Heimskringla - 25.05.1927, Blaðsíða 7

WINNIPEG 25. MAI 1927
HEIMSKRIN G T. A
7. BLAÐSIÐA-
P'u,f' L-i#
hann hitti- Goethe), sem hér
eftir:
fer á!og þó mest kunnur í Bandaríkjunum
við Yellowstone River. Þar eru af-
“Konungar og furstar geta aö vísu ar—merkilegir goshverir, sem gjósi
Hin ágætu lyf í GIN PILLS
beint á nýrun, verka á móti þvag-
sýrunni, deyfa og græía sýktar himn-
ur og láta þvagblóíruna verka étt,
veita varanlegan bata í öllum nýrna-
og blöörusjúkdómum.
50c askjan hjá öllum lyfsölum
135
búið til prófessora og leyndarráð,
veitt titla og orður, en mikla menn
geta þeir ekki skapað, andans menn,
sem gnæfa upp úr veraldarlýðnum;
þá verða þeir að láta sér vel líka að
geta ekki skapað. — En þegar slíkir
tveir eru saman, eins og eg og hann
Goethe, þá verða þessir háu herrar
að finna til þess, hvað hjá okkur
verka ^efir mikilleikans gildi.—I gær mætt
um við á leiðinni heim allri keisara-
fjölskyldunni. Við sáum hana úr
fjarska koma á móti okkur. Hann
Goethe losaði sig úr armi mínum,

'hátt og mikið, og er allt það svæði nú
friðheilagt, endá er það að öllu hið
merkilegasta. I Japan er og jarðhiti
og eins á Nýja Sjálandi. Þar eru
og miklir goshverar. I Evrópu er
jarðhiti sumstaðar. Merkufet lönd
þar vegna jarðhita eru Italía og Is-
land, en í nokkrum öðrum löndum
vottar fyrir jarðhita.
Island er að öllu samanlögðu eitt-
fylgi jarðsprungunum, því að sprung
urnar ná venjulega djúpt í jörðu, og
þar fæst þess vegna greiðastur gang-
ur fyrir hveraloft og hveragufur
neðan úr hitalindunum niðri í jörð—
inni upp að yfirborði jarðar. Jarð-
sprungurnar eru því nær eina leið—
in fyrir hveragufur og hveraloft
neðan úr fylgsnum jarðar. Ef þess-
ar. leiðir lokast, byrgist hveraloftið
niðri í jörðinni og fær ekki útrás,
nerna nýjar sprungur myndist, t. d.
við landskjálfta. Við landskjálfta
sama, hvað eg sagði; það var ekki g0shvera almennt geysira, eftir Stóra
hægt að koma honum úr sporunum. Geys; ; Haukadal. Nú þekkjast stór-
En eg þrýsti hattinum á höfuðið, J fenglegri goshverar bæði í Yellow-
að mér yfirfrakkanum og stone National Park og í Auckland
fólk þekkir mig. Eg sá mér til mik- ag hér vantar tilfinnanlega niæling-
ils gamans fylkinguna labba sig fram | ar 4 jarðhita. Margar hinar þýð-
hjá Goethe, sem stóð með hattinn í ^ ingarmestu rannsóknir á eðli og ásig-
hendinni, djúpt hneigður fyrir utan komulagi jarðhitans hafa verið gerð
veginn. A eftir tók eg hann duglega [ ar hér á landi. Hinar fyrstu hvera-
til bænar. Fyrirgefningu veitti eg rannsóknir, sem nokkuð kvað að,
ekki.”
Ofanritaða frásögu hefir íslenzk-
ur hljómlistarmaður, er dvelur í út-
löndurn, sent Alþýðublaðinu í tilefni
af aldarafmæli Beethovens. Lýsir
hún mikilmenninu betur en löng æfi-
saga. *
Beethoven hefir lagt undir sig heim
inn, meira ríki en nokkurn keisara
hefir dreymt.
(Alþýðublaðið.)
