Heimskringla - 03.02.1926, Page 6

I
8. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 3, FEBR., 1926
Þvaður.
Hugguð við hið óbifanlega traust móður-
innar, og sínar eigin bænir, leitaði Alice sér að
vinnu á hv«rjum degi. Hún gekk jafnvei
til verksmíÖjanna; því hún áleit sig ei of góða
.til neins, þegar um það var að gera, að annast
móðirina; en það var eins og allar dyr væru
lokaðar fyrir henni. Húsmóðir þeirra hafði
stóra fjölskyldu, og gat ekki beðið eftir leig-
unni, og Alice hrylti við þá hugsun að verða
að flytja, en frú Meadows tók þessu líka meö
ró, og sagði einn dag við dóttur sína:
“Far þú nú að eins að líta eftir, hvort þú
getur ekki fengjð lítið herbergi handa okkur.
barnið mitt, það er -bezt að vera sér úti um það
nógu snemma. Mér þykir svo leitt, að verða
að öllu þér til svo mikillar fyrirhafnar, góða
barnið mitt, en þú mátt alls ekki kvíða, hvorki
þín vegna né mín. Hvert sem við förum,
verður það þó heimili okkar, og guð annast
okkur þar, eins og hann hefir alt af gert.”
Það iiðu þó nokkrir dagar enn þá, þang-
að til Alice gat fengið sig til að flytja hina
veiku móður sína, inn í eitt af fátækustu og
jafnframt ódýrustu hverfum bæjarins, en
peningaupphæð þeirra minkaði alt af, og það
var nijög lítið sem frú Meadows gat unnið sér
inn með handavinnu sinni, er hún þoídi að
framkvæma.
“Fyrst það er guðs vilji, þá verðurp við að
framkvæma þetta,” hugsaði Ali-ce að síðustu.
“Mér er þetta alt saman óskiljanlegt, en hann
ræður yfir öllu, og eg vil ekki, þori ekki, að ef-
ast um hans miskunsemi. Hans vilji verður
að gæta betur tungu þinnar á ókomna tím- menn og víkingar eyðilögðu verzlanina, og
anum.” — | ferðamenn voru aldrei óhultir fyrir þeim, alt
“Já, það skal eg gera; þú mátt reiða þig á, þetta gerðu þeir óhindrað, sökum hins al-
að eg iðrast hreinskilnislega þess, sem eg hefi menna regluskort og lagaleysis.
gert, og eg sé hve illa eg hefi hagað mér; hér
eftir skal eg gera alt, sem eg get, til að forðast
þvaður og baknag.” ,
Börn húsmóðurinnar hættu strax a'ð gráta,
þegar þau sáu vagninn aka tómann í burt frá
dyrum þeirra. Húsmóðirin hjálpaði sjálf til að
taka umbúðirnar af munum hinnar veiku konu,
og gekk svo fram í eldhúsið og bjó til mjög góða
eggjaköku fyrir sinn “nýja leigjanda” sem hún
kallaði frú Meadows; alstaðar sáu menn andlit,
geislandi af gleði, og eftir þenna dimsma morg-
un kom bjartur og glaður dagur.
Litlu síðar leiddust Alice og Kata inn /
saumastofu frú Greyberrys. Eigandinn bað
afsökunar í nafni allra sinna saumastulkna fyrir
þvaðrið, sem orsakaði Alice svo mikillar sorgar,
snéri sér svo að ungu stúlkunum, og áminti þær
um, að dæma ekki svo fljótt og hugsunarlaust á
ókomna tímanum.
Svo bað Alice þær að hugsa ekki meira um
ir um dauQa hans, um leið og hún greiddi hár
sitt.” —
“Það kemur mér ekki við,” sagði farand-
salinn ákafur, af því hann gat ekki liðið, að
aðrir töluðu mikið í nærveru hans. “Eg veit
að eins, að fyrri hluta þessa dags heýrði eg tal-
að um mann, sem er verri en allar heimsins
hafgúur.”
“Við hvern eigið þér?” hrópuðu áheyrend-
urnir.
“Einar Trönu frá Treldnesi.”
“Sjóræningjann!”
“Morðvarginn!”
