Heimskringla - 23.11.1921, Blaðsíða 7

WIiNlNíFEiG, 23. OKT. 1921.
ÍIEIMSKRINGLA.
7. B L A Ð S 1 Ð A.
The Dominion
Bank
HORNl NOTRE DAME AVE. OG
SHERUROOKE ST.
HtttulSdtOll nppb..........» e.oeo.oo*!
Varn»J««nr .................* 7,000.00«
Allar eignb ................»70,000,00«
Sérstakt athygli veitt viðskiítr
um kaupmanna og verzlunarfé-
aga.
Spnrisjó'Ssdeildin.
Vextir af innsteeSufé greiddir
jafn háir og annarsstaðar.
Vér bjóðum velkomin smá sem
stór viðskifti-
PHOÍfE A 9253.
P. B. TUCKER, RáSsmaður
möramm, og svo geiturnar sem
reknar eru um strætin og mjólk-
aSar á vissum stöSum, verSur
maður fyllilega sannfærður um aS
maSur er staddur í útlandi, og
svo kalfffkimar og vínkrár, seim
breiða sig yifir gangstígana, fyrir
fólk, sem ætíð sýnist etandi, því
át ier hér ákveðið starf, og állir
sýnást hafa tímia til þess. önnur
fýsn meðal þjóSarinnar er vín og
bjórdrykkjan. VíniS er slæmt, aS j
minsta kosti þaS selm almenningur j
fær á kaffihúsunum, og ekki mik- j
iS ibetra en edikssýra. ÖliS sýnistj
ha/fa sama lit og bragS, eins og
þaS er aSrar þjóSir nota. Sviss
lemdingar kunna ekki matreiSslu;
rúgbrauSiS er ekki vel tilbúiS, og
myndi maSur vilja gefa mikiS
fyrir íhvlítt brauS og amerískan ís-
rjóma, og eg hygg, aS éf Evrópu-
þjóSirnar haeittu viS víniS og ‘bjór
inn, gætu þær haft imikiS Ibetra
íæSi; víniS er bara til aS geta
komiS niSur hinu vtonda ’fæSi.
AuSvitaS er landiS fátækt, og
enginn hefir hugmynd um fátækt-
ina og basliS hérna; IþaS eru ó-
sköp aS hugsa sér þaS, og svo
hungursneySina á Rússlandi. Hér
eru nú í bænum 300 ‘hungraSar
og Ihjlálparlausar rússnjéskar fjöl-
skyldur.-------------”
BARNAQULL
Ti! íslendinga
Vestanhafs.
'StirSnar hönd en hiakkar önd
Ihels a‘f ströndum fara;
hvítna lönd, en klettabönd
köldum gröndum svara.
OrS frá IsafjörSum
yfir hafiS skrifar
ósk til höida hoskra:
Heilir lifi óveilir.
Ferð&sögubrot.
(Frh. frá 3. bls.)
ReiShjól eru almennari en Ford í
Ameríku, og aftan í þau eru fest
tví og þríhjó'luS tæki til flutninga.
