Heimskringla - 05.07.1928, Blaðsíða 1

Winnipeg: —:— Man.
Dept. H.
FATALITUN OG HREINSUN
Ellice Ave. and Simcoe Str.
Betrl hrelnsun Jafnddýr.
Hattar hreinsaöir og endurnýjaÖIr.
Sfmi 37244 — tvœr ifuur
V
1
XLII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN 5. JÚLÍ 1928.
NÚMER 40
Fundur í Selkirk
um heimferðarmálið
Stj órfli Þj óörækni.sdeildarinnar
■“Brúin” hér í iSelkirk kallaði til al-
menns fundar föstudagskveldiS 29.
f.m. til aS ræSa um hiS mikla vanda-
mál meðal Vestur-Islendinga, sem sé
heimferöarmáliö. Fundinn setti
forseti deildarinnar hr. Trausti Is-
feld kl. 8.30 e.m., með nokkrum orö-
nm og bað menn að tala og breyta
sem líkast hinum fornu íslenzku hetj-
um.
Svo stóð á að menn frá Winnipeg
voru staddir á fundinum frá Ibáðum
hliðum málsins. Ur heimferðar-
nefndinni hr. J. J. Bildfell, Dr. R.
Pétursson, séra Ragnar E. Kvaran
og Asm. P. Jóhannsson, og af hálfu
mótstöðumanna: Dr. Sig. Júl. Jó-
hannesson, E. P. Jónsson og G. Hjalt
alín. Sökum þess að . utanbæjar-
menn voru þarna staddir þótti for-
seta það viðeigandi kurteisi að leyfa
þeim að taka til máls fyrst, og k'all-
aði því fyrstan hr. J. J. Bildfell.
Hr. J. J. Bildfell byrjaði ræðu
sína á því, að hann hefði nú í nær
40 ár verið meira eða minna viðrið-
inn mál Vestur-Islendinga, en það
væri í fyrsta sinni sem hann stæði
á fætur til að verja gjörðir sínar og
jafnvel mannorð. Skýrir hann svo
frá itildrögunum til stofnunar heim-
fararnefndarinnar og gjörðum henn-
ar fram að þessum tíma; segir það
áform nefndarinnar að auglýsa heim
ferðina og sögulega iþýðingu hátíða
haldsins, bæði meðal Islefidinga og
annara þjóðflokka hér í álfu. Enn-
fremur skýrir hann frá samtali sínu
við Bracken ráðherra, og hvað hann
hafa sagt, að sér og meðráðgjöfum
sínum væri ánægja að styrkja svo
göfugt fyrirtæki.
Næstur talaði Dr. Rögnvaldur
Pétursson. Skýrir frá gjörðunii
þjóðræknisþingsins í þess máli gagn
vart heimfararnefndinni og gerðum
hennar. Hann segir 'líka að Brack-
en ráðherra hafi óskað eftir að ferð-
in heim yrði farin gegnum Port
Churchill ef mögulegt væri. Þá
mintist hann á hvað mikið blaðamál
væri orðið úr þessu; kvað Lögberg
hafa flutt 54 dálka og Heimskringlu
13, eða um rnóti Lögbergi. Svo
mintist hann dálítið á fundinn mikla
í Winnipeg 1. maí 1928 og hvernig
hafi gengið til á honum og að síð-
ustu segir hann fundinum frá þeirri
nýung að mótstöðuflokkurinn sé bú-
inn að fá Cunard eimskipafélaginu
í hendur auglýsingar og undirbúning
fyrir heimferðina 1930. Þetta voru
nýjar fréttir fyrir fundarmenn því
að Lögberg kom ekki fyr en sama
daginn og menn voru ekki búnir að
lesa það.
Hann segir ennfremur að heim-
ferðarnefndin sé að reyna að semja
við eimskipafélag og gerir sér von
um, að nefndin muni með sínum
samningum getað sparað hverjum
manni sem heim fari 1930 kringum
100 dollars.
