Heimskringla - 07.01.1925, Síða 2

2. BLAÐSEÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 7. JANtJAR, 1925
Dánarfregn.
Spetiis Fork, Utah, 20. desember 1924.
lEinar H. Johnson, hinn mikli
merkis og sómamaður, lést aó heim-
ili sínu hér, þann 28. nóvember þessa
Samkvæmt læknis.rannsókn, af
ars.
hjartabilun. Hann var jarðsunginn
frá 4.da vards kirkjunni, þann 2. des.
ember 1924, sem mun hafa verið hans
afmælisdagur, þá réttra 70 ára, og
stjórnaði þeirri athöfn biskupinn
sjálfur, sem fór fram með mikilli
prýði, virðing og sóma, að viðstöddu
miklu fjölmenni.
Einar lætur eftir sig 3 börn á lífi,
öll gift; tvö af þeim hans eigin,
drengur og stúlka; þau eru, Einar H.
Johnson og Emilía Johnson, hún er
ekkja og býr hér með 5 börnum sin.
um, hin mesta myndar og sóma kona,
vanalega nefnd Emma. Það 3ja er
stjúpdóttir. Þau eru öll mannvæn.
leg, elskuð og virt af öllum, sem
þekkja, og völdu hinn mesta lista.
mann sem hægt var að fá hér nær
og fjær, til þess að smíða utanum
föður sinn, það er Eiríkur Hansson,
hann er fæddur og uppalinn í Vest.
mannaeyjum á Islandi, hefur áunnið
sér í héraðinu eftirtektavert gott
hét Árni Einarsson, klausturhaldari á
Kirkjubæ, og frá honum er Styr-
björnsættin komin, sem getið er að
framan.
Ingnnn, móðir Einars, lézt 10. des.
ember 1901, 71 árs að aldri.
Einar H. Jónssion ólst upp að
Hjermundarfelli, fyrst með föður og
móður, og síðar með stjúpföður, Ól.
afi Gíslasyni og móður sinni, þar til
árið 1870, að þau fluttu að Brim.
nesi á Langanesi, þar var hann í 3 ár.
1876 flutti hann að Bakka á Langa.
nesströndinni. 1877 að Hámundar.
stöðum í Vopnafirði. 1878 fór hann
aftur að Bakka. En árið 1879 þann
1. júlí sigldi hann af Vopnafirði til
Ameríku. Lenti við Quebec 19.
júlí sama ár, dvaldi svo á ýmsum
stöðum í
ylur þinn og blær,
fjarri dauðans feti —
feti lífsins nær.
Sigríður Guðmundsdóttir.
Samband Islands og
Danmerkur, eftir 1.
deserober 1918.
ingar tókust við Dani 1918. Þeir
hafa sumir verið taldir óalandi og ó. |
ferjandi af sumum þeim orðgífrum |
og fjölmælismönnum, er mest hafa
gambrað hér í blöðum og á alþingi
hin síðustu árin, og þeim hefur jafn |
an verið fundið það til foráttu, að I
þeir hafi starfað að eða verið fengnir
til að starfa að samningagerðinni við
Dani.
II.
I.
Síðan um 1830 og þangað til 1918
hafði stjórnardeila Islands og Dan.
merkur >staðiðl. Þessi 80—90 ár
höfðu flestir beztu menn landsins
tekið þátt í deilu þessari með’einhverj
I um Mikið af þeirri orku, sem
fylkinu Ontario til 11. t4j annars refg; matt verjaj f^r ;
mannorð. Það sem mest prýðir, að
hann er svo hárviss og óásælinn í
öllum viðskiftum; annars gerðu börn
hins látna alt sem þau gátu gert til
þess að gera útför föðursins sem veg.
legasta.
Einar á hér í landi einn bróðir lif.
andi, það er Guðmundur Johnson sem
býr í National City, California, mynd
armaður.
Einar \-ar maður vel vaxinn, hinn
þægSegasti í viðmóti við alla, enda
fróður um margt, og gamansamur,
tryggur vinur, gat verið dálítið hag.
mæltur, og gert snotrar vísur, hann
mun hafa verið með þeim rithæfustu
Islendingum hér vestan hafs, á
íslenzka móðurmáli, og,
nóvember 1884, að hann flutti til
Norður Dakota. 26. nóvember gekk
hann að eiga ungfrú Guðrún Hall,
Hallgrímsdóttir bónda ÓlafssoHar og
Sigríðar Jónsdóttir, hjóna á Fremsta
Eelli í Köldukinn; alsystur Jónasar
Ha1l að Garðar, og þeirra systkina.