Tvíhjólar eru líka i gangi, sem
ýtt er óifram af körlum og konum
og ibörnum. Svo háfa menn útbún
aS á hlöfSinu tii iþeiss aS bera á
allskonar hluti. AS sij'állfsögSu
voru þar einnig hinar algengu
hjólbörur. En eitt af |því isem erfitt
er aS lýsa er þefur sá er fyllir lloft-
iS, því hann er alveg sérsltakur og
einn í sinni röS. ÞaS er hvorki
ilmuT eSa ólþéfur; iþaS getur ver-
iS aS (þaS sé ellilykt, og hvaS
• sem IþaS nú er get eg ekki lýst þvi
nókvæmlega, áf hverju hann er
sprottinn. Eg ihefi aldrei heyrt
getiS um lýsingu á bæjarþef, og
get því ekki vísaS á neitt, en þú
ge'tur reynt aS lesa Dickens eSa
Hugo ítil þess aS sjá, ef þeir hafa
eitthvaS um þetta aS segja. —
ÞaS er Lítt mögulegt þó maSur
færi þvert ýfir Frakkland í litl-
um járnbrautarkléfa, aS fá góSa _
hugmynd um alla hluti, sem maS- Ekki veit eg hvort ndkkur setj-
ur°sér eSa fyrir augun ber; viS ari vestan 'hafs þykist geta lesiS
sáum smáþorpin, seim háfa litlaí þessar línur, né hvort þær fá aS
landræmur alt í kring. Frakkland birtast í blaSinu Heimskringlu, né
hefir lög, sem skipa fyrir aS öllu hvort þær verSa lesnar þó þær
landi skuli slkipt á milli eríngj- komist á prent, íþví innan um alt
anna, þessvegna hafa þeir svona sögurugliS, þýtt og frumsamiS, og
margar smáspildur út af fyrir sig. alían leirburSinn frumsaminn og
Fyrst sér maSur litla spildu af, þýddan, tekur almenfiingur naum-
hveiti, næst henni grasflöt og svo j ast eftir nokkrum línum frá mér
litla kartöfluræmu hingaS og nú fremur en á meSan eg var ung-
þangaS, og engin er n'ógu stór til ur — nema þá tíl aS hártoga þaS
aS liifa af eingöngu, og þessvegna og hæSast aS því í hinum blöS-
býr eigandinn í litlu husi 1 þorp- unum. Ekkert af því sem eg
' hefi sent til Winnipeg um síSast-
liSin 20 ár til prentunar, hefir
Stúlka aS aka litlu systrunum sínum í vagni.
OM
Systkinin þrjú.
Einu sinni voru hjón. Þau áttu i sagSi Hielga.
“Eg verS fegin ef þú vilt vera
meS mér, því eg á engan aS,”
ekki Iiofa honium aS vera meS okk aSi bóndi, "og þú getur fariS ieiS
ur, þá dey eg. Þú verSui aS lofa ar þinnar.
Helga fór tíl næsta bæjar. ÞaS-
var kotbær. Hún hitti konuna úti
honum því sama og mér, aS reka
hann aldrei burtu rrá þér.”
“Því lofa eg,” svaraSi Helga á HllaSi og baS hana aS taka sig
og Kærleikur slóst í förina meS í vinnu.
“HvaS viltu hafa í kaup?”
spurSi konan.
“Ekkert nelma aS þú lofir þes«-
munu em-
og
heima langt uppi í heiSi. Eina
dóttur áttu þau, er Helga hét.
Þegar Helga var ellefu ára göm
ul, misiti hún foreldra sína. ÁSur
en imóSir hennar dó, sagSi hún
viS Helgu:
“Nú verSum viS aS skilja viS
þig, munaSarlausan einstæSing-
inn. Þú verSur aS leiita niSur í
sveitina og vita, hvort enginn vill
lákna þér. Á leiSinni
hverjir slást í för meS þér,
skalt þú elkki reka ;þá frá þér.”
Svo dó móSir hennar.
Héiga litia lagSi af staS. Þeg-
ar Ihún var búin aS ganga hálfan
daginn, kom hún aS á. Áin var
Ströng og stórgrýtt, sv/o aS Helga
litla hélt, aS hún kæmist ekki yf-
ir hana, Hún fór aS ganga meS-
fram ánni. Sér hún þá, aS lítil
stúllka situr á steini viS ána. Hún
sagSi viS Helgu:
“Viltu lolfa mér aS fylgja þér?”
“HvaS heitir iþú?” spurSi
Helga. j
“Eg heiti Triú,” svaraSi litla
stúlkan.
ser
“En eg set eitt skilyrSi,” sagSi
Trú.
"HvaS er þaS?” spurSi Helga.
“Þú mátt aldrei skilja v’S mig,’
“Því fo'fa eg,” svaraSi He’lga.
Þá fylgi eg þér,” sagSi Trú.
“Eg veit ekki hvernig eg á aS
komas't yfir ána,” sagSi Helga.
