Heimskringla - 20.02.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. FEBR., 1929
Híitnakríngla
(Stofnotl 188«)
Kmnr nt I hTerJnm ml«Tlko«cKL
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
853 (>t 855 SARGENT AVE, WINNIPEG
TALSIHll 80 537
V«r» blaOslns or »8.00 ArgonKurlon borf-
lat fyrlrfram. Allar borganlr sendlst
THE VIKING PR.E6S LTD.
8IGFÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjóri.
UtanAskrltt tll blatlsloai
THl VIKING PIIKSS. L,td-, »«* *1««
UtanAskrlft tll rltstJAranai
EDITOIl HEIMSKRlNGLA, Bot 8105
WINNIPEG, MAN.
•■Holmskrlngla Is publlsjiea by
The Vlklng I'rcaa Ltd.
and printed by
CITT PRINTING ,fe PIJBUSHING CO.
853-855 Sargent Atc„ Wlnnlpeg, Man.
Telephone* .86 M T
WINNIPEG, 20. FEBR., 1929
Opnu prívatbréfi svarað
Hr. Stephen Thorson.
Kæri vinur!
Eg þarf ekki að eyða löngum for-
mála til þess að skýra það hve sjálfsagt
mér þótti að svara bréfi þínu til mín.
þótt ég geti ómögulega komið auga á
nokkrar líkur fyrir því, að eftirmenn okk-
ar muni telja þetta kunningjaskraf okkar
‘‘stórmerkilegt.” Og ég skal þá tafar-
laust koma að efninu í þeirri röð, sem
það liggur fyrir.
Eg er þér algjörlega sammála um að
séra 'Benjamín Kristjánsson eigi þá við
urkenningu skilið, er felst í ummælum
þínum ium hann. Eg hafði veitt skrifum
hans (í “Tímanum” ætla ég að það
væri) eftirtekt, löngu áður en ég, og ég
held nokkur hér, vissi nokkur deili á
honum.. Hin litla viðkynning er ég hefi
af honum haft, síðan hann kom hingað,
hefir styrkt það hugboð, er ég fékk fyrst
af skrifum hans, að hann sé óvenju vel
gáfaður maður og einlægur skoðunum
sínum. Um hitt er ég þér ekki sam-
mála, hversu vel sem hann reynist, að
skjótt muni fenna í spor fyrirrennara
hans hér. Hversu skiftar, sem skoðanir
kunna að vera, þá er ég þess fullviss, að
eftir þá liggur meira starf, til eflingar
frjálslyndi í trúmálum, en svo, að gleymsk
an skefli nokkurntíma yfir það, meðan til
verður frjálslynd trúmálastarfsemi meðal
Vestur-íslendinga.
Um fjárveitingarbeiðni heimferðar-
nefndarinnar get ég ómögulega verið þér
sammála. Eg er enn á sömu skoðun og
ég var fyrir hérumbil 1J ári síðan, er ég
heyrði fyrst * hreyft andmælum gegn
þeirri féþágu, að mér er ómögulegt að
að skynja, að á hana beri að líta, sem
“gjaldþrota yfirlýsingu um Vestur-íslend-
inga,’’ né að þar fæiust nokkrar “sví-
virðingartilraunir," til dæmis gagnvart
íslandi, þannig, að nokkrum heilvita
manni er til þekkti, gæti dottið í hug, að
þar væru nefndarmenn að brugga ' út-
flutningaseið, ekki einu sinni óbeinlínis.
