Heimskringla - 24.06.1925, Blaðsíða 3

* WINNIPEG 24. JÚNÍ, 1925
HEIMSKRINGLA
S. BLAÐStÐA
ROYAL
YEAST
CAKES
GERIR
AFBRAGÐS
HEIMATIL-
BÚIÐ
BRAUÐ.
í 1*®;
11
vr
m
fm
ms?.
Hvar sem litiö var, mætti auganu
blá-dökkur skógur, sem bar við loft
í sjóndeildarhringnum; alt var jafnt
í fjarskanum, ekkert ööru hærra.
Næst okkur skutust yztu skerin hjá
með furðulegum flýti, og skein á
rauðleitar, rennisléttar og bungu-
vaxnar kla,ppirnar undir misjafnlega
stórum greni- og furulundum, sem
hnipruðu sig þarna döggvotir á
skerjunum eins og skipbrotsmenn,
haldandi sér dauðahaldi í glufur og
sprungur granítklappanna. Þessi sker
eiga ekki annað sameiginlegt okkar
islenzku skerjum en nafnið. Okkar
eru svört af elli og sundurflakandi t
sárum og örum, fengnum í orrustunni
við Ægi karl, en þessi eru, eins og
áður sagði eg, sléttskafin og skygð
eins og jökullinn skildi við þau fyrir
þúsundum ára. Veldur þar um bæði
harka og seigla bergsins og minni
máttur sjávarins í innsævinu.
Bráðum bryddj á bygð mikilli og
borgarturnum frarn undan, og innan
skamms sigldum við inn i sundin hjá
Sveaborg og skriðttm inn á hö^n
Helsingfors, þar sem “Oihonna ’
tæmdist að fólki. og eg með öðrum ók
sem leið lá upp í ókunna bæinn.
Til marks um vinsældir S. J. sem
prests er það, að margir hvöttu hann
til þess að stofna fríkirkju. En hann
neitaði; heilsan var biluð, og hann
jtreyttur á að biða ósigur fyrir eigin.
gjörnu ódrenglyndi.
Margir í sóknum hans báðu hann,
•eftir að hann var sviftur embætti, að
halda likræður yfir látnum ástvin-
itm. Fanst hænn fara mýkri mund-
«m um sár sorgarinnar en hinir, sem
þá voru lögskipaðir. En hann neitaði
jafnan. Vildi ekki hæða vængina
með að flögra eftir að af þeim var
stýft.
“Góð er hún Grund að sjá, guð veit
ftver hana á.” — Mun hún hafa ver-
íð aðalatriðið í þessu máli, þó að hún
væri hvergi nefnd, en annað borið
•fyrir.
En tim hana má segja, síðan því
máli lattk, það sama og Stephan G.
Stephansson kveður um Tyrfing:
■“Henni liggja álög á, eign hennar
veldur meinum.”
Virðist þetta hafa ræzt. eftir
fregnum að dæma úr Eyjafirði á
seinni árum.
Fyrir 39 árum stðan ‘flutti ekk*ja
sr. S. J. vestur um haf tneð 6 sonurn
og einni dóttur. Ættbálkur þessi er
orðinn fjölmennur nú og ber allttr
ttafn sr. Sigurgeirs sem ættarnafn í
foeinan karllegg. Ættbálkur þessi hef-
ir einkent sig með fjölhæfni og list-
fengi á ýmsum sviðum.
Það er útlit fyrir, að hvorki B.
Gröndal né tengdasyni hans hafi dott
ig í hug, þegar þeir hleyptu af stokk-
unum dómi sínum um sr. S. J., að
með honum væru þeir að vekja hrygð
og gremju hjá fjölda fólks, sem ber
tnafn þessa manns, i annari heims-
álfu. '
Ekkja sr. S. J. lifir enn í hárri
elli (87 ára). Þegar hún las lýsingu
Gröndals á eiginmanni sínum, dánum
fyrir 38 árttm, varð henni þungt fyr-
ir brjósti, en hún sagði aðeins: Þetta
er enginn guðsdómur”.
“Dæmið ekki, svo þér verðið ekki
dæmdir,” sagði meistarinn forðttm.
Yfir höfði þess, sem dæmir bróður
sinn ranglega, hangir dómur eins og
sverð.
Sá dómur er guffsdómur.
Magnús E. Anderson,
Eyfirðingur.
II. Myndir frá Helsingfors. —
Heísingfors liggur á ásóttum og
krangalegum tanga, sem liggur suður
úr Nýlandi (lén í Finnlandi) hér um
bil miðja vega við Kirjálabotn.
