Heimskringla - 01.04.1925, Blaðsíða 4

4. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 1. APRÍL 1925.
ffcítnskrín^la
<Stofna« 1886)
Kentnr flt A hverjnm mlðvlkudrgrL
EIGENDUR 2
VIKING PRESS, LTD.
853 o* 855 SARGENT AVE., AVINNIPEG,
Talsfml: N-6537
VorB blaíslns or $3.00 Argangurlnn borp-
lst fyrlrfram. Allar borganlr sendlst
THE VTKING PRE6S LTD.
61GPÚS HALLD6RS frá Höfnum
Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
UtanAdkrlft tll blaflHÍna:
THB VIKIIMÍi PRESS, Ltd^ Box 3105
UtanáMkrift tll rltntjáranu:
EDITOIt HEIMSKRINGLA, Box 8105
WINNIPEG, MAN.
*'HeImskrlngrla ls pnbllshed by
The Vikinjar Preaa Ltd.
and prlnted by
CITY PRINTING A PUBLISHING CO.
853-855 Sarxent Ave., Wlnnlpeg, Man.
Telephone: N 6537
WINNIPEG, MANITOBA, 1. APRÍL 1925.
komendum sínum, einhverju af því, sem
bezt væri í íslenzku fari. Vildi hann að
vísu þakka þetta blaðagreinum; en þó það
megi máske að mestu til sanns vegar fær-
ast, þá trúum vér því að nokkuð sé það
og Þjóðræknisfélaginu að þakka. Og vér
erum þess fullvissir, að það félag á eftir
að afkasta miklu meira í þá átt, með þvi
að ganga á undan í hvívetna til eggjun-
ar og framtakssemi, til liðs við alla dreng-
lund, til styrktar kærleikanum, til efling-
ar réttlætinu.
* * *
Ymislegt kom í ljós á síðasta þingi er
benti í þessa átt.
Sérstaklega er ánægjulegt að minnast
þess, er annar fulltrúinn frá Wynyard bar
fram tillöguna um að þingið skyldi skora
á hið mikla kirkjuþing canadisku Sam-
bandskirkjunnar (United Cburc)i of
Canada) er háð verður í sumar, að beita
sér fyrir það, að fá líflátsdóm úr lands-
lögum numinn burt. Og ekki síður á-
nægjulegt að minnast þess hve öfluglega
og einlæglega þingheimur lét í ljósi fögn-
uð sinn yfir því að þessi tillaga skyldi
koma fram.
Um Þjóðræknisþingið.
Þegar síðasta Þjóðræknisþingfundi
var slitið og almenningur tók að tínast
út úr salnum, hópuðust ýmsir þeir í smá-
flokka, er heilsa þurftu kunningjum eða
kveðja þá, eða láta í ljósi fyrir þeim álit
sitt á þinginu.
Mjög hyggjum vér að það hafi verið
nálægt almenningsáliti, er einn gráhærð-
ur og virðulegur þingmaður mælti þar í
sinn hóp: “Þetta er sjötta og langbezta
Þjóðræknisþingið, sem ég hefi setið”,
mælti hann, “og ég fer af þessu þingi með
miklu bjartari framtíðarvonir um íslenzk-
an allsherjarfélagsskap hér vestanhafs, en
mig óraði fyrir, er ég tók mér sæti á þing-
bekkjunum fyrsta þingdaginn”.
* * *
Það hafa, því miður, altof margar
raddir látið of oft til sín heyra um það,
að Þjóðræknisfélagið væri ekki annað en
“reykur, bóla og vindaský”; ætti sér eng-
ar djúpar raatur í hjörtum íslendinga, og
væri að minsta kosti dauðadæmt, með
hnignun og hvarfi íslenzkrar tungu úr
Winnipeg.