"Engin vandræSi verSa þaS,”
sagSi Trú “Taktu í hendina á
mér, og svo skulum viS fara yfir
ána.”
Helga 'ók í hendina á Trú, o’J!
þær óSu yfir um. Helga var oft
næstum fallin í ána, < n Trú studdi
hana. Helgu furSa?' hversu litla
stúlkan var sterk. I ‘egar þær voru
komnar ýfir ána, kom Helga auga ina-
á lítinn dreng, seim var á gangi
n.eSfram Inm.
Trú mæ'ti’
‘ Viltu iofa honum bróSur nún.
im aS fylgja þér?”
“HvaS heitir hann?” spurSi
Helga.
“Hann heitir kærleikur,” svar.
aSi Trú.
“Hann er víst góSur drengur,”
sagSi Helga.,
Hann er svo góSur, aS eg get
ékki lifaS án hans, og ef þú vilt
þeirn.
Þegar þau voru kolmin spotta-
korn niSur meS ánni, kom á móti
þeim Iítil sltúlka. Hún var óihrein um systkimum aS vera meS .mér,”
og Veikluleg. V,ar auSséS aS hún svaraSi Helga.
hafSi orSiS 'fyrir iillri meSferS, | Konan sló á læriS og hristi höf-
því stórir blettir eiftir moldarkekki uSiS. “Ekki neima þaS þó,” sagSí
sem fleygthafS veriS í hana voru hún. “Á eg, fátæklingurinn, aS
á kjólnum hennar. Þégar Kærlei'k- taka á móti öllu þessu dóti. Eg:
ur sá hana, fór hann aS gráta og mætti þá vera æriS heimíik. H/vaS
maelti: heitir þiessi filökkulýSuT, seim m«S
“Þessi stúlka er systir okkar. er^
Hún var niSri í sveitinni hjá mönn ' f1®1113 Trú, Kærleikur og
unum eins og viS. Þeir fóru Dý®®- svaraSi Helga-
svona iila meS hana af því, aS j 'Konan hristi höfuSiS og sagSi
þeir náSu svo-vel til hennar, þeg-! “Ja! 9ei> »«! Eru 'taS nú n3fn-
ar viS vorum aS flýja.” | BlessuS farSu burtu hiS skjótasta
meS þetta ifylgiliS þitt.”
Helga héllt áfram ferSinni og
Helga þvoSi föt litlu stúlkunn-
ar, og baS hana aS koma meS .
Litls 1 14011111 a 'rnarga 'bæi, og rekk inun aL-
og sysbkinum hennar.
stúlkan lofaSi því, en heimtaSi
hiS sama og hín höfSu gert.
“HvaS’ heitirSu?” spurSi
He“Eg h'eiti DygS,” svaraSi litla’ td höfuSborgarinnar: Hún gukk á
stúlkan.
staSar sömu viStökur. Hún ferS-
aSist isvlo sveilt úr sveit og fékk
ekkiert aS eta nema ávextina s&nx
hún fann á tr jánum. Loks hélt húrt
milli húsanna og baS meniT aS
taka sig í vinnu, en allir neituSu
vegna þess, aS jþeir vildu ekxí
“ViS slkulum öll verSa sam-
ferSa og alldrei skilja,” sagSi, > c - jrs
Helga. "Eg Idfa ýkkur því, aS j ^ vlS „ ^
skilja aldrei viS ykkur, hvaS sem
á dynur.
Þau gengu nú öll niSur í sveit-
Fyrsti bærinn, sem þau komu á,
var ríkisbær, Helga barSi aS dyr-
um. Bóndi kom til dyranna.
“Villtu taka mig f vinnu?”
spurSi Helga.
“Eg þarf einlmitt aS fá stúlku
til aS gæta barnanna,” sagSi
bóndi. “En hvaSa hyski er þarna
í för meS þér?’
“ÞaS eru systkin, sem heita
Trú, Kærleilkur og DygS, svar-
aSi Helga.
