Heimskringla - 31.10.1923, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 31. OKTÓBER, 1923
HEIMSKRINGLA
5, BLAEXSIÐA.
verið öflugust. Áður bafa aðeins
verið tvö skip 3>6r og FyJla og eiön
vélbátur. “Kakalinn” hefir því
-bsest við í sumar. Skipstjóri hefir
verið á honum Kristján Bergsson
Þar til í byrjun þ. m. En J>á tók
stýrimaðurinn við.
Morgunbl. hefir haft tal af Krist-
jáni Bergssyni um istrandvamirnar
og fara ummæli hans hér á eítir.
— Hvað hefir “Kakalinn” tekið
inörg skip í sumar?
— Það er satt best að segja mieð
bað, að eg man bað ekki. Kærur
mínar hefi eg sent til hlutaðeig-
andi lögrcglustjóra á hverjum stað
og til skipstjórans á “Þór”, og hefi
Þær ]>ví eJkki við hendina. En
“Þór” er væntanlegur hingað á
hverri stundu, og mun þá vera hægt
að fá þær skýrslur hjá honum.
— En munið þér hvað mörg skip
hafa verið tekin í alt?
— Ekki til fullnustu. Þau er(u
15—20, sem kærð hafa verið. Flest
þeirra hafa fengið einhverja sekt,
meiri og minni, örfáum hefir ver-
ið slept vegna þeas, að sakir þóttu
xikki nógu miklar til sektar.
— Hvað nema sektirnar miklu
. alls?
— Það get eg ekki sagt um, því
ekki var búið að dæmia í síðustu
kærunum. En hæst var skip sektað
|hm 3000 krónur fyrir utan að veið-
arfæri voru gerð upptæk. —
— Hafa útlendingar veitt niikið
utan landhelgi?
— óvenjulega lítið. Um 90 skip
erlend munu hafa stundað síld-
veiðar, og þau munu ekki hafa
veitt yfir 100 þús. tunnur. Og 30 af
þeim veiddu í bræðsliu.
— Álítið þér, að þessiar strand-
varnir nægi?
— Nei. Þær nægja ekki eins og
skipin eru útbúin, þegar ,Fylla’
er undantekin. Til strandvarn-
anna þurfa vopnuð skip og gang-
betri. I>au skip, er nú stunduðu
strandvörsluna höfðu auðvitað í
fullu tré við önnur skip en togara.
En þeiT óttast ekki vopnlaus skip
En verði landhelgin varin eins vel
eða ibetur en nú siðast, þá er
það mín skoðun, að veiði útlend-
inga utan landhe-lgi hætti alveg.
— Yar örðugt að fást við skip
þau jsem tekin voru?
— Nei, ekki verulega. Einstökfu
sinnum kom það fyrir, að þau
hjuggu frá sér veiðarfærin og
“stungu af’. En venjulegast höfð-
um við hendlúr í hári þeirra. Yerst
var að eiga við þau skip, sem
ekkert þjóðernis- eða fi.skiskírteini
hafa. En.þau eru mörg. Og í þesisu
Siambandi vil eg geta þess, að eg
held, að töluvert ólag sé á lögskrán-
ingu margm þeirra skipa, ,sem
stunda Sifldveiðar fyrir Norðurlandi,
og teljast íslenzk ,skip. Sum þeirra
hafa t. d. helming skipshafnar er-
lenda menn, en mega það ekki sam-
kvæmt landslögum, ef þau eiga að
teljast ísilenzk skip. Af þessíum
skipum tókum við nokkur, seih
ekki gátu sýnt þjóð^rnis eða fisk-
veiðaskírteini og engin skjöl höfðúi
— (Haldið þér, að því fé sem rfk-
i« veitir til strandvarnanna sé
ekki vel varið?
i— Áieiðanlega. Fyrir utan beinu
sektirnar af kærðum skipum, náð-
um við stórum fúlgum í hafnar-
gjöldlum og öðrum sköttum af skip-
um, ®em annað hvort ætluðu að
þrjóskast við að borga þau eða
sluppu úr höndum lögreglustjór-
anna. óbeini hagnaðurinn er því
mikill.