“Stigamanninn!”
“Einmitt,” svaraði farandsalinn. Fyrst
þið þekkið starf hans, tel eg víst að þið þekkiö
manninn líka.”
“Guð minn góður!” hrópaði einn af bænd-
unum sorgbitinn og signdi sig. “Er hann nú
kominn heim aftur? Það líður þá ekki á
þetta efni, því nú væri kvíði hennar horfinn, i tæmd.
Kvöld nokkurt í rökkrinu, voru nokkrir
menn saman komnir í Kirkjuhólmi greiðasölur
húsi, sem áður er minst á. í miðju stofunn-
ar sátu tveir þýzkir hermenn við stórt eikar-
borð og léku verplakast. Mitt á milli þeirra
stóð fáguð tinkanna, og í hvert skifti sem
þeir tæmdu hana, börðu þeir á lokið, og fylti
húsmóðirin hana þá jafnharðan aftur. Sökum
hitans er sífelt óx af hinu mikla báli er logaði
á arninum, höfðu dátarnir tekið af sér brjóst-
brynjurnar, en undir þeim voru þeir í þykkn
hjartarskinns bolhlíf, sem á var saumuð mynd
af brenninetlu, skjaldarmerki Geerts greifa.
Armbjörgunum, spjótunum og' herkylfununi
höfðu þeir fleygt í eitt hornið, en rýtingarnir
stóðu á oddinum í eikarborðinu eins og tízka
var á þeim tímum, til þess að menn gætu strax j löngu, þangað til einhver óhöpp eiga sér stað í
gripið til sannfærandi áhalda, ef eitthvert ó-’j héraði þessu.”
samlyndi eða þrætu leiddi af leiknum, sem; “Já, það getur vel verið,” sagði farandsal-
því oftar átti sér stað, er kanrtan var tíðara 1 inn kæruleysislega.
sagði hún, þar eð hún væri aftur kominn á sinn
gamla stað.
En það beið hennar meira heldur en afsakan-
irnar, sem hún var beðin um. Þegar hún um
kvöldið kom heim til móður sinnar, var hún glöð
í huga, en með þunga pyngju; því stúlkurnar
höfðu samkvæmt uppástungu frú Withers
komið sér saman um, að skjóta saman jafn-
mikilli upphæð og Alice hafði mist, og þegar
hún kom heim, var hún svo glöð og þakklát,
að hún gat ekki talað, en knéféll við hlið móð-
að ske, alt verður þeim!, til góðs, sem elska hann j ur sinnar og hvíslaði:
í sannleika, og hann getur, þegar hann vill,
flutt ljós inn í myrkrið.”
Og þó — Alice þurfti ekki að bíða svo lengi,
að ljósið skini aftur í gegnum þokuna. Á
dimmustu stundinni sendi guð hjálp.
Það var að morgni þess degs, sem þær ætl-
uðu að flytja. Hina veiku varð að flytja burt í
lokuðum vagni; það vár fremur, langt til hins
nýja heimilis þeirra. Með sorgþrungnum huga
tíndi Alice saman fatnað og muni móður sinnar,
og niðri grétu börn húsmpðurinnar yfir því, að
hinir góðu leigjendur þeirra yrðu að flytja, þegar
viðkvæm rödd við framdyrnar nefndi nafn Alice,
og hún mjög undrandi heyrði að það var rödd
Kate Morgans.
Alice fór undir eins ofan, og þær sáu hvor
um sig, að hin hafði grátið. Alice hafði alt af
grunað; að Katá kynni ekki vel við sig, þó hún
vissi ekki ástæðuna til þess, og vildi helzt vera
vina hennar. Hún varð því mjög undrandi
þegar Kata sífelt snöktandi sagði, að hún Væri
komin í því skyni, að biðja hana fyrirgefningar
fyrir þá sorg og fjárhagslegan skaða, sem hún
hefði valdið henni.
“Það er eg, sem verið hefi orsök allrar þinn-
ar neyðar, Alic! Ó hve veiklulega þú lítur út!”
sagði hún. “Frú Greyberry er komin aftur,
og hún er mjög reið við okkur allar, af því að
við gætum trúað nokkru slíku um þig, og nú vill
hún, að þú skulir koma með mér aftur til hennar.