Næst bað Dr. Sig. Júlíus um orð-
Íð og var það veitt. Strax byrjaði
doktorinn ræðu sína með hnjóðsyrð
um til heimfararnefnda'nnnar, og
lagði mikla áherzlu á styrkbeiðni
hennar, sem hánn kallaði “foetl.” Að
öðru leyti gekk ræða doktorsins út
á það, að hártoga ræðu Dr. Rögn-
valdar Péturssonar og persónuleg
hnjóðsyrði, og sýndist sem fólki
þætti nóg komið þegar hann hætti
ræðu sinni.
Næst fær orðið Walter J. Lindal.
Skýrir hann fyrst frá hvernig standi
á því að hann sé staddur á fundinum,
sem sé af því að stjórnarnefnd
deildarinnar “Brúin,, hafi beðið sig
að koma, af því hann nú v.æri milli
málsaðila, og vildi því stuðla að
sáttum og samkomulagi.
Ræða hr. Lindals beindist mest að,
hvað þetta hátíðahald á Islandi 1930
væri stórmerkilegt, og hvað sér
þykja sárt að það hefði verið gert
að ófriðarefni. Kvaðst hafa verið
ánægður með siðasta tilboð heim-
fararnefndarinnar, en þegar það
hefði ekki verið þegið, hefði hann
og þrír aðrir skilið við mótstöðu-
flokk hennar.
Nae6t fær orðið séra Ragnar E.
Kvaran og avarar þvi sem hægt er
í ræðu dr. Sig. Júlíusar, og færir
rök fyrir að styrkbeiðni þannig lög-
uð, eins og nefndin hafi farið fram
á, geti ekki valdið nokkrum manni
hneisu. Gerir svo dálítinn saman-
burð á heimfararnefndinni og mót-
stöðuflokki hennar, og leggur undir
dóm áheyrenda hver parturinn vinni
til fylgdar.
Þá talar næst séra Jónas A. Sig-
urðsson og svarar hann líka ræðu
Si'gnrðar Júlíusar og leiðrétti jafn-
framt nokkrar setningar í grein sem
doktorinn hafði sett í Lögberg fyrir
nokkru. Að öðru leyti gekk ræða
prestsins út á gerðir mótstöðuflokks-
ins og þótti slæmt að flokkurinn
hefði tekið upp þessa nafnasöfnun,
sem hann þekkti svo vel, að oft væri
misbeitt.
Þá fær ritstjóri Lögbergs orðið,
hr. Einar P. Jónsson, og þykir skrif-
ara leitt að geta ekki skýrt frá efni
ræðu hans, þar eð ræðumaður var
svo langt í burtu, að ekki heyrðist
til hans, en auðsjáanlega var ræðu-
manni alvara með það sem hann
sagði, hvað svo sem það hefir ver-
ið. •
Seinasti ræðumaður var hr. Asm.
Jóhannsson. Þá var komið undir
miðnætti, og sagði hann því fátt, en
vel mengjað. Benti hann á fáein
orð í Lögbergi frá mótstöðuflokkn-
um og spyr hvert fundarmenn vilji
fylgja slikum mönnum.
Þegar allir ræðumenn höfðu þann
ig látið til sín heyra, bar hr. Walter
J. Lindal upp tillögu þá, sem hér fer
á eftir, og var hún studd og sam-
þykkt með öllu-m greiddum atkvæð-
um, en engu á móti.
Tillagan er þannig:
“Að hið síðasta tilboð sem heim-
fararnefndin gaf, hafi verið sann-
gjarnt, og hefði átt að vera þegið;
Og með því skilyrði að fengnir pen-
ingar væru ekki notaðir, til undir-
búnings heimfararinnar, lýsti fund-
urinn trausti sínu á heimfararnefnd-
inni.
'Og einnig að sjálfboðanefndin
hafi með því uníboðslaust, að síma
Cunard eimskipafélaginu og afhenda
því þetta mikla menningarmál Is-
%
lendinga, yfirstígið vald sitt, og tek-
ið fram fyrir hendur Vestur-Islend-
imga.”
Fundi slitið.
Trausti Isfeld, forseti
G. L. Friðriksson, ritari.
----------x------------
Mr. Jónas K. Jónasson frá Vogar,
Man., kom hingað frá Mountain há-
tíðinni á sunnudagskveldið var, á-
samt Guðmundi syni sínum. Lét
hann hið ’bezta yfir ferðalaginu.
