Heimskringla - 09.05.1928, Page 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 9. MAÍ 1928.
Hdtnskringla
< StofnnYf 1886)
Krmor nt I hvrrjnm mlTWIkndrgrl-
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
853 o«r 855 SARGENT AVE , WIJÍNIPEG
TALSIMl: 80 537
V«r5 blaflslns er »3.00 Argangurlnn borg-
lst fyrlrfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PBE6S LTD.
STGFGS HALLDÓRS Irá Höfnum
Bltstjórl.
UtanAnkrlf t tll blnbnlnnt
THR VÍKING PHES8, Ltd., Boi 3105
Utanflnkrlft tll rltntJArannt
BDITOft HEIMSKRINGLA, Boi 3105
WIMNIPEG, MABí.
“Heimskrinala is pablished by
The VlklnK Preaa Ltd.
and printed by
CIT Y PRINTING PUBLISHING CO.
053-855 Sararent Are., Wlnnlpe*, Man.
Telepbone* .86 53 T
WINNIPEG MANITOBA, 9. MAÍ 1928.
FISKISAMLAGIÐ
Það olli “gr-r-r-and and glor-rious
feeling,” eins og Briggs kemst að orði,
að heyra það um daginn, að fiskisamlag
væri að komast á laggirnir hér í Mani-
toba, og að margir helztu frumkvöðlarn-
ir væru Islendingar. Og það því fremur,
sem vér höfðum ekki alls fyrir löngu heyrt
frá skilríkum mönnum, að ritari samlags
sölu-nefndarinnar (Co-operative Market-
ing Board) Mr. P. H. Ferguson, hefði til
skamms tíma að minnsta kosti, haft frek-
ar litla von um það, að unnt yrði að koma
því á fyr en máske í fyrsita lagi eftir tvö
ár.
Það hefir verið sárgrætjlegt til þess
að vita, hve lítið framúrskarandi elja, þrek
og ósérhlífni fiskimannastéttarinnar hér,
hefir oft gefið þeim í aðra hönd, þótt auð-
vitað hafi í eitt skiftið gengið betur en
annað, og einum betur en öðrum. Eini
sjáanlegi vegurinn til að bæta úr þessu er
samlagshreyfingin. Skilja fiskimenn það
vonandi svo vel nú, að óþarfi sé að brýna
þá lengi, áður en þeir skipa sér sem fast-
ast um samlagið. Er framtíð þeirra og
velmegun undir því komin, að því geti
sem helzt vaxið fiskur um hrygg, á sem
stytztum tíma. Eins og vér gátum um í
síðasta blaði, er minnsti félagshlutur á-
kveðinn $25.—, og ætti enginn fiskimaður
að vera svo sinnulaus, að sitja sig úr færi
um hlutakaup. Og yfirleitt ætti hver
fiskimaður að leggja allt það af mörkum
við þessa hreyfingu, er hann frekast get-
ur, án þess að hann með því búi sér sýni-
legan baga. Þetta samlag á að starfa á
sama grundvelli og með samskonar fyrir-
komulagi, að t>ví er vér vitum bezt, og
hveitisamlagið, enda er nærvera Mr. P.
H. Ferguson, ritara Samlagssölunefndar-
innar, á stofnfundinum, væntanlegum
félagsmönnum trygging fyrir því að svo
sé. Samlagssölu-nefndin er stjórnarstofn
un, nefndarmenn embættismenn hins op-
iubera, og hefir hún, sem kunnugt er,
verið til þess skipuð að greiða götu sam-
lagshreyfingarinnar, í hverri mynd sem er,
enda átti hún öflugasta þátt í myndun
gripasamlagsins hefir stutt hveitisamlag-
ið með ráðum og dáð, o. s. frv.
Fiskimönnum býðst þama tækifæri
til sjálfræðis og eiginhagsbóta. Samlag-
inu eiga þeir að stjórna, og framtíð þess
veltur á undirtektum þeirra og hollustu
þeirra við hreyfínguna, er þeim hefir litist
að taka þátt í henni. Það verður því ekki
um of brýnt fyrir þeim, að vera nú vak-
andi, og sitja ekki af sér tækifærið til
þess að ná tali af þeim mönnum, er gerðir
verða út til þeirra, til þess að skipuleggja
samlagið. Sameinaðir og öflugir úr
þessu, eða sundraðir og magnlausir, eins
og fyr; á því veltur framtíð þeirra, hvom
kostinn þeir kjósa sér.
WINNIPEGFUNDURINN.
