Heimskringla - 07.01.1925, Page 1

VERÐLAUN GETIN TYRIR
OOUPONS OG UMBUÐIR
ROYAt,
CROWN
SendiS eftlr vertilista til Hoysl
Cronn Sosp Ltdn 654 Main St.
Wlnnipeg.
VERÐLAUN GEFIN KYRIE
COUPONS OG UMBOÐIB
SendiB eftir vertSlista tll Royal
Crown Soap LtdM 654 Main St.
Winnipeg.
XXXIX. ÁRGANGUR.
WLNNIPEG, MANITOBA, MIOYIKUDAGINN 7. JANÚAR, 1925.
NÚMEE 15.
Veittur ferðanáms-
styrkur.
Á þessu sííastliöna ári, hafa bygg-
sngar veriö reistar í Winnipeg uppá
nœr því 5milj'ón dollara. Verður
tipphæð þessi nijög svipuð því sem
hún var áriö áður. Flestar bygging-
arnar hafa verið íbúðarhús og má
þvi telja víst, að fremur hafi íbúum
Isæjarins fjölgað en fækkað, þrátt
fyrir atvmnudeyfðina.
í smábæjum við útjaðra borgarinn.
ar hafa svipaðar framfarir átt sér
stað. í Fort Garry hafa byggingar
tiumið $120,625.00; i St. James $105,
520.00; í Transcona $78,600.00: i
Past Kildonan $158,558.00; í St. Vi-
tal $167,051.00; i Charlesvvood $20,
000.00; i Brooklands $20.00.00, og í
Assiniboia $8,000.00. Til samans
hafa þvi byggingar í útjÖðrunum
Elaupið upp á $678,354.00. Má því
segja að i Winnipeg og grendinni
Jiafi nýjar byggingar á árinu numið
rétt um 6 miljónir dollara.
A þessu siðastliðna ári hefir Can.
Pac. járnbrautarfélagið selt búlönd
upp á $6,000,000.00, í Vestur.Cana-
■da. Á land þetta hafa flutt 350 fjöl-
skyldur, flestar sunnan úr Bandarikj-
sama tima i fyrra. Tekjur hafa alls
orðið á síðastliðnum 9 mánuðum eða
frá 1. apríl 1924, $2,268,883.46, og er
búist við, að um það að tolf mati-
uðurnir eru liðnir, verði þær komnar
frarn úr $3,000,300.00, og er það
meira en verið hefir nokkuru sinni
fyr. Yfir desembermánuð voru póst
uð 4,971,900 bréf í Winnipeg og mót
taka veitt jafn mörgurr,, frá fjær og
nærliggjandi stöðurn. Er Winnipeg
póstumdæmið orðið með hinum ura.
fangsmestu i landinu.
Fleiri námalóðir hafa verið teknar
síðastliðnu ári í Manitoba en
okkru undanförnu ári. Eru nú rúm
r 3,500 lóðir i fylkinu og af þeirri
alu hafa 723 verið teknar á þessu
ri. Flestar þessar lóðir eru í grend
ið hið svonefnda Long Lake. Eru
ar talin ýmiskonar auðæfi i jörðu.
Tekjur pósthússins í Winnipeg
„ámu $357,163.06 yfir desembermán.
tið. Eru þær $20,000.00 hærri en á
Þau nýmæli gerðust með áramótun.
um, að skipafélögin, sem halda uppi
ferðum milli Ameríku og Evrópu
byrjuðu að selja farbréf alla leið til
íslands. Hingað til hefir verið nauð-
synlegt að kaupa farbréf til staða á
meginlandinu eða Bretlandi, og svo
aftur þegar þangað er komið, að sjá
sér fyrir fari til Islands.
Nú hefir þetta breyst þannig, að nú
selja öll félögin farbréf til Reykja-
vikur $122.50 frá Halifax eða New
York, Sömuleiðis má borga farbréf
að heiman á skrifstofum félaganna
hér, með sama verði.