“Eg tek ekki viS þeim, svar-
lögSu henni aS fara til kóngsins..
Hann mundi taka vel á mótí
henni.
Helga fór Iheim aS kóngshöll-
inni. Hún varS aS bíSa dögani
saman úti fytir höllinni, áSur eu
hún fé'kk inngönguleýfi.
“Hv'aS er þér á höndum?
spurSi kóngurinn.þiegar Helga va^
lerdd fyrir hann.
“Eg þarf aS hafa ofan af fyrír
mér eins og aSrir, en þaS vill errg
inn taka viS rpér, af því aS þesrf.
systkin eru m,eS mér, en þsím
sleppi eg aldrei frá mér, svara'Si
Helga.
NiSurlag næsC.
mu.
8. ágúst.—
AS því er landslag snertir er^ komist á prent — sumt hefir kom.
varla hægt aS ímynda sér yndis'
legrii blett aS llfa iá en Geneve.
GenevavaitniS ier ljoimandi iblatt
aS lit, og fjölfm og dalirnir í kring
er eins aSdáanleg eins og þeim
héfir veriS lýst áf mörgum áSur.
Einn dag er veSriS leit ekki vel
út var útsýniS til fjallanna mjög
einkennilegt; þokubönd og ský-
hnoSrar hengu utan í þeim hér og
hvar, eSa klæddu toppana. I
borginnf sjálfri eru margar mjög
fagrar byggingar, sem bærinn á,
t. d. hallir fyrir m'entastofnanir,
lisitÍT, söng og gripasöfn og mikiS
af minnisvörSum. Eins og 'í öSr-
um Evrópúlöndum er í Geneve
mikiS' áf margíbúSafhúsum og
leigulhúsúm, sem hafa 10 eSa
fleiri herbergi, umkringd af görS-
um, sem mést eru nötaSir fyrir á-
vaxtartré og tre til aS sikyla. Eng-
in steinlögS stræti eru Ihér; þau
eru aSeins rnál'biorm og sum tjöru-
borin. Á yatnábakkanum og í
núbjum bænurri eru sérstakar
gungsftáttir, en 'í hinum hluta bæj-
arins eru þær engar. AS undan-
skildum fáulm strætum, eru þau
fl%st þröng og í bugSum og bog-
um, en þaS gerir ekki mikiS til,
iS aftur, eins og inngangur til
heilsufræSi er eg sendi fri París
1 904. — Seinasta greinin sem eg
hefi séS í Heimskringlu eftir mig
var samin í París sumariS 1900,
litlu eftir aS eg bafSi lokiS starfi
mínu viS sýnin'garskóla Svía, þar
sem eg hafSi slasast 6. febrúar
undanfarmn vetur; falliS ofan úr
turni og kostast mikiS. Fyrir þaS
bætti byggingarnefndin mér engu,
og engir fslendingar austan hafs
né vestan lögSu mér neitt liSsinni
til aS fá bœtur fyrir. Einungis
Ingvar sálugi Búason ásamt ein-
hverjum vinum sínum sendi lér
dálitla peniniga. — Eg sá þá
hversu fáir og lítil'smegandi viriir
miínir í Winnipeg og vestan hafs
voru. Eg hefi síSan séS af bréfi
sem barst mér ásamt aftursendum
ritgerSum hvíM'kt hatursdjúp er
milli Aumra Islendinga og mín.
og þaS manna sem eg man ekki
til aS hafa talaS viS — eins og
einn S.A.D. — sem brígslar mér
um aS ihia'fa svivirt mína eigin
móSir — ekki þjóSina íslenzku,
héldur þá isem fæddi mig! —- Af
hverju hann ræSúr þaS, veit eg
ekki — hitt skil eg, aS eg á þar
því allar byggingar eru lágar og i hatursmenn, og lfklega fleiri hon-
ékki mikil umferS. Tala borgar-| um áþekka.
búa mun yera um 140,000. ÞaS RitgerSin, sem birtist í Hkr.