— Yirðist yður ekki að reynt sé
að framfylgja síldveiðailögunum
norðanlands?
— Um það vil eg ekkert segja.
Geljur verið, að eg hafi síðar tæki-
færi til að láta álit mitt í ljósi
um það efni.
— Hvernig var tíðin í sumar?
— Slæm! Eg held að ekki hafi
komið sú vika, að ekki snjóaði á
fjöll.
— Voru síldveiðar að hætta?
— Flest skip voru hætt, eða í
Þann veginn að hætta — mest
vegna ógæfta.
— Og að síðustu: hvernig lítur
l|t með sildarsöluna?
— Heldur vel nú. Og það eru
^d'gin lfkindi til að verðið lækki í
bráð.
Bókmentafélagið.
Samkvæmt nýútkomnum skýrsl-
um þes-s eru nú um lloO.félagar í
Bókmlentafélaginu. Af þeim eru
30 heiðursfélagar. Ujn 400 eru hér
í Reykjavik, og um 900 utan
Beykjavíkur, hér á landi; í Ame-
ríku eru næf 150, og í ýmsum lönd-
ura Norðurálfunnar rúmlega 100.
Af utanbæjarfélögum eru um 200
utan umboða.
Fólagið gefur nú út allmikil rit,
sem félagsmenn, er greiða aðens 10
kr. tillag, fá öll ó'keýpiS'. Bækurn-
ar munu kosta um 30 kr. í bók-
hlöðu, eins og ársritin síðastl. ár.
Um 100 nýir félagar bættust við
síðasta ár og óeíað bætast margir
við á þessu ári. Stjórn félagsins
hefir ákveðið að gefa öllum nýjum
félagsmönnum kost á að fá ársþæk-
urnar frá í fyrra fyrir 10 kr. ( = 1
tillag). því að þá hófust 2 stór verk,
annálarnir og kvæðasafnið. Ættu
menn að &efa sig fram hið fyrsta,
því að nú er verið að senda út árs-
bækur þessa árs. Allir geta orðið
félagar, sem greiða 10 kr. árstillag.
Bókavörður og skrifari er Matthí-
as Þórðiarson (Laugavegi 18 B, R-
vík). og tekur hann við tillögum
og rita inehn í skrá félagsins, en
forseti þess er þjóðskjalavörður dr.
Jón Þorkelsson.
spor Jóns Sigurð'ssonar, þar eð 'gerði, ibara ef hann stríddi henni
hann er hvorttveggja í senn: for-
ingi í 'sjálfstæði'sbaráttu Færey-
inga og vísindamaður á foma sögu
ættlandsins. Nú éru komin út
þrjú bindi með ágætum frágangi.
Fylgja merkilegar athugasemdir
um kvæðin og ritgerðir um þa(u
tímabii, sem skópu þes'sar merki-
legu bókmentir. Er þessi litgáfa
mjög þörf og munu allir vinir forn-
norrænnar menningar og bókmenta
gleðjast yfir henni. Færeysku
kvæðin eru m'erkasti bðkmenta-
áuðurinn sem þaðan hefir komið.
ekki, sem honum hætti þó við; en
>á reiddist hún svo við hann, að
hún beit hann oft í handlegginn,
þegar hún gat ekki hefnt sín með
öðru móti.
Veiga var alein uppi hjá fóstru
sinni, sem var góð við hana og
“Dægradvöl”. Nýkomnar eru á
bókamarkaðinn endurminningar
Benedikts Gröndals skálds. Megin-
kaflamir ritaðir 1894. Ársæll
Árnason hefir gefið út. Er þetta
stór bók (363 bls.) cg fiágangur á-
-gætur. F.-ía marg.r I'fic með ó-
þreyjju eftir útkomu hennar. Og
þeim bregðast ekki vonir. Frá
sagan er með afbrigðum skemti-
leg. Hvernig ætti Gröndal að
iskrifa öðruvísi? Hreinskilnin var
honum runnin í merg og bein. En
fáir munu firtast eða engir, enda
hlífir höf. ekki sjálfum sér fremur
en öðrum.
Frá Islandi.
