Heimskringla - 26.09.1928, Blaðsíða 5

WINNIPEG 26. SEPT. 1928
HEIMSK.RINGLA
5. BLABSIÐa
og þægilega hefir verið nefnd ætt- ritum Haeckels Jón hefir tekiS orð
arupprunakenningin, hvílir á "þremur
undirstöðuatriSum ....—• Hún hvíl-
ir á ákveönum “sögulegum” sönn-
unum — á því sem t raun og veru
in, sem hann hefir eftir honum. Eg
skal nú tilfæra orð eftir Haeckel og
segja frá, hvar þau eru aS finna:
þau standa á síSustu blaSsíSu > bók
verSur sannaS um ættaruppruna........ hans, “Evolution of Man.” Enska
Hún hvílir á HkamSbyggingarfræSi, ' þýSingin er eftir Joseph McCabe, og
á birtingu þess sem er líkt í líkams- j er á þessa leiS: “Verstu óvinír
byggingunni, en sem oft er falið bak j mannkynsins — þekkingarleysi og
viS ólík störf líffæra, sem er oft og hjátrú — verSa yfirbugaSir aSefns,
einatt svo nátenigt, svo gagngjört og nieS sannleika og viti. I öllu falli
svo nákvæmt, aS þaS er ómögulegt ’ vona ég og óska þess.aS ég hafi sann-
aS efast um aS þaS þýSi skyldleika. ■ fært þá, sem hafa JesiS þessa kapítula
---- Hún hvílir í þriSja lagi á um þaS, að sannur vísindalegur
fósturfræSilegum sönnunum, þvt skilningur á likama mannsins fæst
þróun einstaklingsins virSist'næstum aSeins á þeirn vegi, sem vér könn-
því leggja lvkkju á leiS sina tii þess ustum viS, aS sé hinn eini rétti og
aS sýna brevtiþróun kynflokksins....’’ nýti vegur i vísindunum um lífræn
Og á bls. 67 segja þeir: “.... viS efni — vegi breytiþróunarinnar.”
megum ekki gleyma því aS brevti •
þróunarkenningin verður ekki sönnuS
nteS röksemdafærslu. Hún er' ekki
einföld tilálykt af einstökum atriöum,
þótt einstök atriði styrki hana til
hlítar. Hún er yfirlits aSferS á
tilkomu hlutanna, og hún er sú eina
vísindalega skýring á þróunarhættin-
um, sem nokkurntíma hefir veriS
haldiS fram. Hún er meginregla,
sem kemur heim viS staSreyndirnar,
cg allar staSrevndir, sem hún kem-
ur heim viS, eru sönnun fyrir henni.”
Um hina, sem Jón vitnar til, get
ég veriS fáorSur, enda held ég nú að
stærri spámennirnir séu flestir tald-
ir. Avalt siðan prófessor Bateson
hélt fyrirlestur sinn íToronto hér um
áriS, hafa fundamentalistarnir veriS
aS misskilja hann og rangfæra orð
hans. ÞaS er vist ekki nema nátt-
úrlegt, aS Jón geri þaö sama. Vir-
chow og Agassis hélt ég aS væru
orðnir nokkuð svona á eftir tímani-
um, einkanlega fyrir mann eins og
Jón, sem lætur drýgindalega yfir
Lesendurnir geta nú svona hér um því, aS hann þekki allt þaS nýjasta.
bil séS af þessu, hvoru megin pró- sem um breytiþróunarkenninguna
fessor Thomson er. Hann segir , hefir veriS sagt.