Hún segist ekki vilja missa þá duglegustu af
öllum sínum saumastúlkum. Ó, gráttu ekki,
Alice! Það er mitt heimskulega, hugsunar-
lausa þvaður, sem er orsök að öllu þessu! Það
eru mín vanhugsuðu orð, sem hafa orsakað
þér alla þessa sorg og þjáningar!”
“Við hvað áttu, að þið gætuð trúað nokkru
slíku um mig?” spuri Alice.
“Já — það var þessi þykksilkis dúkur, skal
eg segja þér — já, þarna sé eg kjólinn hanga.”
“Já, það er bezti kjóllinn minn, og eg ætlaði
að fara að búa um hann, af þvi| við verðum að
flytja.”
“Eg sagði hinum stúlkunum, að þú mundir
hafa tekið dúkinn úr búðinni — svo —“ stam-
aði Kata.
“En Kata -r- þetta er þá orsök þess, að þið
lituð allar hornauga til mín, og vilduö ekkert
við mig! tala ó, hvernig gazt þú ímyndað
þér að eg væri þjófur! Það var frú Greyberry./
sem gaf mér þetta kjólefni einn daginn, þegar
eg var alein hjá henni í búðinni. Eg sagði
henni að þenna dag, yrði eg tuttugu og tveggja
ára, og svo gaf hún mér þetta sem afmælisgjöf.
Ó, hefði eg að eins vitað, hvað þið hugsuðuð um
mig, þá hefði eg strax sagt ykkur alt eins og
þa var.”
“Já,” sagði Kata. “frú Greyberry sagði okk-
ur líka, að þetta væri afmælisgjöf, og hún sagð-
sit líka hafa sagt við þig í spaugi, þegar hún
fékk þér dúkinn: “En stærðu þig ekki um of,
af þessari nýju flík, því annars geta allir í sauma-
stofunni orðið brjálaðir af öfund.”
“Ó, Alice, eg hefi líka öfundað þig — eg hefi
verið beizk, óvingjarnleg og vond við þig! ó,
fyrirgefðu mér Alice; eg skal áreiðanlega betur
gæta tungu minnar í framtíðinni. Undir eins
og frú Greyberry kom aftur, vildi hún strax
fá sanna skýringu á öllu, hún vildi komast að J
“Ó, mamma, við héldum að við í nótt yrð-
um að liggja í hinu litla, dimma og fátæklega
herbergi; en guð hefir gert miklu meira en eg
hafði þorað að vona, þó að um stund liti svo
út, eins og hann hefði yfirgefið okkur.”
“Hann, yfirgefur okkur aldrei,” sVaraði
móðirin. “Stundum lítur svo út, eins og
hann hylji sig í skýjunum, svo að við getum
ekki séð hann, né hans ljós, en hann heldur
samt áfram að vera hinn sami.”
Víkingurinn.
Söguleg, józk skáldsaga, frá 14. öld.
Eftir
CARIT ETLAR.
Húsmóðirin stóð við eldstæðið og var að
búa til mat. Það var roskin kona, með á-
kveðinn og kjarkmikinn svip. Móbrúni hörunds
liturinn hennar fékk á sig rauðan blæ við
bjarmann frá eldinúm. Þegar hún lagði
nýjan eldivið á bálið, sendi loginn skæra birtu
á fáguðu vopnin hermannanna, og sýndi um
leið opirt göng úr öðrum enda hússins, sem
lágu út í gripahúsið, þar sem tveir hestar og
fáeinar kýr neyttu kvöldverðar síns í kyrð og
ró. Hinn hluti stofunnar fékk birtu sína frá
hengilampa, er hékk niður úr loftinu. Langs
“Hvar kom hann á land?”
“Það veit eg ekki, en nýlega fann einn af
kunningjum mínum hann í Hrossanesi.”
Meðan síðasta samræðan fór fram. voru
útidyrnar opnaðar með hægð, og óvanalega hár
og herðabreiður maður kom hávaðalaust inn.