-XXX-
Stefán Eiríksson myndskeri og
kona hans Sigrún Gísiadóttir frá
Fossi í Vopnafirði, áttu silfurbrúð-
kaup 13. þessa mánaðar. Barst
þeim þá mesti fjöldi heillaóska frá
ýmsu fólki, því þau hafa verið
mjög vinsæl og vel látin og smíðís-
gripir iStefáns fjöldamargir og út-
breiddir um land alt og allmargir
uitanlands líka þykja hinir prýði-
legustu og er mikið eftir þeim sókst
svo að hann befir ekki við að
smíða. En St. E. lá lengi hættu-
lega veikur eða fcidir 30 vikur síð-
astliðinn vetur og sumar. en er nú
aftur heill heilsu og er hinn kát-
asti eins og hann á vanda til. —
Meðal þesss sem þeim hjónum
'barst, voru þessar vísur.
1. Frá Ingólfi lækni í Borgarnesi
og frú hans, Oddnýju Yigfúsdótt-
ur: ,
Styðji þig drottipn, Stefán minn,
styrki hann Iþína högu fingur,
ungur og fríður annað sinn,
eins og nýsleginn túskildingur,
situr þú blíðri brúður hjá,
brá þér hvergi þótt nærri færi
að skeyti dauðans þér ynni á
og úr þér maginn rifnn væri.
2, Frá Fnjósk:
Æfin verður öll í vil
þars ástin tengir sanna.
Úr brotasilfri býr guð til
blessun ástvinanna.
Aldiarfjórðungsafmælin
auka ^kærleiks loga;
liðna tímans skúr og skin
skapar friðarboga.
Lifið æfilangan dag
Ojúfli'ngsj-örmum Tc/úndin.
Signi drottinn sólarlag
síðst er kémur stundin.
3. Frá Ríkarði Jónssyni, fyrrum
lærisveini St. E. og konu hans koon
þetta:
Lukkudísiin ljúf og hlý
'líði um ykkar sali,
heillablómstur björt og ný
'breiði um muna-dali.
Fjöldi annara skeyta barst þeim
hjóinum einnig hvaðanæfa af land-
inu.
Togararnir. Egill Skallagrímsh
son og Austri fóru út á veiðar í
gærkvöldi, og Njörður og Apríl
munu vera ferðbúnir. Mun togara-
flotinn alJur, eða því .sem næst,
verða ferðbúinn næstu daga. Afli
kvað vera lítill við Vestfirð, en
all-mikill hér í flóanium.
(Lögrétta frá 19. sept. til 25. sept)
Vísa úr Árnesþingi.
Jóann, Jóann, Jóann,
eg vil ekki skó’ ann
til ]>ingmenskunnar, þó ’ann
þykist eiga Flóann.
Á sá að annast kjóann,
sem út í þetta dró ’ann.
Sitji við sama nóann,
séra Gísli og Jóann.
— Tíminn.
Jens Laxdal
af rjúpum vera að tína visin smára
lauf, og þær voru líka að kroppa
rauðleita þurra inulninga af hrlslu
kvistum, sem voru þar á auðum
bletti. Nú læddust þaiú á tánum
og þöndu út netlð alt sem þau
g'átu. Já, nú átti að duga, nú
voru þau komin á að gizka í fimm
kendi henni að vinna, en vildi l faðma nálægð við hópinn, en alt
KvæSbók Færeyinga. Eins og
áður hefir verið getið, hefir lög-
þing Færeyinga veitt fé til að gefa
út fornkvæðin færeysku. Var þá
komið út fyrsta bindið. Jóannes
Patursson kóngsbóndi í Kirkjubæ
sér um útgáfuna. Fetar þar í fót-
.
Fæddur 1855 — Dáinn 1923.
Föstudaginn 5. okt. andaðist Jens
(Égilson) Laxal að beimili sí'nu í
Wynyard, Sask. Hann hafði feng-
ið slag fyrir 6 árum, og ‘ var ávalt
þar á eftir mjög -bilaður á heilsu.
Smátt og mátt hnignaði honum
með þessu hausti, unz bann lést
5. október.