hvað þá heldur beinlínis, undir fölsku yf-
irskini. Alveg sérstök ráðgáta hefir mér
verið hneykslun þeirra manna, yfir þessu
atriði, er sjálfir þiggja og hafa í mörg
ár þegið fé af Ottawastjóminni, til stjTkt
ar félagi sínu, eins og eigendur “Lög-
bergs,” einmitt gegn því, að blaðið haldi
uppi skrifum til þess að gylla landkosti
hér í augum manna á íslandi. Hitt er
annað mál, hvort heimferðarnefndin hefði
ekki gert skynsamlegast í því, að bjóða
ritstjórum blaðanna í nefndina og birta
strax í hittifyrra í íslenzku blöðunum
hér, fyrirætlanir sínar um fjárveitingar-
beiðnina, til þess að útiloka algerlega, ef
unnt hefði verið, árásarefni á sig í því
tilefni, með því að gefa öllum, er vildu, þá
strax tækifæri til þess að mótmæla. Þó
var jafnvel tækifæri löngu seinna fyrir
sjálfboðanefndina, að gera gott úr þessu,
ef hennar hugur hefði staðið meira til
þess, að sjá borgið hinni margumtöluðu
“sæmd Vestur-íslendinga,” en að klekkja
á heimferðarnefndinni, eða vissum mönn-
um í henni. Hefði tillagan, er borin
var fyrst fram af sjálfboðum á “stóra
fundinum” í Stefánskirkjunni einungis
farið fram á það, að fundurinn lýsti því
yfir, áð hann væri mótfallinn féþágunni,
þá játa jafnvel heimfaraxnefndarmenn,
að sú tillaga myndi hafa náð samþykkt
75—90 af hundraði hverju fundarmanna.
Og þá er ég þess fulltrúa, einn af mörg-
um, að heimfararnefndin hefði ekki lát-
ið féð standa í vegi fyrir sameiningu,
þótt hún hafi ekki áður skilið, að svo
myndi geta farið. En eins og farið var
að nefndinni í áminnstri tillögu; reynt að
brennimerkja hana sem samsafn hálf-
1
gerðra féránsmanna og æruleysingja, er
skiljanlegt, mannlegu eðli samkvæmt, að í
henni þykknaði. Það má vera að ég
hafi þig fyrir rangri sök, en illa kann ég
þá skaphöfn þína, ef þig, í hennar spor-
um, hefði þyrst mjög í það hlutverk, að
bjóða fram hinn vangann. —
Um rithátt hinna ýmsu manna er í
deilum ,þessum hafa átt, mætti langt mál
ritaog á um leið þann vopnaburð, sem
íslendingum er, því miður, tamastur, er
þeir deila. Það yrði of langt mál hér.
En þess vil ég geta, að mér þykir það ó-
svinn ásökun á hendur dr. Rögnv. Pét-
urssyni, að hann hafi ‘‘í þessu máli notað
þann rithátt, sem öllum drenglyndum
mönnum ....... þykir vansæmd að við-
hafa.” Mig hefði furðað minna á því,
ef einmitt þú hefðir farið þar um þveröf
ugum orðum við það sem þú gerir nú.
Mér er ómögulegt að sjá að dr. Rögnv.
þurfi að bera kinnroða fyrir þessi skrif
1 sín. Hvort þeir menn hafa rétt fyrir
sér, er telja hann hafa verið um of hóg-
látan, sker tíminn ef til vill betur úr, en
hitt veit ég með vissu, að margir fornir
mótstöðumenn hans virða honum rithátt
hans til sæmdar og telja hann mann að
meiri fyrir. Og úr því þú nefnir Mr.
Bergman til, þá hefðu samnefndarmenn
hans mátt vel við una, ef ekki hefði ver-
ið meira af “dylgjum og ‘‘insinuations’’
um mótstöðumennina” í skrifum hans, en
dr. Rögnvaldar. Eg man ekki heldur eftir
nokkru ‘‘ógeðslegu’’ í skrifum séra
Ragnars. Og mér þykir til dæmis grein
sú, er hann birtir í þessu blaði að öllu
leyti ágætlega samin. Er þar, og yfir-
leitt í því sem hann hefir skrifað um
þetta, æði ólíku saman að jafna og í
skrifum sumra andstæðinga hans. Eða,
ef þú villt kalla eitthvað “ógeðslegt” af
því sem hann hefir ritað, hvaða lýsingar-
orð viltu þá velja, ritstjórnargreininni
síðustu í Lögbergi til hans, eða t. d. orða-
leiksfyndni hr. Jónasar Pálssonar? Þú
virðist helzt finna veika hlið á skrifum
hr. A. C. Johnsons, allra sjálfboða. En
ég myndi, þrátt fyrir það sem ég finn að
þeim, þó helzt virða honum til vorkunn-
ar, að ég hygg, að hann hafi hreinskiln-
astur sjálfboðanna komið til dyranna, og
verður það að segjast, þótt flestir kunni
að iá mér. Um hitt erum við þá heldur
ekki sammála, er þú segir að hann hafi
ekki gefið “nokkrum manni hina minnstu
ástæðu til þess að fá honum vikið úr
embætti” (ræðismanns). Eg er enn
jafn óhikað á þeirri skoðun og ég var,
að afstaða sú, er hann játaði að hafa
tekið til Þjóðræknisfélagsins, leynt og
ljóst, skyldaði það, eða stjórn þess, til
þess að heimta annan -mann settan í em-
bætti hans, svo framarlega sem það hef-
ir nokkra trú á köllun sinni og hefir
nokkra sjálfsvirðingu til brunns að bera.
