Heimskringla - 31.10.1923, Blaðsíða 6

d. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 31. OKTÓBER, 1923
Sagan um Keesh.
Þýtt hefir J.-V.
< ---------------
Fyrir mörgum árum síðan lifði Keesh á strönd-
inni við Norður-iíshafið. Hann var höfðingi þess
fólks sem í þorpinu bjó ásamt honum, og mikils virt-
ur af ölllum. Það er svo langt síðan, að það eru að-
eins elztu mennirnir sem muna nafn hans, en þeim
var sagt frá sögu hans af foreldrum sínum, og þeir
munu aftur segja hana börnum og bamabörnum
sínum. Þegar stormar og blindbyljir aeða yfir ís-
inn og á land, svo engum manni er óhaett utan dyra,
þá er tími til að segja frá því, hvernig Keesh hóf sig
frá fátækasta kofanum í |>orpinu, til að verða vold-
ugasti og mest virti íbúi þess.
Faðir hans hafði verið kjarkmikill og duglegur
maður, en misti .lífið er hann drap stóran ísbjörn, til
þess að frelsa líf félaga síns frá hungurdauða.
Björninn var feitur, svo félagar hans gátu frelsað
líf sitt með því að eta 'hann.
Keesh var einkabarn hans, en af því mönnum er
gjarnt til að gleyma, lenti hann og móðir hans í lé-
legasta köfann.
Kvöld nokkurt var halcfin ráðagerðarfundur í
stóra kofanum hans KIosn-Kwans, höfðingjans, þá
sýndi Keesh hver kjarkur í honum bjó, þó ungur
væri. Hann stóð upp og beið þess að þögn yrði.
“Það er að sönnu satt, að mér og móður minni
er úthlutað kjöt til víðurværis”, sagði hann, “en
það er oftast gamalt og seigt, og mörg bein í því.”
Eldri sem yngri veiðimennirnir urðu alveg hissa,
að heyra barn tala eins og fullorðinn mann, og
segja þeim hreinan sannleikann.
En Keesh hélt áfram alvarlegur: “Eg tala þann-
ig af því eg veít að faðir minn var duglegur veiði-
maður, og kom ávalt heim með meira kjöt en tveir
duglegustu veiðimennirnir, sem hann skifti á milli
ykkar með sínum eigin höndum, og sá ætíð um að
hinn Iasburðasti og elzti maður og kona, fengi sinn
skerf fullan”.
“Látið þið barnið út, og komið því í rúmið!”
kölluðu mennirnir. “Er hann svo gamall að honum
hæfi að tala þannig til okkar?”
Keesh beið þangað til hávaðinn þagnaði.
“Þú átt konu, Ugh-Gluk”, sagði hann, “og þú
talar fyrir hana. Og þú, Massuk, átt líka móður og
styrkir hennar málstað. Mamtna á engan nema mig,
og því tala eg. Þó að faðir minn dæi af því hann
var svo djarfur veiðimaður, á eg og móðir mín rétt-
láta kröfu til að fá eins mikinn skerf af veiðunum,
og hinir ættingjarnir. Nú hefi eg, Keesh, sonur
Boks, talað.” I
Hann settist niður og hlustaði á mótmæli og
gremjuorð hinna.
“Á að leyfa drengjum að taia á ráðstefnu?”
tautaði Ugh-Gluk.
“Eiga brjóstbörn að skipa fyrir hvaí við eigum
að gera?” sagði Massuk. “Er eg sá maður, sem á
að þola háð af hverju barni, sem biður um mat?
Reiðin sauð í mönnunum krmgum hann, þeir
hótuðu að gefa honum engan mat, berja hann
fleyja honum út. Augu Keesh skutu eldmgum og
kinnar hans roðnuðu. Svo þáut hann á fætur.
“iHlustið þið á mig, piltar”, hrópaði hann. “Eg
skal aldrei oftar taia á ráðssamkomu, fyr en þið
komið og segið: “Það er rétt að þú talir, Keesh, og
við biðjum þig að gera það’V Heyrið nú síðustu
orð mín. Faðir minn, Bok, var duglegur veiðimað-
ur, er sonur hans, skal líka veiða það kjöt, sem eg
ætla mér, og því skal verða skift jafnt. Engin ekkja
eða veik persóna skal þurfa að gráta á nóttunni fyr-
ir matarskort, á meðan fullorðnu mennirnir stynja
af ofáti. Og á ókomnum tímumi mun sneypan
fylgja hraustu mönnunum, af jþví þeir hafa etið of
mikið. Þetta segir eg, Keesh”.
