Heimskringla - 09.09.1925, Blaðsíða 1

VER-ÐLAUN GEFIN FYKIR
COUPONS OG UMBCÐIR
royau,
CROWN
— SenðitS eftir vertSlista. til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.^
654 Main Street Winnipeg.
VERÐLAtY CEFIX FYHIK
COUPONS OG IMDCUIH
ROYAU,
CROWN
— SendiC eftir verTSllsta til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.
654 Main Street Winnipegr. *
XXXIX. ÁRGANGUR.
WENXIPBG, MAXITOBA, JUÐVIKUDAGINN 9. SEPTEMBER, 1925
NÚMER 50
[CANADA |
Svo sont getiS var til í síöustu
Heimskringlu, hefir King forsætis-
ráöherra beöiö Byng lávarö og land-
stjóra aö leysa upp þingiö og efna
til nýrra kosninga. Eiga kosningar
aö fara fram 29. október. Útnefn-
ingar veröa gerðar 22 október, nema
þ»ar sem kjördæmi eru geySi víöáttu-
mikil. Þar veröur útnefnt 15 okt.
Mr. King hélt kosningaræð|t aö
Kichmond Hill. Auglýsti hann þar
■þá stefnuskrá, er hann vildi fylgja
til kosninga. Aöalmálefni kvaö hann
f jögur : Samgöngu- og flutningamál;
fólksflutninga; tollmál og endurbæt-
ur á öldungaráöinu. —
Canada riöur lífiö á þvi, að fram-
úr þessum vandamálum öllum sé fáö-
íö, svo viðunanlegt sé, sérstaklega er
um Vesturfylkin er aö ræöa. Mr.
King mun hafa haft þau öll á stefnu-
skrá sínni 1921, en ekkí hefir orðið
mikið úr framkvæmdum.
\
I sambandi vjð kosningarnar hefir
King forsætisráðherra endurbætt
ráöuneyti sitt fyrir síðustu sennuna.
Fjármálaráöherrann, Fielding, fær
nú lausn í náö, eftir fimtíu ára starf
í þarfir landsins, óg við embætti harts
tekur auövitaö Hon. J. A. Robb, sem
hefir gegnt því aö mestu eða öllu
leyti nú undanfarið. G. N. Gordon,
vara-þingforseti, verður innflytjenda
ráöherra. G. H. Boivin, frá -Shef-
ford,' Quebec, þingm. frá 1911, jafn-
vígur á bæöi málin, veröur tollmála-
ráöherra, í staö Hon. Jaques Bureau,
sem tekur sæti í öldungaráöinu. Hon.
Lucien Cannon, frá Quebec, tekur
við ríkislögmannsembættinu, sem Mr.
McMurray, frá Winnipeg, lét laust,
en Mr. Cannon er ekki tekinn í
ráöuenytiö. Hafa fregnir gengiö um
þaö, aö ríkislögmannsembættið myndi
framvegis eiga aö heyra undir dóms-
málaráðuneytið, og má vera aö
þetta sé byrjunin aö þeirri viturlegtt
íáðstöfun. Hion. H. B. Giverin, sem
tekinn var í ráöuneytiö, án umdæm-
is (portofolio), í fyrra, dregur sig
nú í hlé. Hon. Charles Murphy,
póstmálaráðherra, og Hon. Dr. Be-
land, ráðherra fyrir aðstoöardeildum
hermanna (Soldiers Civil Re-
eStablishment) taka sæti í öldunga-
róöinu, en halda þó umdæmum sínum.
Enn er eftir aö tilnefna nokkra öld-
ungaráðsmenn, og veröa ekki aörir
tilnefndir, samkvæmt ræöu Mr.
Kings, en þeir sem lofa aö vera meö
bieytingum á löggjöfinni um öld-
ungaráðið.
* ¥ ¥
Enginn af þessum mönnum er sér-
)ega nafnkunnur hér vestra, aö því
er séð verður, aö Mr. Robb undan-
skildum. G. H. Boivin er sagt aö
sé dugandi maöur. Einkennflegt er
aö tilnefna Mr. Gordon sem inn-
flytjendaráðherra, sé þaö rétt, sem
hermt er eftir honum úr ræöu í Tor-
onto: aö Canada hafi ekkert meö
fleira aökomufólk aö gera, fyr en
alt það, sem fyrir er, sé rækilega
brætt saman. Samkvæmt þeirri trú-
arjátningu, ætti ekki aö vera þörf
á manni í þaö embætti, er Mr. Gor-
don skipar, aö minsta kosti meðan
hann lifir. ,
Viö sambandskosningarnar síð-
ustu, 1921, hreptu liberalar 117 sæti,
bændaflokkurinn 64, conservatívár
50 og verkamenn og óháöir 4 sæti.
