Heimskringla - 09.09.1925, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 9. SEPTEMBER 1925.
Mynd frá landnámshátíö íslendinga á Gimli 22.Ágúst 1925.
Islendingadagurinn í
Seattle.
Herra ritstjóri!
Ýmissa orsaka vegna hefir dregist
að senda þér þessar línur. Og þó aí5
fréttaritari Lögbergs hafi þegar get- J
iiði um samkomu olckar ísl-endfinga
hér 2. ágúst, þá samt býst eg vi8 aS
þú munir fús afi birta þetta litla, sem
eg hefi aS segja, jafnvel þó mér
finnist að íslenzku blöðin hafi næst-
um verið ofhlaðin af íslendingadags
ræðum og kvæðum upp á síðkastið..
Eg er líka svo heppinn, aS hafa
perlu aS senda þér, sem festa mætti
í þenna sigurboga þjóSminningar-
dagsins og um leiS bending til fram-
tíSarnefnda hátíSarhaldsins, en þaS
er bréf frá skáldinu okkar og vini,
St. G. Stephanssyni, svar viS beiSni
um stökur fyrir minni íslands. Sam-J
koma okkar var viS Silver Lake, um
25 mílur norSur af borginni. Öku
menn þangaS í bifreiSum og ‘busses’.'
VeSriS var ákjósanlegt og staSur-
inn skemtilegur. Hr. Ólafur Bjarna-
son, ykkur víst aS góSu kunnur,
stýrSi samkomunni löskmannlega. —
ávarpaSi hann samkomuna með nokkr
tim heppilegum og vel völdum orS-
um. Þar næst skiftust á ræSuhöld
og söngur. Mælti ungur maSur,
læknisfræSinemi hér, aS nafni Jón
StraumfjörS, fyrir minni Islands, og
verSur þaS sú eina ræSa, er eg get
sent þér. Fyrir minni Ameríku talaSi
guSfræSisneminn Kolbeinn Simunds-
son. Þá flutti Mrs. Jakobína John-
son stutt en kjarngott kvæSi, sem
ekki er við hendina aS sinni. Þar
talaSi og hr. Á. FriSriksson frá Van-
couver, B. C., og Mrs. Simonarson
frá Reykjavik. Því næst var sleginn
hringur af kaSli og þusti fólk þang-
aS, því nú átti aS sýna íslenzka
glímu. Geta má þess nú, aS á síS-
astliSnum vetri var stofnaS glímu-
félag undir forustu þeirra Karls
Magnússonar og GuSm. GuSmunds-
sonar. StóSu þeir nú fyrir glim-
unni, og var góSur rómur ger aS
fimleik þeirra og kunnáttu. Nokkrir
titanfélagsmenn tóku þátt í glím-
unni, meSal hverra var einn stuttur,
sterkur Islendingur, “stinnur eins og
bjarg aS sjá á velli”. BolaSi hann
svo mikiS aS þrisvar slitnuSu glimu-
gjarSir,. áSur en þær héldu svo aS
hægt væri aS draga hann svo nærri
aS koma mætti bragSi á, og tókst þaS
engum nema sigurvegaranum, hr.
Karli Magnússyni, að leggja hann aS
velli. — SíSast var dansaS, og svo
var keyrt heim.
Var þetta hiS fjölmennasta mót,
er hér hefir haldiS veriS.
S. Björnsson.
legt aS bjóSa. AuSvitaS má rínia
eitthvaS í lengstu lög, en eg má ekki
sjálfur hafa þaS á vitund minni, aS
eg hafi viljandi gert hrákasmíSi,
jafnvel til aS þóknast vinum mín-
um. Eg þarf aS vera ögn ánægSur
viS sjálfan mig, fyrst og fremst yfir
því sem unniS er, hvað sem öSru líS-
ur. Svo er fleira aS. Sem stendur
á eg bæSi annríkt, er ekki hraustur
og gestir hjá mér. Hitt er og, eg er
ruddur: hefi sjálfsagt flutt 30—40
Islandsminni um dagana, í ljóSi eSa
lausu máli, og yrSi óglatt aS tyggja
upp, jafnvel mína eigin bita. Svo er
annaS, þaS verSur “leirmokstur” úr
kvæSum hvern nýjan íslendingadag,
tóm mælskuýkjur, aS niinsta kosti hjá
aS minsta kosti hjá mér.