Einar og Guðrún áttu tvö börn,
Emilíu og Villis Harrison. Guðrún
dó af taugaveiki 19. september 1889.
Eftir tæpa 4 ára sambúð. Einar gift.
ist í annað sinn 26. júni 1890, Ingi.
björgu Árnadóttir frá Stóra Sánd.
felli í Skriðdal, Sveinssonar bónda
Péturssonar prests að
Berufjarðarströnd. Þau hjón eign.
uðust einn son, Einar Hermann að
nafni. Konu sína, hina, síðari, misti
Einar 10. janúar 1913. Eftir fárra
daga legu í heiftugri nýrnaveiki; var
hún þá 54 ára að aldri.
I umboði vina og barna hins látna
biðjum við að Guðs blessun, náð og
friður fylgi þér, heiðraði vinur,
hinumegin skýlunnar, þar sem þú ert
lhystur frá allri sorg og andstreymi
þessa jarðneska lífs. Líka óskum við
að Guðs blessaða vernd sé yfir þín.
um jarðnesku leyfum. Það mælir
þinn og þinna aldraði vi»ur.
var lengi fréttaritari “Heimskringltt”
og útsölumaður. Gestrisinn og glað
ur heim að sækja. En það varð
hans hlutfall í lífinu, sem fleiri góð.
ir menn hafa mátt reyna, fyr og síð
ar, að vera jafnan fremur fátækur
efnalega, sem mun hafa orsakast
vegna hans erfiðu heilsu, sem hindr
aði hann frá að þola harða vinnu,
fáir eða jafnvel engir hafa vitað
neitt um það, nema hans nánustu
vandamenn og vinir, því hann var
svoleiðis maður, að einungis fáir
gátu að ytra útliti séð, hvort honum
mætti sorg eða gleði. En hann
stríddi svo aðdáanlega vel í gegnum
sína erfiðleika, að hann var jafnan
sjálfstæður, og meira til hjálpar en
byrði í héraðinu.
Samkvæmt ósk barna hans, kemur
bér eftir, afskrift af æfisögu og
nokkurskonar ættartala tekið frá
hans eigin minnisbók:
Einar Hermann Jónsson, var fædd.
ur að Hermundarfelli í Þistilfirði,
Þingeyjarsýslu á Islandi, 2. desember
1854. Faðir hans var Jón hrepp-
stjóri Einarsson, bóndi á sama stað,
Gíslasonar, Benediktssonar, Þor.
steinssonar bonda í Laxárdal sömu
sveit, á síðari hluta 18. aldar. — Jón
Einarsson andaðist 20. ágúst 1865;
móðir Einars, en kona Jóns, hét Ing.
un Guðmundsdóttir, frá Hafurstetöð
um í Þistilfirði, Þorsteinssonar á
Sæfarlandi, Þorsteinssonar, Styr.
björnssonar bónda á Ketilstöðum í
Jökulsárhlíð í Norður .Múlaáýslu.
Segja svo ættfróðir menn, að móður.
ætt Einars megi rekja til Ólafar ríku
Loftsdóttur á Skarði, sem átti Björn
riddara Þorleifsson af Vatnsfjarðar
aett, og eru það sextán liðir, Áður en
Olöf giftist Birni, átti hún barn með
Illuga svarta, sem var þénari Lofts
ríka föður hennar; það var svein.
barn, og hét Sigvaldi, hann var kall.
aður langa.lif af hæð sinni, því hann
var 7 fet og 4 þumlungar á hæð. Ólöf
Loftsdóttir dó 1484, þá há.
öldruð ekkja. Sigvaldi átti
Þuríði Einarsdóttr hirð-
stjóra Þorleifssonar, bróðurdóttir
Ólafar. Hann fluttist vestur á Siðu
í Skaftafellssýslu, og bjó þar allan
isinn aldur. Og var álitin mesti at.
gervismaður. Sonur Sigvalda hét
Einar, og bjó hann þar á Síðunni. Hét
kona hans Gunnhildur, en synir þeirra
Gissur Einarsson, fyrsti biskup Lút.
erstrúar í Skálholti, frá 1540—1548,
og Jón F.inarsSon prófastur í Reyk-
holti, dáinn 1592. Þriðji bróðurinn
Gísli B. Bjarnason.
