Heimskringla - 07.09.1921, Blaðsíða 1

xr
SenditS eltir verBlista til ®8
Royal Crown Soap, Ltd. »
664 Main St., W innfpe* KmOUOIT
VerSlaun
gefin
fyrír
‘Coupons’
og
umbúðir
SenclitSi oftir verttlista tíi
R«»y«l trown Soap, liti.
664 Main St., Wianlpo*
XXXV. AR
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 7. SEPTEMBER, 1921
NÚMER 50
CANADA.
KOSNINGAR TIL SAMBANDS.
ÞINGSINS í NÁND.
Right. Hon. Arthur Meighen,
forsætisráSherra Canada, lýsti því
yfir í ræSu í London, Ontario,
fyrsta septemiber, aS þaS færu
íram kosningar til sambandsþings-
ins í haust eSa áSur en þetta ár
er á enda. Fundurinn sem forsæt-
isráSherra gaf þetta til kynna á,
var haldinn í stærsta leikhúsi bæj-
arins aS 3000 manns viSstödd-
um. Til kosninga kvaS hann óum-
flýjanlegt að væri gengiS nú þeg-
ar. ASal ástæSan sem til þess
ræki væru tollmálin. Þau þyrftu
aS endurskoSast tafarlaust vegna
ýmsra atvika sem nýlega hefSu
komiS fyrir og væri tolllöggjöf
Bandaríkjanna og andmæli
bændahreyfingarinnar í Canada
gegn canadisku tolllöggjöfinni
helztu ástæSurnar. En tallmáliS á-
leit hann svo viSfangsmikiS og
þýSingarmikiS mál, aS þaS yrSi
«kki heppilega til lykta leitt á ann
an hátt en með almennum kosn-
ingum. AS vísu kvaS hann sér
ekki blandast hug um, aS afara-
sælast væri fyrir land og lýS, aS
tollarnir væru ekki afnumdir. Og
hann benti á, aS afnám þeirra
mundi meira aS segja í engu
verulega bæta ástandiS. Þeir
væru auk þess minni í Canada en
í nokkru öSru landi, sem hann
vissi til. U/nbætur og breytingar
• mætti samt sem áSur aS skaS-
lausu gera, eftir hans skoSun, en
afnám ekki. En ef íbúar alls lands
ins vildu þaS, bg atkvæjþ þeirra
aettu þá stjórn aS völdum sem
þaS verk færSist í fang, yrSi aS
sætta sig viS þann úrskurS. Og
þar sem aS andmælin gegn þeim
kæmu frá bændahreyfingunni,
yrSi aS taka hana til greina. King
og hans liberal flokksfylgjendur
væru óákveSnir í þessu máli.
KvaS hann King leiðtoga þess
flokks hafa haldiS fram 6 ólíkum
skoSunum sama daginn í tollmál-
inu. Kröfu þess flokks um aS
kosningar færu fram nú þegar,
kvaSst hann ekki skilja og erfitt
aS taka til greina. Krafan um þær
sem vert væri um aS ræSa kæmi
því frá bændaflokknum. Kosn-
ingaleikurinn yrSi því á milli
þeirra og núverandi stjórnar. En
aS stefna þeirra í tollmálum væri
ófarsæl, kvaSst hann ætla aS sýna
og sanna á sínum tíma. I bráS-
ina mætti geta þess, aS tollar
hef(ju fariS minkandi síSustu ár-
ín í Canada og bomir saman viS
,þaS sem annarsstaSar ættisér staS
væru þeir lágir. I Bandaríkjunum
kvaS hann þá nema $13.13 á
hvern mann, í Ástralíu $6.15, í
Nýja Sjálandi $5.85, í Bretlandi
$22.00. En í Canada næmu þeir
$2.15 á hvem mann. MeS þatta
fyrir augum, kvaS hann undarlega
mikiS veSur 'hafa veriS gert úr
toll-ibyrSi Canada. Og aS afnám
þeirra hefSi, í sínum augum, svo
saralitiS me§ þaS aS geTa aS
bæta úr ástandinu sem nú væri,
og ráSa þyrfti bætur á, svo sem
atvinnuleysi og fleiru. En tening-
unum væri nú kastaS og nú væri
aSeins eftir aS sjá þvaS uppi yrSi
á þeim.