Hitt skal ég fúslega játa með þér, að það
sem ég mælti í því sambandi (‘‘stóryrði”
kallar þú það) “hafi verið alveg þýðing-
arlaus.” En fyrir það áfellist ég líka
Þjóðræknisfélagið, sé það því að kenna.
Þú telur það “hueyksli,” að heim-
fararnefndin skyldi leita álits hátíðar-
nefndarinnar heima um það, hvort menn
þar væru hræddir við heimferðarnefnd
ina, sem útflutningsúlfa í sauðargærun
Þetta hefir fyr heyrst frá sjálfboðum. E
mér þykir það broslegt, að ég ekki*sej
meira, að það skuli virt nefndinni ser
goðgá, að leita álits um þetta heim, efti
að búið er að hamagt að henni einmit
fyrir það hve ógurlegt almenningsáliti
á íslandi muni verða heimfararnefndinn
fyrir hina lævíslegu útflutningatilraui
hennar! Það er líklega ekki hugsanlegl
að annað hljóð hefði orðið í strokk sjálf
boða, ef almenningsálitið á íslandi hefð
nú snúist á móti heimferðarnefndinni'
En ef sjálfboðar í raun og veru álíta, a<
algerlega standi á sama um almennings
álit á íslandi í sambandi við þetta mál, fei
þá ef til vill ekki að liggja nokkuð nærr
að halda, að sjálfboðar ætli sér frekar a<
fjölmenna til íslands með Cunardlín
(Frh. á 5. bls.)
Fáeinar athugasemdir
(Ragnar E. Kvaran hefir sent ritstjóra Lög-
bergs eftirfylgjandi bréf og beðið hann að
birta í blaði sínu).
Herra ritstjóri:
Enda þótt ég hafi eigt um skör fram trú
á gestrisni Löigbergs, þá þykir mér þó senni-
legt, að mér verði eigi meinað að birta línur
þessar i blaðinu. Nafn mitt hefir verið svo oft
nefnt í dálkum þess upp á síðkastið, að ekki
mætti virðast óeðlilegt, þótt rúm væri veitt
fyrir fáeinar athugasemdir við þau ummæli.
Að sjálfsögðu hefi ég enga tilhneigingu til
þess að ræða um ritstjórnargrein þá um mig,
, sem birt var 7. þ. m. og hefnd er “Sá ókosni.”
Mér þykir nafnið dálítið spaugilegt þegar ég
minnist þess að ritstjórinn er einn í nefndinni,
*
sem kaus sig sjálf, en hinsvegar er orðbragðið
svo á greininni að ég hefi ekki tilhneigingu til
þes sað ræða um hana.
En tilefni greinarstúfs þessa er tvennt.
Annarsvegar nokkur orð, sem falla í minn garð
í hinu “stórmerkilega bréfi,” sem hr. Hjálmar
A. Bergman nefnir svo og birt er í síðasta 'tölu-
blaði Lögbergs. Hinsvegar eru tvö “Opin
bréf,’’ sem hr. Bergman hefir stílað til Þjóð-
ræknisfélagsins og liefir væntanlega ætlast til
að svarað yrði í sama málgagninu, sem þau eru
birt í.
