Heimskringla - 29.04.1925, Side 7

WINNIPEG, 29. Apríl 1925.
n EIMSKRINGLA
7. BLAÐStÐA
The Dominion
Bank
HORNI NOTRE DAME AVE
ojr SHERBROOEE ST.
Höfuðstóll uppb..$ 6,000,000
V*ra»jó3ur ......$ 7,700,000
AlUr eignir, yfir ....$120,000,000
Sérstakt athygll veitt viðskift-
um kaupmanna og verzlunar-
félagu.
Sparisjóðsdeildin.
Vextix af inmtæöufé greiddir
jafnháir og annarsstaðar við-
gengst.
PHONE A 9253
P. B. TUCKER, ráðsmaður.
----------------------------------/
Landhelgin og ensku
lögbrjótarnir
(Framhald írá 3. sí3u)
hugmynd um þjóð þá, sem ensk blöð
hafi veriö aö fleipra með undanfar-
inn hálfan mánuð, að beiti enska
sjómenn megnu misrétti — minstu
þjóð álfunnar, sem þannig sé borin
sagan.
Það sé ekki ný bóla, að enskir sjó.
menn fái sektir fyrir landhelgisbrot
á íslandi, þvi slíkt hafi sífelt komið
fyrir, síðustu 20 árin. í Noregi hafi
þag og þráfaldlega komið fyrir, nú
í nokkur ár.
Þá er farið nokkrum orðum um
þjóðarhagi vora. Minst á fólksfjölda.
Sagt að meiri hluti þjóðarinnar lifi á
fiskveiðum, hafi bátaútgerð, netaveið
ar innfjarða. Landhelgislinan sé
þar nákvaemlega sú sama og í Eng-
■landi, og innan hennar séu mjög rík
fiskimið. Mikill hluti þjóðarinnar
hafi ekki aðra auðsuppsprettu en
þessi innfjarðamið, ekki annað við
að vera. Nokkrir enskir togarar liggi
á því lúalagi, að virða hin viður-
kendu landhelgisréttindi vettugi, sópa
miðin og eyðileggja veiðarfæri. ís.
Ienzkir sjómenn hafi verið varnar.
íausir gagnvart þessum vágestum.
Fengin hafi verið byssusnekkja frá
Danmörku. Hún hafi ekki reynst
fullnægjandi. Þá hafi verið gerðir
út mótorbátar í viðbót hér og þar
til strandvarna. Er því næst talið
upp alt það helsta, sem enskir tog-
araskipstjórar hafa látið sér sæma,
að hafa í frammi af ilskubrögðum
undanfarin ár hér við land. Þeir
reyni að sigla á varðbátana, ráðist
að varðmönnum er þeir að fram.
kvæma skyldu sína, taki þá sem
fanga til Englands og því um líkt.
Talað er þvínæst um upphæðir sekt
anna. Þær hafi hækkað úr 50 sterl-
ingspundum upp í 1000 sterl.pd. og
þar vfir. Þetta þykir gífurleg hækk-
un, en sé þó ekki ósanngjörn, þegar
á það er litið, hve aflinn er miklum
mun verðmætari en hann var hér áð.
ur.
En sérstaklega sé ekki hægt að
•kalla sektirnar háar, þegar þess er
gætt, að lögbrjótarnir og húsbændur
þeirra, heima í Englandi eru þektir
að því, að gera landhelgisbrotin að
atvinnu sinni, og svifast einskis, í
viðureigninni við íslenzk stjórnar-
völd, til þess að komast hjá lögmætri
refsingu. 0,g þess ber að gæta, að
þó sektirnar séu nokkuð háar, þá séu
þær smávægilegar að upphæð, sam-
anborið við þær upphæðir, er þessir
fáeinu skipstjórar afla sér ranglega
og húsbændum ■sínttm, með því að
brjóta lögin hvað ofan i annað. Því
það sé vitanlegt, að þeir veiði marg.
falt oftar i landhelgi, en þau skifti,
sem þeir eru staðnir að ólöglegum
veiðttm.