Þetta eT ofur lítiS inntak úr
ræSu forsætis ráSherrans. Nú er
eftir aS heýra, hvaS hinir flokk-
arnir hafa um þaS aS segja. Mun
ekki standa á gildum svömm frá
þe^n heldur, þegar til kosning.
anna kemur. Hvenær kosningar
far fram, hefir enn ekki veriS á-
kveSiS, en í lok nóvember eSa
fyrri part desembermánaSar er
nú spáS aS þær.verSi.
Fyrsta þingmannsefni aS gefa
kost á sér til sambandsþings, er
kapt. W. G. Ferguson frá Smiths
Falls. Hiann gerSi þaS heyrum
kunnugt daginn eftir aS fofsætis-
ráSherra lýsti yfir aS kosningar
yrSu í haust. Ferguson er blaSa-
maSur og fyllir flokk óháSra.
Flutningsgjald á vörum meS
járnbrautum í Canada er haldiS
aS komi ni$ur bráSlega um 10%.
Carvell formaSur nefndarinnar,
er þetta mál hefir meS höndum,
er því meSmæltur aS sagt erþrátt
fyrir þaS, aS hann sé á þeirri skoS
un, aS gróSi járnbrautafélaganna
sé ekki svo mikill, aS þessvegna
sé ástæSa til þess. Sleppum því
þá. Ef lækkunin á sér staS, verS-
urhún af almenningi þegin engu
aS síSur, og þaS þó fyr hefSi
veriS.
Konur í Efri málstofu. Sagt er
aS forsætisráSherra Canada hafi
heitiS konum því á fundinum í
London í Ontario, aS þær skyldu
fá rétt til embætta í efri málstofu
*
sambandsstjórnarinnar ef hann
réSi þar nokkru um eftir kosning-
arnar. Konur tóku því meS dynj-
andi lófaklappi.
^ -------o--------
BANÐARIKIN
Marz.búar leitast viS aS ná tali
af jarSbúum. Frá New- York kem-
ur sú fregn 2. september, aS
150,000 metra langt skeyti hafi
veriS meStekiS á gufubátnum
Electra, eign Gulielmo Marconi,
er hann var áferS á honum í MiS.
jarSarhafinu fyrir n°kkru síSan,
og er þaS álitiS aS skeyti þetta
hafi komiS frá Marz búum. Fregn
þessi er höfð úr ræSu J. C. Mac-
Beth forstöSumanns Marconi sím-
stöSvanna í Lundúnum, er hann
flutti í Rotary Club samsætinu á
fimtudaginn var. ‘‘Stærsta lengd
hljóSaldanna sem enn þekkjast
hér á jörSu er 14,000 metra,” og
á .it Marconi og þeir sem á skip-
inu voru, aS sending þessa
langa skeytis hafi veriS svo reglu-
bundin aS óhugsandi væri aS raf-
magnsókyrS í loftinu væri því
valdandi og líklegt væri því aS
þetta væri ný tilraun Marz-búa,
aS komast í samband viS jörSina.
Efrimálstofu þingmaSur W. H.
King frú Utah hefir boriS upp
frumvarp sem fer fram á aS Hard
ing forseta sé veitt fimm miljónir
dallara til hjálpar nauSstöddum
af hallærinu á Rússlandi.
Giftingum fer fækkandi í Chi-
cago, eftir því sem L 'uis C. Legnir
aSal umboSsma'Sur gifingarleyfis-
bréfasölu segjir, og kennir hann
um skort á húsnæSi og ofstuttum
vinnutíma.
FjaSrapenna Lincolns hefir ver-
iS stoliS af forngripasafninu í
Chicago. Penna þennan notaSi
Lincoln er hann skrifaSi fyrstu
forseta ræSu sína, og þótti penn-
inn því metfé mikiS.
HershöfSinginn Jon Marshall,
er nýlátinn aS heimili sínu í Ocala
í Florida. Hann er sá síSasti aS
ganga til grafar af þeim mynd
uSu stjórn sunnanmanna gegnum
þrælastríSiS og var mjög merkur
maSur aS mörgu leyti.