Það er enginn efi á því, að líflátsdóm-
ar hér í Canada verða ú$ lögum numdir,
hvert sem þess verður langt eða skamt
að bíða. Vér hyggjum að margir þeirra
er nú lifa hafi þá enn fótavist. En hvenær
sem sú breyting kemur, þó hún komi ekki
fyr en eftir það að íslenzk tunga er i gröf
sína gengin hérmegin hafsins, þá er það
metnaðarefni niðjum vorum að vita, að
tillagan um það, að farið verði fyrir al-
vöru að gangast fyrir því máli, kom frá
heilabúi íslendinga og undan hjartarótum
þeirra. Því hvert sem dauðahegning er
nauðsynleg, eða ekki, þá er hún þó bæði
ófagrar og hryggilegar leifar af villidýrs-
eðli mannsins.
* * *
. '
En hvað sem kirkjuþingið gerir við
þessa áskorun Þjóðræknisfélagsins, og
hvernig sem um hana fer, ef hún kemst
til æðri veraldlegra valda, þá* er það eitt
víst, að hún vekur eftirtekt á oss íslend-
ingum, svo að oss verður ævarandi sómi
að. Og ekki verður það heldur í síðasta
skifti, sem Þjóðræknisfélagið vekur þess-
háttar eftirtekt hér í landi. Það mun
sannast, er árin líða.
Vér höfum aldrei litið þeim augum á
félagið, og svo stutt, sem viðkynningin er,
bendir margt í aðra átt.
# * *
Á síðari árum eru vísindamenn farn-
Ir að láta sig ætterni manna og dýra
miklu meir skifta en áður. Á öllum tím-
um hafa menn reyndar miklast af ætterni
sínu. En það stærilæti virtist oft á litlum
rökum bygt. Til dæmis var það í almæii
meðal ýmsra fræðimanna útlendra, er
Islandi og íbúum þess kyntust, að íslend-
ingar væru hinir aumustu ættlerar, er
hversdagslega létu sér nægja að hjakka í
þúsund ára gömlum sporum forfeðranna.
kveða rímur um þá og segja lygasögur
um afrek þeirra á kvöldum, en notuðu
sunnudagana til þess að drekka sig fulla,
af brennivíni og gorgeir og gorta þá af
forfeðrunum — forfeðrunum, karl minn!
Þetta mun nokkuð hafa komist inn
hjá þjóðinni, bæði beint frá vörum og
pennum þessara ferðamanna sem oft
komu til íslands, með einhverjar grillur
um það, að þar vöppuðu hjálmprýddar
hetjur og gullspengd glæsikvendi um í
hlaðvörpunum, — eins og í fornöld, á>
blaðsíðum Njálu og Laxdælu, — og sner-
ust því til andúðar og misskilnings á landi
og þjóð, er þeir sáu togklæddan, hvers-
dagsmórauðan sannleikann.
Og svo vegna þess, að margir beztu
og áköfustu framsóknarmenn þjóðar
vorrar brugðu landsmönnum um for-
feðradálæti um leið og þeir ávíttu þá fyr-
ir nútíðardáðleysi.
Nú eru menn farnir betur að sjá, að
það má vel fara saman, að stoltgleðjast
yfir ágætum áum sínum, og vera um leið
nýtur drengur í hvívetna, því þjóðtélagi,
sem menn eru sjálfir bornir. Og er þetta
að þakka skynsamlegum hugleiðingum
og rannsóknum um ætterni og arfgengi.
* * *
Gáfaður maður hérlendur, íslenzkur,
sagði eitt sinn í vor eyru, að mjög væri
hann hræddur um að mikill hluti íslend-
inga hér vestra hefðu um langt skeið haft
helzt til litla trú á ætterni sínu og þjóð-
emi. Mikinn mun kvaðst hann finna á
því nú og áður, sérstaklega síðustu árin
eitt eða tvö, hve mikið væri að fara í
vöxt sannur metnaður íslendinga, í þeim
bygðarlögum, er hann þekti til, og áhugi
á því að reyna að bjarga til handa eftir-
Forfeður vorir voru mestu sægarpar
og landafundamenn veraldarinnar um eitt
skeið. í andans ríki, í ríki réttlætis óg
mannúðar eru enn ónumin víðáttumikil
lönd. Vér gerum þá ætterni voru smán,
íslendingar, ef vér ekki á þeim svæðum
verðum fremstir og frægastir landnemar
hér á jörðunni.