*
Hr. Stephen Thorson farast svo orð:
“Fremur þóttu mér þeir stórorðir um Ing-
ólfsmálið ritstjóri Heimskringlu og séra Ragnar
Kvaran.” Jafnframt er þess getið, að bréfrit-
aranum hafi þótt einhver “ógeðslegur blær” yfir
því, sem frá mínum penna hafi farið.
Nú er/það mála sannast, að ég lái engum,
þótt hann hafi ekki sett á sig allt það, sem bull -
að hefir verið um þetta svokallaða “Ingólfs-
mál” upp á síðkastið. En hitt undrar mig, að
menn skuli telja sig muna það, sem ekki hefir
verið um það ritað. Mér er það sem sé full-
komin ráðgáta, hvar unt er að finna “stóryrði”
í þvi, sem ég hefi um “Ingólfsmálið” ritað.
Það er fljótt hægt að ganga úr skugga um það,
vegna þess að ég Itefi sama sem ekkert um það
múl ritað. Það litla sem er, skal hér birt:
“Nokkrir menn hafa látið í ljós við mig,
að þeim virtist ýmislegt benda til þess að verið
væri að stofna til alvarlegraj árásar á Þjóðrækn
isfélagið í sambandi við hið svonefnda “Ing-
ólfsmál.” Eg á einkar hægt með að skilja
óskir þeirra manna sem annt er um þjóð sína
hér í landi og finnst sem nú hafi nóg verið að-
gert um rifrildi að sinni. Mig langar til þess
að nota tækifærið til þess að benda þeim á, sem
svartsýnir kynnu að vera, að það er engin
ástæða til þess að láta sér miklast á nokkurn
hátt ofurlítið golukast út af “Ingólfsmálinu.”
Það eru vissulega ekki stórtíðindi þótt maður,
sem játar að hann hafi aldrei lagt neitt til
samskota þeirra, sem hafin voru til þess að
styrkja Þjóðræknisfélagið í “Ingólfsmálinu,”
geri sér það til gamans að ávíta félagið fyrir
meðferð á þvt fé, sem það hafði verið styrkt
með umfram nauðsyn. Uppþot út af þessu
efni er því hlægilegra, sem alls ekki stendur til
að þessir peningar verði hreyfðir á næstunni úr
bankanum, þar sem þeir eru geymdir. En ég
get fullyrt, að meðan sú stjórn, sem nú fer með
mál félagsins, veitir þvi forstöðu, þá muni ekki
centi raskað þaðan, sem það er. Og mér þykir
ákaflega sennilegt, að félagið verði ávalt svo
mönnum skipað, að það velji ekki aðra til þess
að fara með mál sín á milli þinga en þá, er nokk-
urnvegin er trygging fyrir að greiði ekki fé úr
vörzlum sínum á annan veg en þann, að þeir
hafi gengið úr skugga um, að það væri lögum
samkvæmt.”
Mér væri töluverður greiði gerður, ef hægt
væri að benda mér á, hvernig unt er að láta
hugsanir sínar í ljós á hátt, sem meira væri
laus við “stóryrði” en hér er gert. 0|g mér
virðist ekki fjærri til getið, þótt sagt sé, að sá,
sem finnur einhvern “ógeðslegan blæ” yfir þess-
um einföldu línum, verði að leita að óbragðinu
í, eigin munni. Til eru þeir kvillar, sem eitra
allt, sem neyta a.
Eg hefi drepið á þetta eina atriði í skrifi hr.
Thorsons vegna þess að allar aðrar ákúrur, sem
hann hefir dreift af miklu örlæti yfir mig og
ýmsa aðra, virðast eiga sér eitthvað svipaða
rót. Það er öllum almenningi kunnugt, hverj-
ir ritað hafa af meiri sanngirni um þessi deilu-
ipál vor. Oig; það breiðir ekki yfir neitt, sem
hr. H. A. Bergman hefir sagt, þótt hann gefi
öðrum manni vottorð um að hann
hafi skrifað “stórmerkilegt bréf.”
Allra sízt þegar þetta merka bréf er
ritað með sama vándaða rithættinum,
er lögmaðurinn sjálfur temur sér.