Bruni. I stóríbúS í New. York kom
upp eldur á laugardaginn var og
brunnu þar inni sex til dauSa og
margir stórskemdust áSur en
slökkviliSiS gat nálgast þá.
ÓfriSur af hendi Ááma verk-
fallsmanna í West Virginia hefir
staSiS yfir aS undanfömu og hef-
ir líftjón af hlotnast. Svo hefir
kveSiS ramt aS þessu, aS tvær
hersveitir hafa veriS sendar á ó-
friSarstöSvarnar til aS vernda
eignir og'líf manna.
-------o-------
BRETLAND
íramálin. Af þeim er fátt aS
segja. ÞaS gengur alt enn í sama
þófinu milli Lloyd George og
Eamonn de Valera. RáSuneyti‘5
brezka ætlar á miSvikudaginn
kemur aS hafa fund meS sér um
máliS, og sérstaklega aS taka til
yfirvegunar síSasta svar Ira. Kon-
ungurinn brezki er sagt aS sitja
muni þann fund. Af írskum blöS-
um má helzt dæma, aS um enga
tilslökun sé frá þeirra hálfu aS
ræSa, og þau eru enn sem fyr all-
harSorS í garS Breta. Er krafa
þeirra orSuS á þá leiS, aS Irland
taki engum skilmálum frá Bretum
nema þeim sé gefin full trygging
fyrir því, ‘,aS stjórninni sé stjórn-
aS af þeim sem hún á aS stjórna,”
meS öSrum orSum, aS lrar ráSi
sér sjálfir. Irska bragSiS heldur
sér því enn í kröfum þeirra. Róst-
ur hafa þar talsverSar orSiS síS-
ustu dagana og bardagahléS, sem
var þar dagana sem um sáttaskil-
mála var veriS aS ræSa, er útlit
fyrir aS sé útrunniS og óeyrð og
ærsli hafin aftur..
Rithöfundamir brezku. Hverj-
ir eru vinsælastir? Enskt viku-
blaS lét nýlega fara fram atkvæSa
greiSlu um þaS hverjir væri vin-
sæl;ustu rithöfundar í Bretlandi.
Áttu þeir sem atkvæSi greiddu aS
taka til 40 höfunda. Samkvæmt
atkvæSagreiSslunni varS byrjunin
í röSinni þessi: 1. Thomas Flardy,
2. Rudyard Kipling, 3. H. G.
Wells, 4. J. M. Barrie, 5. Bernard
Shavr, 6. G. K. Chesterton, 7.
Arnold Bennett, 8. Joseph Con-
rad, 9. J ohn Galsworthy, 10.
John Masefield. Conan Doyle
varS tuttugasti í röSinni, Rider
Haggard 26., og Gillbert Murray
35. — Ritstjórar blaSsins höfSu
áSur gert lista eftir sínu höfSi og
var hann gerólíkur þeim, sem at-
kvæSi almennings skipuðu.
ÖNNUR LÖND.
Indland. Óeyrirnar halda enn á-
fram á Indlandi. Veitist Bretum
mjög erfitt aS halda uppreistar-
mönnum í skefjum. Þeir hafa
sent her þangaS og hefir hann
mætt uppreistarmönnum í þús-
undatali í skotgryfjum þar. Þann
ig lenti þeirft saman viS 5000
manns nálægt staS þeim er Mos-
que heitir og öSrum 4000 viS
Mongarn. SærSust nokkrir í HSi
hvorutveggja. Fréttir berast aS
vísu ógreinilegar frá Indlandi, en
alt ber þó meS sér aS þar sé meira
en lítiS um aS vera. Orsökin til
óeyrSarinnar er talin háverS á vör
um.
AlþjóÖafélagiÖ. ÞaJ kom sam-
an þ. 4 þ. m. í Genf. Fulltrúar frá
48 þjóSum voru þar saman komn-
ir. Helztu málin sem fyrir þessu
þingi liggja er breyting á 10. gr.
laga þess. En hún fjallar um full-
trúa frá nýlendujþjóSum og rétt
þeirra á þinginu; verSur þeirri
grein væntanlega breytt nýlendu-
þjóSunum í vil- AnnaS atórmál
fyrir þessu þingi lítur aS stofnun
eSa fullkomnun alþjóSa dómstóls.