Scandinavian.American línan, eða
öllu heldur ráðsmaður hennar hér í
borg, Mr. Helgi Petersen, njun vera
frumkvöðull að þessari ráðstöfun.
Vafalaust verða landar, sem til
heimferða hugsa, honum þakklátir
fyrir að veita þeirn þannig tækifæri
að heimsækja Norðurlönd, án þess
að kostnaðurinn verði meiri, en ef
styzta leið yrði farin. Félagið hefir
nú þegar ráðstafað þremur ferðum
frá Halifax, það sem eftir er vetrar.
ins; auk siglinga frá Nevv York, aðra
hverja viku.
Önnur lönd
Mjög einkennilegt en Pýðingarmik-
íð mál hefir staðið yfir milli Chica.
go-borgar og Bandaríkjanna. Máli
■þessu er þannig háttað að Chicago
Itorg er stendur á bakka Michigan
vatns hefir undanfarin aldur tekið alt
vatn er borgin hefir þurft til neyzlu
og ræsa hreinsunar úr Michigan.
vatni. Hefir vatnsneyzlan stöðugt
farið í vöxt unz nú til margra ára að
Fún hefir numið 10,000 teningsfetum
á hverri sekúndú. Leyfi hafði borg.
in frá stjórninni fyrir því, að mega
taka alt að 4,167 teningsfet um sek-
únduna en rneira ekki. Var álitið sam
kvæmt útmælingu, að ekki myndi sjá
horð á vatnir» þó Svo mikið væri
tekið. En sönnun þykir fengir fyrir
því að með þessum mikla austri er
átt sér hefir stað uni undanfarin ár
úafi talsvert lækkað í vatninu. Af-
rensla bofgarinnar er öll í Mississippi
íljótið. er flytur vatn þetta suður í
jMexikoflóa. iSegja verkfræðinjgar,
að svo mikið auki það vöxt fljóts-
ins, að fullum þriðjungi nemi er suð-
ur kemur að ármótum við St. Louis.
Nú hefir dómur verið feldur í mali
þessu í yfirrétti Bandaríkjanna og
boginni bannað að fara fram úr því
sem hún hafi leyfi til. Hjorfir því
fremur til vandræðjn nema einhver
ráð finnist til þess að veita vatninu
til baka aftur þaðan sem það er tek-
ið.
3,000 að tölu gerðu verkfall á mánu.
daginn var. Horfir til stórra vand.
ræða með ýmsat stofnanir í borginni
er engar kolabyrgðir höfðu fyrir, svo
sem spítala, skóla o. s. frv. Auk þess
munu flestir borgarbúar vera fremur
tæpt staddi. Fara kolaflutnings.
menn fram á dollars kauphækkun á
dag, en þessu neitar kolasölusamband
ið.
Einar H. Johnson
dáinn.
Æfiminning á blaSsíðu 2.
verða landamerki, fyrst milli Ohio og
West.Virginiaj og seinna Kentucky
að sunnan, en Ohio Indiana og 111-
ionis að norðan. Landið er nú að
miklu leyti slétt, en þó dálítið hæðótt,
líkt og miðpartur Manitoba, en hæð.
irnar varla eins háar. Alt þetta land
var fyr meir vaxið háum og afar
þykkum skógi og var aðsetur margra
og fjölmennra Indíánaflokka. Voru
þeir herskáir mjög og höfðu barist sín
á milli frá alda öðli, þangað til “fölu
andlitin”, sem þeir svokölluðu, tóku
að ásælast land þeirra. Var þá snúist
á móti þeim, og var það lengi að
ekki mátti í milli sjá hver öðrum tæki
fram að hreysti eða grimd. En svo öllum sp0runum. Umferðin er orðin
fór að Indíánarnir máttu láta undan
dögum, þó náttúrlga verði margir enn
fyrir járnbautalestum, og bíði bana
af, þá eru stórslysin nú miklu færri
en áður var.