Jens sá'l. ffeddist 6. júli 1855 á
Hornstöðum í Laxárdal 1 Dalasvslu
á íslandi. Foreldrar hans voru
Egill Jónsson og kona hans Mar-
grét Markúsóttir. Föður sinn misti
hann er hann var 14 ára að aldri,
en hélt áfram að búa hjá mó«ur
sinni þar til árið 1876, að hann
fluttist til Ameríku. 1 Ameríku
dva’ldi hann þó að eins til 1879 en
hvarf þá beim aftur. Hann giftist
22. júní 1882 eftirlifandi konu sinni,
Guðfríði Guðmundsdóttur frá
Snjóskdail í Daiasýslu. Reistu þau
hjón bú sitt að Leiðólfsistöðum í
Dalasýslu, og bjúggu þar þangað
til árið 1888, að þau fluttu til
Ameríku. Hér í Ameríku hafa
þau búið á ýmsum stöðum, en þó
lengst í 'Saskatchewan-fylki, og sið-
ustu 6 árin í Wynyard, Sask.
Firnm börn hafa þau hjón eign-
ast, 'Og þrjú náðu fullorðlns aldri,
en hið yngsta þeirra, Lilja, dó árið
1912. Af börnunum eru því aðeins
tvö sein lifa föður sinn: Margrét,
ekkja eftir Milton Craik, nú búsett
í Wynyard, og Egill, sein býr í
grend við Dafoe, 8a.sk. Var hann
urn ilangt skeið oddviti í Big' Quill-
sveit.
Jens sái. Laxdal var vel gefinn
maður og mjög bókhneigður, var
því fróður um marga hluti og vel
að sér. Hann var drengur hinn
bezti og vel látinn af ölllum er
þektu hann. Góður heimilisfaðir
var nann, og ástríkur eiginmaður
og faðir, enda sakna ástmennin
han.s sárt, og allir þeir eru þektu
hann En sjúkdó'miskrossinn var
orðinn mjög þungur og honum
lausniri mjög dýrmæt. — Blessuð
sé minning han.s.
H. S.
Rjúpnaveiðin.
Það var í afdal einum. sem Mundi
og Veiga áttu heirna. Þau ólust
upii á sama heimili og voru leik-
systkin.
Hann var níu ára, ófyrirleitinn
og óþægur hnokki, en þó góður
drengur.
Hún var átta ára, fjörug og kát
og eftirlát, sérstaklega þegar hún
var með leikbróður eíiMjm, þá
fanst henni alt gott sem hann
sjaldan lofa henni að leika sér,
því gamla fólkið var fremur siða-
vant á þeim tímum.
Það var vani 1 afdal þessum, að
karlmenn og unglingar færu a
rjúpnaveiðar á vetrum. Yar þá
riðað net úr hnotagami og fóru
svo tveir og tveir saman á veiðar
og stíundum fjórir að veiða rjúpur.
Misjafnlega tókst veiðin, og fór
það eftir lægni og hyggju veiði-
manna. Þó rjúpur væru gæfar á
vissum tíma vetrarins, þá voru þær
samt dásamlega varar um sig fyr-
ir sumum.
Aðferðin var sú, að þeir læddust
að þar, sem rjúpnahópurinn var
ses].ur fyrir á auð börð eða holt
sem stóðu upp úr snjónum til þess
að tína sér korn í nefið. Veiði-
menn héldu sinn í hvern enda á
netinu og settu það yfir rjúpna-
hópinn, en sjaldan skeði það að
næðist nema ein eða tvær af stór-
pm hóp; hinar sluppu því oftast
því þær urðfu varar við hernaðar-
aðferðina og flugu upp áður en
]>ær urðu Tiandsamaðar.
En hvað drengir voru hróðugir
ef þeim tókst að snara eina, og
færa foreldrum sínum hana í\ soð-
ið, en oftast voru það fullorðnir
menn sem veiddu, því drengirnir
vora tilfinninganæmari og kendu
í brjóst um rjúpuna, og sleftu
henni úr snörunni.