Blaðið segir ennfremur, að ekki
sé hægt að kippa sér upp við það, þó
islenzk stjórnarvöld reyni að ná sér
niðri á þessum harðsnúnu lögbrjót.
um frá Hull og Grimsby, sem sifelt
hafi þetta þrefaldan afla á við aðra
Englendinga, sem. stunda veiðar við
ísland, er aldrei leita lands, nema til
þess að liggja af sér óveður. Svo
þegar þessir ensku lögbrjótar endr-
um og eins eru teknir og dregnir
fyrir lög og dóm, þá dreifast ensk-
ar blaðagreinar út meðal almennings
með ferlegum fyrirsögnum, svo sem:
“Enn einn togari tekinn fastur”;
“Enskir sjómenn órétti beittir”; “Ó-
hæfilegar þungar refsingar”, og þar
fram eftir götum.
Allar þessar fyrirsagnir og allar
þessar greinar, ertt hreint og beint
hlægilegar, segir greinarhöf., í aug-
um þeirra manna, sem kunnugir eru
málavöxtum. En almenningur, sexn
er þeim ókunnugur, fær mjög rang.
ar hugmyndir um, hvernig í þessu
liggur.
Þannig farast greinarhöf. orð;
‘Tslendingar eru vingjarnleg, hæ.
versk og vel mentuð þjóð. Hiafa þeir
bjargað lífi fjölda sjómanna vorra
af enskum togurum, sem farist hafa
við ísland, og veitt þeim ágætán
I|;ina og aðhlynningir. Yfirvö|ld|q
íslenzku hafa verið mjög sanngjörn
og umlíðunarsöm, en hafa neyðst til
þess, að taka alvarlega í taumana, til
þess að vernda rétt sinn og atvinnu
sjómanna sinna. Sé svo, að enskur
togari hafi einhverntíma fengið
ranga meðferð á íslandi (og það er
mjög vafasamt að slíkt hafi- nokk
urntíma komið fyrir), þá er það ekki
samanberandi við öll þau skifti,
sem enskir togarar hafa náð sér í
óleyfilegan afla við Island, og haft
hann heim með sér til Hull og
Grimsby”.
Því næst er á það minst, að t. d.
sekt sú, sem Loftis hafi fengið, sé
alls ekki óhæfilega há. En að láta
hana jafngiida 10 ára fangelsi, geti
aldrei komið til mála; enda muni
vera auðvelt að lagfæra það.
Á hinn bóginn væri ekki nema rétt,
að eigendur þeirra togara, sem sópa
innfjarðamið á Islandi, borguðu
sektir skipstjóranna möglunarlaust.
Er minst á fjársöfnunina til Loftis,
sem mun eigi hafa gengið vel.
Eina ráðið til þess að lagfæra þær
misfellur, sem hér eru, segir grein-
arhöf. að sé að hætta að veiða í land-
helgi. Islenzka stjórnin hafi sannar-
lega ekki í hyggju að hafa fé af
enskum sjómönnum að ósekju; hún
krefjist einskis annars, en að farið
sé eftir landslögum.
Viðsikifti Islendinga við England
séu mikil. Þar séu allir íslenzku tog.
ararnir bygðir; þaðan fái þeir kol
og margt annað. Mjög sé því æski.
legt, að full vinátta haldist meðal
þjóðanna. Og ekkert sé því til fyr-
irstöðu af hendi Englendinga, því
ensk stjórnarvöld taki vissulega ekki
mark á því, þó nokkrir útvegsmenn
peðri þvaðri í blöð, til þess að fegra
málstað sinn, og aðrir, sem ekki
þekkja málavöxt, hafi það eftir
þeim.