---------x---------
Nærri borginni.
Prédikun eftir
SÍRA RAGNAR E. KVARAN.
Jóh. 19, 20: Staðurinn, þar sem Jesús var
krossfestur, var nærri borginni.
Við erum að nálgast með hverjum
deginum meira og meira þann tíma árs-
ins, sem kristnir menn hafa oft og tíðum
helgað sínum alvarlegustu og innilegustu
hugsunum. Við erum að nálægjast þann
tíma, er jafnan hefir verið tengdur í hug-
um manna við umhugsunina um síðustu
daga Jesú á jörðunni. Engar hugsanir
hafa sem þær náð haldi á> ímyndunarafli
kynslóðanna. Engar, sem þær, vakið þær
tilfinningar, sem dýpst liggja og mest hafa
í sér frjómagn langlífisins. Magnmestu
trúarljóð, t. d. okkar íslendinga — Passíu-
sálmarnir — eru til orðin fyrir innblástur
þeirra atburða. Ein veigamesta kenning
kristninnar — kenningin um friðþæging-
una — er þeim nátengd. Kjarni þeirrar
kenningar getur aldrei liðið undir lok,
hversu sem umbúðir hans breytast með
árum og öldum.
Eg ætla ekki í dag að gera neina til-
raun til þess að leggja fram fyrir yður
þann kjarna, eða fletta af honum umbúð-
um. Eg hefi einu sinni eða tvisvar áöur
gert lítilsháttar tilraun til þess hér í stóln-
um. Og þó langar mig til þess að fjar-
lægjast hann ekki mjög mikWS. Eg ætla
að benda yður á hugsun, sem mér finst
ekki vera lítils um vert að missa ekki
sjónar á, þegar um þessi efni er rætt.
Jóhannesar-guðspjall bendir á þá stað-
reynd, að kross Krists var reistur skamt
fyrir utan Jerúsalem. Þessa er vitaskuld
getið án þess að nokkuð sérstakt búi und-
ir. Þetta er einungis landfræðisleg vitn-
eskja sem gefin er. En mér finst þetta
vera engu síður vitneskja um andlega
landafræði en efnislega.Það er áreiðanlegt
að staðurinn, þar sem Jesúsi var krossfest
ur, er nálægt borginni. Hann er nálægt
vorum borgum, vorum bústöðum, enn
þann dag í dag. Leið Jesú lá um aðal-
stræti Jerúsalemsborgar, áður en komið
væri út á veginn, sem lá út að Golgata
hæðinni. Sú sjáDfsafneitun, sú gjöf, sem
Jesús gaf mannkyninu þann dag, kemur
afarmikið við lífinu á öllum aðalstrætum
allra borgá nútímans — vonir og gleði,
sorgir og áJiyggjur falira þeirra stræta
eiga mjög skylt við þá atburði,
er gerðust í Jerúsalem hinn eftirminni-
lega dag.
1 þetta sinn langar mig til þess að
drepa á eina hlið þessa skyldleika, sem
kemur okkar innra lífi afarmikið við. Mér
finst það hafa afskaplegai mikla prakt-
iska þýðingu, að gera sér grein fyrir, að
alveg eins og Golgata var skamt frá Jerú-
salem, eins eru þau öfl og þær ástæður
og þær stefnur og straumar í hópnum í
Jerúsalem, sem flutti Jesú út á krossinn,
samskonar og þau öfl og þær ástæður og
stefnur, sem miklu ráða í voru daglega
lífi.
Samfara hásum óhljóðunum fyrir utan
höll Pílatusar: “krossfestið hann”, fóru
önnur, sem fult eins mikil alvara var í,
þó að þau hafa ekki borist til vor í orðum.