Skop og hæðnishlátur ómuðu á eftir honum
þegar hann fór, en hann gekk rólegur og leit hvorki
til hægri né vinstri.
Daginn eftir gekk hann eftir ströndinni, þar sem
hafísinn var landfastur. Þeir sem á hann horfðu,
sáu hann bera boga, örvar og veiðispjót föður sfns.
Mikið var um þetta rætt og spaugað. Á hans aldri
fóru engir drengir á veiðar og sízt einmana. Kon-
urnar Iitu meðaumkunaraugum á Skeega, móðir
hans, sem var alvarleg og hnuggin.
“Það líður ekki langur tími þangað til hann
kemur aftur”, sögðu þær hughreystandi.
( “Látum hann fara, hann lærir af því”, sögðu
veiðimennirnir. “Hann kemur brátt aftur, og þá
verður auðveldara að fá að tala við hann.”
En þessi dagur leið, og annar líka, og þriðja
daginn var stórviðri, en ekki kom Keesh. Skeega
hárreitti sig og bar sótugt selalýsi á andlit sitt, sem
sorgarmerki. Konurnar sneyptu mennina og sögðu,
að þeir hefðu breytt lilla við drenginn og sent hann
út í cp nn dauðann. Þeir svöruðu engu, en bjuggu
sig undir að leita líksins þegar storminn hægði.
Snemma næsta morgun kom Keesh til þorpsins,
og b?r allmikið af kjöti af nýdrepnu dýri. Hann
var allhreykmn.
“Farið þið af stað með hundana og sleðana og
fylgið slóð minni”, sagði hann. “Undir kvöldið
finnið þið húnbjörn og tvo unga hans dauða á ísn-
um.
Skegga varð yfirmáta glöð, en hann sagði að
eins: “Komdu mamma, við skulum borða, svo vil
eg sofna, því eg er þreyttur.” /
Hann gekk inn í kofann, borðaði vel og svaf svo
í 20 stundir.
Það er hættulegt að drepa björn, en þrisvar
sinnum hættulegra að drepa birnu frá ungum sínum
Mennirnir efuðust um að Keesh segði satt, en þá
mintu konurnar á nýja ketið, sem hann kom með.
Svo fóru þeir á stað, en bjuggust við að hann hefði
gleymt að hluta í sundur skrokkinn. Það er nauð-
synlegt á þessum stöðvum, af því erfitt er að hluta
þá sundur freðna, og.eins að lyfta 300 punda
skrokkum á sleða. En þegar þeir komu til hinna
ákveðnu stöðva, fundu þeir dýrin sundur hlutuð.
Þannig byrjaði Keesh leyndarmálið, sem óx með
tíegi hverjum. Næst drap hann nærri fuilorðinn
björn, og á þriðju ferðinni stóran björn og birnuna
hans. Hann var vanalega að heiman þrjá eða fjóra
daga, en sjaldan viku.
“’Hvers vegna veiðir þú að eins birni?” spurði
Klosh-Kwan einu sinni. “Af því þeir eru kjötríkast-
ir”, svaraði Keesh.
Mikið var talað um galdra í þorpinu.
‘Hann veiðir með aðstoð illra anda,” sögðu
sumir,, “þess vegna er hann svo heppinn”.
“Það geta eins vel verið góðir andar og illir”,
sögðu aðir. “Faðir hans var góður veiðimaður
Hví skyldi hann ekki geta hjálpað honum.”
Heppni hans hélt áfram, og lélegu veiðimenn-
irni hjálpuðu oft til að flytja feng hans heim. Hann
skifti jafnt á milli allra, og tók ekki meira handa
sér en hann þurfti. Allir litu á hann með virðingu,
og það var farið að tala um að gera hann að
höfðingja éftir gamla Klosh-Kwan. Þeir bjuggust
við að sjá hann á ráðssamkomum, en hann kom ald-
rei, og þeir vildu ekki biðja hann að koma.