— “Lögberg” og blöðin á íslandi
eru vinsamlega beðin að taka upp
þessa dánarfregn.
G. E. B.
Bréf.
Oak Point, Man., 28. des. 1924.
Herra Sigfús Halldórs frá Höfnum,
ritstjóri Heimskringlu.
Eg sendi yður hér með peningaupp
hæð, sem skotið hefir verið saman af
íslendingum hér á Oak Point til
hjálpar Islesdingnum í Edmonton,
sem til dauða hefir verið dæmdur.
Þeir, sem fyrir söfnuninni gengust,
voru þeir herra Guðm. Jónsson frá
Deildartungu og herra Árni O. And
erson. Varð þeim prýðilega vel á
gent, jafn fámennir og Islendingar
etu hér. Þeir æskja, að nöfn gef
enda verði birt, svo að séð verði, að
þeir hafi komið fénu á réttan stað.
Hér fylgir þá með nafnalistinn og
póstávísan fyrir $51.75, sem er upp.
hæðin.
Vildi óska að alstaðar gengi jafn
vel.
Vinsamlegast,
Guðm. Arnason.
Til nýja ársins
Æ rís þú nýjárs röðull
úr rökkurdjúpi geims,
ög Iýs þú auðnir allar
um álfur þessa heims.
Og lífsfræ hvert sem lifir
lifgi geislinn þinn,
og lifi öllu yfir
andi himininn.
Og tímans guð það gefi
að geislar anda og máls
ieyði heljarhúmi
iharma böls og táls.
Og hvar sem Ijósfleyg lifir
lífsrödd kærleikans,
vakni háleit hugsun
— hugsjón mannsandans.
Já, kom þú árið unga
með árdags skin um brár,
og vek oss nýjar vonir —
veit oss sannleiksþrár.
Svo leiði oss í anda
þessa deilu. Hún var löngum harð.
sótt, því að danska stjórnin var fast.
heldin á réttindi íslands. Kröfur Is.
lands voru og nokkuð mismunandi.
Síðara hluta deilunnar kröfðust ls.
lendingar þess, að Island yrði full.
valda riki í konungssambandi við
Danmörku. Auk þess gerðu menn
lengstum ráð fyrir því, að einhver
fleiri mál kynni að verða sameigin.
leg með löndunum fyrst um sinn.
Danir vildu lengi vel ekki við þess.
um kröfum líta. Þeir héldu því
. , fram, að danska ríkið væri eitt, og
eru ír í a fs]an(j vær; þar þag
skyldi það framvegis verða. Þeir
máttu ekki heyra það nefnt, að rask.
að yrði “einingu rikisins”. Það var
því lengstum langt á milli þess, er
Islendingar kröfðust, og þess, er
Danir vildu veita.
En svo gerðist það áriö 1918, sem
fáa mun hafa órað fyrir: Danska
stjórnin og danska ríkisþingið — 3
flokkar þess — samþykkja að senda
hingað nefnd manna til þess að semja
við íslendinga um réttarsamband
landanna. Og Danir senda hingað 4
ágæta menn til samninga við alþingi,
sem þá var háð í Reykjavík. Lyktir
þeirra samninga verða svo þær, að
sendimennirnir dönsku og fulltrúar
alþingis 4, sem kjörnir höfðu verið
til að semja við þá, urðu sammála um
frumvarp að lögum um samband Is.
lands og Danmerkur. Þetta frum.
varp er síðan samþykt óbreytt í hvoru
landinu, og fær síðan konungsstgð-
festingu 30. nov. 1918. Komu sam.
bandslögin til framkvæmdar þegar
daginn eftir, 1. des. 1918. Og er sá
dagur fullveldisdagur Islands.
Með Sambandslögunum viðurkendi
Danmörk berum orðum fullveldi Is.
lands og skuldbatt sig til að tilkynna
það erlendum ríkjum. Engin mál
urðu sameiginleg, nema konungurinn.