Þvi koma Vestur-íslendingar sér
ekki saman um bezta kvæSiS, sem
þeim virtist vera í öllum þessum urm
ul, sem þegar er gerSur, gera þaS
aS sinu “íslands-lagi” ætíS til taks,
og láta svo allar viSbætur koma ó-
beSnar og aukreitis? Mér virtist
þaS ráS, sem vel færi á framvegis.
Þetta er af engri fýlu sagt, því eng-
um skyldi hafa þótt vænna um en
sjálfum mér, héldi eg mér gæti lán-
ast, aS kveSa ykkur gott kvæSi.
Vinsamlega,
Stephan G—•
AFSKRIFT AF BRÉFI.
GóSvinur Gunnar I
Eg skal svara þér fljótt, en því
miSur ver en eg vildi. Eg treysti
mér ekki til þess, sem þú fórst fram
á ASal hamlan er: í svipinn bý eg
ekki yfir neinu, 'sem mér væri boS-1
MINNI ÍSLANDS.
Eftir I. V. Straumfjörð.
Eg finn til þess, aS ef Fjallkonan
gæti séS mig hér, myndi hún hlæja
eSa hryggjast. Henni myndi sýnast
valiS hafa hrapallega mistekist. Nær
hefSi veriS hennar skapi aS sjá hér
í minum sporum gamlan, góSan Is-
lending, sem tök hefSi á aS flytja
fallega, snjalla ræSu um tsland —
sem gæti ornaS okkar kulnandi þjóS-
ernishjarta, vakiS hjá okkur vitund
uni hinn sanna stórleik íslands. AS
mæla sæmilega fyrir minni Islands,
er mér ofurefli. Mér er erfitt aS
tala tungu feSra vorra. F.g hefi
aldrei litiS ísland augum. En þaS
er mér nokkur hughreysting, aS í
auglýsingunni um þetta mót, er sagt
aS ræSur verSi fluttar á íslenzku og
ensku. Eg held aS nefndin hafi haft
sérstaklega í huga þaS, sem eg hefi
aS segja. Ekki viS öSru aS búast
en aS máliS verSi nokkuS blandaS
hjá okkur yngra fólkinu.
ÞaS er i óefni komiS, þegar til okk
ar er leitaS. ViS erum aS margra
sögn, óSum aS tapast íslandi, hverfa
í gleymskunnar djúp, druknir af anda
framfaralandsins, sem viS köllum
okkar fósturland. AS vísu hefir
eldri kynslóSin skiliS eftir dýrgripi
sína í því trausti, aS hin yngri varS-
veitti þá. En fyrst er aS kunna aS
meta þá. ÞaS kanske skiftir skoS-
unum, hvaS vel okkur hefir veriS
kent. En hitt er víst, aS viS megum
vera eldra fólkinu þakklát fyrir
kynni þau, er viS höfum af íslandi,
og traustiS, er þaS sýnir okkur, ber
ekki aS svíkja, heldur styrkja af
| fremsta megni. Mér er kært aS
teljast Islendingur, og þaS væri mér
enn kærara, aS vera mörgum sinnum
betri íslendingur en eg er.
I Enginn kann tveimur herrum að
þjóna. En tveir þjónar geta þjónaö
einum herra meö dygö og trúnaSi.
Mér finst, þegar menn segja, aS þeir
geti ekki þjónaS bæSi íslandi og
þessu ríki, aS þeir gleyma því, aS
ríkiS þjónar þeim aS niiklu meira
leyti en þeir þjóna því. ViS erum
komin saman hér í dag, ekki til aS
þjóna íslandi, heldur til aS viSur-
kenna aS viS höfum þegiB margt af
hendi Fjallkonunnar, sem ber aS
minnast, þakka og gleöjast yfir.
Ef vér lítum yfir litlu eyjuna
“noröur viö heimskaut í svalkölduni
sævi”, sem köIIuS hefir veriö ‘‘eyöi-
mörkin í hafinu”, sýnist hún ekki
hafa af miklu aS miðla. Meginhluti
landsins er jöklar, hraun og sandar.