Þá voru þingsætin 235, en nú verða
þau 245. Liberailar ganga nú til
kosninga meö sama sætafjölda, con-
servatívar hafa einu sæti færra, en
bændaflokkurinn þremur færra.
Sunnudagskvöldið 6. þ. m. lézt
G. H. Bradbury öldungaráðsmaður
frá Manitoba, eftir langvarandi sjúk-
dóm. Hann var fæddur 1859 í Ont-
ario, og rak þar iön um hriö. Flutt-
ist síðan til Manitoba og varð ráös-
maður Northwest Lumber Company
í Selkirk óg Winnipeg. Hann var
kosinn til neöri deildar af conserva-
tívum í Selkirk 1908, og skipaði þann
sess unz hann var kosinn til öldunga-
ráösrns 1917. Hann fór til Frakk-
lands meö herdeild 1916, þó hann
væri langt af herskyldualdri, og fékk
þar hjartasjúkdóm þann, er dró hann
til dauða. Hann var vel þektur af
mörgvim Islendingum, og haföi al-
menningsorð á sér fyrir sérstaka aö-
gætni og nákvæmni í öllum störfum.
Frá Geneva er símaö 7. h- m., aö
*
Hlon. Raoul Dandurand, öldungaráös
maöur frá Canada, hafi verið kosinn
formaöur Alþjóöasamhandsins í
Geneva þann dag, er Painleve for-
sætisráöherra Frakklands fór frá,
meö 41 atkvæði gegn 5. Painleve
fagnaði eftirmanni sínum meö hinni
alþektu frönsku kurteisi; lofaði hann
fyrir viðtæka lagaþekkingu og stjórn
málavit.,. Kvaö hann sérlega vel
fara á því, að Canadamaður væri
formaöur þesshrar nirðulegu sam-
kundu, þvi engin " þjóö tæki meíra
tillit til þeirra, er væru í þjóðernis-
legum minnihluta, en Canada gerði.
Nú er um sinn lokiö pappírsmylnu-
þrætunni, og hafa þeir félagar Back-
us og Seaman, og öll þau sveitarfélög
er að baki þeirra stóöu, orðið aö lúta
í lægra haldi fyrir Ottawasfjórninni.
Fr vafalaust óhætt aö segja, að
stjórnin hefir ekki unniö sér óbland-
aðar vinsældir hér um slóöir, með
fra.mkomu sinni í þvi máli.
Á fimtudagsmorguninn í síöustu
vikti var byrjað aö grafa fyrir und-
irstööunni aö Hudson’s Bay bygg-
ingunni miklu, sem á að vera við
hið fyrirhugaöa Breiðstræti og kosta
$5,000,000. Samninga um alla bvgg-
ingu hefir H. B. félagiö gert viö
Carter-Halls-Adlinger félagið. en
nánar vita menn ekki iuu hana. Þó
er sagt aö part af bvggingunni muni
félagiö ætla að flytja í þegar seint
á næsta ári.
Eins og vanalegt er^ virðast allir
flokksforingjar harðánægöir og
handvissir um sigurinn, þegar kosn-
ingar eru óhjákvæmilegar. Eftir því
sem Mr. N. K. Boyd, leiðtogi Con-
servative Association fylkisins skýr-
ir frá, þykjast conservativar aldrei
hafa staðiö fastari fótum hér í Mani-
toba, en einmitt nú. Býöur sig mað-
ut fram af þeirra hendi í hverju
kjördæmi Winnipegborgar, og sömu-
leiðis í hverju kjördæmi fylkisins.
Kveður hann flokkinn svö vel sett-
an, að sumstaöar séu tveir eöá fleiri
ágætir tnenn, er til mála geti komið
að kjósa um fyrir flokksmenn þeirrat
Leiötogi bændaflokksins á þingi,
Mr. Robert Forke, er alveg jafn-
■bjartsýnn. Kveður hann bænda-
flokksmenn fjölmennari og öruggari
en nokkru sinni fyr. Þingmanns-
efni muni flokkurinn hafa á boðstól-
um í öllum kjördæmum Manitoba-
fylkis og líklega 2 til 3 í Winnipeg-
l>org. Komi þaö nokkuö undir horg-
arbúum sjálfum. Viö siöustu kosn-
ingar buðust menn af hendi bænda-
flokksins, 12 kjördæmum hér í fylk-
inu.