Er samband landanna algert þjóð.
réttarsamband. Þau eru bæði jafn.
rétthá, bæði fullvalda ríki. Kon.
ungssambandið er samningum trygt
næstu 25 ár, frá 1. des. 1918 til 1. des.
1943. En þá getur hvort ríkið um
sig sagt samningnum upp, og kon.
ungssambandið er þá eigi lengur
samningum bundið, en gæti staðið á.
fram, ef hvort landið um sig leyfði
konungi að halda konungdómi í 'hinu.
Annars kostar hlyti konugssamband.
ið einnig að falla niður og ríkin
myndi þá skilja.
Það orkar ekki tvímælis, að mest.
um hluta íslenzku þjóðarinnar þótti
góð þau málalok, sem urðu á stjórn.
ardeilu Islendinga og Dana 1919.
Samkvæmt 21. gr. stjórnarskipunar.
laga 19. júni 1915 skyldi leggja fruni
varp það til sambandslaga íslands
og Danmerkur, sem áður getur, und.
ir þjóðaratkvæði. Skyldi allir al.
þingiskjósendur eiga heimilt að
greiða um það atkvæði, já eða nei.
ÍJrslit þeirra atkvæðagreiðslu uirðu
að um 12000 greiddu atkvæði með
frumvarpinu, en einir 1000 kjósendur
móti. Munu fá mál hafa hlotið sam.
þykki jafnmikils meiri hluta. Og á
alþingi greiddu að eins 2 menn at-
kvæði móti frumvarpinu, sinn í
hvorri deild. Er þetta full sönnun
þess, hversu landslýður var yfirleitt
frumvarpinu fylgjandi.
Síðan Sambandslögin komust á
hafa að vísu heyrst hér á landi radd.
ir um það, að fullveldi landsins væri
tildur og pappírsgagn, að það væri
Islandi dýrara — og eflaust ábyrgðar
meira — að vera sjálfstætt ríki en
dönsk hjáleiga, eins og það hafði ver.
ið í verki og raun til 1. des. 1918. Og
það hefur ekki heldur skort á óhróð.
ur og svívirðingar um þá menn, sem
hér áttu mestan þátt í því, að samn.

Hvernig hafa sambandslögin reynst?
Hefur Islandi orðið hagnaður að
þeim? Þannig munu ýmsir spyrja.
Þótt margir muni eflaust vera fyrir
fram sannfærðir um það, að Islandi
hafi orðið og hljóti að vera hagnað
ur að Sambandslögunum, þá er rétt
að reyna að gera sgr grein fyrir því,
hvenig þau hafi reynst og hversu Is.
Iand sé betur komið með þvi að hafa
þau í stað ástands þess, sem var áður
en þau komu til framkvæmdar.
Því skal alls ekki neitað, að marg.
ir danskir menn báru góðvild til Is.
lands áður en samningar tókust um
réttarsamband landanna. Jafnvel
ýmsir hægrimannanna dönsku, t. d.
menn eins og Goos og Nellemann,
sem báðir voru íslandsráðherrar, voru
vafalaust mjög góðviljaðir í garð Is.
lands og Islendinga. Og það er
mælt, að þeir hp.fi oft verið góðir
fulltingismenn íslenzkra manna, er
leituðu til þeirra. En alment var þó
kvartað undan því, að Dani skyrti
mjög skilning á íslenzkum málum.
Og það var sannfæíring nær allira
| málsmetandi danskra manna, að Is.
land væri að réttum lögum “óaðskilj.
anlegur hluti” danska ríkisins, það
ætti að vera það framvegis og að því
1 væri það líka fyrir beztu. Af þessu
leiddi það, að Islendingar í Dan.
1 mörku, sem annari skoðun héldu
I fram, þóttust stundum kenna all-
mikils kulda frá Donum. Það gat
ekki hjá því farið, að þekkingar.
leysi það og skilningsleysi, sem al.
ment var í Danmörku á íslenzkum
högum og kröfum íslendinga hlyti að
'hafa í för með sér kulda á báðar
bliðar. Þott það kunni að vera of.
1 mælt, að Danahatur væri á Islandi,
þá verður því ekki neitað, að mikill
flokkur manna taldi Dani halda með
rangindum og ofríki réttindum
landsins.