Morokko. Erjurnar í Morokko
halda enn áfram og lítur út fyrir
aS Spánverjar fari hverja hrak-
förina á fætur annari. LiS hafa
þeir þar þó orSiS alImikiS og bæt
ist altaf smátt og smátt viS þaS
frá öSrum þjóSum, t. d. Frakk-
landi, Bretlandi og jafnvel Banda-
ríkjunum. En óeyrSirnar geta þeir
samt ekki stöSvaS.
Frá Litlu.Asíu. Grikkjum er aft
ur fariS aS ganga betur í stríS-
inu viS Tyrki í Litlu-Asíu, eftir
síSustu fréttum aS dæma. Þeir
hafa nýlega unniS þrjá sigra og
tekiS nokkuS af landi, mönnum
og vistum frá Tyrkjum.
Silfur í Yukon. Fyrir' eigi löngu
hafa fundist auSugar silfurnámur
í ukon héraSi, ,skamt frá Keno
Hill. Námurnar hafa veriS ítar-
lega rannsakaSar og rannsóknin
leitt í ljós, aS silfriS sé svo mikiS,
aS verðmæti þessara nýju námu
sé engu minna, en gullnámanna
miklu, sem Yukon-dalurinn varS
fyrst frægur fyrir, og nú eru aS
þrotum komnar. Námurnar eru
eign Englendinga.
Roald Amundsen er nú kominn
til Seattle. H'efir hann látiS í ljós,
aS ,hann álíti áætlun sína um aS
láta sig reka yfir NorSurheims-
skautiS, framkvæmanlega. Ætlar
hann aS dvelja í Bandaríkjunum
í heilt ár, áSur en hann leggur af
staS í leiSangurinn á ný.
Hnefaleikamir. Tekjurnar af
hnefaleikunum milli Carpentier og
Depsey urSu alls $1,632,380 og
er þaS miklu meira fé en nokk-
urntíma hefir komiS inn fyrir
nokkra íþróttasýningu í heimin-
um.
Kolaspart á eimrefðum. 1 síSast
liSnum mánuSi voru gerjjar á eim
reiSum þeim sem ganga milli
Kaupmannaihafnar og Helsingja-
eyrar, þýSingarmiklar prófanir á
uppgötvun, er sænskur maSur hef
ir gsírt, og miSar aS því aS gera
eldsneyti eimreiSanna notadrýgra
en áSur hefir veriS. ViS prófanirn
ar sannaSist, aS endurbótin
sænska sparar 15—20% af kol-
um, og meS núverandi kolaverSi
og meSal notkun, mun láta nærri
aS þessi endurbót spari þá um
3000 dollara fyrir hverja eim-
reiS á ári. Endurbótin hefir einn-
ig annan kost í för meS sér, sem
sé þann, aS ekkert neistaflug kem
ur frá eimreiSinni, og hverfur því
eldhætta frá járnbrautum úr sög-
unni.
LandiS helga. 1 heimsstyrjöld-
inni var enski hershöfSinginn
Allenby GySingaland undan
Tyrkjum og tók Jerúsalem. Hefir
landiS síSan veriS undir yfirstjórn
Breta en meS1 friSarsamningun—
um er ákveSiS, aS landiS skuli
vera sjálfstætt GySingaríki, og aS
nýju heimkynni hinnar ‘útvöldu
þjóSar.” Ríkir GySingar víðsveg-
ar um heim eru nú aS hefjast
handa til þess aS koma fótum und
ir atvinnuvegi landsins, sem mjög
voru úr éér gengnir. Þannig hefir
Rothschild barón stofnaS félag í
Haifa meS 5 milj. franka höfuS-
stól til þess aS setja upp korn-
myllur í landinu, er eigi geti aS
eins fullnægt eftirspurn landsins,
heldur einnig nálægra landa. VerS
ur fyrirtæki þetta undir stjórn
þýzkra sérfræSinga. Ennfremur
hefir Rothschild sent erfnafræS-
ingá til Palestinu til þess aS koma
þar upp ilmvatnsgerS, en til henn-
ar eru skilyrSi góS. — Ríkur GyS
ingur frá Konstantinopel, sem nú
býr í London er aS koma upp eim
skipafélagi til þess a Sannast sigl-
fngar landsins. Hefir hann keypt
1 6 eimskip af ensku stjórninni og
eiga þau aS sigla til Egiptalands,
Svartahafshafna og Balkanskaga.