En þrátt fyrir þaS hefir lifaS og
starfaS þar þjóð, sem hefir staSiS
framar aS menningu flestum þjóSum
í níu hundruS ár. Ykkur finst ef til
vill meS öfgar fariö, og þessi fullyrö-
ing sé hlutdræg. Hitt mun þó sanni
nær, aS oft kunna útlendingar betur
aö meta gildi íslenzkrar menningar,
aö fornu og nýju, en viö sjálfir. —
Enskur rithöfundur og kennari viö
Yale-háskólann, sem er nafnkunnur í
mentaheiminum fyrir rannsóknir og
rit um áhrif staöháttu landa á menn-
ingu og mannkosti þjóöa, hefir á síö-
astliðnu ári gefiS út bók um þessi
efni, og fer svo lofsamlegum oröum
um ísland og íslendinga, aS flestum
okkar myndi virðast þaS skrum og
óþolandi sjálfshól, ef höfundúrinn
væri Islendingur. Til dæniis segir
hann, aS ekkert land hafi jafnstóran
skerf til framfara heimsins lagt, og
Islancþ að undanskildu aðeins forn-
Grikklandi og Palestínu — aS það,
scm liggur eftir þjóðina, þoli fyllilega
samanburS viö afreksverk Bretlands.
ÞaS tæki of langan tíma aS skýra
frá rökum höfundarins. En til dæm-
is má nefna, aS síðan 1600 hafa ís-
lendingar átt níu alþjóSkunna menn,
og er þaS hlutfallslega þremur og
hálft sinnum meira en ÞjóSverjar
hafa lagt til á sama tíma. Þótt þaS
virðist, aS framför íslands hafi
stundum alveg stanzaS, þá er þaS þó
eigi svo í raun og veru. Á mestu
hnignunarárum landsins, 1540—1600,
voru 46 bækur prentaöar á íslandi,
en aöeins ein iNoregi á sama tima-
bili. Hafa þó Norömenn ávalt veriS
taldir standa framarlega.
Island er Hellas NorSurlanda. —
Gullaldarrit Islendinga eru ódauðleg.
Þegar aðrar þjóðir áttu aöeins fá-
tæklega annála, áttu íslendingar
Landnámu, Eddurnar, Flateyjarbók,
Njálu — allar okkar góökunnu ís-
lendingasögur. Eg mun lengi muna,
þegar eg las fyrst Njálu, eftir aS
hafa kynst bókmentum og bókmenta-
sögu Englands. Mér varS það mik-
il undrun, aS sagan heföi veriS rituS
fyrir nærri sjö hundruS árum. Svo
mikil snild er á oröfæri og efnis-
meSferö; og hvaS fátæk og snauS í
samanburSi eru ekki rit Englands á
þeim tímum I
Islendingar eiga skiliS aSdáun fyrir
íleira en bókmentir. Fyrstir allra
sigldu þeir yfir Atlantshaf, þegar
aörir dirfö'ust varla aS tapa sjón af
landi. Þegaf maður hugsar um hin
voldugu ríki þessa meginlands, er
freistandi aS láta sig dreyma um
landnám Leifs hepha og framtiS Is-
lendinga hér, eins og hún hefSi get-
aS orSiS. ÞaS virSist svo, aS hér
hefði veriS langtum betri skilyrði til
glæsilegrar framtiSar en heimafyrir.
ASeins eitt stóS í vegi. Landnáms-
menn skorti vopn til aS verjast og
vinna bug á frumbyggjum hér. Ekk-
ert annað var því til fyrirstööu, aS
Islendingar gætu myndað ríki hér.
Þeir höföu viS ekkert stórveldi aS
keppa. Siglingar voru þá svo skamt
á veg komnar hjá öörum þjóöum, aS
íslenzk nýlenda heföi ef til vill í dag
haft meginráS i þessu landi, og önn-
ur stórveldi liti íslenzkan fána sömu
lotningu og fána þessa lands. En
íslendingar báru ekki gæfu til þess.
Þeir stigu hér á land fimm öldum
of snemma.