Frh. frá 3. bls.
aldrei. Þau verk, sem að listgildi
má telja næst stórverkunum, eru fer- i hneppt:
leikarnir (quartettar) fyrir aðeins gekk með spenntar greipar að baki ; Nýja Sjálandi. Hvergi kemur jarð
fjögur strokhljóðfæri. Sérstaklega oútt i gegnum hópinn, þar sem hann hitinn frani í jafnmörgum myndum
eru seinustu ferleikarnir, sem hann var þéttastur. Drottnarar og hirð- sern hér á landi, og að öllu saman-
reit eftir 9. hljómkviðuna, mjög | rófur mynduðu heiðursraðir; hertog- töldu mun jarðhitinn vera hér rneiri
merkilegir. Þeir tónar eru ekki af J inn tók ofan fyrir mér; keisarafrúin en í hinum löndunum. vÞó er ekki
þessum heimi, en ekki mjög aðgengi-, heilsaði mér að fyrrabragði. Þetta hægt að fullyrða neitt um þetta, þvi
legir fyrir óæfð eyru. Mjög þekkt-
ar eru hinar mörgu sónötur, sem Bee-
thoven reit, en af þeim er sú í B-dur,
op. 106 talin merkust. Endar hún á
einhverrí mestu “fugu”, sem hefir ver
ið rituð. Þetta verk reit hann einn-
ig heyrnarlaus. Sönglög reit Bee-
thoven mjög fá, en nokkra íorleiki
fyrir hljómsveit og líka hljómleika
við sjónleiki. “Konsertar” hans fyrir
pianoforte með hljómsveit eru mik-‘
ils metnir. “Konsert” hans fyrir ein-
leik fiðlu með hljómsveit, er álitinn
eitthvert fegursta verkið, sem nokk-
urntíma hefir verið ritað. Þá eru tal-
in flest verk hans. Það sem er einna
eftirtektarverðast i allri tónsmíð hans,
er, að hann er ávalt að þroskast allt
fram til dauðadags, svo að menn tala
um þrjú stiltímabil i verkum hans.
Meðferð verka hans heimtar djúp
tækan listskilning, auk nauðsynlegr-
ar kunnáttu. I meðferð listamanna á
verkum hans liðin 100 ár, he'fir mik-
ið tapast af þeim þrótti, sem í þeim
býr, en um það hefir höf. þessarar
greinar ritað nákvæmlega í þýzk blöð
og rit.
Beethoven og vér. — Uti um heim
eru verk Beethovens flest orðin kunn
alþýðu manna, en á Islandi eru menn
nú að byrja að kynnast þeim og hefir
i þvi orðið töluverð framför. Andleg
skilyrði eru hin beztu á Islandi fyrir
því að verk hans verði skilin af al-
þýðu. Vér eigum bæði að læra af
æfi hans og af verkum hans. Vér
getum það, þvi að eðli lífs og manna
er enn um allan heim það sama og
það var á dögum Beethovens. Með
auknum skilningi á menningarverð-
mætum eiga Islendingar eftir að gera
nauðlsynjegar framkvæmdir1 til þess
að þeir fái kynnst og notið hinnar
stórfelldari <tónl'istar. Ctg bá eigia
þeir eftir að taka Beethoven í dýr-
lingatölu, eins og aðrar þjóðir hafa
löngu gert.
(Vörður.)
* * *
------— Beethoven var niikill lýð-
valdssinni. Hann segir sjálfur svo
frá viðburði einum í baðstaðnum
Teplitz í Bæheimi árið 1812 (þar sem
Jarðhiti.
Eftir Þorkel Þorkclsson.
Menn eru þeirrar skoðunar, að
heitt sé alstaðar niðri í jörðinni. Ef
boraðar eru holur djúpt í jörð, reyn-
ist hitinn í holu hverri meiri eftir
því sem dýpra er komið. Sama er
að segja um nánutr, sem liggja djúpt
í jörðu: þar er hitinn meiri en á yfir
borðinu og vex eftir því sem neðar
dregur. Telzt mönnum svo til, að
hitinn muni vaxa um 3° á hverjum
100 metrum niður. Þó getur þessu
munað nokkru eftir því, hvar menn
eru á jörðinni. Annað, sem bendir
i sömu átt um hitann niðri í jörðinni
eru eldgosin og hin bráðna hraunleðja
(jarðeldur), sent þá vellur upp úr
jörðu. Æitla menn að hraunlögttrinn
komi neðan úr fylgsnum jarðar, það
an sent hitinn er svo mikill, að hann
heldur hratininu bráðnu. Víða kenutr
gerði Eggert Olafsson. Síðan hafa
aðrir haldið þeim áfram, bæði inn-
lendir ntenn og erlendir. Flestar
skýringartilraunir á orsökuni hvera-
gosanna hafa verið byggðar á rann-
sóknum hér á landi, og þær helztu
þeirra settar fram af mönnum, sem
rannsakað hafa hina íslenzkti gos—
hvera. Eg hefi í “Tímariti Verk—
fræðingafélags Islands) 3. h. 1920,
ger't greit; fyrir, hvernig rnegi gera
sér hveragosin skiljan'leg, og vísast
þangað \þeim, sem vilja vita meiri
deili á þeim hlutum.