Mér hefir komið til hugar að byggja mér stór-
an kofa, þar sem vel fer um mig og móður mína”,
sagði hann eitt sinn við Kfosh-Kwan og fleiri veiði-
menn.
“Er það svo,” sögðu þeir alvarlegir.
“En eg hefi engan tíma. Mitt starf er að
stunda veiðar, svo það er ekki nema sanngjarnt
að þeir sem lifa af veiðifeng mínum, byggi kofann
fyrir mig.”
Kofinn var bygður svo myndarlegur, að hann
jafnvel var fullkomnari en bústaður Klosh-Kwan.
Þangað fluttu svo Keesh og móðir hans, sem nú var
álrtin helzta konan í þorpinu.
Allir voru að hugsa um leyndarmálið viðvíkj-
andi veiðihepni Keesh, og einn daginn ásakaði Ugh-
Gluk hann um galdra.
“í*ú ert ásakaður um”, sagði Ugh-Gluk með
illum ásetningi, “að standa í sambandi við illa anda,
svo veiði þín heppnist.”
“Er kjötið ekki gott?” svaraði Keesh, “hefir
nokkrum orðið ilt af því? Hvernig veizt þú að
galdrar standi í sambandi við veiðina? Eða gizk-
arðu á það af öfund?”
Ugh-Gluk þagnaði, og kvenfólkið hló að hon-
um þegar hann fór. Eftir langa yfirvegun var svo
ákveðið af ráðinu, að senda njósnara á eftir hon-
um til að læra aðferð hans við veiðarnar. Tveir
ungir og röskir veiðimenn, Binn og Bown, voru sendr
ir á eftir honum næst þegar hanp fór á veiðar. Að
5 dögum liðnum komu þeir aftur, þráandi að segja
frá því sem þeir höfðu séð. Ráðið rar undir eins
kallað saman í kofa Klosh-Kwans, og Bim sagði
sína sögu.
“Bræður, eins og okkur var skipað, eltum við
Keesh. Um dagverðartíma fyrsta daginn fór hann að
fást við stóran björn. Það var mjög stór björn.” —
“Hann gat ekki verið stærri,” sagði Bawn og
bætti svo við: “Björninn vildi samit ekki leggja út
í bardaga, því hann flúði með hægð. Við sáum
þetta úr klettunum á ströndinni, björninn stefndi til
okkar og Keesh gekk óhræddur á eftir, hrópaði
háðsyrði til bjarnarins og gerði mikirrn hávaða. Þá
reiddist björninn, reisti sig upp á afturfæturna og
rumdi, er Keesh gekk beint á móti honum.”
“Já,’ sagði Bim, “Keesh gekk beint á móti hon-
um, en þegar björninn snéri sér að honum, þá flúði
Keesh, en um leið og hann hljóp, kastaði hann lítilli
kúlu á ísinn. Björninn nam staðar, lyktaði af
henni og gieypti hana svo. Keesh hélt áfram að
hlaupa og kastaði við og við kúlum á ísinn, sem
björninn gleypti.”
Mennirnir æptu af undrun, en Ugh-GIuk gaf í
skyn að hann tryði þessu ekki.
“Við sáum það með okkar eigin augum,” sagði
Bim og Bawn.
“Og svona héldu þeir áfram, þangað til björninn
stóð á afturfótunum og orgaði af sárri tilfinningu, en
veifaði framfótunum. Keesh hélt áfram yfir ísinn
þangað til hann var óhultur, en björninn gaf hon-
um engan gaum, hann hugsaði að eins um sárindin,
sem kúlurnar ollu honum.”
“Já, sárindin í maganum,” sagði Bim, “því hann
barði á magann með framfótunum og hoppaði á ísn-
um, eins og hann væri ungi, sem vildi leika sér.
Slíkt hefi eg ekki áður séð.”
“Eg ekki heldur,” sagði Bown. “Og svo var
þetta stór björn.”
“Galdrar”, sagði Ugh-GIuk.
“Eg veit það ekki”, svaraði Bawn, “eg segi að-
eins frá því sem eg sá. Að nokkrum tíma liðnum
varð björninn þreyttur og veiklulegur. Hann gekk
eftir ísnum, en fleygði sér niður við og við, og
kveinaði, og Keesh elti björninnn og við eltumi Keesh
bæði þenna daga og næstu 3 dagana.”