Að endingu er frá þvi skýrt í
greiM þeSkSari, að stjórnarskrifstof-
an, sem hefir búnaðar- og fiski-
veiðarmál með höndum, þekki vel.
hvernig hag enskra sjómanna sé
borgið í Norðurhöfum, því t stjórn.
arnefnd þeirri sé hinn þekti komm.
andör Evans, er var foringi á enska
eftirlitsskipinu, sem kom hingað til
Islands í sumar sem leið. Skýrsla
hans um ferðina, sé á þá leið, að
hann fullyrði það. að þeir enskir
sjómenn, sem stunda veiðar við í's-
land, óg geri sig ekki seka í land-
helgisbrotum, þurfi ekki að kvarta
yfir viðkynningunni við Islendinga.
Síður en svo. En stjórnarnefndin sjái
enga ástæðu til þéss. að hafa í hót-
ur.um við smáþjóð eina, þó hún haldi
fram rétti sínum, eða kæri sig um
að vernda menn, sem sífelt og af á-
settu ráði traðka rétti smáþjóðar með
glöðu geði.
Annan mann hafi stjórnarnefndin
lika sér til aðstoðar, Mr. Blundell,
sem sé mjög kunnugur ísl. staðhátt.
um, og geti hvenær sem er gefið
enskum útvegsmönnum ráð og bend-
ingar.
Gneinarhöf. segir í lok greinarinn-
ar, að víst sé arðvænleg atviúna að
veiða í landhelgi við Island og Nor-
eg, ef það tekst óátalið; en það sé
með landhelgisveiðarnar þar eins og
selveiðarnar í Karahafi og vvhisky-
smygl við Ameriku, að háar sektir
liggi við, ef uppvíst verður.
— “Morgunbl.”.
-------X-------
Vesturheimsferð.
Pistlar frá
STGR. MATTHÍASSYNI.
Frh.
Seattle er lik öðrum stórborgum
vestra í því, að þar eru risavaxnir
skýskafar og turnar, umferð mikil,
bifreiðar svo varla verður þverfót.
og hér og hvar breiðar götur og renni
sléttar úr steinsteypu um borgina
þvera og endilanga, eingöngu ætlaðar
bifreiðunum. Sumir þessara bifreiða-
vega eru partar af þjóðvegum, er
liggja óravegi inn í landið eða eftir
Kyrrahafsströndinni frá Vancouver
langt suður í Mexico. Satt að segja
fanst mér þessar tegundir vegagerða
einhver stórkostlegustu mannvirkin,
sem ég sá vestan hafs. Steinsteypt-
ir vegir, líkt og stéttin hjá honum
Ragnari, alla leið eins og frá Akur-
eyri til Rómaborgar. Fjöldi fólks
getur nú í bifreiðum þotið miklu
fljótara landshornanna á milli en með
járnbrautarvögnum og ræður sjálft
ferð sinni. Horfurnar eru þær, að
saga járnbrauta geti þá og þegar
verið úti.
Seattle stendur á nokkrum hæðum
og milli þeirra, kringum vötnin, sem
ég áður gat um. Borgarstæðið er
fagurt í sjálfu sér, auk hins glæsilega
útsýnis tii allra hliða. Hæðirnar eru
úr Ieirkendum jarðvegi, sem má leysa
sundur með vatni. Þetta hafa bygg-
ingarfræðingar hagnýtt sér þannig,
að þeir hafa þvegið burtu stórar hóla
spildur, þar sem slíkt þótti betur
henta, til að fylla upp tjarnir og mýr.
! ar í útjöðrum borgarinnar. Alt með
vatnsveitu borgarinnar. — Eg sá slíka
landsléttun fara fram t vesturhverf.
inu. Digrar spýtandi vatnsæðar gus-
uðu upp jarðveginn og gerðu úr
•honum graut og velling, en velling-
urinn rann síðan þegjandi niður hlíð-
arnar eftir mörgum skolpræsum nið-
ur í dældirnar og þar settist leðjan
á botninn, en tært vatn fióði út yfir
flóðgarðana til sjávar. Svipaða að.
ferð munum við nota hér á Akureyri
þegar garðurinn kemur yfir leiruna
eins og Frimann og fleiri vilja. Verð.
ur þá vatn úr Glerá látið bleyta í öll-
um höfðanum, svo að hann verði að
einni ljómandi grámórauðri leirdrullu
er rennni í stríðum straumi fossandi
fram á Leiru, en að vísu þó skiljandi
eftir bæði jarðeplagarðana óskemda
og túnin, ýmist tiggjandi á jafnsléttu
eða í hæfilegunt halla.