Orðin “krossfestið hann” eru í raun og
veru ekki nema sérstök útlegging á orð-
I unum eða hugsuninni, sem lá að baki fyr-
ir mörgum: “látið oss í friði”. Andlegir
leiðtogar Jerúsalemsborgar litu fyrst og
fremst á Jesú, sem vandræðamann, sem
þann er vekti óstýrilæti og truflun. Þessi
ákæra var í fylsta máta réttmæt. Þeirra
föstu, ósveigjanlegu skoðanir og hug-
myndir höfðu ekkert rúm fyrir þann, er
tæki til að róta í þeim. Og hér voru ekki
einungis skoðanir þeirra og hleypidómar
í veði, heldur staða þeirra og virðing í
mannfélaginu. Hvorttveggja hvíldi þetta
á því, að ekkert bærist til almennings,
sem vakið gæti þá hugsun, að fult eins
vel yrði komist af án
þeirra leiðtoga, og flest það,
er þeir héldu að mönnum, væri á mis-
skilningi reist, ef það væri ekki á ein-
hverju lakara. Og hinar helgu erfikenn-
ingar gáfu allgóðar rentur af sér. Á helgi
þeirra hvíldi það meðal annars, að presta-
ættirnar og hinir andlegu höfðingjar voru
ríkustu mennirnir í iandinu. Af skiljan-
legum ástæðum var þeim ekki um það
gefið, að neitt það næði til almennings,
er hnekt gæti þessu valdi og þessum met-
orðum Oig auði. ISpumingarnar, fcann-
sóknarhugurinn var þeirra hættulegasti
óvinur. Og fyrir því var auðveldasti og
praktiskasti vegurinn sá, að krossfesta
manninn með nýju hugsanirnar og nýju
spurningarnar.
Er þetta svo mjög langt frá aðalstræt-
um vorra tíma, og vorra borga? Það er
þessi sama eðlishvöt til þess að verja arf-
þegnar venjur og hefðbundna rangsleitni,
sem stöðugt er að reisa krossana rétt við
hliðina á bústöðum mannanna. Einhver
hefir sagt að enginn sársauki sé til, er
jafnist á við sársauka nýrrar hugsunar.
Og mér finst það þess vert að gera sér
grein fyrir, að þó að þessi varnarhvöt gegn
nýjum hugsunum virðist vera veikari á
okkar tímum, heldur en álður, þá er mik-
ið af því sjónhverfing. Við erum afskap-
lega hneyksluð, þegar við lesum um of-
söknir miðaldanna á mönnum eins og
Bruno og Galilei fyrir skoðanir þeirra á
eðlisfræði og stjörnufræði. Menn eru
ekki ofsóttir fyrir þetta núna, en það er
af því að nú hvfla ekki völd manna og
virðing og auður á sérstökum skoðunum
á eðlisfræði og stjörnufræði. En þegar
verulega er hróflað við þeim skoðunum,
sem þetta hvílir nú á, þá er sáralítill mun-
ur á umburðarlyndinu. í fjöldamörgum
i gömlum menningarlöndum Evrópu er nú
skoðunarfrelsi afnumið að kalla, á þeim
sviðum, er valdhöfum þykir viðsjárverð-
ast að hróflað sé við. Á ítalíu, á Spáni, í
Austurríki, í Ungverjalandi, í Líflandi, í
; Eistlandi, í Czecho-Slovakíu og víða á
Þýzkalandi er það frelsis- og lífshætta að
láta uppi þær skoðanir á pólitískum mál-
um, sem talið er geti valdið einhverju
umróti á hugsunarferli manna. Áður á
j tímum voru menn ofsóttir fyrir skoðanir
| sínar á náttúrufræðum og trúarbrögðum.