er nú veriS aS rí'fa niSur elzta
hluta bæjarins, og er þar mi'kiS af
sumariS 1900, bar fyrirsögnina
“Island frjálst”, og mun suma les.
sem fyrir 33 til 37 árum síSan
sýndu mér vélvild og fölskva-
lau'sa vináttu, þakklæti mitt og
virSingu — en ekki til aS segja
þeim æfisögu mlína. Hún yrSi
meS köflum svartari en saga ís-
lendinga sjiálfra befir veriS frá því
þeir urSu til. —
Fjögur ér og 4—5 mánuSi í
Winnipeg, 5 ár og 7 mánuSi í
Bandaríkjunum, 20 ár Ihér austan
hafs, þar af 1 7 ár og 3 mánuSi í
París, 2 ár á Bretlandi og loks 7
ár hér á íslandi í annaS sinn starf
og stríS, erfiSi og áhyggju, innan
um allskonar fólk — altaf einn
míns liSs, alveg vinalaus, og al~
driei vonlaus um sigiur sannleikans
og dugnaSarins, réttvísinnar og
trúmenskunnar í ihverju sem Vera
skal. Á meSal þeirra sem eg hefi
dvaliS, hafa einhverjir ætíS kom-
iS mér 'til liSs, og virt þaS litla
gott er eg hefi g'ert — þeirra
fremsta hefi eg íundiS sanna Am-
eríkumenn — þar næst einstöku
Frakka, Englendinga og ÞjóS-
verja. —
Ein yfirgnæfandi sannfæring
tók mig hingaS frá Nýja Englandi
12. júní 1899, aS mögullegt væri
meS því aS nöta nýjustu vélar, aS
breyta jökulám Islands í ljós og
hitaStrauma sem gaetu orSiS lands
búum dýrmætari en auSugar kola.
námur, og gert landiS langt um
vistlegra en þaS er, meS 'því aS
rafhita hvert hleimil'i og auka garS
rækt og éfla hér ýmiskonar iSnaS,
svo sem tóvinnu og skinnaverk-
út í hríSina aftur, til þess aS verSa
ekki þeim hefSarlbæ til þyngsla,
og kom ekki þangaS aftur fyr en
1 1. okt fyrir 7 árum síSan. — þá
var ekki áS tala um aS koma þar
upp rafstöS, heldur gasstöS, og
hér á Akureyri var ekki byrjaS
aS 'byggja rafstöS. — Nú eftir 27
ára makk og þrauk er búiS aS
koma upp 1000 hestafla rafstöS
fyrir 3 miljónir kr., og Akureyn
er aS byrja aS koma upp 300
hestafla stöS fyrir 3—400 þús.
krónur. Reykjavíkur aflstöSin
kostar sexfalt þaS sem 100 hest-
afilastöS hefSi kostaS fyrir 25 ár-
um síSan og 10 fal't þaS sem 500
h.afla rafstöS IhefSi kostaS þá.
Hér verSur ráfstöSin 3 falt 'lil 5
fallt dýrari en jafnsterk rafstöS
hefSi klostaS fyrir 6 árum síSan..
BæSi Rvúk og Akureyri frestuSu
verkinu þar til í ótíma var komiS.
Alt þétta 'ber vott um fram-
sýni og 'samtök oig dugnaS ís-
lendinga hér austan hafs. Von er
þó íslendingar þykist vera gáfaS-
ir! og heimti sjálfsjórn. Aldrei
hefir veriS meiri óstjórn, meiri
hugsunarlaus léttúS, meiri eySsla
i einmi'tt á þessum óaldar og
skrítnum króíkum og kimum; þeg-! endur reka minni itil ihennar; húnj un, ostagerS, niSursuSu á síld,
ar hlýtt er í veSri, liggur frá þeim var bending um hvaS ætti aS I lýsisbræSslu og ihreinsun, áburS-
gamaldagsþef. j gera fyrst til aS bæta lífskjör al-
Þrátt fyrir IþaS þó ferSatækii mennings og verSa efnalega frjáls.
séu ek'ki njema fáir bílar, og ó-
merkilegir strætavagnar, gefur
þaS þó bænum dálítinn nýtízku-
brag, þó þar sjáist Ifka fáráanleg-
ar kerrur og burSarútbúnaS^r á
Sú grein birtist, ekki orSrétt, í
Hkr. og ÞjóSólfi.