Til að eyða tímanum sat ég oft við
lestur og skriftir á bókasöfnunum.
Þau voru tvö. Annað minna, nálægt
þar sem ég bjó; eitt af Carnegiesöfn-
unum, sem finna má í flestum stór.
bæjum vestra. Snoturt en ekki marg-
brotið að innihaldi. Hitt afarstórt og
myndarlegt eins og öll almennings.
bókasöfn amerísku stórbæjanna, en|
þangað var hálftíma akstur með spor
vagni. Þar var séstakur lestrarsalur
fyrir dagblaðalestur og ofbauð mér
sú óhemja af pappír og prentuðu
pjatti og slúðri á degi hverjum viðs.
vegar um álfuna. Og þetta er aðal-
sálarfóðrið miljónanna, en einkum
skopmyndablöðin. I öðrum lestrar-
sal voru tímarit og í þriðja barna.
bækur og fult var þar af krökkum að
skoða myndir og lesa æfintýri. En i
fjórða lestrarsalnum mátti lesa alls-
konar bækur og þar undi ég mér vel.
Var þar fátt sem truflaði nema þó
helst það, hvað mér var starsýnt á
ungan mann, mjög viðrinislega ein.
kennilegan, magran en ►ueinSeysis.
legan, ljóshærðan og með svo mik-
ið hár, að það hékk langt niður á
herðar, en það var illa greitt, með
flækjukleprum og maðurinn yfirleitt
rytjulegur eða flókatryppislegur.
Hann sat þarna daglega, snuðrandi
í ótal skruddum, eins og .hann ætlaði
að innprenta sér alt prentmál ver-
aldar. Hefir hann liklega ákveðið
að láta hárið vaxa meðan nokkuð
væri til ólesið af skruddum. — Frið-
ur veri með honum og fjarri sé mér
að amast nokkuð við þessum manni.
Hver veit nema hann sé stjarnan i
vestri!
Lestrarsalurinn var vel sóttur • og
gátu þar setið nokkur hundruð
manna. Þótti mér það góður hóp-
ur, þegar allir voru sestir, en seinna
sá ég þó enn rýmri lestrarsal bæði i
Chicago og New York, því þeir gátu
rúmiað sitt þúsundið hvor. I kjallara.
sal bókasafnsins, þar er fá mátti hand
laugar á undan og eftir lestri, sá ég i
I fyrsta skifti rafmagnis-blástursipél
I eða púara. Það er mesta veltiþing
I og er mjög farið að tíðkast vestra.
! Þessi púari kemur i stað handþurku.
| Þegar stigið er á fótaskemil fer eir-
kjaftur á veggnum að blása með all-
' miklum hvin. Maður heldur þá hönd.
unum framan við þenna opna kjaft
eins og til að orna sér við eld. Þvi þó
gustuiinn sé kaldur fyrst, verður
hann brátt ylvolgur og þægilegri en
nokkur þeyvindur. Mér þótti svo
gaman að þessu, að ég þvoði mér
miklu oftar en ég þurfti og óskaði
að sama áhald væri komið í sam-
komuhúsið á Akureyri undir tröpp.
unni. ásamt fleirum þrifnaðarumbót-
um þar.
Frh.
GUÐMUNDUR MAGNÚSS0N,
prófessor.
Þó mentagyðjur til vega vísi
og von og þrá upp úr fölskva rísi,
að jörðu hneigist hver agnar-ögn;
til andófs duga nein réttargögn.
Þó fljúgi andinn til fjallsins háa
og fari á gandi um loftið bláa:
í barminn sinn lætur þungbrýn þögn,
á þremi allsherjar- lífsins mögn.