, Upphaf bæjarins er að rekja til
þess, er Gústaf konungur Vasa ttm
1550 lét gera kattpang við Vandárós
inst í víkurkrikanum austan við tang-
ann og dregur bærinn nafn af fossi
litlum í þeirri á (Helsingefors eftir
sókninni sem heitir Helsinga socken)
Var ætlunin að efla stað þenna til
þess að hann drægi undir sig hina
arðvænlegtt verzlun við Russland
En þrátt fyrir margvíslegar ívilnan.
ir vildi bærinn ekki þrífast, því var
hann ca. 100 árttm síðar fluttur út
á tangann austanverðan, þar sent nú
stendur hannn, fast við tvær ágætar
hafnir (Norra og Södra hamnen
beggja vegna vi& Skatudden, lítinn
odda, er gengur suðaustan úr tangan-
um). Nú þótt legan væri miklu betri
óx bærinn þó lítt eða ekki um langan
aldur og ollu þvi meðal annars elds-
voðar, landfarssóttir og ófriður, er
hvað eftir annað hnekti viðgangi
hans. T. d. má nefna, að 1710 var
fólksfjöldinn 1800, en 1800 aðeins
2500. Á ófriðartímunum (1740—42)
gerðu Svíar vígi til varnar gegn
Rússum á eyjum nokkrum er liggja
framundan tanganum og nefndu
Sveaborg. Þetta vígi gáfu Svíar upp
í ófriðnum við Rússa 1808, svo sem
Rúneberg vrkir, og hrestu Rússar
það við og vígbjuggu rammlega, en
sjálfur bærinn brann þá til kaldra
kola. Enn er það aðalvörn Helsing-
fors á sjávarsíðuna, og fá menn ekki
um að ganga nema með sérstöku
leyfi. — Með veldi Rússa í Finnlandi
byrjar uppgangur Helsingfors. Áð-
ur var Abo höfuðstaður landsins, og
hafði verið svo um langan aldur. En
Rússum þótti sá staður helzti sænsk-
ur, og var Helsingfors því með keis.
aralegu bréfi (manifest) 27. marz
1812, gerður að höfuðstað stjórnar-
innar 1828 eftir brunann i Abo, og
háskólinn fluttur til Helsingfors, er
varð þannig á allan hátt menningar.
miðstöð landsins. Fáeinar tölur
sýna bezt, hver áhrif það hafði á við-
gang bæjarins:
1830 voru íbúar ..
1850 .... ........
1870 ............
1900 .............
1910 ............
1924 ............
. 12,000
20,000
32.000
. 93.000
140.000
210,000
stytta sú gerg af W. Rúneberg, syni
skáldsins, er var á sinni tíð fremstur
myndhöggvari Finnlands og minnir á
Thorvaldsen, enda hafði hann numið
í Kaupmannahöfn. Hann hefir og
gert styttu þá af föður sínum, er eg
mun minnast á síðar. Hús þau, er
Engel hefir gert, eru í “renaissance.
stíl”, mikilleit en nokkuð þunglama-
leg á svip. — Senatstorgið liggur t
hjarta gamla bæjarins. Sunnan við
það liggur ein fínasta og fjörfarnasta
gata bæjarins: Alexandergatan, í
austur og vestur. Þar hafa fremstu
verzlunarhúsin og bankarnir bæki.
stöð sína í skrautlegum stórhýsum.
Aðrar merkastar götur í þessum
hluta bæjarins eru Norra og Södra
Esplanadgatan, sem liggja jafnhliða
Alexandersgötunni sín hvortt megin
við Esplanaden, sem er allbreið flöt
með breiðum gangstígum milli
trjánna, sem plöntuð eru í röðum
meðfram götunum. Á miðri Esplan-
aden er stytta Rúnebergs, sú er eg
gat áður (reist 1885), stendur Finn-
land í konulíki við fótstallinn og
heldur á rollu mikilli, þar sem á eru
ritaðar þjóðsögttr Finna: “Vaart
land”. I vesturendanum á Esplanad-
en stendur sænska leikhúsið, en milli
austurendans og hafnarinnar er eitt
stærsta torg Helsingfors: Sölutorgið.
Þangað , drifur á hverjum morgnt
múgur karla og kerlinga með vöru
sína: kjöt, fisk, kálmeti, ávexti og
jafnvel nýja greni., furu- og viði
vendi úr skóginttm. Esplanaden
(stytt Espen), er álíka mikilvæg unga
fólkinu í Helsingfors og Austurvöll-
ur er Reykvíkingum, enda er þaðan
skamt á fínustu kafifhús og bíó borg-
arinnar.