Því skyldi eg ®enda Heims-
kringu nokkrar línur nú?
Eg geri þaS til aS votta þeim,
arvinslu og kalkvinslu, og margt
fleira. En því erindi sem eg flutti
í Reykjavíik í október 1994 v
hafnaS eins og heimsku og atyrtur
og svívirtur þar í blöSunum, eins
og aSskotadýr sem ekki væri þar
hreppslægur, og varS aS stökkva
hörmungartímum sem nú ganga
yfir heiminn. FólkiS er orSiS
kærúlaust og hver gerir sem hon-
um eSa Ihenni sýnist.
En ávextirnir eru sökkvandi og
sívaxandi skuldir, einnig hér á ís
ndi æSir skuldaiflóS yfir landiS
og tekur sjóbúSarmanninum sem
á skerinu húkir undir hendur.
35 miljónir króna þjóSarakuld-
in orSin, þ. e. 400 kr. á hvert nef
og altaf heldur eySslan áfram.
Eg ihafi í (fmaritinu Fylkir, 5. og 6.
hefti n. 1. síSaatliSiS ár og þetta,
gefiS útdrátt úr hagskýrslum Is-
lands um eySsiluna t il Vaxandi
munaSarvara, og hún er óttaleg
Meir en íhundraS miljónum króna
fleygt út fyrir miunaSarvörur á 25
árum af ekki stærri IþjoS en bygg-
ir ísland.; meir en þúsund krónur
á hvert nef, en 30—40 krónur á
ári á mann hvern til jafnaSar. Já,
tvöfalt þaS, éf alliur oþarfi er tal-
inn; n. 1. ein og hálf miljón kr.
á ári fyrir kaffi og sykur, þ. e. 30
miljónir króna frá 1894—1914,
ein og hálf miljón kr. á ári fyrir
tóbak og áfengi frá 1894—1914,
þaS gerir 30 miljónir, og ein og
hálfa milj* kT. á ári fyrir stáss og
sælgæti ifrá 1894—1914, sam-
tals 30 miljónir, eSa samtals um
90 miljónir á þessum 20 ára tírna-
bili. SíSan haustiS 1914, til þessa
dags, n. 1. næstum 7 ár, efir ísl.
þjóSin keypt minna af munaSar-
vörum, en verS á þeim hefir þre-
faldast, sv'o aS á þ'essu tímabili
hefir eySsIan til miunaSarvara orS
iS aS minsta kcsti 7 sinnum 9,
sama sem 63 miljónir krcna. Á
síSastl. 29 árum hafa landsm'enn
því fleygt út 90 plus 63, þ. e.
um 143 eSa 144 miljona krona
fyrir ýmsa munaSarvöru og ó-
þárfa, þ. e. rúm'lega 5 miljónum,
króna á ári til jafnaSar, eSa 55
krónur á hvert nef á ári.
Þessi upphæS, 140 miljónir
króna hefSi nægt til aS byggja
35 þúsund hestalfla rafstöS, meS
öllum taékjum til þess aS rafhita
hvert einasta ihýbýli á landinu; sá
kostnaSur yrSi rúmar þúsund
krónur á ihvert hestafl rafmagns.
En þaS hafa Islendingar, þessir
gáfumenn, ekki nent aS sjá —
héldur hafa þeir kosiS öliS og tó
bakiS, kaffiS og sykurinn og óvita
stáss. IsHendingar eru gáfa'Sir
segja þeir sjálfir o'g blöSin þeirra.
MeS beztu óskum til allra
manna sem unna sannmentun og
sönnum framförum.
Akureyri 77. okt. 1921
F. B. Amgrímsson
b@“ Kaupið -m
Heimskringlu.
V."."'I'TT33C35H