“Það er áreiðanlega galdrar,” sagði Ugh-Gluk.
“Það getur vel verið.”
“Björninn rölti ura ísinn”, bætti Brim við,
“gekk í einlæga króka og reikaði. Loks kom hann
þangað sem Keesh réðist fyrst á hann, og var þá
orðinn svo veikur að hann gat ekki gengið lengur.
Þá gekk Keesh til hans og drap hann með spjótinu
sinu. 1
“Og svo?” spurði KIoshJKwan.
“Þá yfirgáfum \ ð Keesh meðan hann fló
björninn, og hröðuðum okkur hingað, svo fregnin
um dauða bjarnarins yrði ykkur kunn.”
Síðari hluta þessa dags drógu konurnar bjarnar-
kjötið heim, meðan mennirnir sátu á ráðstefnu. Þeg-
ar Keesh kom, gerðu þeir honum boð að finna sig,
en hann kvaðgt vera þreyttur, og þeir gætu komið
til sín ef þeir vildu.
Þeir fóru þangað undir eins, og tók Keesh vel við
þeim, og bað þá að fá sér sæti.
KIoshJKwan gat um hvað þeir Bim og Bowíi
hefðu sagt, og krafðist að fá að vita um veiðiað-
ferð hans. “Notar þú galdra að nokkru leyti?”
Keesh leit upp og brosti. “Nei, Klosh-Kwan,
galdra þekkja unglingar ekki, og eg þekki ekkert
til þeirra. En eg hefi hugsað mér aðferð til þess
að geta drepið birni fyrirhafnarlítið. Það er starf
hugans en ekki galdrar.”
“Geta aðrir gert það?”
“Já, hver sem vill”.
Nú varð Iöng þögn, og mennirnir litu hvor til
annars.
“Og — og þú vilt segja okkur frá aðferðinni?”
spurði Klosh-Kwan.
“Já, eg skal segja þér það,” sagði Keesh og stóð
upp. “Það er mjög einfalt. Líttu á.”
Hann tók mjóan tein af hvalskíði og sýndi þeim
hann. “Þið sjáið að hann er oddhvass í báða
enda.” Svo hringaði hann teininn saman og byrði
hann í hendi sinni, opnaði svo hendina og þá rétti
teinninn úr sér. Svo tók hann spikbita. “Menn
taka lítinn bita af spiki”, sagði hann, “hola hann
innan, smokka svo skíðisteininum í holuna, og
byrgj hana með annari spikflís, láta það síðan út
svo það frjósi og er það þá orðin hnöttótt kúia.
‘Björninn gleypir kúluna, spikið bráðnar, skíðis-
teinninn réttir úr sér og björninn verður veikur, svo
menn geta drepið hann með spjóti. Þetta er ofur
einfalt.”
Og Ugh-Gluk sagði “Ó”, og KIosh-Kwan sagði
“so”, og allir sögðu eitthvað, því allir skildu Keedi.
Þetta er sagan um Keesh, sem varð æsti maður
í þorpinu fyrir að hann notaði heilann en ekki
galdra. Meðan hann lifði leið öllum vel, gömlum
sem ungum, veikum sem heilbrigðum, konum sem
körlum.
I drekaholunni.
Júlía Mansfield var fremur huglítil kvöldið sem
hún ók á danssamkomuna. Smátt og smátt varð
í’enni ljóst, að það er betra að eiga mátulega mik-
ið til lífs viðurhalds en of lítið.
Þó hún væri að eins 23 ára gömul, hafði mynd-
ast hrukka við munnvikin og efaglampi í augunum,
sem ekki sást þar fyrir þrem árum. Hún hafði
glatað hugsjónum sínum og lært að þekkja menn-
ina rétt.
f raun og veru var Júlía ekki fögur en andlit
hennar var gáfulegt, sem öllum alvarlegum mönn-
um geðjast að, en þreytir flesta og hræðir suma.