Það er tvímælalaust óhætt að full.
yrða það, að kuldinn, sem var
sambúðinni milli þjóðanna dönsku og
íslenzku, er nú horfinn. Islendingar
hafa virt það við Dani, að þeir hafa
svo orðið við kröfum íslands sem
raun er j orðin. Og Danir hafa ekki
getað gengið þess duldir, að íslend.
, ingar hafa nú nokkuð annan hug til
þeirra en áður. Að vísu hefur síðan
stundum andað kalt til Islands frá
þeim stjórnmálaflokknum, sem ts.
landi hefur lengstum verið erfiðast.
ur, Hægrimönnum, og ekki tóku þátt
í samningagerðinni 1918. En þessir
menn eru í miklum minni hluta, enda
munu þeir nú farnir að sætta sig við
það, sem orðið er. Danir, sem til Is.
lands koma, munu alstaðar fá hér
góðar viðtökur, og Islendingar þurfa
fráleitt yfir öðru að kvarta í Dan.
mörku, enda starfar öflugur, en þó
ópólitiskur félagsskapur að því að
auka viðkynningu þjóðanna og efla
samvinnu milli þeirra, og er hér átt
við Dansk.íslenzka félagið (“Dansk.
islandsk Samfund”).
Hér má þá líta fyrstu og auðsén.
ustu ávexti sambandslaganna: Fult
bróðerni og yfirleitt góða samvinnu
milli sambandsþjóðanna. Og þeir á.
vextir eru áreiðanlega mikilsvirði,
svo framarlega sem það er víst, að
mönnum líður betur og þeir njóta sín
betur til allra góðra verka, ef þeim
er kalalaust til þeirra, sem þeir eiga
við að skifta, og eiga ekki óvinum
að verjast. Ekki er ólíklegt, að ein.
hver kunni jafnvel að líta svo á sem
þessi breyting á sambúð Dana og Is.
lendinga sé bezti ávöxtur sambands.
laganna.
Þá er hitt ekki síður víst, að mikil
orka hlýtur að hafa gengið til stjórn
ardeilunnar við Dani. Allar þær ræð
ur, sem haldnar hafa verið, og öll þau
rit, sem skráð hafa verið um sam.
bandsmálið, og allar þær æsingar, sem
óhjákvæmilega hafa leitt af sambands
deilunni, hafa tekið sinn hluta af
kröftum þjóðarinnar. Mætti gera ráð
fyrir því, að þeim tíma og þeirri
orku mætti verja til annara þarflegra
hluta. Hugðu og ýmsir gott til þess,
að nú mættu menn snúa sér óskiftir
að innanlandsmálunum, þegar sam.
GIN PILLS
Höfuðverkir, bakverkir,
þvagteppa eða þvagmiss.
ir eru viss merki um
nýrnaveiki. Gin Pills
lækna fljótt og vel. 50c
hjá öllum lyfsölum og lyf
sölubúðum.
• National Drug & Chem.
• Co. of Canada, Ltd..
Toronto Canada
bandsdeilunni væni til lykta (ráðið:
Ekki skal dæmt um það, hversu vel
sú spá hefur ræzt. Afleiðingar styrj.
aldarinnar miklu og friðarsamning.
arnir svo kölluðu í Versölum 1919
hafa valdið því, hér sem annarstaðar,
að flest hefur staðið í stað innan.
lands eða jafnvel rekið. En síst er
ástæða til að halda það, að betur
hefði tekist, ef sambandsmálið stæði
enn óleyst.
Því hefur reyndar verið fleygt,
að sögn, að gengi íslenzkrar
krónu mundi aldrei hafa orðið annað
en dönsku krónunnar, ef Island hefði
verið til þessa dags í framkvæmd-
inni sami hlutinn af danska ríkinu,
sem það hafði verið til 1. des. 1918,
eða ÖIIu heldur, að þá hefði íslenzk
króna aldrei heyrst nefnd. Þetta er
þó alveg ósannað mál. Iljtt er held.
ur, að sérstakt gengi mundi alt að
einu hafa komið á íslenzka krónu, þvi
að Island hafði sérstakan fjárhag.
Gengi gat þvi komið á islenzka krónu
eins og t. d. á kanadiskan dollara.