Hann var klæddur dökkgrárri vaðmáls bolhlíf,
og við hdna var saumuð hetta, eins og á munka-
kuflum. Þessi hetta huldi höfuðið og ennið
alveg niður að augum, sem voru dökkblá og
fjörleg, nefið var á lit sem kopar, en hin fram-
standandi kinbein voru enn dekkri, sökum á-
hrifa sólar og vinds. Haka mannsins var
Stýrimaður Veiðibjöllunnar.
Á milli Hrossa'nes (Horsens) og Granda-
fjarðar (Vejlefjörd) stendur höfðingjasetriö
Pálsstaðir. Frá sjónum að sjá, skyggir
á það mikill bækiskógur, sem einu sinni náði
út á yzta tanga landsins, er kallaður var As-
hoved. Skógurinn klæddi sjávarströndina
alla léið að Helluborg, Birgittuskógi og Stakks-
odda. Trén stóðu svo nálægt hvort/ öðru,
og greinar þeirra voru svo fléttaðar saman, að
hið bjartasta sólskin veitti að eins hálf rökk-
urskímu í myrkrinu, sem alt af ríkti í skóg-
arbotninum. Fjær sjónum, hér um bil mílu-
fjórðung frá Pálstöðum stóð lítið og óálitlegt
hús, það var auðkent sem greiðasöluhús með
því, að Við þakgaflinn ,var fest há stöng, og
við hana var fest flaska og kanna úr tré. Fyr-
ir framan gluggana var langur rimagarður til
að binda hesta við. Leirinn á milli máttar-
viðanna í veggnum, var á sumum stöðum dott-
inn úr, en í holurnar í hans stað var troðið
I '
grashnausum. Dyrnar voru svo lágar, að
fullorðinn maður gat naumast gengið upprétt-
ur inn um þðer. Þrátt fyrir öll þessi óþæg-
indi, var samt ,þetta greiðásöluhús langmest
sótt þar í grendinni. Þar byrjar líka þessi
saga í lok októbermánaðar 1345.
Fimm árum áður var hin konungslausa
millibilsstjórn enduð, þegar Danmörk eins og
sundurlimað. lagalaust ríki, var veðsett, selt
og leigt utanríkis valdagörpum, sem að eins
hugsuðu um að græða sem mest á sínu hér-
aði, hver um sig. Níels Ebbesen hafði drepið
Geert greifa í Randarósi (Randers), og með
því bygt hina fyrstu undirstöðu undir frelsi
föðurlands síns. Valdimar, yngsti sonur
Kristófers annars. var sama ár kallaður til
konungsvalda, í Vebjörgum; þá voru
þó flest af héruðum landsins í höndum útlend-
inga. Jótland var veðsett hinum holstein-
sku greifum, sem höfðu mannmarga herflokka
af Guntshöfðum eða vestfölskum þjónuni í
Bjargahéraði og Fellasýslu, undi/ stjórn
Claus þimbæks.
Njunnufelli hjá
með veggnum var stór hilla, þakin tindiskum | breið og hulin þykku skeggi. Alt útlit hans
og öð,runi borðbúnaði. Undir henni miðri i lýsti ákveðinni og kjarkmikilli lund, ásírmt auð-
hékk stórt eikarspjald, sem á var grafinn róðu- ! sjáanlegri góðmensku.
kross. Hin skrautlega gylling spjalds þessa Enda þótt sjálfsagt virtist, að þessi maður
og setningar iir biblíunni, sem skrifuð voru við j vekti eftirtekt, bæði sökum hæðar sinnar og
fót krossins, gáfu í skyn að það hefði áður kraftanna, sem allir limir hans báru vott um,
veriö til að prýða með kirkju, og hefði án efa ' tók þó enginn eftir honum sökum þess, að á-
verið tekið þaðan af hinhm útlendu hermönn- hugi allra snérist um farandsalann.
um, og síðan skilið eftir í greiðasöluhúsinu. i Meðan hann hélt áfram að segja sögur.