Þá er J. S. Woodsworth, þing-
maöur verkamanna, ekki smeikari en
hinir. Segir hann að kosningarnar
séu gróöavænlegar fyrir flokk sinn,
aö minsta kosti aö því Ieyti, aö þær
gefi betra tækifæri en nokkuð ann-
að til nýrrar fylgisöflunar. Kveöur
hann flokkinn standa mjög vel aö
vígi í fjórum af fimrn Winnipegkjör-
dæmunum. Mr. Irvin segir hann
aö muni sækja í Calgary, og ágætur
maður, George Latham, í Edmonton.
Hon. A. B. Hudson hefir minst lát-
iö uppi við blöðin. Hann er jafnvel
óráðinn í því ennþá, hvort hann sæk-
ir eða eigi.

STJÓRN I F R Á > MÁLAFRÉTTIR. rMSUM LöNDUM.
BANDA RIK/N.
SHENANDOAH.
Hroðaslys varð í Bandaríkjunum
3. þ. m. Hið fræga Zeppelin-loftfar
Bandaríkjanna, Shetiandoah, hefir í
sumar verið að bíða þess, aö veður
gæfi til siglingar vestur um Missis-
sippidalinn, og einu ,sinni oröiö frá
að hverfa. Á miövikudaginn lagði
þaö af staö frá Lakehurst i NeAv
Jersey ríki. Á fimtudagsmorgun,
er þaö bar yfir Ohio, skall á þaö óg-
urlegur fellibylur, er smáskrúfaöi þaö
í sundur. Féll það í fjórum pörtum
til jarðar, á 10 mílna svæði. For-
inginn og 13 menn aðrir rotuðust og
lömdust sundur.
Ákœra Mitchcll. — Þetta, og ann-
að flugslys, er henti nýlega við Cali-
forniustrendur, þar sem orusltuvél-
bákn mikið féll niöur, hefir oröiö til
þess aö fyrverandi vfirhershöföingi,
nú ofursti William Mitchell, sem oft
áöur hefir farið höröum oröum um
ílugráöuneytiö, hefir nú þegar sunn-
an frá Texas, komiö meö hinar
þyngstu ákærur á ráðuneytið. Segir
hanrt aö þ»ssi slys og margt annað
ólag, er hann telur vera á Ioftvörn-
um, gé aö kenna ráösmensku, er
stappi næst þvi að vera sviksamleg,
og einnig “glæpsamlegu hiröuleysi”.
Kveðst hann búast viö aö veröa
fangelsaður fyrir þessi timmæli. en
hann telji þaö sízt eftir sér, ef sú
fangelsitn mætti leiða til rannsóknar
og verulegra umbóta.
ur allsherjarfundur í Scarborough,
sem á að útkljá þaö, fyrst um sinn
hvort McDonald, J. H. Thomas og
John R. Clynes, eigi að vera foringj-
ar flokksins framvegis eða ekki. —
Aöalmennirnir hinumegin eru A. B,
Swales, foringi iðnaðarsambandsins,
og A. J. Cook, ritari námumannasam-
bandsins, sá sem vann bug á stjórn-
inni í verkfallsmálinu. Swales heldur
því fram, aö meðan aö verkamanna-
flokkurinn sé í minnihluta í þinginu,
veröi hann aö beita íyrýr sig alls-
herjarverkfalli, til þess að koma
fram áhugamálum sínum, og fá hiná
flokkana til þess að gegna kröfum
verkamanna, er vinstrimenn verka-
mannahreyfingarinnar telja nauð-
synlegar. Swales tekur það skýrt
fram, aö iðnaðarsambandið sé á eng-
an hátt i samræmi við þá kommún-
ista, er lengst ganga, en fullyrðir, aö
yfirleitt hafi meölimir þess — um
6,000,000 manns — orðið fvrir mikl-
um vonbrigðum í stjórnartíö Mc-
Donalds, og enn meiri siöan. Þykir
hann ganga slælega til verks, og vera
um of hlýðinn á tal mótstöðumann-
anna.
KOLA VERKFALLIÐ.