Ekki mundu atvinnuvegir landsins
heldur hafa veríð betur stæðir, þótt
ísland hefði haldið áfram að vera
hjálenda Danmerkur, sem hún hefur
staðið í með nýja skipulaginu á sam.
bandi landanna.
III.
Þá skal víkja nokkrum orðum að
þeim skiftum, sem stjórnarvöld Is.
Iands og Danmerkur. hafa átt saman
eftir að sambandslögin komu til fram
kvæmdar. Verða þá fyrst fyrir utan.
ríkismálin.
Eftir 7. gr. sambandslaganna fer
Danmörk með utanríkismál íslands i
umboði þess. Fyrsta verk Danmerk.
ur á því sviði var að tilkynna erlend.
um ríkjum, að hún hefði viðurkent
Island fullvaldariki samkvæmt
sambandslögunum. Jafnframt þurfti
Danmörk einnig að leggja fyr.
ir umboðsmenn sina — sendiherra og
konsúla — að fara með málefni Is-
land jafnframt malum Danmerkur.
Ennfremur átti það að koma fram
hið ytra, að ísland væri orðið viður.
kent fullvalda ríki. Því var auðvitað,
að setja ætti skjaldmerki landsins,
er ákveðið var með konungsúrskurði
nr. 2, 12. febr. 1919, á skrifstofuhús
sendiherra Danmerkur og ræðis.
manna, og að dreginn væri þar upp
íslenzkur fáni samhliða danska fán.
anum. Þessu hefur utanríkisstjórnin
danska öllu ráðstafað óaðfinnanlega,
eftir því sem kunnugt er. Það er ekki
heldur annað kunnugt, en að danska
utanríkisstjórnin hafi farið vel og vit.
urlega með umboðið. Mun hún hafa
kostað kapps um að rækja vel þau
mál* er úrlausnar hafa þurft, t. d. toll.
samningana við Spán. Er áreiðanlegt,
að mikil áherzla var lögð á það
frá danskri hálfu að leysa það mál
sem bezt eftir ósk islenzku stjórnar.
innar. Sérstakir sendimenn voru líka,
sendir, eins og kunnugt er, frá Is.
landi til að leitast fyrir um samninga
um tollmál þetta. Er ráð gert fyrir
þvi i 7. gr. sambandslaganna, að Is.
land sendi menn úr landi til að ann.
ast sérstök íslenzk málefni, og var
för sendimanna þessara í samræmi
við þetta fyrirmæli. Eftir sömu gr.
sambandslaganna skal skipa eftir ósk
íslenzku stjórnarinnar og á kostnað
Islands sendiherra eða konsúla á
stöðum þeim, þar sem enginn sendi.
herra er fyrir frá Danmörku eða
sendikonsúll. Ekki hefur enn orðið
úr þessu, enda hefur ekki verið fult
samkomulag um skilning á þessu á.
kvæði. Hin leiðin hefur verið far.
in, að senda mann eða menn héð.
an samkvæmt því ákvæði sambands.
laganna, er hér var áður nefnt. Og
hefur sendiför eins erindrekans Itil
Miðjarðarhafslandanna staðið árum
saman. Það hefur aldrei orkað tví-
-mælis, að þessir sendimenn væri aL
islenzkir sýslunarmenn. En hina, er
skipaðir yrði sendiherrar eða konsúl-
ar eftir ósk íslands, hafa Danir tal-
ið danska embættismenn, en íslenzka
stjórnin mun ekki cnn hafa tekið á-
kveðna afstöðu til þessa atriðis.
Dönsk utanrikis.stjórnarvöld geta
enga samninga gert fyrir íslands
hönd við önnur,' ríki. Umboðið; er
þann veg takmarkað. Eftir 17. gr.
stjórnarskráarinnar gerir konungur
— auðvitað á ábyrgð íslenzks ráð-
herra — þessa samninga. Getur kon
ungur því veitt dönskum embættis-
manni eins og hverjum öðrum sér_
stakt umboð til að gera slika samn.
inga. Og þetta hefur stundum verið
gert. En jafnan er það látið koma
fram, ef danskur embættismaður fer
með íslenzkt utanríkismál, að hann
komi fram fyrir Islands hönd. Stund.
um hefur íslenzkur maður fyrir
Islands hönd gert samninga við
stjórnarvöld erlendra ríkja án þess að
seð verði, að umboðsmaður landsins
í utanríkismálum, hafi komið þar
nærri. Má þar til nefna póstsamn.
ing við Noreg og Bretland.