Um “Opin bréf” hr. H. A. B. skal
ég einnig vera stuttorður. Aðeins
skal á þetta bent:
1. Þegar Þjóðræknisfélagið þótt-
ist sannfært um, að það gæti ekki
frekar aðgert í “Ingólfsmálinu” lýsti
það því yfir, að það hefði áformað
að ráðstafa þeim peninigum, sem af-
gangs gengu af samskotunum, á á-
kveðinn hátt. Skoraði stjórn fél-
agsins á alla, sem lagt hefðu í sjóð-
inn, að gera sér viðvart um, ef þeir
væru óánægðir með hina fyrirhug-
uðu ráðstöfun.* Engin rödd heyrð
ist. En þremur árum síðar, þegar
lögmaðurinn hefir komist í andstöðu
við félagið út af óviðkomandi máli,
þyrlar hann upp slíku ryki, að hann
getur komið því inn í mann eins og
hr. Stephen Thorson, að mennirnir,
sem að félaginu standi, séu að gera
þjóð sinni meiri vanvirðu, en þótt
Islendingur væri fundinn sekur um
morð. Væntanlega hefir hr. S. Th.
athugað þessi orð vandlega, áður en
hann skrifaði þau, því að honum er,
eins og kunnugt er, illa við stóryrði.
En hvað sem þeim óhemjuskap líð-
ur, að láta sér annað eins og þetta
um munn fara, þá er það víst, að
maðurinn, sem þessar hugsanir vek-
ur, verður ekki réttlættúr.
2. Hr. H. A. Bergman hefir hald-
ið því fram, að það væri skylda
Þjóðræknisfélagsins að leitast við
að sanna það, að Ingólfur Ingólfs-
son væri brjálaður maður og með því
þvo í burtu þann blett, að maður af
þjóðflokkl vorum hefði verið dæmdur
fyrir morð, sem honum hafi verið
sjálfrátt.
Á þessu eru tvær hliðar, að því
er virðist. Önnur er sú að brjál-
aður maður á ekki heima í fangelsi.
Stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins
lanigaði til að ganga úr skugga um,
hvort þannig væri háttað högum þessa
manns og gerði byrjunartilraunir
þar að lútandi, en fékk úr tveimur
áttum það svar frá hlutaðeigandi yf-
írvöldum, að augljóst var að það
myndi vera talinn óþolandi slettureku
skapur að væna stjórnarvöldin um
að þau hefðu sjúka menn í fangels-
um. Hvort sem það var rétt eða
rangt, þá féllust nefndinni, sem þá
fóru með mál félagsins, hendur við
þessar undirtektir. Eg skal ekki
leggja neinn dóm a það hvort óþarfi
var að gefast þarna upp. Hitt vil
ég benda mönnum á að í öllum þeim
skrifum sem yfir blöðin hafa flotið
um þetta mál, hefir ekki einn stafur
verið ritaður til þess að lienda mönn
um á veg, sem fær væri í málinu.
Skeytin hafa verið illkvittin og ekki
sjáanlegt að til þeirra væri í efnt í
öðrum tilgangi en að svala skapi
þeirra, sem komist höfíiu i hita út af
• fjarskyldu deilumáli.
Hin hlið málsins er sú, að ekki get-
ur komið til mála, að nokkur blettur
verði þveginn af nokkurum, þótt
sannast kynni að I. I. væri ekki við
andlega heilsu. Hr. Hjálmari A.
Bergman lánaðist ckki að fá mann-
inn sýknaðann á þeim grundvelli
þcgar fjallað var um morðtnálið.
Allar upplýsingar um heilsufar manns
ins eftir að dómsmálaráðuneytið
hafði úrskurðað að hann skyidi
hljóta lífstíðar fangelsi, hafa ekki
allra minnstu áhrif á þá staðreynd,
að samkvæmt dómarabókum ríkisins
er maðurinn ekki talinn brjálaður
þegar manndrápið er framið.. Eng-
*Eg var ekki staddur hér á landi, er
þessar samþykktir voru gerðar á
þingi félagsins. En mér er tjáð, að
nokkurir menn hefðu þá sagt sig
vera þessu andvíga. Mieirihlutinn
réði, og stjórnarnefndin, sem þá tók
við, hefir væntanlega litið svo á, að
þar sem engin rödd heyrðist utan
þings, þrátt fyrir áskoranir um að
láta þær heyrast, ef til væru, sem á
tvennu igæti naumast oltið um vilja
yfirgnæfandi meirihluta þeirra manna,
sem lagt höfðu fram fé.