Sporin á járnbrautinni voru fjög-
ur, og var lestin á því innra, hægra
megin. Fólksflutningslest kotn
að vestan á ytri sporinu vinstra
megin og horfði ég á. En þá
sá ég að kýrandlit voru alt í einu
komin í stað kvenna, því að gripalest
hafði skotist inn á milli á innra spor.
inu vinstra. Fór ég þá aftur að lesa.
Rétt á eftir fór eitthvað framjá hinu
megin, sem ég ekki sá hvað var. Gét
ég þess til, að sýna að ekki veitti af
Prófessor J. Bergonie, hinn frægi
X-geisla læknir á Frakklandi andað-
ist í borginni Bordeaux þaf í landi á
föstudaginn var 2. þ. m. Getur dán.
ar fregnin þess, að hann hafi fórnað
æfinni og að lokum lífinu í þarfir
mannúðar og vísindalegrar þekking.
ar. Búinn var hann að missa hægri
handlegginn og þrjá fingur af vinstri
hendi, af svonefndri radium eitr’an er
hann fékk við krabbalækninga-tiL
raunir sínar. En við þær notaði
hann X-geisla. Áfram hélt hann
samt, engu að síður, fram til hins
síðasta. Þá gerði hann og margar
uppgötvanir með radium við aðra
sjúkdóma. Hafa flestar þær tilraun-
ir gefist vel. Fyrir löngu síðan
fann hann upp einskonar rafmagns.
segul, sem notaður var mikið á stríðs
árunum til þess að draga út úr kárum
manna stálbrot og járnörður. Þykir
að missir hans hinn mesti skaði.
Vilhelm Kristjánsson B. A.
Þessi ungi og efnilegi íslenzki
námsmaður hefir verið sæmdur ferða
námsstyrk hinnar góðkunnu “Sam.
einuðu Reglu Ríkisdætra Bretaveld-
is”, (Imperial order of the Daught.
ers of the Empire). Verður hann
styrkhafi námssjóðs Reglunnar á
þessu ári. Gerir hann ráð fyrir að
halda til Englands og setjast inn í
Balliol College í Oxford. Vilhelm er
sonur hinna góðkunnu hjóna Mag-
núsar Kristjánssonar póstmeistara á
Otto i Grunnavatnsbygð og konu
hans. Hafa þau hjón búið þar lengi
og mun Vilhelm fæddur þar vestra
Vilhelm byrjaði nám hér í bæ að
loknu barnaskólanámi þar ytra, 1914.
En i janúar 1916 gekk hann í herinn
og innritaðist við 107 heredildina,
með henni fór hann til Englands í
septembermánuði sama haust og
þaðan til Frakklands í desember og
þá í skotgrafir. Eftir allllanga veru
í skotgröfunum særðist hann lalhættu
lega en komst þó til heilsu aftur. Var
hann þá settur í njósnaraliðið, sem
fregnberi milli herbúða. Leystur var
hann frá herþjónustu í apríl 1919 og
hélt þá heimleiðis. Haustið 1919
innritaðist hann við Wesley College
og útskrifaðist þaðan með bezta vitn.
isburði <«* síðastliðnu vori. Vilhelm
er ekki eingöngu ágætur námsmaður,
heldur og íþróttamaður góður og a-
vann sér mikinn orðstír fyrir leikfimi
við háskólann hér.
Hkr. samgleðst Mr. Kristjánsson og
foreldrum hans yfir þeim heiðri, sem
honum hefir svo maklega verið sýnd
ur með veitingu þessari, og óskar
honum allra framtíðarheilla.
Washingtonför.
Eftir Dr. M. B. HaUdórsson.
Bólupestin gengur nú í Wisconsin
ríki og hefir verið einkar skæð á
ýmsum stöðum. Sóttverðir hafa verið
settir og bólusetning skipuð um meg-
ln hluta ríkisins.