Um larigan tíma var algerð þögn í stof-! gekk hái maðurinn til húsmóðurinnar, og hvísl
unni, sem að eins var rofin með fáeinum orð- J aði að henni nokkrum orðum, en hún svataði
um af dátunum. Loksins þögnuðu þeir líka, með því að lirista höfuðiiv Svo bað hann um
þegar þeir hættu að kasta teningunum, og porter, sem var algengur drykkur á þeim tím-
lögðu sig niður á hálmból bak við borðið. | um, og settist í krókinn hjá eldstæðinu. Litlu
Brakið og brestirnir í eldiviðnum, og suð-1 síðar heyrðist hátt hundagjamm úti. ,
an í storminúm gegnum dyragættirnar, var alt J “Hver ætli nú sé að koma með slíkum há-
sem heyrðist. En svo var þessi þögn alt í vaða til að trufla okkur?” sagði annar dátinn
einu' rofin af verkamanni, sem legið hafði á; gremjulega.
bekknum við gluggann, um leið og hann sett- “Ó, það er áreiðanlega þessi skitna skytta
ist upp, geispaði og sagði: frá Pálsstöðum,” svaraði bóndinn. “Eg mætti
“Nú fáum við fleiri gesti, Gyða. Eg honum og hundinum hans í kjarrinu hérna.”
heyri hundinn gelta úti.” I “Eg skal skera af þér bæði eyrun, þorpari.
Um leið og hann slepti orðunum, voru ef þú talar ekki um okkar menn með meiri virð-
dyrnar opnaðar, og inn kom lítill og lotinn ingu”, sagði Þjóðverjinn. Skytturnar heyra
maður. Kistan, sem hann bar á bakinu, gaf i að vissu leyti hermannaflokknum til, og hann
í skyn að hann væri farandsaíi, og hin vin- þolir enga móðgun.”
gjarnlega kveðja hans, “hér sé guð”, sem hús- “Með leyfi aö segja, hr. Ubbi, þá hefir bónd-
móðirin svaraði mjög alúðlega, sýndi að hann: inn fulla ástæðu til að lítilsvirða skyttuna,”
var kunnugur og velkominn. sagði farandsalinn. “því hann hefir orðið sér til
“Hafið þér pláss fyrir Jireyttan majin í minkupar. “í fyrra sumar lét Álfrekur svarti
nótt, frú Gyða?” sagði farandsalinn með þeim húðstrýkja hann, af því hann hélt að hann væri
framburði, er sýndi að hann var þýzkur.
“Það er kalt úti, og eg er naumast fær um að
fara lengra.”
að draga sig eftir frænku sinni, en svo sættist
liann við hann aftur.”
“Þessi skytta hlýtur að vera heimskari en
“Ó, já,” svaraði húsmóðirin, “ef þér getið mállaus skepna. fyrst hann þolir slíka meðferð,"
verið ánægður með þau herbergi sem eg hefi, J sagði Ubbi gremjulega.
þá finnum við líklega pláss handa yður.” Sá sem uni var talað. kom inn um dyrnai*
“Nú, látið þér mig þá reyna hvort góða | og teymdi tvo stóra hunda.
þýzka ölið yðar er ekki orðið þynnra, síðan | Það var langur og magur maður, með dökt
eg smakkaði það síðast,” sagði farandsalinn 1 og ískyggilegt andlit. Hgnn lét boga sinn út.
“því hvorki Sankti Dýonísus eða hinir góðu dýr- í eitt hornið„ leysti hundana og bað um eina
lingar, sem lækna beinverki, hafa eins góða
limum
könnu af öli.
Annar hundur skyítunnar lagðist hjá hon-
um, hinn gekk á milli gestanna, en nam staðar
hjá manninum, sem sat við eldstæðið, og urraði.
Maðurinn færði sig lengra inn í krókinn, og
þegar hundurinn hélt áfram að sýna honum ó-
vjnáttu sína, bað hann skyttuna að kalla á
h^nn.
Skyttan brosti ilskulega, en lpt sem hann
hæfileika til að hrekja þreytuna úr
manna, eins og kanna af góðu öli.”
Húsmóðirin kom með fulla tinkönnu.
Farandsalinn lét kistuna út í horn og settist
við borðið.
Litlu seinna komu fleiri gestir inn í
stofuna og samtalið byrjaði.