En vér lifum hvorki á draumum
eða frægS feöra vorra. ÞaS er gleði-
efni fyrir okkur hér, aS velmegunar-
öld er að færast yfir Island. I verzl-
un, stjórnmálum og mentamálum,
slendur Island framarlega. ÞaS er
eins dæmi aS þjóS, eins lítil'og ís-
lenzka þjóðin, eigi jafn fjölbreyttan
og merkilegan háskóla, eins og há-
skólinn í Reykjavík er.
Sem lítið dæmi um stjórnmálalegar
framfarir er þaS, aS ísland er eina
landiS, aS sögn þeirra manna, sem
hafa rannsakaS þetta, sem hefir full-
komiS fyrirkomulag á ellistyrk. Is-
land hefir í raun og veru merkilega
stjórnmálasögu, er stendur alveg sér-
stök, eins og stjórnmálafræSingurinn
Bryce hefir sýnt fram á. Fyrrum
var ísland hið eina lýSveldi um nær
fjögur hundruö ár, og nú aftur er
Island komið i bræðralag þjóSanna,
óháS menningarland. Þegnar þess
hafa altaf elskaS frelsiS meira en
giafir konunga. Þess vegna eru ís-
lendingar álitnir meS beztu þegnum
annara frjálsra landa.
Fjallkonan hefir veriS dygg fóstra
íslenzku menningfárinnar. Byrjunin
var fögur, stofninn góSur og hreinn.
Fjallkonan var ægjileg þeim, ,4em
höfðu ekki þrek né þor aS etja kappi
viS höfuSskepnurnar. Þess vegna er
íslenzka þjóSin óblandnasta þjóS nú-
tímans. ÞaS má segja, aS enginn
innflutningur hafi átt sér staS frá
lokum 10. aldar. 1920 voru aSeins
710 útlendingar á íslandi, 507 af
þeim voru danskir og norskir.
Sá Islendingur, sem vill hylja
þióðerni sitt, veit ekki aB hann er
aS afneita einu af því bezta, sem
hann á. Hann getur ekki fengiS
neitt annaS í staöinn. Ekkert annaS
þióðerni er virðulegra en íslenzka
þjóðernið. Engin þjóS á nokkuS
dýrmætara en íslendinga. ÞaS ætti
aS vera eitt af helgustu málum Is-
lcndinga hér, aS kenna yngri kyn-
slóöinni aS bera lotningu fyrir þjóS-
erni sinu. Ef viö gleymum ?ví ekki,
þá munu niöjar okkar hér finna til
einhverrar bróðurtilfinningar með
skáldinu, sem segir:
ísland, ögrum skoriS,
eg vil nefna þig,
sem á brjóstum boriS
og blessaS hefir mig —
— blessaS okkur sem þjóS, meS lík-
amsþreki, skörpum skilningi og
hraustri sál.
----------x----------
Ferðasaga
frá Islandi til Canada.
Eftir Stefán Baldvin Kristjánsson.
Niöurl.
Dagarnir liöu hver öðrum líkir og
leiðinlegir, þar til á miðvikudags-
morgun, að blessuð sólin skein svo
skært i gegnum "kýraugað”, að mér
var ómögulegt að sofa. Klukkan
rúmlpga fimm fór eg á fætur og við
Benedikt, til þess að virða fyrir okk-
ur innsiglinguna í Pentlandsfirðin-
v.m (á milli Nprður-S'koti’ands iog
Orkneyja). Sjórinn var bárulaus og
blikandi. Eyjarnar og landið skrúö-
grænt og yndislega fallegt.
En Lagarfoss brunaði áfram og
brátt tók viS hinn mikli Moray-flói,
og sáum viS ekki land all-lengi um
daginn. Kl. 6 um kvöldið vorurn við
komin til ákvörðunarstaöarins, Ab-
erdeen, því að Lagarfoss hafði all-
stóra lýsissendingu til þess staöar. Á
höfninni voru ógrynnin öll af togur-
um; hafa þeir sjálfsagt skift hundr-
uðum. Rétt hjá Lagarfossi var
þýzkur togari meö þýzka fánann í
hálfa stöng. Loftskeytamaðurinn
sagði mér að einn af hásetunum hefSi
komið ölvaöur kvöldiö áður niður
að skipinu, en dottiÖ í sjóinn milli
skips og Iands og druknað. Vesal-
ings maðurinn, varð mér að orSi, en
einn af skipsverjum á Lagarfossi
sagSi, að þetta væri ekki nema gott,
Þjóðverjar mættu allir fara norður
og niður fyrir allar hellur I. Mér
fanst þetta kæruleysislegt og kulda-
legt af þessum íslenzka sjónianni, aS
gleðjast næstum yfir því aS einn af
stéttarbræörum hans var sjódruknað-
ur, og óska þess jafnvel aS sál hans
færi í vonda. staðinn.