Kolaflutningsmenn í Chicago um
Frh.
Eg lagði af stað frá Pittsburgh
laust eftir hádegi, og var nú ferð-
inni heitið til Detroit. Var farið á
brú yfir Alleghany.ána og svo hald-
ið í norðvestur meðfram Ohio-ánni,
sem er^ austri hönd. Útsýni fríkkar
nú óðum og reykjasvælan minkar,
enda var veður hið fegursta þennan
dag, eftir að sást til sólar. Fjöllin
fundust mér eiginlega aldrei fjöll, að_
eins hæðir og hólar, fara þau smá-
hækkandi, eru öll skógivaxin og ekki
eins sundurgrafin, eins og austar.
Bygð er mikil, nærri samanhangandi
þorp meðfram járnbra’utinni, en víða
verksmiðjuir og' vjerzlunarhús með-
fram ánni, jafnt báðu megin. Áin miljón hver. Cleveland og
éV hér riærri hálf míla á breidd, “ás.
lygn” og “liftir ei fæti í fossi eða
streng”, gerir það ekki nema í ein.
um stað á allri sinni 975 mílna ferð
frá Pittsburgh, til Mississippi-árinn.
ar, það er hjá Louisville, Kentucky,
þar sem hún fellur t'vær mílur i
strengjum, 22 fet á tveim mílum.
Hún er réttnefnd Áin Fagra, sem
þýðir Ohio á Iroquois-máli. Hún
rennur milli skógivaxinna hæða
og hóla, er djúp og skipgeng alla leið,
því nú eru skurðir komnir meðfram
strengunum, enda er mikil umferð
fram og aftur; er talið að flutning.
ur eftir henni nemi árlega fimtán
miljónum smálesta.
Ohio-áin hefir ætíð verið mjög
merk í sögu Ameríku. Fyrst var
hún aðal samgöngufærið á þeim
nærri þúsund rtrilum, sem hún nær
þyí þá voru engar járnbrautir, svo ár
og stöðuvötn urðu eðlilega þjóðleið-
arnar. Niður eftir henni flaut inn.
flytjendastraumurinn svo þéttur, að
síga og hrökklast vestur á bóginn til
Indiana Michigan og Illinois. Var
hin síðasta orusta á þessum svæðum
1810, þegar nokkur þúsund Indíána
réðust á 800 Ameríkumenn undir for
ystu William Henry Harrisons, hers.
höfðingjans. Rak Harrison Indíánana
af sér með mikilli karlmensku og
hlaut fyrir viðurnefnið Tippicanoe
því var það, að þegar Harrison var
útnefndur til forseta 1840, og maður
að nafni Tyler fyrir varaforseta að
flokksmenn þeirra brúkuðu upphróp.
ið: “Tippicanoe and Tyler too”. Þeir
náðu kosningu, en Harrison lifði að-
eins mánuð eftir að hafa tekið við
embætti, því hann dó 4. apríi 1841, en
Tyler lauk við embættistíðina.
Ohio er hið farsælasta riki, hið
fjórða að höfðatölu, en hefir þó eng-
ar miljóna.borgir, sem hin hafa öll,
er hærri hafa höfðatöluna, sem eru
New York, með borgina New York,
Pennsylvania með Philadelphia og
Illinois með Chicago. Tvær Ixirgir
hefir Ohio þó, sem hafa rúma hálfa
Cincin.
ati. Fjórir fimtu partar rikisfus enu
nú skóglausir, og er framleiðsla af
landinu miög mikil, en þar að auki eru
kol, undir meirihluta alls ríkisins, svo
iðnaður hefir þotið upp alstaðar, þó
ekki jafnist Ohio á við Pennsylvan.
ia hvað iðnaði snertir, sem svo að
segja nötrar af vinnuákafa. Það
sýnir hið háa menningarstig þessa
ríkis ,að i seinni tíð hafa fleiri menn
orðið forsetar þar en í nokkru hinna
ríkjanna. Þrír af þeim átta
kosnir
afskapleg t austur-ríkjunum. Það er
svo talið til, að þegar þéttast er þá
brokki lest út úr járnbrautarstöðun.
um í stórborgunum á hverjum 20
sekúndum.