Þrátt fyrir allmiklar rannsóknir,
sem gerðar hafa verið hér á landi,
eins og nú hefir verið skýrt frá, þá
er þó rannsókn á jarðhita á Islandi
ntikið ábótavant, ekki sízt ef borið
er saman við jarðhitasvæðin í er—
lendum menningarlöndutn, því að
stór hvera- og laugasvæði mega heita
lítt rannsökuð enn þá hér á landi.
Hverar og laugar eru á víð og dreif
urn allt Island; óvíða eru stór svæði,
þar sem enginn jarðhiti er. Þó er
minnst um jarðhita á Norðaustur—
og Suðaústurlandi. Ekki er það sanit
reglulaust, hvar laugar og hverar eru.
Við nákvæma athugun hafa menn
fundið, að jarðhiti kemur þar helzt
fram, sem nýlegar sprungtir eru í
jarðbergið. Oft sést þetta greinilega.
Sprungurnar eru venjulega beinar
eða því sem næst, eog eins má sjá,
að laugarnar eru svo að segja í
beinni röð. Sjálf sprungan kemur
stundum hvergi frani á yfirborðið,
hvert merkasta jarðhitalandið. Hér j t ofnar jörðin oft og nýjar sprungur j
ftindu menn fyrst goshvera, og jtm j myndast, og stundum lokast þá fyrir j
langan aldur þekktust eigi goshverar j hin gömlu hveragöng; þess vegna
annarstaðar. Meðal annars varð, verður oft mikil breyting á hverum
til þess að víkja til hliðar. Það var j þetta tjj þesSi ag erlendis kalla ntenn \ «g íaugum við landskjálfta; þekkjast
mörg dæmi þess hér á landi.
Hiti hveranna er mjög mismunandi;
sumir eru upp undir 100 stiga heitir,
en ntjög fáir ná því hitastigi alveg.
Oft er sagt að það sjóði í hverun—
um, en samt er það eigi regluleg
suða, heldur koma loftbólur upp með
vatninu í hverum og laugum. Þess-
ar loftbólur setja hveravatnið í sí—
fellda hræringu, svo að vatnið virð-
ist vella og sjóða. Loftið í þessurn
hverabólum nefnist hveraloft, og er
venjulega annars eðlis en andrúms—
loftið. I hverabólunum er þó ekki
eingöngu hveraloft heldur einnig
mikið af vatnsgufitm, og því nieira
i tiltölu við hveraloftið, sent hvera-
vatnið er heitara. Sá er munur á
reglulegri suðu og hveravelli, að ból-
urnar við venjulega suðu vatns eru
gufubólur, sem ekkert loft hafa, og
vatnið er þá 100° heitt við venju—
legan loftþrýsting. Ekki getur vatn—
ið soðið þá við lægra hitastig, því
að gufuþenslan getur ekki staðist loft
þrýstinginn, ef hitinn er minni. En
í hverum hjálpast að hveraloftið og
vatnsgufurnar að halda bólunum við
á móti loftþrýstingnum. Þegar hit-
inn er töluvert undir 100° eru vatns-
gufurnar magnminni, og hveraloftið
verður að bera meira af loftþrýst—
ingnum.
Það er hveravatnið, hveragufurnar
og hveraloftið, sem ber með sér hit-
ann neðan úr jörðinni. A leiðinni
upp.til yfirborðsins tapast hiti. Ut
frá hveragöngunum, sem hveravatn-
ið og hveragufurnar fara eftir, leið—
ist hiti í allar áttir, svo að þegar þessi
efni konia upp á yfirborðið, hafa þau
allt annan hita en niðri í jörðinni, og
það liggur í augum uppi, en hitinn
V. W W W W W. SV W SV W. W. W W Vi' %[ w W WW vv vty VJ; vt i
GEYMT í EIKARKÚTUM.