Suðvestan við Södra hamnen rís
þverhnýptur graníthamar upp frá
hafnargötunni. Þessi höfði heitir
Observatorie-berget, eftir stjörnu-
turni þeim, er þar hefiif verið reistur.
Annars er höfðinn óbygður, en plant-
aðttr trjám af ýmsu tæi. Fremst af
hamrinum er fögur útsýn yfir syrði
höfnina fulla af hólmum, og Svea-
borg Iengst til suðurs, en til norðurs
er Skatudden, þar gnæfir rússneska
dómkirkjan með hinum gullnu lauk-
um sínum og grágræna þaki, sem
stingur vél í stúf við rauða tigul-
steinsmúrana. Nærri beint á móti
ris Nikolai.kirkjan, og lítið eitt á
vinstri hönd hinn voldugi granit-
stöpull Berghells-kirkju. Ber þó
minna á hönum, af því að hann er
svo fjarri. Liggur Unions-gatan
óslitin og þráðbein milli hans og Ob-
servatorie-berget'; er það lengsta gat-
an í gamla bænum. Liggur hún á
breiðum steinboga þvert yfir Kaisan.
iemiviken, sem skerst úr nyrðri höfn
inni vestur í tangann.
I miðjum bænum hér um bil stend-
ur járnbrautarstöðin við torg mikið
er nefnt er eftir henni. Við það torg
stendur og finska leikhusið. Eru
bæði þessi stórhýsi gerð í einkenm-
lega þjóðlegum stíl, sem þroskast
hefir á síðari árum og sett hefir svip
á fjölda stærri og smærri bygginga í
Helsingfors. Hin stóru bogadregnu
eða oddbogalöguðu, klunnalegu port
minna á vígi og kastala frá miðöld-
unum. Veggirnir eru hlaðmr af
stórum, lítt tilhöggnum granítbjorg-
um og stinga hvítir, sléttir glugga-
karmarnir vel i stúf við þessa gra-
serki. Bustir eru oft skarphvrndar
og minna á gotnesku skemmubustirn.
ar á íslenzku bæjunum. Aftur á móti
| eru turnarnir oft ærið snubbóttir. Af
öðrum húsum í þessum stíl má nefna
Berghells-kirkju, hús nýlenzku stú-
dentadeildarinnar (Nylands nation)
og finska þjóðminjasafnið (Finska
Nationalmuseum).
Eg skal eigi dvelja við að lýsa
öðrum bæjarhlutum Helsingfors, svo
sem bygðinni vestan á nesinu og
norðan við Kaisaniemi og Tölovík-
ina. Það eru yngri hlutar bæjarins
og ekki fullbygðir í úthverfunum.
Skal þess þó getið. að vestan undir
tanganum er þriðja skipalægi Hf.
Sandvikshamnen og leggjast þar
helzt vöruflutningaskip, eins og í
Norra liamnen austan við tangann.
Södra hamnen er aftur á móti fyrst
og fremst lægi farþegaskipa, en þó
eru og stórmikil vöruhús við höfn-
ina á Skatudden.
Af förgum stöðum innan og utan
við bæinn er fyrst að telja skemti-
garðana (parks) í bænum, og hefi eg
þegar talað um Observatorie-berget.
Syðst á tanganum fram við sjóinn
liggur Brumsparken. Ge^a menn
gengið þar eftir breiðum trjágöng-
um eða mjóum stígum, á sléttum böl-
uni eða hálum granítklöppum. I
suðurhluta garðsins er bygð nokkur
af höfðingjum eður auðkýfingum
bæjarins; hefir einn þeirra látið gera
sér þar höll af marmara, og er það
hús einstakt i sinni röð í Helsing-
fors. — Sunnan við Kaisaniemivík-
ina er Kaisaniemi.parken. Þar er
Botanisk tregaard með baðstofum
| (drivhus) fyrir suðrænan gróður og
I bústað prófessorsins í grasafræði. —
| Norðan við Tölo-víkina er og fagur
j trjágarður (Tölo.parken). Þar var
I áðttr dýragarður og ber staðurinn
enn nafnið Djurgaarden, en nú hafa
dýrin verið flutt fram í ey eina aust-
an við Helsingfors, er heitir Hög-
holmen; er það fallegur, skógi vax-
inn hár klapparhólmi. Þaðan er
fögur útsýn á land upp og til bæjar-
ins. — Norðvestur frá Helsingfors
liggur ey ein * er Fölisön heitir, og
ekki lengra frá landi en svo, að brú
hefir verið bygð yfir sundið. Þar
hefir verið sett þjóðminjasafn á
eynni, og er merkilegt að sjá. Þar
gefur að líta bóndabæi úr ýmsum
héruðum Finnlands, alt frá kotum
Lappanna i norðri til bjálkahúsa
Kirjála í suðaustri. Þar er timbur-
krikja gömul (frá 16. öld) með öll-,
um búnaði í bókuln, skrúða, myndum
og messugöngum. Kirkjubátur er
þar i nausti, Iangur og rennilegur með
30 árar á borð. Þessir kirkjubátar
voru áður mjög algengir og tíðkast!