auövitaö þaS sama og allir breytiþró-
Jón vill bara hreint ekki trúa þvt
aö Aristoteles hafi veriS einn af
unarmenn, sem ég hefi nokkuð lesiS j
eftir, aS breytiþróunin sé hátturinn i
„ v. , , , v . . , i flytjendum breytiþróunarinnar, seg-
eöa aSferðin t þroska eða framvtndu . ,
j.jsjns tst hann þó hafa eitthvaS af ritum
hans, en ekki finna þaS í þeim. Eg
EfWr fra/kknes'ka náttúrufræöing- vildi ráSleggia honum að leita betur
inn Fabre hefir Jón það, aö náttúr- einhverntíma þegar hann má vera aS
an, vísindalega skoðuð, sé gáta, sem því, og þá helzt í dýrafræðinni, en
forvitni mannsins geti ekki fundiS svona rétt til þess aS sýna að hon-
neina ráSningu á. Það væri nú dá- um ber ékki alveg saman við alla,
lítiS fróSlegt að fá aS vita í hvaða sem hafa lesiS gamla Aristoteles, vil
sambandi þessi orö standa. Vitan- ég visa hér til tveggja manna, sem
lega er náttúran öll ráSgáta, allt er ef til vill eru Jóni jafn snjallir í
ráðgáta, sé þaS nógu langt rakiS. sumu. Prlófessor Richard Swan
Og eftir David Starr Jordan, sem Lull, kennari í fornlífsfræði (palaeon
eins og flestir vísindamenn, fylgir tology) viS Yale háskólann segir
breytiþróunarlkenningunni fastlega, þetta: “ÞaS má skoSa hann (Ar-
hefir hann þaS, aS vísindin viti ekk- istoteles) sem fyrsta höfund náttúru-
ert um uppruna lífsins. Hver hefir sögunnar og sem verulegann þátt-
nokkurntíma haldið því fram, takenda í umræðunum um vandamál
aS hann vissi hvernig líf myndaðist breytiþróunarinnar’’ (The Ways of
á þessari jörðu? Enginn, svo ég Life, bls. 316). Og prófessor Ag-
viti til. Breytiþróunarkenningin úst Bjarnason segir: “Arfstoteles
rekur feril lífsins aftur á bak til gerði sér mikið far um aS rekja þró-
lægstu lífsmynda, sem til eru. Hún un þá, er honum virtist gera vart
segir ekkert um þaS, hverntg líf viS sig stig af stigi frá hinum
varS fyrst til, því þaS veit enginn. lægstu lífsmyndum til hinna æSstu
OrS dr. Jordans eru því náttúrlega og ber skifting hans á dýraríkinu
alveg rétt; en aftur væri dálítiS fróð órækan vott um þaS.” (Hellas, bls.
legt aS fá aS vita, hvaS hann hefir 305).
sagt, bæði á undan og eftir.
Allar tilvitnanir Jóns og nöfnin,
Þá hefir Jón eftir prófessor Vern- sem hann er jafnt og stöðugt aS
on Kellogg nokkur orð um það, að slengja fram, bera þess ljósan vott.
menn leggi margskonar skilning í aS þekking hans á hreytiþróunar-
orðið breytiþróun. Já, menn leggja kenningunni er aðfeinsl isparSatfuislla
margskonar skilning í þaS, því þaS af lakasta tagi. ÞaS er grunsam-
er daglega talaS um breytiþróun lega líkt því, sem ég hefi lesiö i
margs, sem liggur alveg fyrir utan ritum æstustu bóksfafstrúarmanna, t.
svið náttúrufræSinnar. OrSin, sem d. ‘‘Biblíustúdenta” og Adventista um
hann hefir eftir Kellogg eru tekin sama efni. Sami sífeldi upptíningur-
af fyrstu blaðsíSunni í bók hans um inn, setningar slitnar úr réttum sam-
breytiþróunina, en á fimtu blaSsíS- böndum og orS vísindamanna bein-
unni segir hann þetta: “Breytiþró- línis rangfærð meS því. Hvort
un þýSir framstreymi, vöxt, hún þýS- þetta sé drengilag aðferS, getur hver
ir skynsamlega, fullnægjandi og og einn skoSaö fyrir sig. ÞaS er
göfgandi hugmynd um lífiS, hug-jekki unt aS sjá á öllu því sem Jón
mynd sem gefur lífinu ótakmarkaS hefir um breytiþróun skrifað, aS
fyrirheiti.”
Skyidi þetta stySja skoSun Jóns
og haws li'ka á breytiþróunarkenn-
ingunni’? ÞaS virSist vera eitthvað
dálítiö kynlegt viö þaS, hverniig sum-
ir menn geta lesiS bækur sér í hag.
En fyrst kastar nú tólfunum þegar
Jón fer aS vitna i Haeckel. Sem
vísindamaSur hefir Haeckel þótt held
ur hafa skaraS fram úr, og þaS er
sagt aö háskólinn í Jena beri töluverS
ar menjar starfsemi hans. Hann var
líka aöalhöfundurinn aö hinni
nefndu recapitulation kenningu, sem
hefir ýmislegt viS aS styöjast, sem
Jón hefir áreiðanlega aldrei séS. Ög
þennan mann nefnir Jón bóndi “einn
af pratalegri fylgjendum breytiþró-
unarkenningarinnar!” Manni detta
í hug orS Steingríms — “Sumum
heldur sýndist mont, er Xerxes barði
Hellespont.” ÞaS lakasta er samt,
að þaS er haft eftir Haeckel, aS
breytiþróunarkenningin sé bara alveg
röng. Næst verSur líklega Dar-
win sjálfur látinn vitna á mótí sjálf-
um sér. ÞaS væri ekki ófróSlegt
aS fá upplýsingar um hvaðan úr
hann hafi nokkurn verulegan skiln-
ing á henni. ÞaS er þessi sami vaS-
all upp aftur bg aftur, sundurslitinn
og margtugginn; ðg svo gortiS, þessi
drepandi drýgindi um þaS, aS hann
viti nú eiginlega meira en hann er
aS segja.