Um kvöldið förum við þremenning-
arnir af öSru farrými i land, til þess
að skoöa borgina og skemta okkttr.
Þótti okkur borgin snotur og þrifa-
leg. Rétt áður en við héldum niöur
að skipi okkar, drukkum við nokkrar
bjórkollur okkur til hressingar. Þeg-
ar eg var háttaður um borð i Lagar-
fossi, sótti á mig ákafur þorsti, er
aldrei ætlaði að slokna, því ekkert
vatn var við hendina. En orsökin var
sú, að öliö var brimsalt, þótt Iítið
yrði vart viS það, þegar maður
svelgdi það í sig. Þeir eru slungnir
bruggararnir í Aberdeen I Því meira
sem drukkiö er, þess þyrstari veröur
maður I “Hver sem drekkur af þessu
vatni, hann niun þyrsta aftur,’’ sagði
Kristur viS konuna viS brunninn. —
Þessi orS duttu mér í hug tim nótt-
ina, þegar eg gat ekki sofiS fyrir
þorstanum.
Daginn eftir um eitt leytiS kom
snotur og alúðlegur maður frá Cana-
dian Pacific Railway niður að skipi
til okkar og fór meS okkur upp á
skrifstofu félagsins. Þar urðum við
að sýna plögg okkar og pappíra. Litlu
síðar fylgdi hann okkur á járnbraut-
arstöSina, kvaddi okkur með hlýjtt
handtaki og óskaöi okkur góörar
ferðar. Þessi maður var svo kurteis
óg viðfeldinn, og lét sér svo ant um
okkur, aS okkur þótti öllum vænt um
hann eftir þessa stuttu viðkynningu.
I borg þessari hitti eg einn íslending,
og sagSi hann mér aS þeir væru þar
6 landar, aS kenna Skotum aS fletja
fisk. Finst mér þaS sómi fyrir Is-
lendinga, aS stórþjóð skuli sækja til
þeirra um kunnáttu í verklegum efn-
um.
Viö kvöddum nú Aberdeen í sól-
skini og sunnanvindi, og stigum upp
í járnbrautarvagnana. Lestin rann
áfram eins og fuglinn fljúgandi.
H'varvetna mætti auganu, akrar, engi
og skógarrunnar, sauöfé og nautgrip
ir, snotur bændabýli og smáþorp, og
á stöku staS sáust stórar borgir í
fjarska. Skotland er vel ræktaS land,
og mun hafa, eins og Torfi heitinn
í ölafsdal komst aS orði, “knýtt
marga hönd og beygt margt bakið.-’’
Klukkan 5 vorum viS komnir til
Glasgow, eftir skemtilegt ferðalag.
Þar tók á móti okkur rauðbirkinn og
roskinn maður, ósköp góðlegur og
vingjarnlegur. Þekti hann okkur Is-
lendingana á merki, er vinur okkar
í Aberdeen nældi í barni okkar áður
en við fórum þaðan. Flutti hann
okkur á iSfæmilega gott hóttdl, og
kvaðst heimsækja okkur daginn eft-
ir. Um kvöldiö gengum við um í
borginni og skemtuni okkur eftir
föngum. Morguninn eftir kl. 10 kom
gamli maðurinn aftur, og gekk meS
okkur á ‘C. P. R.” skrifstofuna. Þar
vorum við nú spurðir spjörunum úr I
Þar urðum við aS rekja ættartölu
okkar, tilgreina fæðingarstaS,\ tfæð-
ingardag og ár, atvinnu, hvort viS
værum gift eða ógift, o. s. frv. Alt
var þetta skráS í heljarmiklar skrudd
ur, seinni tíma ættfræðingum og
og grúskurum til ílits og athugunar.