Þann úrvals manninn, sem upp úr gnæfði,og
og æ að dagsetri markið hæfði,
nú lagði. hún inn’í lægsta bæ
í legurúm undir þela og snæ.
Svo vitran, hálærðan virktamann
og vamma allslausan hvergi fann,
því undir tómlætis yfirborði
var ylur djúprænn og kostaforði.
í ætt við jarðhita laugalanda,
sem lífi þjónar til beggja handa
og vetri bægir frá vermireit,
þó veðra fjölkyngi þjaki sveit.
í fasi þurlegur, fár í sinni
var fyrirmaður, er göfgi sinni
með aldri hækkandi á vöxtu vék,
er veifiskati að glingri lék.
Hann greip á kýlum þess aldaranda
sem óð á bægslum og vá til landa
og lýðskrum flytur á lægstu storð
og leggur handvolkuð spil á borð.
Og lýðinn matar á lægsta gróðri
og loga kveikir í berurjóðri
og moldryk skapar, og framsókn flær,
sem fyrirmensku er hugum-kær.
Með kyrð og lagni í þagnarþeyi
hann þrándi ódælum ruddi úr vegi-
við sótt og dauða er elti ól
óg ýtti dal móti regin-hól.
Hann sat með alúð hjá sóttarbeði
og sjúkra vandkvæðum fram úr réði,
á meðan léttúðin lék og hló
lestir fengu sér nýja skó.
Hve marga óþurft úr holdi og ham
’inn hepni snillingur burtu nam!
í kerfi bandvefja taugar tætti
og trefjur líffæra saman bætti.
Inn tigna mæring var gott að gista,
er goðorð starfrækti speki og lista,
sem átti skygni um úrvals lönd,
frá efstu hæðum og lægstu strönd.
Það gælum óvana göfugmenni
bar gullhlað vísinda á háu enni.
Og brjóstvörn hans, eitt ’ið bezta þing-
var bersögl hreinskilni, fim og slyng.
í kringum lækninn við sóttarsæng
er sagt að blakaði dúfa væng *—
svo hreint var umhverfis heillamanninn
og heilnæm angan um sjúkra ranninn.
Ef rakna draumar og rætast vel,
mun ráðdeild læknisins þjappa að Hel;
því fé sitt lagði til höfuðs henni.
Til hvílu, í guðs friði, íturmenni!
Guðmundur Friðjónsson.
i.
Samvinnuhreyfing-
in í Frakklandi.
I.
Um 1866 voru geröar hinar fyrstu
tilraunir í Frakklandi til þess aS
mynda samvinnufélög, en þaö var
ekki fyr en áriö 1885 að samv.félög
komust þar fyrst á fót. Um þessar
mundir voru uppi í Suöur-Frakk-
landi, aöalsmaöur nokkur aö nafni
Boyne og jafnaöarmaðurinn Aug.
uste Fabre. Þrátt fyrir ósamstæö-
ar skoðanir í trúarbrögðum og stjórn
málum, tóku þessir tveir menn ráö sín
saman og mynduöu fyrsta samv.fé-
lagið í Frakklandi í borginni Nimes,
og fengu sér til aðstoðar ungan hag.
fræÖing við háskólann í Montpellier.
Þessi ungi hagfræðingur var ráöu-
nautur þeirra og Ieiðbeindi þeim á
ýmsan hátt.
Þaö hefir gengið svo til i Frakk-
landi sem annarsstaðar, aö samvinnu.
hreyfingin hefir átt þar erfitt upp-
dráttar í byrjun. En þar sem víðar,
vaknar smámsaman áhugi meðal al-
mennings, og mönnum verður þaö
ljóst, aö félagsskapur er nauðsynleg.
ur, og einkum sá félagsskapur, er
miðar aö því, aö byggja upp fjár-
hagslegt sjálfstæöi sem flestra í
þjóðfélaginu.