Það mun enn sem komið er mega
se&Ja, að meðferð utanrikismála
Iandsins hafi verið fullnægjandi. Qg
það mun mega gera ráð fyrir þvi,
að svo verði framvegis, ef sæmilega
er áhaldið af hálfu vorra manna.
Danmörk og Island hafa auðvit-
að skifti sin á milli. Löndin eru bæði
jafnhá ríki og þvi eru þjóðréttar-
skifti þeirra á meðal. Skifti ís-
lands við Danmörk eru einn þáttur
utanríkismala landsins. I sambands.
lögunum, 15. gr., segir, að hvert land
ið ráði, hvernig það gæti hagsmuna
sinna i hinu. I fyrstu heyrðist því
haldið fram i Danmörku, að ísland
gæti ekki sent “diplomatiskan” sendi-
mann til Danmerkur, af þvi að Dan.
mörk færi með utanríkismál íslands.
En þessa röngu skoður. hafa stjórnir
landanna ekki aðhylst. 1920 var héð.
an sendur til Danmerkur sendiherra,
er naut þar sömu réttinda og aðrir
’jþesskonar umboð-smenn. Isilending.
ar hafa að visu ekki umboðsmann
með sendiherra.nafnbót nú i Dan.
mörku, en þeir hafa þar þó ennþá
‘ diplomatiskan” ttmboðsmann með
embættisheitinu: Chargés d’affaires.
Danmörk sendi hingað siðla ársins
1919 umboðsmann með sendiherra.
nafnbót (“overordentlig Gesandt og
befuldmægtiget Minister”). Sendimað
ur þeirra er þvi líka “diplomatisk-
ur . En sá er þó munur á honum og
öðrum sendiherrum Danmerkur, að
ráðuneytisforseti (“Statsminister”)
ber ábyrgð á skipun hans og lausn
og að hann lýtur þessum ráðherra, í
stað þess, að utanríkisráðherra Dan-
merkur undirritar með konungi skip_
unarbréf annara sendiherra, og þeir
lúta honum i hvivetna. Það er að
visu ekki i verkahring Islendinga, að
segja Dönttm fyrir um það, hver af
stjórnarvöklum sínum 'þeir skuli láta
fara með þetta mál eða hitt. En það
hefur ýmsum þótt óviðkunnanlegt, að
Danir skvldi fara öðruvísi með þetta
utanríkismál sitt en önnur. Hvers
vegna var ekki þessi sendiherra lát.
tnn lúta utanrikisráðherra Dana eins
og hinir. Var það af þvi, að danska
stjórnin vildi sýna með þvi, að skifti
íslands og Danmerkur væri ekki
þjóðréttarskifti, heldur rikisréttar, að
skiftin við ísland væri ekki utanrik-
isskifti? Eða var það af þvi, að ó.
viðkunnanlegt þótti, að utanrikisráð-
herra Dana, sem fer með umboð Is.
lands í utanríkismálum þess, færi hér
með danskt utanríkismál, þar sem Is-
land, umbjóðandi hans, væri annar
aðilinn ? Eða var það ef til vill lika
fyrir það, að Islandi, sambandslandi
Danmerkur, væri enn meiri sæmd í
því, að hafa við ráðuneytisforsetann
að skifta í þesstt máli? Þessttm
spurningum skal hér látið algerlega
ósvarað, því að gögn brestur til að
svara þeim.
Island hefur sjálft utanríkismál sin,
þó að Danmörk hafi umboð til að
fara með þau. íslenzkur ráðherra ber
ábyrgð á þeim nteð sama hætti sem á
öðrum stjórnarathöfnum. Alþingi
getur einungis snúið sér til islenzku
stjórnarinnar vegna íslen'zkra uta|i.
rikismála. Og íslenzkttr ráðherra
hlýtur að fara sjálfur með utanrik.
ismál þau, sem Island hefur við
Danmörku, þar á meðal samninga-
gerðir, og hafa gætur á þvi, að Dan.
mörk fari vel með utanrikismál Is.
lands. Ennfremur verður íslenzkur
raðherra að annast samningagerðir