Fyrsta ágúst byrjaði verkfall meö
harðkolanemum. Síöan hafa nefnd-
atmenn frá báðum hliðum oft fund-
ist, til samkomulagstilrauna, en alt
orðið árangursilaiist. Námumenn
standa fast á því aö fá meira kaup.
Námueigendur vilja lækka kaupið,
og alJs eLki hækka; sogja að ef
hækkaö sé, verði þeir peningar að
renna úr vasa almennings — þ. e. a.
s. neytenda. Þessari staöhæfingu
svaraöi John L. Lewis meö 3 klitkku
stunda langri ræöu, er hann flutti
nýlega opinberlega. Er sagt aö ræö-
an hafi verið afbragö að orðfæri rök-
fimi og flutningi. Mótmælti hann
því harðlega, aö launahækkunin
skyldi takast úr vö4unt neytenda,
heldur úr vösum r.ámueigenda,- því
yfirfljótanlegur væri ágóöinn samt.
Meðal annars sýndi hann fram á/
þaö, aö Lehigh & Wilkesbarre Coal
Co. heföi fengið $7,182.000 í hreinan
ágóöa 1924, eöa 31% af innstæðu-
fé; og í ár yröi hreinn ágóöi
yfir $11,000,000, eöa um 50%, auk
þess að félagiö heföi í apríl í fyrra
greitt 200% “stock dividend”.
Bretaveldi.
í Englandi eru miklar viðsjár inn-
an verkamannaflokksins, sem stend-
ur. Stjórn Ramsay MacDonald
vakti þegar töluveröa óánægju með-
al margra flokksbræðra hans, er
þótti hann of hægfara og veill gagn-
vart konungSY-aldinu og hinum flokk-
unum. Og nú í þessari viku verö-
Frakkland.
Viviani. — Rene Viviani fyrrum
íorsætisráðherra Frakklands, lézt
mánudaginn 7. þ. nt., eftir langar
þjáningar. Var hann ekki samur
maöttr eftir dauða konu sinnar 1922.
Viviani var ef til vill talinn allra
mælskastur, allra hinna glæsilegu
frönsku niælskumanna honum sam-
tiöa. En hann var jafnfrægur fyr- l
ir lögmensku sína og stjórnvit. Hann
var frá Algier, hinni blómlegu ný-1
lendu Frakka í Norðttr-Afriku,
fæddur þar 1863. Varö snemrra
fræg\jr málaflutningsmaöur í Paris,
og jafnaöarmaöur, en hallaöist til
hægri hliðar þeirrar stefnu 1904, er
franskir jafnaöarmenn skiftast til
na*gri og vinstri, og meö honttrn þeir
Biiand og Millerand fyrv. forset:.
C'.emenceau geröi hann aö atvinnu-
niálaráöherra 1906, og vann hann
verkamönnum meira gagn en fle«t:r
aörir stjórnmálamenn, aö taliö er.
Briand hélt honuni í embætti 1909.
er hann tók við stjórnartaumunum,
cn ósætti varö niilli þeirra um þ5ö,
hvort verkamenn heföu r^tt til verk-
*alls. Hélt Viviani því fram, og
sagði af sér, ér þeim Briand :;kki
kom saman. Hann varö kenslumála-
ráöherra 1913, og tók við stjórnar-
taumum 1914. Þótti mörgum lönd-
um hans hann vera friösamur um of,
og vék hann úr embætti fyrir Briand
áriö eftir, er B. myndaöi samsteypu-
ráöuneytið fræga, er í voru menn af
öllum flokkum, og allir þeir, er þá
voru á lífi og einhv’erntíma höfðu
verið stjórnarformenn. Viviani tókst
þá á hendttr varaforsetaembættið og
hélt þvi til 1917, aö Painleve tók við
af Briand. Hann þótti einn af beztu
og mestu stjórnmálamönnum Frakka
á stðari árum, og htfir ritaö merkt-
lega um ófriöinn mikla.
Marokkó.
Engin stórtiöjndí hafa gerst i
Marokkó nyíega. Þó hafa Frakkar'
I
Minnisvarðahugmynd Fred’s Swansons
Hér aö ofan birtast tveir uppdrætt-
ir af landnáms-minnisvarða eftir
Fred Swanson.
Stærri myndin er af ferstrendum
varða (aðeins ein hliö sýnd), 22 fet
á hæð og 22 fet á breidd niður við
jörðu.
Stuðlabergsmvndin er sex fet á
kant og 15 fet á hæö.