enn viða, áttu heil þorp þá i félagi. j
Var tiðum kappróður á sunnudögum j
í kirkjuferðum milli kirkjubátanna,
eins og títt er heima að reyna gæð- j
ingana á slíkum förum. Smurðu |
nienn þá bátana neðan i eggjahvítu
svo að þeir yrðu hálli í vatninu.
Margt er fleira merkilegt að sjá á
Fölisön, sem of langt yrði hér upp
að telja.
NAFNSPJOLD
PROF. SCOTT, N-8706.
Nýkomlnn frft New York,
nýjnntn valsa, fox trot, o. a.
frv. KenHluakei’S kostar $5.
200 Portage Avenue.
(Uppl yflr Lyceum).
HEALTH RESTORED
Lœknlngar án lyfji
Dr- S. O. Simpson N.D., D O. D,0,
Chronic Diseases
Phone: N 7208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Blds.
Skrtfstofusími: A 3874.
Stundar sérstaklega luncnaajdk-
d4ma.
Br aS flnna & skrlfstofu kl. 1-—13
f h. o( 2—6 s. k.
HeÍEiUlt: 46 Allowajr Iro.
Talslmt: Sb. 31811.
Dr. B-IH. OLSON
216-220 Medical Arts Bld*.
Cor. Graham and Kennsdy St.
Phone: A-7067
VlStalsttmt: 11—12 o« 1—8.30
Helmlll: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
TH. JOHNSON,
Ormakari og Gullami&uf
Selur giftlngaleyflsbráL
Osrstakt athycll vettt pöntununs
o* vlOgJörtJum útan af landl.
364 M&in St Phono A 4MT
DR. A. HLONDAL
81S Somerset Bldgr.
Talsímt N 6410
Stundar sérstaklegra kvensjúk-
dóma og barna-sjúkdóma. Aö hltta
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Helmlli: 806 Vlctor St.—Síml A 8100
Dubois Limited
EINA ISLENSKA LITUNAR-
HÚSIÐ I BÆNUM.
Sími A 3763—276 Hargrav*
Alt verk fljdtt og vei að hendi
leyst. Pöntunum utan uf landi
sérstakur gaumur. gefinn. Eini
staðurinn í bænum sem litar og
hreinsar hattfjaðrir.
Eigendur:
A. Goodman
R. Swanaon
Dubois Llmited.
~ r
TALSIMI: A 1834
Dr. J. OLSON
Tanntæknlr
Cor. Graham and Kennedy St.
216 Medlcal Arts Btd*.
Heimastml: B 4894
WINNIPEG. MAN.
lis
Talalaslt II
DR. J. G. SNIDAL
f ANNLIEKNIE
•14 Somaraet Blaek
Portact Ave. WINNIM
EF X>IG VANTAR FUÓTANN OG
GÓÐANN FLUTNING, SIMAÐU
N 9532
P. SOLVASON
SS9 Wellington Avo.
DR. J. STEFÁNSSON
210 HBDtCAL ART9 BLML
Hornl Kennedy 03 Graham.
Stundar eli(lla(u auama-, eyruu-,
uef- o( kverka-aJOkdduam.
V» Utta tr* kL 11 tU 11 t k
•( kl. 8 tl ft e* h.
Talatml A 8521.
Hetaili :i.N Rlver Ave. P
ARN I G. EGERTSSON
íslenskur lögfrœffingur,
hefir heimild til þess að flytja mál
bæði í Manitoba og Saskaichewan.
Skriístofa: WYNYARD, SASK.
DR. C H. VROMAN
Tannlœknir
Tennur yðar dregnar eða Iag-
aðar án allra kvala-
Taloími A 4171
505 Boyd Bldg. Winnipeg
(Frh. á 7. bls.)
FOR SERVICE
gllALITY
and
LOW PRICES
lightning
ð REPAIR
32S B
Harisrave St.