Eg vil ekki þreyta lesendur um of,
en eitt eða tvö atriði í síðasta hluta
ritgerSar Jóns verS ég þó aS táka
til íhugunar enn.
Hann þykist vera dálítiS kunnugur
svo jaröfræðinni og jarSlagamynduninni,
einkanlega nálægt sínum heimahögum,
og hann fræSir mann um þaS, aS
jarSIög hafi raskast hér og þar;
helzt lítur út fyrir aS hann haldi aS
þau sannindi komi mér mjög á ó-
vart. En svo kemur þessi mikils-
verða upplýsing: “Lægri dýr finnast
í nýrri jarðlögum og æöri dýr í
hinum eldri.” Og þetta á aS vera
sönnun móti því aS. jfornllífsfræðin
styðji brevtiþróunarkenninguna. Veit
Jón þá ekki aS þaS þarf alls ekki
ofan í jarölögin að fara til þess aö
finna þessi lægri dýr ? ÞaS er nóg
af þeim ofanjarðar enn í dag. Og
hvaS er þá óeSlilegt við þaS aö þau
finnist í nýrri jarSlögunum? Veit
hann ekki ennfremur, að ýmsar hlut-
fallslegar vel þroskaðar tegundir eru
útdauSar fyrir langa löwgu og finn-
ast hvergi nema steinrunnar djúpt í
jörðu? Er mögulegt aS hann haldi
að allar æðri tegundirnar, þ. e. bet-
ur þros’kuðu, komi á eftir öllum þeim
lægri ? ÞaS er ótrúlegt, en manni
liggur við að halda þaö, eftir oröum
hans aS dæma.
Þá verS ég að minnast ofurlítiS á
sköpunarsöguna. Eg hefi sagt og
segi enn, aS meS sköpun heimsins,
þessari sex daga sköpun, sem óg
trúði einu sinni, og Jón trúir liklega
enn, væri átt viö sköpun þess heims,
sem höfundar gamlatestamentisins
hefðu þekt. HvaS annaö svo sem
gæti veriö átt viS? Sagan er þaö-
an 'komin. Jón segir aö þetta sé
kenning breytiþiiöunarmanna. HvaS
á maSur aö halda um mann, sem
segir annaS eins og þetta'? Og svo
fer hann aS tala um sköpunarkenn-
ingu kristninnar, og segir aS hún
nái vfir allt sem til sé, bæði sýni-
legt og ósýnilegt. ViS þetta er nú
fyrst þaS að athuga, aö kristnin á
enga sköpunarsögu. Hennar sköp-
unarsaga er þessi gamla, hebres'ka,
fengin að láni frá GvSingum. Krist-
indómurinn sjálfur skýrir alls ekki
frá upprna heimsins. I öðru lagi er
þaS aS athuga, aS trúarbraigðalegir
leiðtogar kristinna manna hafa flest-
ir hverjir barist á móti nýrri þekk-
ingu á heiminum, og þaS hefðu þeir
áreiðanlega 'gert ef þeir heföu þekt
þessa kristnu sköunarkenningu, sem
Jón heldur aS sé til. Svo er aS sjá
sem honum finnist sköpun heimsins
ekki geta kallast almættisverk, nema
hún hafi gerst á sex dögum, og ber
hann þetta saman viS bvggingu pýra
míðanna, þótt þar viröist vera tvennu
dálítið ólíku saman að jafna. Mér
finst aS síáframhaldandi sköpun og
ummyndun séu miklu aSdáanlegri
og meira máttarverk heldur en þessi
eina sex daga sköpun, sem okkur
hefir- verið sagt frá. En svo má
Jón hafa sína skoöun fyrir mér.
Vegna þess hve mjög hann bland-
ar trúmálunum inn í umræðurnar
dreg ég þá ályktun, aö hann haldi aS
breytiþróuriifirkenningin sé skaSræSi
mikið fyrir trúafbrögðin. Hún er
þaS áreiöanlega fyrir sumar tegund-
ir trúarbragða, en ekki allar. Gamlar
þjóðsögur um uppruna heimsins fá
ekkert staðist í ljósi hennar. En
þaS vill svo til, 'þótt jóni ef til vill
sé þaS huliS, aö þaS eru til trúar-
brögö, sem ekki eru í andstöðu við
vísindin. ÆSi margir mætir menn
hafa þau og kalla þau hreinan og
ómengaSan kristindóm. En þeir
skilja nú líklega hlutina ekki eins vel
og Jón.