! Þær ofsóknir eru nú hættar að miklu
leyti, af því að undirstaða vaidanna hefir
flust yfir á önnur svið. Trúarbrögðin eru
hætt að vera grunnurinn, en eru þó not-
uð mikið sem stoðir í bygginguna. Og
meðan svo er, verður þess vitanlega gætt
að láta ei þær stoðir færast um of út. Það
er til dæmis ekki ailómerkilegt um mál,
sem mér er töluvert kunnugt um, og hefi
kynst töluvert öll mín uppvaxtarár, rann-
sókn dularfullra fyrirbrigða, að fyrir
nokkru varð það uppvíst, að
valdamenn í frönsku kirkjunni
kaþólsku buðu einum þektasta
manni þar í landi — þeirra er
dulræna hæfileika hafa — að ef
hann vildi láta svo sem hann
notaði svik í sambandi við til-
raunir þær er við hann voru
geröar, þá skyldi honum greidd
sú fjárhæð, sem gerði hann
að efnuðum manni fyr-
ir tiltækið. Skynsemi og eðlis-
hvöt þeirra segir þeim, að færi
svo að sú stefna og þær skoð-
anir, sem við nefnum spíritual-
isma næði haldi á þjóðunum fyr
ir alvöru, þá hljóti það að hafa
hin víðtækustu áhrif á skoðan-
ir manna á valdsviði kirkjunnar
og yfirleitt öllum málum. Á-
byrgðartil'finningin fyrir með-
ferðinni á mannssálunum vex,
ábyrgðar tilfinningin fyrir með-
ferðinni á sjálfs manns lífi vex,
og mótspyman gegn þeim öfl-
um, sem halda mönnum í fá-
vizku og hégóma, margfaldast.
Nú er langur tími liðinn síð-
an Jesús var uppi. En þó er
hann ekki lengri en svo, að all-
an þann tíma hefir endurtekið
sig sama sagan, að í hvert sinn
sem áhrifin af hans anda hafa
birst í nýju formi í mannlífinu,
þá færist nýtt fjör í þau öfl, sem
endur fyrir löngu fluttu hann út
á krossjnn. Því áhrifum hans
fylgir óhjákvæmilega órói. í
hvert sinn, sem hann' fyrir al-
vöru kemst inn fyrir hlið sálar-
lífs vors og þjóðfélagsins, þá
hefir það óhjákvæmilega sömu
áhrifin þar, eins og þegar hann
kom inn fyrir borgarmúra Jer-
úsalemsborgar — umbrot.
Það gamla tekur að
haggast. Maðurinn rís eins
og upp á olnbogann og tekur
til að hugsa. Jesús segir sjálf-
ur svo frá, að hann sé kominn
til þess að setja son upp á móti
föður sínum og dóttur upp á
móti móður sinni og alt húsið
öndvert. Þetta er líka reynsl-
an, og alveg eins hvort húsið er
smákofi eða híbýli heillar þjóð-
ar. Hann kom til þess að menn
hefðu líf og nægtir þess, og slík
hátíð mannkynsins sem andi
hans er að undirbúa, kemst
ekki á, nema rutt verði út því
ryki og þeim ófögnuði, sem
safnast umhverfis mennina í
gegnum aldirnar.
Eitt aðaleinkennið á kenningu
og áhrifum Krists er það, að
þau hvetja mann til þess að
hefjast handa og kippa því í
lið, sem úr liði er, því í lag, sem
í ólagi er. Mennirnir í heild
sinni hafa ekkert á móti kristn-
inni sem vögguljóði, sem nota-
legum, þýðum, friðandi og svæf-
andi áhrifum. Og í þá áJtt hef-
ir kristin prédikun o'ft og tíð-
um komist afarlangt. Og mæli-
kvarðinn á hana hefir einmitt
oftast verið þau áhrif. Mér er
minnisstætt atvik, sem ég eitt
sinn vissi að vildi til út af pré-
dikun, er færasti ræðumaður í
andlegri stétt á íslandi — Har-
aldur Níelsson — eitt sinn flutti.
Kunningi hans, nafnkendur
maður líka, lét þess
getið, að hann væri mjög
óánægður með ræðu þessa,
“vegna þess”, sagði hann, “að
ég gæti ekki mælt með* því við
móður mína”, — það var kona
á áttræðisaldri — “að hún færi
að hlusta á slíka ræðu; það
mundi einungis gera henni ó-
rótt í skapi”. Eg heid að þetta
sé nokkuð algengur mælikvarði
á það, sem fram fer í kirkjun-
um. Er það þægilegt fyrir
eyru þeirra manna, sem ekki er
hægt að búast við að geti leng-
ur áttað sig á því, sem nýtt er,
eða sveigt lífsskoðun sína veru-
lega til? Og yfirieitt — er það
þægilegt? Eru áhrifin lík og af
sætum súkkulaðisbolla undir |
svefninn? Meðan svo er, þykir
vel við unandi; en verði vöggu-
ljóðið að hvatningabrag, að nýj-
um Marseillaise, verði það að
vakninga lúðurhljómi, sem sendi
hvella hljóma nýrrar dagsbrún-
ar og nýs hildarleiks gegn synd
og rangsleitni og óréttvísi yfir
landið, þá fara vinsældirnar að
þverra.