Islenzku Goodtemplarastújkurnar í
Winnipeg hafa ráðgert að fara til
Selkirk á sunnudaginn 15. júlí. Nán-
ar auglýst í næsta blaði.
Skemtanir og
fagnaðardagar
(Eftir M. /.)
Það er eðliskrafa og nauðsyn lífs-
ins á vaxtarstigum þess, að leika
sér, og kemur þessi hvöt í ljós hjá
börnunum, í margskonar líkamshreyf
ingum, sem fullnægja lifsfjörinu, er
inn í e.ðlinu býr. Þessar hreyfing-
ar, svo sem hlaup, stökk o. s. frv.,
eip framan af reglulausar athafnir.
En eftir því sem þekking og skiln-
ingur barnanna þroskast fara leik-
hreyfingarnar að verða reglubundn-
ari, dómgreind þeirra og skilningur
stýrir þá athöfnunum, og oft geta
þessir barnaleikir komist í það há-
mark, sem kallað er list, í margskon-
ar leikjum, glímu, dansi, og mörgu
fleiru, og á þeim stigum er fullu
samræmi milli sálar og líkania náð,
og þá er leiklistin kominn á það
stig, að vera fagnaðarefni samkvæm
islífsins.
En svo er önnur hlið lifsins; or-
sökin til þessara skemtiathafna, hjá
ibörnunum er þeim meðfædd innri-
hvöt, en hjá þroskaða unglingnum
er orsökin þráin að ná hámarki
listarinnar.
Fullorðna fólkið kallar svo listina
fram á sjónarsviðið á minninga- og
fagnaðardögum sínum. Þá er öllu
því bezta tjaldað sem til er, svo
menn geti glaðst af verðleikum sín-
nm, og fagnað yfir fullkomnun
sinni, enda er þá andlega atgerfið
ekki síður notað í söng, ræðuhöldum
o. fl. Orsakir til samtíðar fagnað-
ardaga vorra eru vanalega einhverjir,
merkis atburðir sögunnar og minn-
ingar um merka menn, sem hafa á-
unnið þjóðunum andlegt eða þjóðfél
agslegt frelsi og sjálfstjórn. En
fagnaðarefnið er í rauninni við sjálf,
eða mennirnir sem fagna. Við
fögnum yfir að lifa til þess að fá
að njóta ávinningsins, sem atburður
sögunnar og maðurinn, sem minn-
ingin er helguð, hefir áunnið sér hjá
hverjum okkar. Við erum því eins
ag börnin, sem leika sér og fagna
yfir lífinu, aðeins að því undanskildu
að þau skilja ekki þýðing fagnaðar-
ins. Við fögnum yfir sjálfum okk
ur með þeim skilningi að við séum
fagnaðarverð, og að líf okkar sjálfra
og samtíðarástand sé fagnaðarefni.
Við fögnum yfir því sem er, en
ekki þvi sem var. Það eru ávextir
minninganna, sem við fögnum yfir,
Og ávinningunum af þeim fyrir okk-
ur sjálf.
En erum við þá virkilegt og á-
byggilegt fagnaðarefni' ? Getum
við fært gildandi rök og sannanir
fyrir því? Eg svara því játandi.
Það hefir verið talið mönnum til
gildis ættgöfgi þeirra, og ætla ég
því að nota þá ályktun í sönnunar
gögnum mínum. Eg vil þá fyrst
taka það fram að, sem menn erum
við ættgöfgari en nokkurt annað líf,
sem þekkt er á þessari jörð. Við
erum hluti af þeirri hæstu hugsjón,
sem mennirnir hafa skapað, eindir í
hinni alfullkomnu alheimssál, með
ótæmandi þroskunartækifærum. Skyn
semi, réttlætistilfinning og frjáls
vilji, eru okkar aðal einkunnir; við
erum béinn ættliður og hlekkur í
fran>þróunarkerfi alheimsverunnar.