AS loknu þessu skriffinsku “réttar-
haldi”, gengum við til hótelsins aft-
ur, útbúnir með syndakvittun og vega
bréf frá þessu mikla ‘‘Canadian Paci-
fic Railway” félagi, og áttum við aS
sýna þessi plögg á leiöinni vestur,
þegar krafist yröi.
SíSar um daginn lagði gamli mað-
urinn enn af stað meö okkur i bif-
reið til skipaafgreiSslunnar. Þar lá
“skrautbúið skip fyrir landi’’, er átti
að flytja okkur vestur yfir hið rnikla
Atlantshaf. Þar í ösinni á afgreiösl-
unni hitti eg gráhærSan og góölegan
öldung, sem hafði þaS að atvinnu að
bcSa hinu syndumspilta mannkyni
kristna trú. Hann mælti á danska
tungu og var hinn skemtilegasti i
viðtali. AS skilnaði gaf hann mér
Jóhannesar guðspjall, í lítilli vasa-
úgáfu, á íslenzku, og þótti mér þaS
merkilegt að íslenzkum bókum skyldí
vera útbýtt í skozkri stórborg.
AS læknisskoöun afstaSinni, tóku
vesturfararnir aS tínast um borð,
smátt og smátt. Þegar röðin kom aS
mér, spurði læknirinn mig að, hverr-
ar þjóðar eg væri, og er hann heyröi
aS eg var íslendingur, tókst hann all-
ur á loft upp og sagðist eiga marga
góða kunningja á íslandi (Reykja-
vík); kvaðst hann hafa ferðast um
Island 1910, og hafa ágætar endur-
minningar um ferSalagiS. Virtist
mér hann stíga dansspor i þessari
hrifningu sinni, og þykir mér vel trú-
legt að hann hafi einhverntíma lent á
fjörugu “Báruballi” í Reykjavík.
Frá Skotlandi til Canada.
Rlukkan 6 um kvöldið (15. maí)
lagði e.s. “Montreal” af staS niður
Clyde-fljótið, sem er víðfrægt fyrir
hinar geysistvóru gkipasmíS^stööVar.
Var eg á þiljuni uppi þar til rökkva
tók, og þótti niér þarna skemtilegt
um að litast.
Daginn eftir komum við til Belfast
á Irlandi. Þar kom fjöldi farþega
til viöbótar við þá, sem fyrir voru.
Lagði nú e.s. “Montreal” enn af stað
og var nú ferðinni heitið beint til
Canada (Quebec). Eftir íslenzkum
mælikvarSa, er “Montreal” stórt og
mikið skip (um 10 þús. smálestir),
þótt ekki geti það kallast stórt í sam-
anburði viS sum hin stærstu skip, er
ganga milli Englands og Ameríku,
svo sem “Olympic” (54 þús. smál.)
og “Leviathan” (áSur “Vaterland”),
sem er stærsta skip heiinsins (rúm-
lega 58 þús. smálestir). Hraði e.s.
“Montreal” er 14 mílur á klukku-
stund: hvarf því írland eftir nokk-
urri stunda ferS, og ekkert sást nema
hímininn og hafiS.
Friöur veri meS Evrópu I sagði eg
viö sjálfan mig, þegar írland hvarf
úr sjóndeildarhringnum, og berist þiö
nú ekki á banaspjótum framar, þiS
herskáu Noröurálfumenn.
Við Islendingarnir vorum allir á
3. farrými, og getur manni liöið þar
fult svo vel eins og á 1. farrými á is-
lenzku skipunum, þótt að vísu ekki
sé alt eins fínt og fágað, eins og
venjulega er á 1. farrými.
Á þessu farrými voru alt að 200
manns, flest Skotar og írar, meginiö
ungt og fjörugt fólk, bæöi karlar og
konur. Borðsalufinn var svo stór,
aS hann rúmaði alla, er borðaö var,
Svefnklefar hvítmálaðir og rúmgóöir
meS hreinum og góðum rúmfötum.
I borðsalnum var píanó, og einnig
annað í stórum skála, sem þeir höfð-
ust við í, er ekki reyktu tóbak. Svo
var allstór reykingasalur og stórt
göngusviB handa þeim, sem gefnir
voru fyrir ráp og rasaköst. Matur var
/