'ýmfmiai
FRAMÚRSKARANDI WHISKY.
mm rnwtmwsm •mw
og heitt vatn og heitar lofttegundi.’
og gufur upp úr jörðu, og bendir þettn ! en e(Hr því, hvernig laugarnar raða
á hið sama, að mikill sé hitinn niðri ser> er Hægt að ákveða stefnu sprung
í jörðinni.
Þar sem uppsprettur eru heitar,
eða heitar lofttegundir streyma upp.
unnar, sem laugarnar spretta upp úr.
En þar sem er niikið af lauslegu
jarðarrusli ofan á jarðberginu, hafa
segjum vér að sé jarðhiti, og vita laugarnar. oít orðið að leita langt til
menn utn allmarga staði á jörðu vorri bliðar til þess að komast í gegnuni
þar sem þessi' jarðhiti gerir vart við . me1« og leirjarðveg; hin eiginlega
sig. I Ameríku er nieðal annars þessi hveraröð sést þá tæplega.
jarðhiti í Chile, Californíu og Alaska, * Það er eðlilegt, að hverar og laugar þá af þvt, að vatnið í minni hverttn-
“Justicia” Private School
and Business College
Portage Ave., Cor. Parkview St., St. James, Winnipeg.
Auk vanalegra námsgreina veitum við einstaklega góða til-
sögn í enskri tungu málfræði og bókmentum, með þeim til-
gangi að gjöra mögulegt fyrir þa sem frá öðrum þjóðum
koma að láta í ljós beztu hugsanir sínar á fósturmáli sínu
Enskunni, eins vel og innfæddir geta gjört.
Heimskringla mælir með skóla þessum, og selur “Scholar-
ships” átækifærisverði. Þetta tilboð gildir aðeins til 31. ágúst.
Það kostar yður ekkert að biðja um frekari upplýsingar.
.1
um hefir kólnað meira á leiðinni þeim. A steinum í farvegi lauga—
upp, bæði af því að þar var af minna vatnsins er oft ofurlitil hvít skán.
hitamagni að taka, og svo er lítið Skánin er sjaldnast á steinum, sem
vatn jafnan lengur á leiðinni, því að alltaf eru í kafi, heldur á þeint, seni
straumhraði þess er minni. Yms laugavatnið leikur um annað veifið,
dæmi eru þess, að hverar á sarna en hálfþorna á milli. Skán þessi kent-
hverasvæðinu hafi samband sín á ur af því að steingfni (venjulega kís-
milli, sérstaklega hafa menn tékið ilefni), sem runnið hafa í lauga—
eftir því, að goshverar haga stund- vatninu, falla niður á steinana, er
um gosum sínum hver eftir öðrum, en laugavatnið gufar burtu; en af því
hitt er þó ekki síður títt, að hverar að þessi efni eru nijög torleyst i
og laugar rétt hjá goshver breytast vatni, megnar laugavatnið eigi að
ekkert, þótt nágranni þeirra fari að leysa þau aftur. Hveraloftið í laug-
gjósa sem ákafast. Eftir því hafa unum hefir reynst að vera nærri þvi
hverar oft sin sjálfstæðu hveragöng eintómt köfnunarefni.
all-langt niður. ' Goshverarnir eru heitari en laug-
Útlit hveranna er mjög breytilegt arnar, á yfirborði þeirra er hitinn
Laugar og volgrur líkjast venjuleg- venjulega 90°—100° stig, en heitara
urn vatnslindum, vatnið tært og jörð niðri í vatninu. Hveravatnið heldur
grasi gróin, oftast alveg að laugar- í sér töluverðum steinefnum. Við
barminum. Vegna jarðylsins er gosið bleytist svæðið kringum hver—
jafhvel jurtagróðurinn meiri kring- inn af hveravatninu, og milli gosanna ,
um laugarnar en annarstaðar. Yfir þornar bleytan að nokkru leyti, og
er miklu meiri niðri erwuppi við yfir rhinu heita vatni lauganna þéttast
borðið. Þar sent hægt hefir verið að
komast að því, að mæla hitann djúpt
i hverum, hefir það komið á daginn,
að hitinn er niiklu meiri en ofar. —
Þannig mældist hitinn í Stóra Geysi
127° við botninn, en ekki neraa 90°
við yfirborðið. í Yzta-hver (Bað—
stofuhver) í Reykjahverfi var og
115° hiti á 8 m. dýpi, en tæpar 99°
vi ð yfirborð.