Veiga litla var oft búin að panta
að fá að fara á rjúpnaveiðar með
Mundá, en fóstra hennar hafði
daufheyrst við því, þar til einn
drungalegan mildar vetrardag, að
alt var hulið í mjallahvítri logn-
drífu frá því kveldið áður, þá lét
hún loksins tilleiðast og sagði:
“Nú jæja, farðu þá stelpa, en
dreftu þig ekki á launhálu harð
fenninu fyrir neðan iStóraklett. Það
yerður líklega enginn feitur af því
rjúpuketi isem þú færir mér í soð-
ið. En verið þið nú ekki mjög
lengi krakkar ef það kynni að
hvessa, því þá villist þið.”
Veiga var heldur en ekki upp
með sór. að mega fara með Munda.
það hlaut þó áð verða tilkomu
mikið æfintýri að ganga upp um
alt fjall oig læðast að rjúpunum, og
ná ef til vill í stóran hóp í netið
hans Varða gamla.
Það var nú bara lftill partur af
silunganeti, sem hann veiddi í um
sumarið, en það hlaut að d(uga
samt.
Það var saint verst að þurfa að
snúa þær úr hálsliðnum, aumingja
saklausu rjúpumar, — en Veiga
æltlaði bara að snúa sér undan a'
meðan. Mundi gerði það; hann
var nú reyndar búinn að hóta að
láta hana hjálpa sér til að drepa
þær, en það gat hún nú hreint
ekki; það mundi duga ef hún
hjálpaði til að leggja yfir þær net-
ið.
Þau lögð|u upp heldur en ekki
valdaleg; hann með netið á bakinu
en hún með uppbrotið ytra pilsið
og fram úr skarandi hlýjan ullar-
trefil vafin um höfuðið; bæði
höfðu þau nýja háleista og alveg
ný-bætta sauðskinsskó á fótum.
Já, nú átti ekki litlu að slíta.
“Gáðu nú að, Veigá’, sagði
Mundi, “að detta ekki á nefið þeg-
ar við eram rétt komin að rjúp-
unum, þá fælir þú þær allar á
flug.”
“Á nefið”? muldraði Veiga, “Þarf
eg endilega að detta á nefið?”
“Nú jæja, eða á gumpinn, það er
alveg samia”, tautaði Mundi.
Veiga skellihló.
“Nei, Mundi, en hvað þú ert
kjánalegtfr. Eg hef aldre-i heyrt
fóstru mína segja, að gumpur og
hef væri það sama”.
“Æ, þeguðlu stelpa, þú vekur upp
rjúpumar með gjallandanum í þér”,
og hann setti á sig ólundarstút.
“Nei, ætlaðu þá að veiða sofandi
rjúpur”, sagði Veiga og hélt niðri
í sér hlátrinum.
Svona héldu þau áfram að kíta
þar til ,þau voru komin nálægt
holti 'einu, sáju þau þá stórann hóp
í einu gleymdi Mundi varúðinni og
kallaði hátt: —
“Veiga, dragðu ekki netið, drós-
in þín!” En þá flaug allur rjúpna-
hópurinn hátt í loft upp og krakk-
ar stóðu bæði með galopinn munn-
inn af undrun.
“Hana, þetta var þér að kenna,
klaufinn þinn Veiga; þú kunnir
ekki að halda netinu á lofti. En sá
blessaður hópur.”
“Mér að kenna?” sagði Veiga
Ekki gargaði eg eins og hrafn,
það varst þú”.
“Æ þeguðu stelpa, sérðu ekki
hvar þær fljúga allar upp fyrir
langa skaflinn. En hann var bein-
harður, háll, vindskafinn og gljá-
andi, þvf Kári hafði svift allri
lausafönn af honum, en í stöku
stað sáust upp úr auðir grashnatt
ar.
Það var svo sem sjálfsagt, að
þau yrðu að leggja á skaflinn, því
of langt var að ganga fyrir endan
á honum. Hann, sem v|ir alt að
því fjórða part úr mílu á lengd,
og nærri biundrað fet á bíeidd, en
þó var vérst, hvað hann var háll
og fáður, alveg eins og fægð
tinplata.
“Eg þori ekki að klifra upp þenn-
an beipharða skafl,” sagði Veiga
með grátstaf í kverkum.
“Það er nú ens og vant er; alt
af er kvenfólk nógu miklir heyglar.