Samt sem áður var einn maður, sem hún bjóst
við að finna þar, Mark Lister hét hann, er aldrei
hafði smjaðrað fyrir henni né dekrað, en hún hafði
samt séð að honum þótti vænt um sig, og henni
þótti einnig vænt um hann. En peningar hennar
komu honum til að nálgast hana ekki.
Dansinn byrjaði kl. 9, en seint um kvöldið kom
Mark Lister.
Hann var verkfræðingur, nettur á velli, hár og
kraftalegur. Hann ætlaði bráðum til Indlands, og
kom nú á danssamkomuna í því skyni að segja Júlíu
að hann elskaði hana.
Von bráðar fann hann hana, og bað 'hana að
dansa við sig.
“Eg er komin til að segja yður nokkuð,” byrj-
aði hann. “Nei, þér þurfið ekki að vera hræddar
það er spurning sem eg ætla að koma með. Það er
að eins sannreynd sem eg ætla að segja yður, ef þér
viljið sitja kyrrar meðan þessi dans er dansaður.
Hann leiddi hana inn í næsta herbergi og sagði
svo:
“Að þrem dögum liðnum fer eg til Indlands, en
áður en eg fer, vil eg segja yður, að eg hefi elskað
yður síðan að eg sá yður á fyrsta dansrnum fyrir
þrem árum síðan. Eg segi yður þetta af því, að eg
vil að þér vitið það. Það getur ekki gert yður neitt
ilt, nú — þetta er alt.”
Hann stóð upp til að fara, þegar hljóðfærasöng-
urinn byrjaði aftur, en hún sagði:
“Bíðið þér, eg sit hér meðan þessi dans stend-
ur yfir líka. Orð yðar hafa áhrif á mig. Þau eru
ekki eintómar spurningar, sem hafa þreytt mig svo
mikið.”
“Nei, eg býzt við að þér hugsið um eitthvað
betra en það, sem eg get veitt yður. Þess vegna
hefi eg aldrei leyft mér að hugsa lengra en þetta:
eg elska yður, og vii að þér vitið það.”
“Má eg spyrja yður?”
Ja . (
“Viljið þér giftast mér?”
««T'” i
Ja .
“Vilduð þér það líka þó eg væri fátæk”.
«« T r»*
J a .
Hún þagði um stund og sagði svo:
“Hr. Lister. Þér hafið sagt mér sannleikann.
Vú skal eg líka segja yður sannleikann. Eg elska
yður — hefi lengi elskað yður.”
“Er þetta alvara yðar?” sagði hann.
“Þér viljið giftast mér, og eg vil giftast yður”,
sagði hún róleg. “En fyrst verðið.þér að sýna hið
siðferðislega þrek yðar.”
“Við hvað eigið þér?”
Finnið þér frænku mína og biðjið hana um mig.
Þér vitið að eg er uppáhaldsgoð hennar.”
Svipur hans breyttist að engu, enda þó frænka
hennar væri kunn að því að vera reglulegur dreki,
voðaleg kona með bitra og miskunarlausa tungu, sem
ávalt sagði öðrum beiskan sannleikann.
“Þetta er raun, sem eg legg fyrir yður. Eruð
þér fús til þessa?” sagði hún.
Hann hneigði sig samþykkjandi.
“Finnið þér hana þá á morgun kl. 4. Eg skal
segja henni að nýr biðill sé að koma. Og þegar
maður nefnir orðið biðill við hana, hefir það sömu
áhrif og að veifa rauðum dúk framan í bola.”
Daginn eftir á ákveðinni stundu, stóð hann fyrir
framan skrautlegt hús við Grosvenor Square, en áð-
ur en hann vogaði sér að fara inn og upp í drekahol-
una, bað hann um að fá að tala við ungfrú Mans-
field.
Ungfrúin er ekki heima”, sagði þjónninn, og
kvíðafullur sendi hann svo nafnspjaldið sitt upp til
lafði Hester.
Litlu síðar var honum fylgt inn í lítið fátækt-
légt herbergi, og sá hann þar gömlu konuna, sem sat
í hægindastól við ofninn.
Hún leit afar hörkulega út. Hvíta hárið henn-
ar var undið saman í hnút ofan á höfðinu, og gegn-
um bláu gleraugun horfði hún fast á hann, um leið
og hún bauð hann velkominn mjög kuldalega.