“Gvaðan komið þér núna?” spurði annar
dátinn um leið og hann stóð upp af hálmflet- heyrði ekki bónina.
inu. og settist á bekkinn beint á móti farand-1 Á meðan þessu fór fram, hafði Ubbi Frísi
salanum. i byrjað á sögu um hinn nafnkunna nesjakóng
“Frá Týslæk og Stakksvöllum,” svaraði frá Trelde og hélt þannig áfram:
hann. “Og jafn snauð hefir gæfa mfn verið, “Eins og eg sagði, þaö voru fimm eða sex
í báðum bændabýlunum. Það finst næst menn á ínóti friér, og eg var aleinn. Þetta
um hvergi bústaður í öllu héraðinu, þar sem var bardagi, sem ekki gleymist meðan heimur-
heiðarlegur farandsali getur selt nokkurn hlut inn hangir saman. Fyrst réðist eg á Einar
á þessum ófriðartímum. Hefðarmeyjarnar á Trönu og hann fékk það, sein hann átti skilið.
höfðmgjasetrunum, sem notað hafa vörur Sá næsti var stallbróðir hans, þessi Jörringer.
mínar, eiga enga peninga, og hermennirnir, sem eftir skoðun manna er álitinn hálfgert
sem hafa peninga, þeir hafa ekki gagn af mín- tröll.”
um vörum, og kaupa þær því ekki.” “Já, það er þó satt,” sagði einn af bændun-
“Hafa menn nýlega heyrt nojíkuð um um. “Allir góðir dýrlingar verndi oss fyrir
hafgúuna yfir á Stakksodda?” spurði einn af honum. i Þegar nesjakóngurinn skipar mönn-
bændunum. um sínum að ræna í einhverju húsi, segir Jörr-
“Rugl með þessar hafgúur,” svaraði far- inger: ‘‘Við skulum brenna, það um leið”.”
Fall Geerts og bardaginn á j andsalinn. “Eg held naumast að slíkai* skepn • | ' “Hvernig gekk yður með Jörringer?”
Skanderborg, sem Þjóð- ur séu til, eg hefi að minsta kosti aldrei orðið spurði fárandsalinn.
aðalorfeökinni, og hún sneypti mig svo ó-: ar urðu undir í, lækkaði dálítið drambið í þeim,
segjanlega mikið, þegar hún fékk að vita að en treystandi því hve margir þeir voru, breyttu
þetta var mér að kenna, og hún sagði, að ef: þeir við Jótlendinga með allmiklu gjörræði.
þú værir reið við mig, og vildir ekki vera s^m-j Þeir gripu oft til vopna undir stjórri höfðingj-
vistum við mig, þá yrði eg strax að fara burt.” anna, og rændu því, sem þeir gátu hönd á
“Óttastu það ekki,” sagði Alice vingjam
lega, “eg vil ekki endurgjalda ilt með illu, og eg
lofa þér því, að eg skal mæla með þér við frú
Greyberry; en þá verður þú líka að lofa mér því,
fest. Þannig varð landið lengi eftir að Valdi-.
mar varð konungur, fyrir sífeldum óeyrðum og
uppreistum, og hnefaréttúrinn var hin einu
gildandi lög. Öll friðarstörf lágu í dái, stiga-
þeirra var á mínum ferðum, hvorki á sjó né I Meðan Þjóðverjinn sagði söguna, hélt hund-
landi. TröII og huldufólk geta til verið, en urinn áfrani að urra og sýna manninum tenn-
um hafgúur heyrði eg fyrst talað, þegar eg kom ur. Hann hafði með kvíðandi svip, sem eng-
til þessa lands.” i inn mundi hafa ætlað jafn stórum manni, þrýst
“Það er þó áreiðanlega til ein liafgúa á , sér eins langt inn í krókinn og mögulegt var.
Oddanum,” sagði bóndinn. “Því litlu áður ea Hræðsla hans örvaði kjark hundsins svo mikið,
lávarðurinn fór til Randaróss, var hafnn
Staddur á búgarðinum, og þá sát þar hafgúa á
steini við sjóinn, sem söng kvæði, er sagði fyr-
að hann fór að gelta hátt.
“Hvaða hávaða vekur þú hjá hundinum
rnínum, sjómaður?” spurði skyttan.