Þaö er löngu siðan viöurkent, aö
samv.félagsskapurinn, sé rétt til hans
stofnað, sé greiðasta leiöin aö fjár-
hagslegu sjálfstæöi einstaklinga þjóö.
félagsins, því aö hann geti náö til
flestra, án þess að raska þurfi nú-
verandi þjóöskipulagi. Skoðun þessi
kemur meöal annars í ljós í ritgerð
einni i timaritinu The Baltic-Scandi.
navian Trade Review eftir franska
rithöfundinn, prófessor Gide.
Hann er einn þeirra manna, er lát—
iö hefir sig félagsmál miklu skifta í
landi sinu, og frætt almenning um
nauðsyn félagsskapar. Ekki allfáar
ritgerðir hans um félagsmál hafa
birtst í tímaritum og samvinnublöð-
um Norðurlanda. Hann hefir á svip. i
aöan hátt unnið að útbreiðslu sam-
vinnunnar í landi sínu, sem Severin
Jörgensen hefir gert það í Dan.
mörku, Robert Owen í Bretlandi,
Dehli f Finnlandi og H. Haufmann
í Þýzkalandi. Próf. Gide hefir gert
meira fyrir samv. en títt er um
menn i hans stööu. Hiann er al-
þjóða-samv.maður og talar því oft
fyrir munn miljóna manna víðsveg-
ar um heim. Hann hefir setið sem
fulltrúi Frakka á mörgum alþjóða
sambandsfundum samv.manna og æ.
tíö mikiö kveöiö að honum. Próf.
Gide skoöar samv.stefnuna sem hlut-
lausa stefnu, er ekkert eigi skylt viö
jafnaðarstefnuna. Qh) fhann se^ir,
aö sú hafi verið skoöun manna i
Frakklandi fyr á tímum, að samv.
hreyfingin væri stefna jafnaöar.
I manna, en nú sé sú skoðun að hverfa.
(Framh. á 8. bls.)
f
f

KOL! - - KOL!
HREINASTA og BEZTA TEGUND KOLA.
BæSi til HEIMANOTKUNAR og fyrir STÓRHÝSI.
Allur flutningur meS BIFREIÐ-
Empire Coal Co. Limited
Sími: N 6357—6358 603 Electric Ry. Bldg.
?
?
f
❖
SKEMTIFERDIR 15, Maí til 50, Sept. Gilda til heimferðar tll 51, Oktober 1925,
AUSTUR CANADA KerWnu tll \untur-('annda er hægt afi fnrn bæ®l mett JArnbraut ok meS JArnbraut «»• nklpum. SJAIÐ MINAKI ONTARIO HALENDIÐ XIAGARAFOSSINX ÍOOO KTJARNAK KYRRAHAFSSTRÖND Kyblb fAeinum diÍKum 1 JASPER NATIONAL PARK Skemtanlr: Golf, IlflkeyrMla, FjnllKöimur, Skúg- giingur, IIAtaferblr, Uöb, Teunlm DanM JASPER PARK LODGE TIL. GISTINGAR
ST. LAAVREXCE STRANDAPYLKIN ÞRÍHYRNINGSFERÐIN Bezta jámbrauta og sjóleið í álfunni. Járn- brautarferð vestur frá Mt. Robson Park til Prince Rupert. Aukaferðir til Alaska ef óskað er. Suður til Vancouver 550 milur á indælis haf- skipum. Þriðja hliðin á þrihyrningnum er í norð- ur eftir .Fraser og Thompson dölunum og til Jasper National Park.
Skipaleiðin á vötnunum frá Port Arthur, Fort William og Duluth er með þeim skemtilegustu sem til eru. Hin sóru skip (E.S. "Noronic”, “Hamonic”, “Huronic) Northern Navigation félagsins eru notuð á vötnunum í leiðinni, sem kallast panadian National vatna og járnbrautar. leiðin til Austur-Canada.
Stftlft Jf t t AI,nr upplýMtuKar fúnleKa irefnar af öllum umboÖNmiinnum CANADIAN NATI0NAL RAILWAYS