Það er óblandið fagnaðarefni, að geta
með sanni sagt, að það er því nær einróma
álit þeirra Winnipeg-fslendinga, er vér
höfum átt tal við, síðan á þriðjudagskveld-
ið, að úrslit borgarafundarins mikla, er
getið var um í síðasta blaði, hafi verið
sem allra ákjósanlegast. Og satt að
segja urðu þau langt um heppilegri, en
vér höfðum vogað að gera oss vonir um.
Sýndu þau ótvíræðlega, að skynsemi al-
mennings er ekki eins óbótavant, og þekk
ingunni, enda mun raunin oftar verða sú,
að minnsta kosti er um ræðir ekki lítil-
fjörlegri menningarþjóð en íslendinga,
að þegar mál ráðast til óheppilegra lykta,
þá er það frekar að kenna athugunarleysi
og upplýsinganeyð, en skynsemisskorti.
Viðhorfið var þannig, eftir þær opin-
beru umræður, er á undan fundinum höfðu
farið, að augljóst var, að mjög margir
höfðu komið á fundinn í töluverðum til-
finningahita og með fyrirfram ákveðnar
skoðanir, svo að þingheimur áttaði sig
ekki í fyrstu á því, hversu athugaverð til-
lagan var, er fyrir fundinn var lögð, enda
var það tæplega von, þar sem ýmsir af
þeim, er til fundarins höfðu boðað og að
tiliögunni stóðu, höfðu auðsjáanlega ekki
áttað sig á því heldur, auðvitað aðeins
fyrir athugaleysi, en ekki skynsemisskort,
eins og fyr segir.
Þess meiri heiður var það þingheimi
og fundarboðendum, að veita þá athygli
öllum skýringum, er fram voru bornar af
hálfu heimferðarnefndarmanna, allt frá
því að Mr. Bildfell reifaði málið fyrir hönd
nefndarinnar, unz hinn síðasti margra
ágætra ræðumanna er á eftir komu höfðu
lokið máli sínu, að tiltölulega auðvelt
reyndist að sannfæra menn um það, að
eins og tillagan var orðuð, hlaut sam-
þykkt hennar að verða ekki einungis
heimtferðarnefndínni bg Þjóðræknisfél-
aginu, heldur og Vestur-íslendingum í
heild sinni, óverðskuldaður og ofviða áfell
isdómur. Að vísu telur Þjóðræknisfélag -
ið ekki nema 600—700 meðlimi, en það er
þó langsamlega stærsti og umsvifamesti
“veraldlegur” félagsskapur meðal Vestur-
íslendinga, og hefði ekki verið ámælisvert,
þótt minna hefði verið, að slíkt félag
beittist fyrir heimferð 1930, enda hefir það
verið átölulaust á vitorði allra, í meira en
tvö ár, að sú var ætlun félagsins. En sé
svo stórt félag, er hefir markað sér slíkt
starfssvið, og sem telur meðlimi í flestum
bygðum íslendinga, norðan og sunnan
landamæra, ekki megnugt þess að koma
fram fyrir hönd Vestur-íslendinga, þá er
heldur ekki fljótséð, hver félagsskapur
minni, hvað þá heldur einstaklingar, er
þess frekar megnugir. Um heimferðar-
nefndina er það að segja, að fyr gæti
menn greint á um það, hvort gerðir henn-
ar miðuðu í rétta átt, en að hún og þeir
menn, er að Þjóðræknisfélaginu standa,
og hana kusu, væru fordæmdir við fylkis-
stjórnirnar hér, þar sem flest er af Islend-
ingum. Þetta skildi fundurinn, eftir því
betui-, sem umræður skýiðust. Skrldi,
að svo skammt sem málinu er komið, að
þá myndu íslendingar, með því að sam-
þykkja slíkan áfellisdóm, bera sér sjálfum
þannig söguna, að erfitt myndi verða úr
að bæta til fulls, jafnvel á þeim tíma, er
von getur til þess staðið, að mælt verði
á íslenzka tungu vestanhafs.
Til þess vildi þingheimur auðsjáan-
lega ekki hætta, að athuguðu máli. Vit
og stilling réði því, með samkomulagi
beggja aðila, að fundarslitatiilagan var
samþykkt, er það hafði verið ítrekað, að
stjómarnefnd Þjóðræknisfélagsins og
heimferðarnefndin myndu grannskoða
málið, eins fljótt og auðið er. Er nú auð-
sætt að bíða átekita þann stutta tíma. En
hvað sem þá verður afráðið, þá er vonandi
að sama vit og sama stilling og nú var
sýnd, verði áfram látin ráða meiru, en
meira eða minna hitaðar tilfinningar. Það
er fljótlegra verk að jafnaði, að gera sér
vansæmd, en vinna sér heiður. En svo
æltu Vestur.lslendingar að skiljast við
þetta mál, að þeim verði vansalaust útí-
frá, hvemig sem því verður innbyrðis ráð
ið til lykta.