R. E. K.
1 fullan aldarfjórðung hafa
Ðodds nýrna pillur verið hiu
viðurKennd/u meðujl, viið hak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm.
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúff
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
inn læknir myndi fáaniegur til þess-
að leggja eið út á að maðurinn hafí
verig brjálaður fyrir fjórum árum-
Og enginn dómstóll myndi biðja urrt
slíkan eið.
•3. I síðara “Opnu bréfi” hr-
Bergmans er mæit með því að unnið
skuli að því, að þessi maður, serrt
H. A. B. telur brjálaðan, skuli fá
lausn úr fangelsi á “parole’’ þ ,e-
igegn drengskaparheiti um að strjúka
ekki né gera neitt af sér til miska-
Jafnframt er þess getið í fyrra “Opna
bréfinu,” að maðurinn ætli að skunda.
til íslands jafnskjótt og hann losni
úr varðhaldi. Eg hefi ekki lund í
mér til þess að gera neinar athuga-
semdir við þessa samkvæmi.
4. Svo er að sjá af skrifum hr.
H. A. Bergmans, að hann hafi trúa5
því allan þenna tíma, að hann gætr
orðið I. I. að verulegu og farsælu
liði. Eg gat ekki að því gert, að ég;
á bágt með að trúa þessu. Hann
hefir þagað í fjöigur ár. Eg trúi
því ekki, að þótt hann hefði veriö-
innilega sannfærður um, að Þjóð-
ræknisfélagið hefði brugðist skyldu
sinni, að hann hefði þá samt ekki
gert allt, sem í hans valdi stóð tií
þess að bjarga manni úr prísund, ef
hann taldi sig þess umkominn —
enda þótt hann hefði ekki átt vísct
borgun fyrir vinnu sína. Eg hefi
aldrei vitað lækni svo lítilsigldan, a5
hann hafi neitað að bjarga manni úr
háska þótt hann ætti ekki víst að fá
fyrir það endurborgun. Hafi hr.
Bergman verið sannfærður um að í
sinu valdi stæði að bæta úr yfirsjón
réttarfarsins, þá hefir hann í fjögur
ár staðið í sporum læknisins. Eg
kýs heldur að trúa því, að hr. Bertg-
man hafi í deilum þessum sagt meira-
en meining hans hafi verið, en a5
ætla honum fullkominn skort á dreng~
skap.
Eg hefi leitt hjá mér hingað til a5-
skifta mér af hinu fyrra “Opnæ
bréfi” hr. Bergmans. Eg hefi gert
það vegna þess, að ég hefi .verið a5
bíða eftir því að ættingi Ingólfs, sem
var hið ytra tilefni bréfsins, sendí
mér eða einhverjum öðrum úr stjórn-
arnefnd Þjóðræknisfélagsins línu,
fyrst hann ætlaðist til að félagi5
tæki upp þetta mál að nýju. Þeint!
manni hlýtur að vera eins kunnugt
um það og öllum öðrum, að hr.
Berigman hefir sótt af miklu kappí
gegn félaginu á ritvelli blaðanna-
Og það hefir vægast sagt verið mikil
fyrirmunun hjá ættingja fangans, a5
reyna ekki að halda máli hans fyrir
utan þann eld, sem kyntur hefir ver-
ið. Og mátti hann þá sjá það, senr
allir hafa séð, að stjórnarnefnd fél-
agsins hefir leitast á allan hátt vi5
að forðast deilur um þetta mál. Þessí
fyrirmunun var svo mikil, að því
var naumast trúandi að mikill hugur
gæti fylgt máli. í stað þess a5
snúa sér með bendingar sínar og at-
hugasemdir til nefndarinnar, hefir
hann látið hr. Bergman nota bréf
siít sem atgeir á félagið, sem honum
er af einhverjum óskiljanlegum á-
stæðum ilia við.
En hvað sem líður ölium þessum