Getur nokkurt fagnaðarefni verið
fullkomnara? Auk þess tel ég það
einnig fagnaðarefni að við erum af
íslenzkum ættstofni. Það er al-
kunnugt að forfeðurnir sem námu
Island vóru yfirleitt menningtarlega
þroskaðir í sinni samtið, og höfðu í
ríkum mælir meðvitundina um rétt
mannsins til að stjórna sér sjálfur,
vera engu valdi háður, sem þeirn
lærðist smátt og smátt að hagnýta
á réttann hátt með samvinnu, sam-
eiginlegri stjórn og sameiginlegum
ilögum. A þessari m|iiklu frelsis
meðvitund og frelsis þrá byggist öll
menning, atgjörvi og drengskapur,
sem gengið hefir í erfðum gegnum
ættliðina fram á okkar daga, og að
vera af slíku bergi brotinn er vissu-
lega fagnaðarefni.
Þá er enn ótalið hiö sameiginlega
fagnaðarefni vort, Vestur-Islendinga,
að vera frjáls að hagnýta oss borg-
arleg réttindi þjóðarinnar. Réttinn
til þess að taka þátt í stjórn lands-
ins, réttinn til þses að nota auðsupp-
sprettur þess, réttinn og tækifærin til
að afla okkur þekkingar og mentun-
ar á öllum sviðum menningarinnar.
Ennfremur ætti það að vera
fagnaðarefni, að hér höfum við bæði
tækifæri og rétt til að láta vort ís-
lenzka eðli njóta sín, rækta það,
æfa það, og flytja það bezta úr
því inn í hérlenda þjóðlífið til hjálp-
ar að vaxandi manndómsþroska
þjóðarinnar utn ókomnar aldir.
Þó þessi umræddu sameiginlegu
og almennu fagnaðarefni séu tnikil
og nægileg réttlæting fyrir samfögn
uð okkar í dag, þá hafa flestir ein-
staklingar sín eigin ánægju- ag fagn
aðarefni í meðvitund sinni, svo sem
ástúðlegt samlíf hjóna, barna og ann
ara vina. Og þá eru sigrarnir,
sem menn eru alltaf að vinna í
þrautum lífsins stórmikil fagnaðar-
efni.
En næst ætla ég að snúa mér að
annari hlið þessa umrædda rnáls.
Eins og við öll vitum,, er það að
meira og minna leyti á valdi manns-
ins að hagnýta rétt gáfur sínar og
gjöra sem mest úr sjálfum sér, svo
þeir geti haft rnikil ag góð áhrif á
•lifið, því að það er áreiðanlega
skylduhlutverk allra manna.
Til þess að fögnuður okkar yfir
ættgöfginni geti verið sannur og
fullkominn, verðum við að hafa það
á meðvitundinni, að hafa gert allt
sem í okkar valdi stendur, til þess að
gera okkur sjálfa fullkomnari og
betri, og komast meir og meir í átt-
ina að fullkomnunnarhugsjóninni.
Það er vitanlega stór hrífandi að
sjá tækifæri.mannsandans til að
geta komist að. hæstu markmiðum
siðmenningar þekkingar og göfgi, og
að vita sig vera vinnandi r þeirri
leið gerir fögnuðinn fullkomnari.
Næst vil ég þá athuga hvernig
við Vestur-Islendingar notum ættar
arfinn frá forfeðrunum. Það er
ekki eðli mitt að deila á það sem
liðið er, því það verður ekki aftur
tekið, en menn verða að þekkja það
liðna, til þess að geta bætt úr göll-
um þess, og það ætti að vera aðal-
áhugamál og aðal starf okkar Vest-
ur-Islendinga. Eg veit að það er
mangt sem þarf umbóta við í félags-
lífi okkar, en af því að ég veit að
fjöldanum er þetta jafn kunnugt og
mér, þá ætla ég aðeins að benda á
nokkur gritndvallar atriði sem mein-
semdir okkar eru sprottnar frá.
Það or fyrst og fremst andlegt
þröngsýni fjöldans, sem sjá má af
trúmáladeilum þess. Annað er sá
ofbeldis og haturs andi, sem birtist
í hrottalegum rithætti, nokkurra
þeirra manna, sem vilja vera leið-
togar okkar, svo eru hæðnis glósur
og dylgjur sumra rithöfunda, sem
aðeins verður fávizkunni hláturs-
efni, og manngildis-auglýsing á þeim
sjálfum. Ennfremur hygg ég að
það sé hel«t til mikill skortur meðal
þjóðanbrotsins á þeirri virðingar og
þákklætistilfinningu, sem íslenzka
fjárejóðnum og ættararfinum ætti að
vera sýnd, við sérhvert tækifæri á
samleið og í samkvæmislífi okkar.