BISKUPINN OG BASTARÐARNIR.
Maður er nefndur George Exton
Lloyd. Hann er biskup að nafnbót, og
telur sig það máske af guðs náð líka,
þótt öðrum megi virða til vorkunnar, séu
þeir ekki á sama máli. Umdæmi þessa
guðsmanns er Saskatchewanfylki. Ekki
höfum vér heyrt þess getið, að hann hafi
sér nokkuð til ágætis unnið, annað en það
að komast í stöðuna. Má það þó vera.
En ólíklegra er það fyrir þá sök, að svo
virðist, sem hann hafi ekki séð aðra mög-
uleika á því að halda nafni sínu á lofti,
en þá, að feta í fótspor Heróstratusar
hörgaspillis: að betra sé illt að gera en
ekki neitt. Og þó væri sú tilgáta ekki
fjarri sanni, að til slíkrar langsýni myndu
gáfur hans tæpast hrökkva.
Preláti þessi hefir nýlega skrifað bréf
til ritstjóra Free Press hér í Winnipeg. Er
fyrirsögnin: “Ástralía brezk; bastarðar í
Canada.” (Brit. Austral.; mongrel Cana-
da.) Er hann urrandi fullur af vandlæ ting
u vfir því bastarðaflóði er velti yfir Cana
öa,á kostnað hinna ‘útvöldu.’ Bastarðarnir
óræiktarsepparnir, eða hvað menn vilja
kalla það, eru auðvitað vér, sem erum svo
óheppnir, að hafa ekki dropa af brezku
blóði í æðum, og þá náttúrlega líka hinir,
ér ekki geta algerlega státað af “hreinu”
brezku blóði, hvaðan sem það ætti nú
að koma.” Hinir útvöldu eru auðviitað
þeir, sem brezkum foreldum eru fæddir.
Biskupinn þýkist sjá fram á það, og þá
með fullkominni skelfingu, aið bastarð-
arnir muni bera hina útvöldu ofurliði hér
í Canada, fyrir tilstilli innflutningaráðu-
neytisins. Og þá eru náttúrlega heims-
slit fyrir höndum.
* * *
Það er nú fyrir sig, þó biskupinn sé
ekki greindari en þetta, því vitanlega er
það aðeins lélegri hlutinn af brezkum
mönnum, er þjáist af svona smáskítlegum
þjóðrembingi, þótt auðvitað sé sá hluti
alltof fjöimennur. En það er sannarlega
kominn tími til þess, að vér, sem þessum
heiðursnöfnum erum sæmdir, förum að
iáta heyra frá oss opinberlga. Það er
kominn tírni til þess, að vér förum að þora
að kannast við það fyrir sjálfum oss, og
koma hinum í skilning um það, að vér er-
um hér ekki í náð nokkurs manns.
Því brýnni er þörfin, sem óneitanlega
hefir borið helzt til mikið á þessum “náð-
ar”skilningi, meðal sumra vorra manna,
en annara, sem ekki eru af brezku bergi
brotnir, enda ekki laust við, að enn stingi
sti ófreskja upp hausnum við og við. þótt
hægt fari, og dulklædd sé hún oft. Ekki
erum vér, aðrir Norðurálfumenn, einungis
matvinnungar í þessu landi, engu síður
en Bretinn, þótt um biskup sé að ræða,
heldur bætum vér það einnig, engu síður
en hann. Vér tökum á oss borgaraskyld-
urnar engu síður en borgararéttindin, og
vanalega fyr en þau eru fengin. Vér
komum hingað, hver úr sínu landi, búin
gamalli menningu, er yfirleitt stendur að
engu leyti Bretans að baki. Sé vera vor
hér, strit vort og starfsemi, sjálfum oss í
hag, þá er það engu síður landinu sjálfu,
og hinum brezkættuðu samþegnum vor-
um, er það byggja. Ryðjum vér ekki land-
ið og erjum það fyllilega til jafns við þá?
Liggja færri svitadropar á slóð vorri um
nierkur og gresjur. en þeirra? Stöndum
vér undir sérstaklega voldugum vemdar-
væng, sem brezkir borgarar, leggjum vér
þá ekki fyllilega vom skerf til máttar og
víðgripa þess vængafls? Og teflum vér
ekki, sumir hverjir að minnsta kosti, oss
og afkomendum vorum í jafn mikla hættu
við að úrættast af blóðblönduninni við þá,
eins og þeir af að blandast oss? Þá væri
í oss einkennilegt þrælsblóð runnið, er
skilið ætti á sig brennimerk bastarðsins,
ef vér svöruðum þeirri spurningu neitandi.