FlugferSir eru nú byrjaSar í
Kína. Hefir veriS opnuS póstleiS
fyrir flugvélar milli Peking og
Shanghai. Enska félagiS Vickers
Vimy heldur uppi ferSunum.
--------------—o----------
frá Isiaadi.
GoSafoss. “Berlinske Tidende”
segja frá reynsluför GoSafoss hins
nýja, sem farin var á dögunum.
Segir blaSiS aS skipiS hafi reynst
vel í alla staSi og fari nú aS byrja
ferSir sínar milli Isiands og Dan-
merkur. GoSafoss er flutninga og
farþegaskip, vélin hefir 12 mílur
á vöku. Fyrsta farrými er miS-
skipa og er þar rúm fyrir 44 far-
þega. Á miSþilfari er stór og
skrautlegur borSsalur en smekk-
legur reykskáli á efra þilfarinu.
Alt fyrsta þilfar er mjög vandaS
aS öllum frágangi, eins og á öSr-
um faiiþegaskipum. Afturskipa
er annaS farrými og er þar rúm
fyrir 2 7 farþega. Raflýsing er á
öllu skipinu og loftskeytaútbún.
aSur. Allur frágangur er eins og á
fyrsta flokks farlþegaskipum.
Á Þingvöllum er nú hinn mesti
fjöldi sumargesta. Er hvert rúm
skipaS í Valhöll um helgar og er
allmiargt af fólki til Iangdvalar.
Rosenberg gestgjafi rekur Val-
höll í sumar og er viSbrugSiS
hversu góSar séu allar veitingar og
fljót afgreiSsla og lipur. Aukast
Þingvallafarir Reykvíkinga meS
hverju sumri, enda er þaS tví-
mælalaust skemtilegasti dvalar-
staSur, sem hér er nærlendis og
þótt lengra væri leitaS.
BjartnættiS má nú heita liSiS
hjá um þessi mánaSarmót. Svo er
taliS, aS lesbjart sé hér um miS-
nætti í heiSskíru veSri frá 20.
maí til 20 júlí, þótt reyndar megi
vel greina bókstafi nokkru lengur.
Dagsbrún er þó á lofti alla nótt-
ina alt aS því út ágústmánuS. Er |
svo taliS aS dagsbrún sé á lofti
allan sólarhringinn frá því nokkru
fyrir sumarmál og til höfuSdags.
1 raun réttri eigum viS þá eftir
nær mánuS af bjartnætti, reikn-
ingslega skoSaS, en ljósaþörfin á
kvöldin er samt um þaS leyti aS
byrja nú.
Séra FriSrik Hallgrímsson mess
aSi síSastl. sunnud. í Keflavík og
Útskálum, en þar var hann prest-1
ur áSur en hann fór vestur um
haf, og þótti gömlum sóknarbörn-
uf hans mjög vænt um heimsókn
hans.
Vendetta. Þessi þekta skáld-
saka hefir nú veriS tekin upp í
kvikmynd. Er hún sýnd þessa dag
ana hér í Rvík á kvikmyndahúsi,
og þykir mikiS til hennar koma.
Ekki skemmir þaS, aS hin heims-
fræga og fagra leikmær, Pola j
Negri leikur aSalhlutverkiS af mik
illi snild, aS vanda.
Síra Rögnvpldur Pétursson tók
sér fari á e.s. Borg norSur í land,
ásamt fjölskyldu sinni, til aS vitja
vina og ættingja. Bjóst hann vi<5
aS verSa þar nyrSra fram undir
næstu mánaSarmót, en kemur þá!
|
suSur hingaS og dvelst hér eitt-
hvaS, unz hann heidur heimleiSis.
Skýrsla um alþýSuskólann á
EiSum 1920—21 er nýkomin út.
