvitaS vjnnu fore]dra hanSi og trúir j,víi
var Hætt aS ganga, meS spyrjandi ag )meiri h]utinn af ef okkur
augum. Hver mundi hegningin ber . miUj snúist um hann,
verSa fyrir þessa yfirsjón? , ,. , , , . -
Mrsgerð min liggur í þvi aS hafa
“ViS skulum kaupa nýja,” gist Eg hefg; ekki átt ag giftasti
sagSi eg, “en þú verSur aS borga £g ef agf eg hejd> gú fyrir_
fyrir hana af peningunum sem þú mynd af konu> sem er ]ánsamara_
hefir veriS aS safna fyrir byss- fyrir ag j;fa ]ífi 6giftra kvenna.
unni sem þú ætlaSir aS kaupa.” £g er ekki upprunalega viSkvæm.
Varir hans skulfu en hann fór
#