Og samt ættum vér að vera svo lítilþæg,
að beygja kné og búast sekk og ösku, í
hvert skifti er vér vogum oss fram, til
varnar og samstæðis um menningu vora
og minningar. Álútir, sem ölmusumenn,
ættum vér að stama fram tillögum vomm
um það, að ættbálki vorum sé verðskuld-
aður sómi sýndur, nei, jafnvel ekki einu
sinni það, heldur bíða þess í auðmýktar-
þögn, að einhverjum útvöldum kunni áð
hugkvæmast að kasta moia af borðum
sinum í bastarðinn!
* * *
Biskupinn er barn sinnar stéttar.
Því yfirieitt eru enskir kirkjumenn hér í
iandi, einhverjir þýlyndustu Bretasinnar á
kostnað kanadisks sjálfstæðis, er hugsast
geta. En annars er þetta ‘“bastarðs”
hjal biskupsins dálítið broslegt, þegar
varpað er á það rannsóknarljósi brezkrar
sögu. Því engin vestræn Norðurálfuþjóð
«r betur, né nýlegar, samanhrærð, en ein-
mitt Bretar. Og ekki lögðu
norrænir menn til lélegasta efn-
ið í þann hræring. Og þvi
minni ástæða er fyrir biskupinn
og hans líka að óttast “bastarð
ana” fyrir hönd Canada, að
ekki hefir hlóðblöindunin við oss
staðið brezku heimsveldi fyrir
íþrifum, að þeirra áliti, er bezt
vita. Myndi nú o'f freklega
tilgetið, að hann kynni sjálfur
að vera lifandi, tvífættur vott-
ur um það, að Kanada myndi
jafnvel verða engu miður sett
í framtíðinni, þótt það reyndi
að tryggja sér svolitla endur-
'tekningu á miðaldasögunni
ensku, með því að blanda dálít-
ið meira af norrænu blóði í
sínar brezku æðar.
HRINCHENDU-“DÓMURINN’'.
Oss langar til að víkja ör-
fáum orðum að athugasemdum
vinar vors, Ármanns Bjömsson-
ar, frá Winnipegosis, um veit
ingu hrin gli enda.ver51 aunanna,
og vonum að hafa til þess sam-
þykki meðdómendanna. Skal
aðeins vikið að verðlaunavís-
unni, eða vísunum.
Dómnefndin var ekki í vafa
um það, að hinn fagri hjúpur.
er fjallið klæðir fell sín og hjalla
í, væri kvöldroðinn, en ekki
næturskugginn, eins og Á. B.
skilur. Þá skína h'ka þær dverga
hallir (hamrariðin), er þær
varpa frá sér aftanskininu. í
þessu sá nefndin ekkert ósam-
ræmi við “valla dimmblá djúp;”
þvert á móti. Menn tala um
“blárökkur” og “blárökkurmóð -
u.” Og sá er þetta ritar, kann
ast yfirburða vel við lýsinguna,
einmitt úr Vatnsdal, nyrðra á
íslandi, þar sém við sólariag
sér ofan úr hálsinum að vestan-
verðu niður í dalbotninn, gegn-
um blárökkurdjúpið, einmitt
samtímis þvf, að kvöldroðahjúp-
urinn klæðir Jörundarfell, og
hjallariðin (“dvergahallirnar”)
skína að austanverðu. Nefnd-
inni leizt vísan lýtalaust gerð;
nægilega kenndanþrungin til
þess að mega kalla&t svolítið
listamálverk f ljóðformi.
Um “Tíbrárvísuna” er það að
segja, að nefndin jathugaði
einmitt sérstaklega það atriði,
er Á. B. finnur henni til foráttu.
Tíbrá veldur yfirleitt snjóbráð,
'því hún er loftstraumur, sem
er heitari en loftið umhverfis,
enda sést hún oftast á íslandi,
í sólbráð á vorin, og þá helzt
meðfram hlíðum, þar sem enn
liggja skaflar. Sá er þetta rit-
ar minnist ekki að hafa séð hana
í frostveðri, en sér ekkert því
fyrirbrigði til fyrirstöðu, því
auðvitað eru loftstraumar mis-
munandi heitir á vetrum, þó
ekki bráðni, þótt þá beri eðli-
lega meira á þeim mismun en
í vor og sumarhitum.
--------*--------
ÚR REGLUM BENEDIKTS.