Lítill vafi er á því, að hverar, sem
eru á sama hverasvæðinu, hafi sam-
eiginleg upptök niðri í jörðinni; en
samt er hiti þeirra á yfirborði oft all
mismunandi. Orsök þessa mismunar
er þá ólík kæling. Venjulega er það
svo, að vatnslitlir hverar eða laugar
eru kaldari en vatnsmeiri hverar á
sarna hverasvæðinu, og kemur þetta
vatnsgufur, sem stígið hafa upp af
hveravatninu og gera sýnilega þoku,
sem kölluð hefir verið reykur. Af
þessuni hverareyk draga margir bæir
nöfn sin. Reykur lauganna sést helzt
í röku og svölu veðri. Þeir, sem
kunnugir eru þessurn háttum hvera-
reyksins, geta af honum nokkuð dæmt
um veðurlagið. I þurru veðri og
hlýju, og helzt ef sólskin er, ber lít-
ið á hverareykjunum. — I hrattnun—
um austan við Mývatn, Bjarnarflags-
hrauni og þar ‘vestur af, sjást nálega
engir reykir um hádegið í sólskini,
en er kvöldið kemur, sérstaklega ef
veður er kyrt og loftið verður svo
rakt, að þoka legst langt niður í
fjöll, þá sjást ótal hverareykir hingað
og þangað um þessi hraun, og má
af því marka, að hitaholur eru viða í
steinefnin, sem í vatninu voru, verða
eftir og rnynda afar-þunna húð. Vlð
siíelld hveragos hleðst hvert lagið
ofan á annað, svo að á löngutn tima
verður úr þessum steinefnum þykkt
lag. Hér á landi eru þessi steinefni
aðallega kísilefni, og nefnum vér þau
hverahrúður. Jurtagróður ér oft
mikill i námunda við goshverana, þar
setn nýtur hlýjunnar frá gufunni og
heitu vatni hversins, en gróðurinn
kemst ekki alveg að hvernum, þar
bægir sjóðheitt hveravatnið honum á
burt, enda leggst þar venjulega
hverahrúður yfir, svo að jurtirnar
geta heldur ekki náð í næringu úr
jarðveginum. Hveraloft goshver—
anna hefir i sér fólgið köfnunarefni,
kolsýruloft og dálítið af súrefni.
Hveravatnið er tært.
Framh. á 8 bls.
»9ssso9soso»09ðsosss60cososo9ððSocðeeosð9ðeeð9gcoðcviososoðcos«socoososððosseosossoaoGQQS6ðooQ9cos6cceoea^oiSQCiecc6CðGCGC60scccoseccooeso66CðeccooccsosoðCQoeo(
CANADISKT ÞJ0ÐLIF
„c'H t-'W"
I SEXTIU ÁR

Framleiðsla matvöru verður ætíð helzta iöngrein Canada. Styður þar að stærð landsins, frjósemi, skifting árstíða með frosti og snjó, sólskini og regni, sem hvergi er heppilegri í veröldinni. Sambands—
árið nam öll hveitiuppskera Canada 10,323,873 mælum, en árið sem leið nam hún 4061269,000 mælum!
Síðastliðin 60 ár hefir vélavinna gert landbúnað stórum auðveldari; 1867 var vélrekinn kornsláttur nýung, og vélarnar óþjálar. Það ár lét Canada félagið smíða handrakstursvél, sem sýnd er á mynd.Mr.
Jeffehy’s hér að ofan. Var hún mikil framför frá þeim áhöldum, sem aöur tíðkuðust. Margur bóndinn notaðist þá enn við “rakstrarkonuna”. Með henni gat vanur kornskurðarmaður komist yfir 3—4
ekrur á dag, ef annar fylgdi á eftir, sem rakaði að múgunum og batt úr þeim bindin. Nú tekur kornskurðarþreskirinn 15 feta skára, og með honum Ijúka tveir menn við 30—10 ekrur á dag! A myndinni
er sýnd gamla og nýja aðferðin, og auk þess önnur vinnusparioaðarvél— dráttarvélin.
»