Skólinn var settur 20 október og
var skift í tvær deildir. I efri deild
v*oru 28 nemendur en 1 7 í yuggi
deild. Skólastjóri er síra Ás-
mundur GuSmundsson. SkólalííiS
virSist hafa veriS mjög skemtilegt.
Skýrsla um kennaraskclann í
Reykjavík 1920—2 1 er komin út.
Nemendum var skift í 3 deildir á
skólaárinu og voru í 3. bekk 14
nemendur, í 2. bekk 17 og í 1.
bekk 1 7 nemendur. Framhalds-
námskeiS kennara hófst í skólan
um 1 7. maí og stóS til 25. júní.
i Sóttu þaS a5 staSaldri 25 kenn-
I arar, en auk þess komu margir og
hlýddu á kenslu, sumir dögum
saman.
Sigmundur M. Long
ÁTTRÆÐUR í DAG.
ÞaS er tæplega nokkur sá ís-
lendingur í Winnipeg borg sem
ekki þekkir manninn sem myndin
hér aS ofan sýnir, og þaS mun
vera óhætt aS segja, aS öllum er
hlýtt í huga til hans, og hefSi
viljaS gleSja hann á hans 80 ára
afmælisdegi. AS þaS er ekki gert
á þann hátt sem vera ber, er af
þeim ástæSum, aS þaS munu sár-
fáir vita aS í dag er hans áttatíu
ára afmæli, og svo af þeirri á-
stæSu, aS þeir sem manninn
þekkja hva^ bezt, vita aS alt þess
konar væri honum mjög ógeSfelt,
og mundi hryggja hann en ekki
gleSja.
Sigmundur Matthíasson Long
er fæddur aS StakkgarSshlíS í
LoSmundarfirSi. Foreldrar hans
voru þau Matthías Richardson
Long og JófríSur Jónsdóttir.
Hann ólst upp hjá móSur sinni
unz hann var tíu ára; þá fór hann
til vandalausra. Nokkur ár var
hann vinnumaSur á ýmsum stöS.
um, lengst á EiSaþinghá, og
reyndist hann hvarvetna nýtur og
þarfur húsbændum sínum.
ÁriS 1873 flutti hann til SeySis
fjarSar og dvaldi hann þar um
1 6 ára tímabil. Um 9 ár var hann
þar veitingamaSur,, þar til áriS
1889 aS hann flutti til Ameríku,
og dvaldi þá fyrsta veturinn í
NorSur Dakota, en flutti um vor-
iS til Winnipeg, og hefir dvaliS
þar síSan.
Sigmundur er fróSur maSur og
skýr og hefir variS miklum tíma
æfinnar til lesturs og sjálfment-
unar, og þó skólavegurinn hafi
ekki legiS opinn fyrir honum, þá
mun óhætt vera aS segja aS hann
hefir aflað sér aS sumu leyti jafn-
vel fullkomnari mentun en margur
sá er ýtt hefir veriS inn á og yfir
mentagötuna. Hann á stórmikiS
og merkilegt bókasafn og blaSa,
og mun þar aS finna ekki svo fáar
sjaldgæfar bækur. Nokkrar sögur
hefir hann þýtt sem prentaSar
hafa veriS í Heimskringlu og er
víSast lipur og góSur frágangur á
þeim. Nokkur smákvæSi og fer-
skeytlur hafa einnig birst eftir
Long og sýnir þaS vel aS maSur-
inn er hagmæltur í betra lagi.
Heimskringla tekur sér þaS
“bessa-leyfi” aS birta myndina
hér aS ofan, þó hún sé hvergi
nærri gó5, en á annarri var ekki
völ. Og svo vill hún láta í ljósi
þakklæti sitt til Sigmundar Long
fyrir hans vel unna starf í þarfir
blaSsins, er hann hefir af trú og
dygS unniS fyrir nú nærfelt 20
ár.
Vér óskum honum allrar ham-
ingju á þessum hans háa aldurs-
árs afmælisdegi og óskum aS Mr.
Long megi yngjast meS hverju í
hönd farandi ári, því sannarlega
má hann nú kallast áttatíu ára
ungur.