Neöri hluti varöans er fvrirhug-
að aö bygöur verði úr óhöggnu
“native” grjóti, en stuðlabergið mót-
að og meitlaö úr vandaðri stein-
steypu, meö hæfilegum lit og áferð.
Fjórar eirtöflur er ráö fyrir gert
að verði greyptar i varöann, i stuðla-
bergsmyndunina—sjn á hverja hlið.
Á austurhlið, efst á töflunni, yrði
skjaldarmerki Manitoba: ártölin
1875 og 1925 sitt til hvorrar handar.
Þá upphleypt mynd af vikingaskipi
í umgerð, og letraö neðan við:
“Leifur Eiríksson, an Icelandic
Viking Mariner, discovered America
in the year 1000 A. D.
The first Icelandic colonists in
Western Canada — descendants of
the Vikings — landed on these sho-
res October 21st, 1875.
This memorial was erected in honor
of these pioneers on the fifthieth
anniversary of their coming, October
21 st, 1925.’’
Á eirtöflunni á vesturhliö varðans
upphleypt mynd af Islandi, og t 4
reitum — ofan, neðan og til hvorrar
hliðar — myndir af landvættunum
fjórum — Fitgli, Dreka, Griöung og
Bergrisa.
Neöan viö letraö úr þjóðhátíðar-
kvæöi ameríska skálds'ins Bayards
Taylor:
“O, land of Saga, Steel and Song.”
Á efri hluta töflunnar, bókfeil,
vopn og harpa.
Á noröur- og suöurhliðum yröu
skildir, og áletraö: “Pioneers of 1875'
— og svo nafnaskrá landnemanna, og
neðan viö:
“en orðstírr
deyr aldrigi,
hveims sér góöan getr.’’
Minni myndin er af varða fer-
strendum, úr óhöggnu “native” grjóti
— 12 fet á breidd niður við jörð og
17 fet á hæð, meö eirtöflu á hverri
hlið af líkri gerð og áður er lýst.
F. S.
* * *
Vér hyggjum ekki, aö nokkru ís-
lenzku mannsbarni geti blandast
hugur um það, hvorn bautasteininn
af þessum tveim eigi að reisa land-
námsmönnunum íslenzku. Og sé
viljinn, mun vegurinn greiðast.
Báðir varöarnir eru haglega gerð-
lr, og af sama manni. En annar
þeirra ber engin sérkenni. Því sið-
ur nokkur einkenni islenzkrar listar.
Hann ber likan svip og óbrotn-
ar steinvörður um heim allah. —
Hinn varðinn er einnig óbrotinn. En
frá honum geislar sál íslenzkrar
karlmensku, snildar, hugarflugs og
dirfsku, sem beinir öllum linum upp
í hvirfil himinsins; stoltur og sam-
runninn hásöngur steinrunninna
súlna, til sólarinnar og þess sem alt
skóp; sama eðlis og oddhvelfingar
fegursta byggingastilsins í veröld-
inni, sem kend er við Gotana, frænd-
ur vora.
Islendingar! Viljið þiö ekki held-
ur láta sólina skina á stuðlabergið en
steinhraukinn ? — Ritstj.
■ . =!=
heldur unnið á, og þaö helzt, aö þeir
hafa sigrast á Tsoul-ættleggnum, er
gengið hafði Abd-el-Krim á hönd j
nýlega. — Lyautey landstjóri, sem ■
oftast er kallaður “Lyautey Afri-
canus”, í heiðursskvni, er kominn til
Parísar, og er þar h*gri hönd stjórn
arinnar við ráöstafanir þar syöra.
Þykir hann langmerkastur nýlendustj.
Frakka, og líklega í allri veröldinni.
Hann er nú 71 árs að aldri. Petain
marskálkur, sem frægur er úr ófriön-
um mikla, hefir nú yfirstjórn á
hendi þar syöra.
Amcrískir fltigmenn. — Margir
amerískir flugmenn hafa gengiö t
lið með Frökkum. Þvkir flestum lít-
iö leggjast fyrir báða málsparta:
Frakka að þig'gja og flugmennina aö
hjóöa liðveizlu, á móti þessum fá-
mennu, en harösnúnu fjallabúum. Er
harla lítill . riddaraskapur í slíku,
nauöalítiö af “fair play”, sem engil-
saxneskir menn í Ameríku heföu átt
aö læra betur af Englendingum.
W