Eg ætti liklega aS vera Jóni þakk-
látur fyrir það aS hann í -vSst ekki
á mig vegna þess aS ég er únítari,
eftir því sem hann siálfur segir
Skárri er þaS göfugmenskan! En
hann ræSst á mig vegna þess aö ég
er aö revna aS koma inn hjá fólki
einhverjum skoSunum, hann segir
ekki hverjar þær eru, og til þess á
ég aS nota breytiþróunarkenninguna
Já, ég hefi nú haldiS aö mér væri
ekki óleyfilegra en öörum aS reyna
aS koma skoöunum inn hjá fólki.
ÞaS sem ég hefi sagt um breytiþróun
arkenninguna, hefi ég þó aöeins tal-
aS til þess, þó af veikum mætti sé.
að fræSa fólk um hana. Eg skoöa
aS hún sé sannleikur, sem mönnum
sé nauðsynlegt aS þe'kkja — allur
sannleikur á aS breiðast út. Hvort
mér tekst nokuS i þvi efni, ætla ég
aS leggja undir dóm manna, sém eru
jafnokar Jóns aS viti og góðgirni.
Margir hafa minst á þessa ritdeilu
viS mig og margir hafa undrast
hversu endingargóður Jón er meS
sinn vaöal. Rétt nýlega hitti ég
ungan mann, sem stundar visinda-
nám við Manitoba háskólann. Hann
var æfur út af skrifum Jóns. Eg
sagði þá aö þaS þvrfti ekki aS taka
þetta nijög alvarlega, Jón heföi
gaman af að pexa. Aftur kom
bóndi einn aS máli viö mig og bað
mig að svara ekki Jóni því stagLhans
tæki þá engan enda. Eg sagði hon-
um, aö ég gæti ekki orðiS viö bón
hans, en ég held nú samt aS ég fari
aS gefast upp á því. Hitt get ég
sagt honum og öSrum, aS um þetta
efni niun ég rita og ræöa við tæki-
færi og þaS liggur mér mjöig í léttu
rúmi, hvaS bóndinn í Foam Lake
segir um mig eða viSleitni mína ti!
aS grynna ofurlítiö á skilningsleysi
almennings — sem er mjög náttúr-
legt viSvíkjandi breytiþróunarkenn-
ingunni. ÞaS fer fjarri því, aS
hann hafi hrakið nokkuS af því sem
ég hefi saigt, enda getur hann þaS
ekki. I þessu máli þarf miklu
meira en misskilning, rangfærslur og
sjálfshól til þess aö hrekja þaS. sem
beztu vísindamönnum kemur saman

VETRAR
, IS-PANTANIR
BYRJA 1. OCTOBER
Þú þarft ís öllu fremur á veturna í Winnipeg
en á sumrinu, inni loftiti er þýngra, rykugra, og
matur skemmist fljótt ef ekki er geymdur í is.
ísinn er áreifianlega ígildi þess er hann kostar,
og hve líti'Ö hann kostar, getur þú ályktat5 af
eftirfarandi töflu.
OKTOBER l.# 102S tll APRIL 30., 1020
F'luttur þiinvar ft vlku
ÁrMhelm.
Mftnn«arl.
75 ímI. ft viku .... ..............$14.2» $3.75
100 I><1. ft vtku (25-25-50) ..... . 17.50 4.50
Lfitinn I kivllskflplnn............ 1.25 .25
150 p<l. ft vlku lftttnn f kæliskftp. . . 21.50 5.00
225 p<l. ft viku lfltinn f kælÍMkfip. # # 2S.00 0.50
SKiLMALAR
Vetrnr Snmningur—10 per cent afsláttur móti
peningum fyrir 15. oktober e15a nafnvertí meí
þremur borgunum, nefnilega:
1-3, okt. 15, 1-3, nov. 1., 1-3 nov. 15.
Mflnafinr liorganir—50c afsláttur er borgaöur fyr-
* *
ir fimta mánaöarins.
Bækur, met5 kaupmiöum fyrir 500 pd. (miöinn
gildir 25 pd.) á $5.50;
ÞEGAR Þt SÍMAR
Kftir fm. ]>ft Mpurtfu iini 1eÍ5 eftir verfti ft kolum og
vifi — heztu eldlvittarkaup f Wlnnipeg.