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt»
bakverki, hjartabilun, þvag'
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’S
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
Engin tök eru á því, að segja
til um hve margt manna hef-
ir tekið þátt í uppþoti því, sem
endaði með krossfestingu Jesú.
En vafalaust hefir það ekki ver-
ið nema lítill hluti borgarbúa-
Meirihlutinn hefir ekkert lagt
til þess annað, en sitt eigið á-
hugaleysi. En það er líka ein
stæðan, sem ávalt er hægt aS
reikna með í slíkum dæmum-
Heimili þeirra var ekki nein-
staðar nálægt Via Dolarosa, og
þeim hefir ekki þótt ómaksinS
vert að grenslast eftir, af hverju
uppþotið stafaði. Þeim stóð á
sama. Og á á-hugaleysinu voru
tvær hliðar. Það var áhuga-
leysi fyrir sannleikanum. Hér
var maður, sem var að leitast
við að segja eitthvað. Hann ^
var með boðskap. En þeim þóttí
ekki máli skifta að kynna sér
hvað það var. Og þeir sýndu
líka að þeim stóð á sama uni
persónuna. Hér var maður f
voða, dæmdur til dauða. ÞaS
skifti ekki svo miklu málli, a5
vert væri að spyrja um, hvað
hann hefði sér til málsbóta.
Eg veit, að það mundi þykja
með öllu óþarfi að vekja athyglí
á, hve skyldleikinn með þessu,
sem ég nú hefi bent á, er frá-
bærilega mikill með iþví, sent
daglega er að gerast á okkar
aðalstrætum og hliðarstrætum.
hvar sem við eigum heima. Á-
hugaleysið fyrir því, sem í raun
og veru er stórkostlegt að gerast
um veröld víða, er alveg furðu-
legt, þegar við athugum það-
Það er eins og menn taki aldreí
eftir því, sem markverðast er,
fyr en tuttugu árum eftir, að
það er um garð gengið — stund
um ekki fyr en löngu, löngu síð-
ar. Og ástælðumar eru vita-
skuld miklu fleiri en þær, að við
höfum ekki vilja ái að reyna að
átta okkur á* því í samtfð okkar,
sem vér gætum haft hugboð um
að valdi stórtíðindum; stundum
eru ástæðurnar þær, að við fá-
um ekki að vita það, og stund-
um eru ástæðurnar þær, að við
höfum ekki skilyrði ímynd-
unaraflsins til þess að átta okk-
ur. Eg ætla ekki að fara að
draga fram nein dæmi þessu til
skýringar, því þau liggja við
hvers manns fætur, sem gefur
sér tóm til þess að líta í kring-
um sig. Á þessum árum eru
þær breytingar að fara fram,
bæði í trúmálum og þjóðmálum,
sem áreiðanlega eiga eftir af?
hafa óhemjuleg áhrif í för með
sér, bæði á* hugsunarhátt og
ytra líf Sum dagsbrúnarmerk-
in eru svo geislandi, að menn
mættu virðast blindir að taka
ekki eftir þeim.
En þegar alt kemur til alls,
þá mætti virðast eðlilegt, a5
fjöldi manna hugsaði í þessu
sambandi eitthvað á þessa leið:
“Það má vel vera, að við sjáum
lítið út um gluggana á húsum
okkar af þeim stórtíðindum,
sem eru að gerast á strætunt
veraldarinnar. Það má vel vera
að ný öfl séu í uppsiglingu f
heiminum, sem ákaflega mikils
sé um vert. Það má vel vera að
einmitt á okkar dögum sé nýr
sannleikur að brjótast fram,
sannleikur, sem flutt geti gæfu