Það er heilbrigð skynsemi og
þekking á veruleikanum, sem er að ; markmið sem sérkenni hana frá öðru
ná haldi á heimsmenningunni. Það
væri því sorglegt ef *hið mikla and-
lega atgjörfi Vestur-Islendinga, létu
athugalaust, slikt fram hjá sér fara.
Eg hef þá bent á nokkur atriði,
sem ég tel galla okkar í félagslífinu
byggjast á, og ef þeim væri útrýmt
myndi þjóðræknismálum okkar verða
betur borgið.
Mér hefir ætíð fundist þegar er
verið að ræða um almenn mál„ væri
áherzlu atriðið, hvernig viðfangs-
efnið œtti að vera, og til þess að
geta notfært þann skilning minn í
þessu máli, verð ég að snúa mér til
ungu kynslóðarinnar, sem á fyrir
'höndum að taka við stjórn mannfél-
agsmálanna. En af því ég hef
ekki í mörg ár haft kynni af háttum
hennar og stefnumiðum, þá ætla ég
aðeins að benda á nokkur fram-
kvæmdaratriði, sem hún ætti að inna
af hendi, Öll ungmenni, sem af
íslenzku bergi eru brotin, ættu að
finna í eðli sínu þau persónuöfl sem
stofnþjóðin hefir æft inn í eðli sitt,
hinum margbreyttu og hörðu lífs-
kjörum hennar frá fyrstu tíð. Þau
ættu að finna frelsis-þrána, fram-
sóknafþjorið og sigurvonina, sem
forfeðurnir byrjuðu með, hið ís-
lenzka þjóðlíf, og á þessum grund-
velli ættu þau að skapa sér sjálf-
stæðar skoðanir og framkvæmdir í
hérlenda þjóðlífinu.
Sérhvert ungmenni ætti fyrst af
öllu að læra að þekkja hið rétta
hlutverk sitt í mannfélagslifinu, og
læra að skilja þau viðfangsefni, er
þau ætla að gera að lífsstarfi sínu,
og taka svo einbeitta stefnu að á-
kveðnum markmiðum. Þau ættu að
láta samtíðina sjá, að þeir hefðu ein
beittan og ákveðin vilja, er þeir
stjórnuðu með réttum skilning, og
samúð til allra manna. Sjálfs-
virðingin og ábyrgðartilfinningin
eru góðar leiðarstjörnur í fram-
kvæmdarlífinu. Ungmennin þurfa
alvarlega að gæta þess að enginn
maður igetur notið sín eða notað
hæfileika sina, sem gefur sið tízk-
unni á vald, aðeins til að fljóta með
straumnum, týna sjálfum sér í hring
iðu lífsins.
fólki í siðgæðislegri og sjálfstæðis-
legri fyrirmynd. Þar á meðal er
að losa sig úr allri fánýtri tízku ogí
vana ánauð. Nota ekkert áfengi
eða tóbak í nokkurri mynd, halda
spegli sálarinnar hreinum, búa til
og nota hentugan, einfaldan og
smekklegan klæðnað, sem fullnægi
nauðsyn líkamans, sem er að skýla
nekt hans, og halda í honum heil-
brigðu hita jafnvægi.
Þegar þjóðflokkurinn hefir gert
þessar og fleiri untbætur á sjálfum
sér, hefir hann fulla ástæðu til að
fagna yfir mennmgu og ættgöfgp
sinni.
Það er vissullega ánægjuleg til-
hugsun, aö eftir einn eða tvo ætt-
diði munu VesturrIslendingiar h)afa
sérkent sig, sem sigurvegarar á
ofurvaldi tízkunnar og skaðlegra
nautna.
Athugasemd.