Hafbu fMknrliun fyrir kolukarl.
ICEsFUEL CO.LTD.
439 PORTAGE AVE
Opposite Hudsorís Bay
PHONE
42321
o O
H
St. John —Dee. 15—S.S.
Njótið Jólanna
Heima á Ættjörðinni
t>ú getur farit5 lieim um jólin, fljótlega og þægilega
mets Canadian Pacitic skipunum, sem sambönd hafa
vit5 skipaferöir í Noröursjónum. Farþegar, er bit5a
þurfa skipa, eru hýstir á kostnab félagsins og fæddir,
ókeypis á beztu gistihúsum, farangur fluttur ókeypis.
StærMtu ok lira ^Mkreihii.Mtu Mkip frfi ('anada.
Lfint farujalil fram og til hakn. Siglingar tfhar.
B8P
* — S s Minneilosn to Liverpooi
DueheMM of Bedford io Ilelfant, GlaMgow
Montroynl to ('herlioiiru'. Southampton, Antw.
Montclare .........to (ilanfcim, Liverpool
DneheMM of Atholl to GlaNgow, BelfaMt, Liverpoo!
MontroMe ......... to t'herhourg, Southampton, Antvv.
Montealm ..........to GlaMgrow, Liverpool
31—S.S. KmpresN of Seotland to ('herhourg, Soulhnmpton
2—S.S. lluehesM of Bedford to GlaMgow, Belfast, Liverpooi
1>—S.S. Montclnre .........to (■lanirow, Liverpool
t'herhourg:, Southampt., Hamb.
Glaagoiv, IlelfiiMt, Liverpool
('herhourg, Southnmpton, Antw.
Glangow, Ltverpool
GlaMffow, BelfnMt, Llverpool
Cherhourir* Southampton, Antw.
(■lasffoiv, IlelfnMt, Liverpool
St. Heller, Chnnnel iNlandM
('herhourg, Southampton, Antw.
DucheMM of Atholl to Glanffow, Idverpool
Montelare .......to
Mellta ......... -to
DuehcMN of Atholl to
Montrose ........1»
Montcalm ........to
MlmtedoMU ...... to
M.tagama ....... to
Montclare .......to
Mellta ......... to
SPECIAL TRAINS & THROUG H CARS TO SHIPS SIDE
Apply Local Agents, or write for full information to
R. W. GREENE, C. 1». R. Bldg., Calgnry, G. R. SWALWELL, C. P. R.
Bldg., Snskntoon or W. C. CASEY, . General Agent, C. P. R. Bl(lg., Maln
nnd Portage, Wlnuipeg.
CANADIAN PACIFIC
WOIII.D’S GREATEST TIÍAVEI. SV STBJI
um aS sé rétt — þaS þarf meira en
'botnlausan vaöal og flausturslegan
upptíning úr öllum áttum, til aS geta
hnekt því sem þúsundir þolgóSra
rannsakenda hafa fundiö og slegiS
föstu, sem því áreiSanlegasta um
þroskun og eSH lífsins, er enn sé á
vitund manna.
Eg er þeirrar skoðunar, aS margur,
sem lítiS veit um þessi efni, vilji
eitthvaS um þau fræSast, vilji jafn-
vel sitja aS fótum kennifeðranna meS
mér. Til þeirra á þaS, sem ég
kann aS segja um þau eitthvert er-
indi. En þaS á náttúrlega ekkert
erindi til þeirra sem “vita” margt
“that ain’t so.”
G. A.
Ýmislegt
LirgSi niffur starf
Franski jafnaðarmaðurinn Alex-
ander Varenne, sem fyrir tveim ár-
um tók viS landstjórnaembætti í
Indókína af frönsku stiórninni, og
var fyrir bragSið vikiö úr jafnaSar-
mannaflokknum, hefir nú lagt niS-
ur embætti. Héfir hann sætí stöS-
ugum árásum ihaldsmanna fyrir þaöv
aS hann væri hlyntur því, aS ný-
lendan fengi stjálfstjórn og fyrir
það, aS hafa látiS hegna frönskum
embættismanni, er sýnt haföi grimd
af sér gagnvart þarlendum manmý
—AlþýSublaSíS.
LONG
POTATO
LOAF
Pantið hjá Matvörusalanum, — Eða
kaupmanninum — eða Speirs-Parne||
brauðsalanum sem fer um strætið hjá
yður.
Búið til af
Speirs Parnell
BaHixiQ Co. Ltd.