PHONE: N »704
W. i. Lindal J. H. Lind«'
B. Slefánsson
Islenzkir iögfraeSmgar
708—709 Great West
Permanent Building
356 MAJN STK.
Talmmi A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur aB
Lundar, Riverton, Girnli og Piney og
eru þar að hitta á eftirfylgjandi
tímum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: Fyrsta fimtudag í hverj-
un? mánuSL
Gimli: Fyrsta MitJvikudag hvers
mánaðar.
Piney: Þriðja föstuJug í mánuBi
hverjum.
J. J. SWANSON & CO.
Taítími A 6340.
611 Paris Building.
Eldsíby r gð a ru mboð smats
Selja og annast fasteignir,
vega peningalán o. a írv.
Phonet A4462. — 675-7 Sargeat Are.
Electric Repair
Shop
ð. SIGURÐSSBN, RaSamutlur.
Rafmagns.áhöld til sölu og við þau
gert. Tinsmíði. Furnace-aðgerðir.
Pistlar frá Finnlandi.
Eftir mag. Stefán Einarsson.
I. Fyrsta sjón. — Mánudagsmorg-
nninn 15. sept. í haust var farþegabát
urinn “Oihonna”, sem gengur viku.
lega milli Helsingfors og Kaupmanna
hafnar, kominn inn i Kirjálabotn
JFinska viken) og skreið drjúgum
inn með strönd Finnlands. Veður var
•eigi gott, þvi hellirigning var a, svo
að ófæra hin mesta var að standa á
þiljum uppi. Þó slotaði brátt, og gaf
þá að líta ströndina, eða réttara sagt
skerjagarðinn, er lykur ströndina.
Þar af 30% sænskir og 65% finskir
Finnlendingar.
Helsingfors á litlar eða engar
menjar frá því fyrir brunann 1808.
Bærinn reis úr öskunni með beinum
breiðum götum og réttum hornum,
eins og tízka var í þann tíð. Hét sá
T. A. Ehrenström, er ságði fyrir um
byggingitna, en C. L. Engei hét bygg..
ingameistari sá er gerði fyrstu stór-
hýsin: fyrir landsstjórann, senatið og
háskólann. Standa hús þessi í hvirf-
ingu í kringum Senatstorgið og við
norðurhlið þess rís Nicolai-kirkjan
og ber hátt mjög, því hún er bygð á
hæð og liggja viða tröppur af torg-
inu upp að hliðum hennar. Síðar
miklu (1894) var á miðju Senats-
torginu reist stytta af Alexander II.
og standa táknmyndirnar Lex, Lux,
Pax og Labor við fótstallinn. Er
| CAS OG RAFWIACN odvrt |
<£► ■' ♦!►
I
I
*
f
♦♦♦
f
l
ÓKEYPIS INNLEIÐING Á GASI f HÚS YÐAR.
Við höfum ágætt úrval af gaseldavélum, sero við
ábyrgjumst að þér verðið ánægðir með.
GefiS auga sýningu okkar á Gas-Vatnshitunar.
tækjum og öSru.
Winnipeg Electric Co.
ELECTRIC RAILWAY CHAMBERS (fyrsta gólfi.) •
T
f
f
♦>
Stefán Sölvason
Teacher oí Piano
Ste. 17 Emily Apts.
Emily St. Winnipeg.
KING GE0RGE H0TEL
Eina íslenzka hótelií í
(Á homi King og Alexander).
Tk. BjanaMH '
RiðsauðtiT
DA/NTRY’S DRUG
STORE
Meðala sérfræSingw.
‘VörugaeSi og fljót afgreiSsla"
eru einkunnarorð vor.
Horni Sargent og Lipton.
Phone: Sherb. 1166,
BCTRI GLERATJGTJ GEFA
SKARPARI SJÓN
f
f
f
f
♦!♦
♦♦♦
MRS. SWAINSON
. 627 Sargent Avt.
hefir ávalt fyrirliggjandi úrvaW-
birgSir af nýtízku kvenhöttum.
Hún er eina íslenzka konan seaa
slfka verxlun rekur 1 W1hh1p«s.
Islendingar, íátiS Mrs. Swain-
son njóta vlSskifta ySar.
+++❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖❖
AugnVaikaar.
904 KNDERTON BTJZLDZNO
Portaye ano Hujmt — A 6645
A. S. BARDAL
s.lwr llkklstur og snnut uns *t-
fsrlr. Allur dlbúnaSur sá bsstl
Ennfrsmur setur h&nn allskonar
mlnnlsvarhs o ( l.yst.lna._I_I
848 SHERBROOKB ST.
Pkos.i N 6607 WINNIPM