Þetta framanritaða erindi var
flutt á vorfagnaðar samkomu lestrar
og menningar félagsins “Jón Traust
i” .10. júni í Blaine, Wash. Aðal
tilgangur þess var fyrst og fremst
að benda fólkinu á þá miklu nauð-
syn að sjá og skilja hvað það er
óumræðilega mikils^ert, að vera mað
ur, með hans miklu hæfileikum og
ótæmandi tækifærum. Líka var
tilgangurinn að vekja virðing fólks-
ins fyrir sjálfu sér og hinu íslenzka
ætterni sinu. Einnig vildi ég vekja
athugun þess á framkvæmdanauðsyn,
sem væri eftirtektaverð og eftir-
breytnis-verð, og það sem næst lægi
fyrir þjóðflokkinn að gera,til þess að
sýna manngildi sitt í hérlenda þjóð-
lífinu. Og af þvi framkvæmdar-
verkið, sem óg bendi á, kostar ekki
annað en andlegt atgjörfi, er þó eitt
hið mesta nauðsynjaverk samtiðar-
menningarinnar, þá ætrti allur hinn
íslenzki ættleggur, að telja það við
hæfi sitt og gera það að hlutverki
sinu, því enga meiri sæmd gætu þeir
gert sjálfum sér og stofnþjóðinni,
á framtíðarspjöldum sögunnar.
Höf.
Ungmenni okkar hér í þesu landi
hafa vissulega ástæðu til að fagna
yfir lífi Og tækifærum sinum að af-
loknum hinum mikla og langa lær-
dómsundirbúningi, er þau hafa not-
ið, fagna yfir þvi að allt lífsstarfið
liggur nú fyrir framan þau til fram
kvæmda, þar sem þau geta uppfyllt
allar sinar framtíðarvonir og fyrir-
ætlanir, og leitað sér fjárs ag frama
í samkeppni hinnar ríkjandi menn-
ingar. Virðingin fyrir ættgöfgi
þeirra mun gefa þeim styrk til að
sigra sérhverja þraut. Nauðsyn
samtíðarinnar er að finna nýjar og
betri menningarstefnur, sem æsku-
lýðurinn getur fylgt á framsóknar-
brautinni.
•
Eg hefi þá reynt að sýna að við
höfum yfirgnæfilegar ástæður til að
fagna yfir lífinu og tækifærunum hér
i landi. Yfirleitt þekkir nú fjöldinn
hinar mörgu menningar-uppsprettur,
sem allir geta fært sér í nyt, og ef
við gætum orðið samhuga í fram-
sóknarsviðum manndóms og menn-
ingar, og hefðVmi djörfung til að
sýna sannfæring vora í framkvæmd,
gætum við gert stórvirki, bæði í
hinum andlegu ag verklegu sviðum.
mein þjóðfélag9Íns verða ekki lækn-
uð með orðum einum— menn verða
að gera það, og sýna hvernig á að
gera það.
Of langt farið.
Svo alvarleg tilraun er gerð til að
stíga á háls heimferðarnefndarmanna
að jafnvel Dr. Brandson leggur
mannorð sitt í sölurnar. Hann sím-
ar það hingað ti Glenboro að það séu
hel'ber ósannindi að þeir, sjálfboð-
arnir hafi nakkur mök við Cunard
eimskipafélagið, vitandi vel að sann-
leikurinn í því máli var þegar kom-
inn út í Lögbergi. En hvers vegna
að starfa þarna á bak við tjöldin af
því að þeir voru að gripa inn.í verka-
hring heimferðarnefndarinnar L al-
gerðu heimildarleysi. Ur því að
hvorutveggja flokkarnir hafa nú mis
stí.gið sig ættu þeir að taka saman
höndum og sættast.
R. J. DavíðsSon.
---------x------■---
Mr. og Mrs. Thorsteinn Stone,
719 William Ave., urðu þann 27.
þ. m. fyrir þeirri þungu sorg, að
missa dóttur sína 5 ára og 11 mánaða
gamla; sérstaklega greint og efni-
legt barn. — Vinir og venslafólk
samhryggjast foreldrunum. —Heims-
kringla vill og votta hluttekningu
sína. —
Eg ætla svo að enda þessa athuga-
semd með þeirri ósk og von, að hinu
Vestur-lslenzki æskulýður, taki sér
ákveðin framkvæmdar markmið, á
siðmenningarbraut þjóðarinnar, þau
Takið eftir!
Opin fundur stúknanna Heclu og
Skuldar I.O.G.T. 13 júlí. Heclu
kvöld föstudag. Akveðið program
auglýst síðar.
I