Eg spurði einu sinn mann í New
York, hvenær ég gæti náð í lest til
Philadelphia. Svarið var: "Every
hour, on the hour”.
Salmagundi.
Flestum er vist ljóst, að tvær kenn
ingar um sköpun og háttu hins efn.
islega heims, hafa lengi ríkt i hug-
um manna. Önnur er sú, að jörðin
sé langstærsti og mest um verð allra
skapaðra hluta, að hún sé miðpúnkt-
ttr sköpunarverksins, og að sól, tungl
og stjörnur séu aðeins þjónar henn.
ar og fyrir hana til orðnar, til að
gefa henni ljós og hita, og afmarka
daga og missiri. ’
Hver getur gert sér í hugarlnd hve
snörp atlaga mannsandanum
var veitt, þegar fyrst var drepið á
þáð, að þetta væri misskilningur einn,
að jörðin væri alls ekki stærst him--
intunglanna heldur ein sú minsta, að
hún væri ekki miðbik neins annars
en hringferðar túnglsins, að hún væri
aðeins ögn sem þeyzt hefði út frá sóí-
inni, og að hún með öðrum slíkum.
ögnum fylgdi sólinni í hringrás og
Frá íslandi.
Vínsmyglun enn ein hefir komið
fyrir nýlega. Fanst þá mjög mikið á.
fengi, nokkrar smálestir, í kola-
geymsluskipi hér á höfninni. En
rannsókn niun ekki lokið, er sagt að
vínið hafi verið flutt hingað með
skipi, sem Veiðíbjallan heitir.
Frá Selkirk.
Herra ritstjóri!
Samkvíemt tilmælum/ Þjóðtœknis-
félagsins í Winnipeg, hélt deildin
Brú í Selkirk almennan fund 30. f.
m., til að tala um mál það sem Þjóð-
ræknisfélagið hefir tekið að sér, í
sambandi við hinn dauðadæmda Isl.
í Edmonton. Undirtektir á þeim
fundi vortt mjög góðar, töldu allir
sjálfsagða skyldu, að gera alt sem
hægt væri honum til bjargar, og kom
strags á fundinum inn töluverð fjár-
ttpphæð. Stðan var kosin 7 manna
nefnd, er hafa skyldu þetta mál meö
höndum fyrir Selkirk. I stjórn þeirr.
ar nefndar eru: T. G. ísfeld, formað-
ttr; G. S. Friðriksson, ritari og Kl.
Jónasson, féhirðir. Og það er bón
vor nefndarmanna, til þeirra íslend-
inga, sem búa kringum Selkirk, og
þetta lesa, að koma þeim skerfi sem
þeir kynnu að vilja leggja í þennan
líknarsjóð, til einhvers okkar þriggja.
Fyrir hönd nefndarinttar,
G. S. Friðriksson, ritari.
hlýddi lögum hennar. Hve ótrúlegt
sem hefur ekki þetta í fyrstu virst vera!
liafa verið síðustu fjörutíu Það er ekki að undra, þótt þeir, sem
árin, eru þeir Benjamtn Harrison þessu héldu fram, værtt álitnir brjál-
1888 (hann er sonarsonur Harrisons aðir, guðlastarar, eða þjónar djöfuls-
þess er fyr er getið), William Mc. ins.
Kinley 1896—1900, og ,Warren G. j * * *
Harding 1920. Allir góðmenni, en
engir sérlegir •afkastamenn. Af
þessu hefir Ohio verið kölluð For-
seta.móðir, og var gert gaman að því
1920, og sagt, að enn ætti hún barn
í vonum, því þá voru bæði forseta-
efni, Harding og Cox, frá Ohio.