Hún benti honum á stól, og spurði svo skræk-
hljóðuð hvað hann vildi. Það var auðséð að hún
vildi losna við hann sem fyrst, svo hún gæti haldið
áfram að lesa skáldsöguna sína. Hún sat beint á
móti honumi, kuldaleg og drembin í hægindastóln-
umi, en ómakaði sig ekki lengur með að horfa á
hann.
“Mér er sagt að þér viljið giftast frænku minni,
hr.----------”
“Lister”, bætti hann við.
“Jæja, Lister. Góði hr. minn, þar eð hún er
skjólstæðmgur minn, er það skylda mín að spyrja
yður, hvort þér séuð svo staddir að þér getið gift
yður — ”
“Eg er verkfræðingur, hefi 7000 dollara laun og
gott framtíðar útlit.”
“Tefjið mig ekki”, sagði hún hörkulega. “Eg
ætlaði að spyrja yður hvort þér gætuð gift yður og
alið önn fyrir henni á þann hátt, sem hún er vön
við?”
“Nei, eg get auðvitað ekki látið henni í té alt
það skraut sem hún er vön við”, sagði hann hrein-
skilnislega, “en fyrir sína eigin peninga getur hún
fengið alla þá ónauðsynlegu hluti sem hún vill.”
“Sína eigin peninga, hr. minn. Vitið þér ekki
að hún á enga peninga? Eg ræð yfir peningum
mínum, og ef hún giftir sig gagnstætt mínum vilja,
fær hún alls ekkert.”
“Þetta er gleðileg nýung fyrir mig”, sagði hann
rólegur, “því ef hún elskar mig skeytir hún ekkert
**
um —
“Fjas og mas,” sagði gamla konan og spark-
aði fótaskemilinum frá sér. “Þér vitið ekki hvað
þér talið um. Eruð þér svo eigingjarn, að þér vilj-
ið freista ungrar stúlku til að missa arf sinn. Vitið
þér ekki að peningar er sá eini sanni vinur í þess-
um heimi, og að--------
Mark Lister var vanalega stiltur, en þetta gat
‘hann ekki þolað.
“Lafði Hester, ’ sagði hann alvarlega, “eg er
kominn til að biðja frænku yðar. Ef þér viljið ekki
sinna mér, ætla eg að leyfa mér að spyrja hana hvort
hún vilji giftast mér án yðar leyfis. Ef hún vill held-
ur peningana en mig, veit eg hvers virði ást hennar
er. En þér skuluð aldrei koma mér til að ætla, að
hún meti peningana meira en mig.”
“Þetta er fallegt og blátt áfram sagt”, hvæsti
gamla konan. “En eg skal borga yður í sömiu mynt.
Eg gef ekki samþykki mitt. Nú getið þér skrifað
henni og sagt, að hún fái ekki eitt sent ef hún gift-
ist yður.”
“Eg er hrifinn yfir ákvörðun yðar,” sagði hann
dálítið ákafur. “Vilji hún ekki giftast mér með
þeim tekjum sem eg 'hefi, þá vil eg hana ekki.”
“Bak við yður er borð með ritföngum,” sagði
gamla konan og tók bók sína.
Lister settist og fór að skrifa, hann vildi sann-
færa ungu stúlkuna um, að hann vildi hana en ékki
peningana hennar.
Hann var að eins búinn með fáar línur þegar
tvær hendur byrgðu augu hans.
Júlía Mansfield stóð fyrir framan hann ólýsan-
lega ánægjuleg. Á gólfinu lá hvít hárkolla, blá gler-
augu, sjal og fleira. Lafði Hesters hægindastóll var
tómur og bókin lá á gólfinu. Dulabúningurinn hafði
verið ágætur.
“Mark!” sagði hún, “þú elskar mig þá sjálfa.
Ó, ef þú vissir hve margir hafa ekki þolað þessa
raun. Eg hefi aldrei efast um þig, en það var svo
inndælt að heyra það af þínum eigin vörum.
“Þú — litla — norn! ” sagði 'hann og kysti hana
á milli hvers orðs. “Þú verðskuldar ekki að fá
neinn mann”.
««r • r^c ' »v
ryrirgetðu mer?
I stað þess að svara kysti hann hana hvað eftir
annað.