Þér er ]>á bezt að fara beim aftur,
.raggeitin þín”, hreitti hann út úr
sér, hróðugur mjög yfir sínum egin
hetjumóð og stakk höndunum í
vasana. “Eg er viss um að eg gæti
veitt allan rjúpnahópinn- einn og
snúið þær úr hálsliðnum líka”, og
Mundi bjó sig til að þramma upp
skaflinn, en Veiga þoldi það ekki,
að han nkalalði hana skræfu; nei,
hún atlaði þá líka.
“Jæja” sagði hann nokkuð
valdmannslega, “gerðu þá alveg
eins og eg.segi þér. Eg geng á
undan, en þú fast á eftir mér og'
gættu að stíga aft af með annan
fótinn á grastónnar, þó að þú
skreikir dálítið til með hinn þá
gerir það ekkert ti'l.”
“Ætlaðu ekki að leiða mig,
Mundi?”
“Leiða þig? Nei eg held nú ekki,
eg hefi nú annað að gera þar sem
eg verð að bera veiðarfærin og
ganga á undan til að veljp veginn”.
Veiga leit upp og mældi með
augulnfum leiðina upp á efri skafl-
brúnina.
Þau lögðu á stað og gekk all-vel
þar til þau komu upp í miðjan
skaflinn, þá var Mundi farin að
segja Ijóbt.
“Heyrðu”, sagði Veiga, það verð-
ur ljót í þér tungan, ef þú talar
svona ljótt, Mundi”.
“Hvl ætti eg að kæra mig um
hvernig tungan í mér er á litinn.
Bíttlu á, það sézt ekki nokkur gras
tó lengur, og efri partur skaflsins
er glerháll; en það væri nú ekkert
ef maður væri ekki að drasla með
kvenmann með sér; þá yrði mér
ekki mikið fyrir 'þvf að höggva
spora með vasahnífnum mínum.”
Nú var farið að síga í Veigu.
“Þú ert bara raggeit sjálfur,
Mundi, og þorir ekki að halda á-
fram. Ef þú getur höggið spor
í harðfennið, þá get eg gengið f
þau á eftir þér,” sagði hún með
dálitlum þótta, en þorði samt ekki
að líta niður fyrir sig, því hún var
svo hrædd um að skaflinn yrði of
brattur í augunum á sér, og sig
rnundi svima.
“Við skulum þá hætta á það”,
sagði Mrmdi dálítið hikandi, en ef
þú gætir ekki að stíga í hvert spor
sem eg hegg og krækja fingrunum
í það nsesta fyrir ofan þig, þá hrap-
ar þú og ert dauð með það sama,
því þú rotasit á fluginu, mundu
það.
Framh.
SÖGUBÆKUR.
Eftirfarandi sögubækur fást keyptar á skrifstofu Heims-
kringlu, 853 Sargent Ave., Box 3171 :
Jón og Lára................... 50c
Viltur vegar................... 75c
Skuggar og skin.............$1.00
Pólskt Blóð.................... 75c
Myrtle........................$1.00
Bónorð síkipstjórans........... 40c
ÆttareinkenniS ................ 40c
Jólin og Nýárið
OAMLA LANDINU
frá WINNIPEG, 11. desember, 1923.
Beint að hlið skipsins
S. S. MONTCALM, 14. des.
FRÁ WEST ST. JOHN, N. B.
Ferðamanna Svefnvagnar alla leið
Frá EDMONTON, SASKATOON, CALGARY, MOOSE JAW
REGINA og WINNIPEC, til eftirtaldra skipaferða
frá West St. John, N. B.
S. S. MQNTCLARE
Til LIVERPOOL
Siglir 7. des.
S. S. MELITA S. S. MONTCALM S. S. MARLOCH
Til Southampton Til LIVERPOOL Til GLASGOW
Siglir 13. des. Siglir 14. des. Siglir 15. des.
TIL tRyggingar far-rúms á lest og skipi, þá talið
VIÐ HVAÐA UMBOÐSMANN SEM ER..ÞEGAR ÞJER FERÐIST
NJÓTIÐ SÖMU ÞÆCINDANNA ALLA LEIÐ.
GANADIAN PACIFIC
/