Lest mín fór nú að spretta úr margra kennimanna, hefur þó sann-
spori, eftir að komið var út úr hæð- leikurinn í þessum efnum náð fót-
En nú er þó svo komið, að stór
hluti af almenningi hefur aðhylst
kenningar Copernicusar. Þrátt fyrir
erfiði andans, sem þessum skilningi
var samfara, þrátt fyrir eðlilega í-
haldssemi ji viðurkend trúark^rp,
þrátt fyrir forboð kirkju, ríkis og
jafnvel herskáustu Indíánar réðu
ekkert við. Þegar svo landið bygð- i Unum, og lengra var milli járnbraut- festu. Nú eru það fáir sem neita því,
Nathan og Olsens-hús hér í bænum
hefir Islandsbanki nýlega keypt.
ist og rtkin myndttðust, varð hún
landamærin milli norðurríkjanna, þar
sem þrælahald var niðurlagt og suð.
urríkjanna, sem héldu áfram að
hafa þræla. Var hún því fyrsti þrösk.
uldurinn sem blámaðurinn varð að
komast yfir, ef hann reyndi að strjúkn
og ná frelsi sínu. Á þeim dögum var
það, sem var kallað undirjarðar.
járnbrautir eftir endilöngu Ohio rík_
hitt, sem var eiginlega röð af heim-
ilum, þar sem strokuþrælum var
veittur beini, og þeim leiðbeint áleið-
is til Canada, því ekki voru þeir ó-
hultir fyr en þangað var komið. En
áður en þeir kæmust á þessa undir.
jarðarjárnbraut, urðii þeir að komast
yfir ána og var það oft mikil hættu-
för, þar sem eigendur og lögregla
sóttu eftir, með bló,ðhundum í broddi
fylkingar. Margir sluppu og komust
alla leið, en hinir voru lítið færri sem
ekki náðu norðurbakkanum, en sukku
skotsárir í hyldýpi árinnar, sem rann
áfram eftir sem áður, án þess að
depla auga.
Á landamærutn Ohio og Penn-
sylvania skilur járnbrautin við Ohio-
ána, sem þar begir suður á við til að
arstöðva. Aftur byrjaði vélin að ag jörgin sé knattmynduð; fáir sem
blása á hverjum fáum sekúndum, neita þvi ag hún veiti um ás og gangi
eins og til að minna mann á, að nú ; hring-um sólu. Satt er það, að hún
væri hún ekki að draga af sér, en 4 s£r fylgistjörnu — tunglið — sem
öllu væri óhætt. Er það aðdáanlegt, þú er ageins tæpar tvö hundruð og
að eftir því sem lestahraðinn hefir fimtiu þúsund mílur vegar frá henni.
aukist, hefir slysum fækkað. Man ég yrn sv0 er jöríSin lítil í samanburði við
eftir því, að laust eftir 1900 heyrði súlina, að væri hún sett í miðpunkt
ég járnbrauta-konginn J. J. Hill segja sólarinnar> þa væri sporbraut tungls.
að engin skyldi fara inn í járnbraut-
arlest án þess að signa sig, þvi enginn
vissi hvort hann kæmist út áftur lif- 1
andi.; þvílílct tal heyrist ekki nú á i
ins aðeins miðja vegar að yfirborði
hennar. Og svo er þessi sól okkar
(Frh. á 5. bls.)
EINAR H. KVARAN
heldur samkomur i
WYNYARD 15. JANÚAR
MOZART 16.
ELFROS 17. JANÚAR
LESLIE 19.
Efni samkomnanna verSnr:
UPPLESTUR OG ERINDI UM RANNSÖKN
DULARFULLRA FYRIRBRYGÐI.
Samkomutíminn verður auglýstur á hverjum stað fyrir sig.
----- INNGANGUR 50^ -----