Beri Pilavríms múnlk aö gar'Si
æskjandi þess að dvelja meS oss i
klaustrinu sem gestur, og geri hann
sitg ánægfen með v,analegan beina
og lifsreglur vorar, þá skal honum
heimilt að dvelja með oss, svo lengi
sem 'hann æskir. Ef hann finnur að
eirihverju við oss, og 'leitast við,
í sannri auðmýkt, að færa til betri
vegar, þá skal ábótinn taka orð hans
ti'l greina, ef ske kynni að drottinn
Ihafi leitt hann til vor nieð þetta er-
indi. En sé hann óróagjarn, og
veki úlfúð með óþarfa mællgi og ill-
kvittni, þá skal honum ekki aðeins
vera neitað um upptöku í munkaregln
vora, heldur einnig sagt bláítit áfram,
að leiðin til 'brotfarar sé honum op-
in. En taki hann ekki þeirri bend-
ingu, skulu tveir digrir rriúnkar,í nafni
drottins allsherjar, skýra má'lið fyrir
honimi.
—Sankti Benedikt.
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin.
viðurkjenndu jneðnjl, við bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
NÝR KASTALI
FYRIR LANDSTJÓRANN
Sambandsstjórnin er með nýtt bani’
á prjónunum, þess eðlis, að útljú.:
skuli handa landstjóranum auka-
heimili í Quelbechorg, og er kostn-
aðaráætlunin eitt hundrað og fimifaiu
þúsund ($150,000.) dollarar. Þar
sem þetta er stjórnarfrumvarp, er
sennilegt að það nái fram að ganga,
þrátt fyrir nokkuð svæsinn mólþróa
frá þingmönnum að vestan, og verði
Iþví komið af nálinni um það að Wað-
ið kemst til lesenda. Þykir upphæð-
in fremur há, þegar allt er ti! greina
tekið, og það sérstaklega, að bústað-
ur landstjórans í Ottawa er viðunan-
legur, ef dæma má af þvi hvað hann
hefir kostað þá, er brúsann borga.
Ti'l skamms tíma hafði Rideau Hall
Xlpndstj órahöl/in í .'Ottawa),, kostað
stjórnina $1,098,894.50, eftir skýrsl-
um að dæma. Hafa mangir búið
við færri kindur en þetta, og er því
vesltanmönnum nokkur vorkunn, þótt
þehn finnist, að komast megi af án
þessa nýja Quebec-ibústaðar, að
minnsta kosti fyrst um sirin.
Fólk er nú orðið vant við háar
tölur, en það fylgir ekki æfinlega,
fullur skilningur á því, hvað slíkar
upphæðir fela í sér. Til dæmis gæti
það verið fróðlegt að brjóta til
mergjar, hvað slík upphæð sem þessi,
er landstjórahöllin hefir kostað þjóð-
ina, feldi i sér mörg dagsverk ó-
hrotins verkamanns, á vanaleguni
launum. Eða það, á hvaða tímalbili
í veraldarsögunni að maður hefði
orðið að byrja að leggja fyrir $500
á ári, rentulaust, til þess að hafa nú
safnað þessari upphæð. Hefði það
verið á dögurn Napoleons mikla?
Fyrr en það. Þegalr Ccdumbus
sigldi fyrst vestur um haf? Fyrr
en iþað. Þegar Rí'kharður ljónshjarta
var í krossferðunum ? Fyrr en
það. Þegar Piilatus var landstjóri í
Gyðinigalandi ? Fyrr en það. Hann
hefði þurft að leggja inn fyrstir
fimm hundruð dollarana árið 280 fyr-
ir Krist — tuttugu árum fyrir Kar-
tagöborgar stríðin, en rétt eftir dauða
Alexanders mikla; á dögum Ptólemýs;
230 árum áður en Kléópatra fæddist.
0,g nú á að efna til nýs kastala
fyrir hann, og skal kostnaðinum
eitt hundrað og fimmtíu þúsund doll-
urum, jafnað niður á skattgilda
framleiðendur í landinu. Sem betur
fer, eru þeir orðnir skattbyrgðunum
vanir, og ættu ekki að kinoka sér
við dálitlum ábæti, þegar nauðsynir
krefur.
—L. F.
----------x----------
Stóra Bókin
(Frh. frá 1. bls.)
hún ekki á bókasöfnum og í þriðja
Iagi kostar hún nokkra tugi dollara,
—sem ég kynni öetur við að eyða fyr
ir skyrtur og enska vindlinga, ef ég
skyldi eignast Iþá.”
—“Mikið rétt,” sagði meistarinn;
“En að mínum dómi hafa kenningar
Dr. Hanish engan veruleika-grund-