Heimskringla - 06.03.1929, Qupperneq 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEO, 6. MARZ, 1929
(StofDHH 188«)
Krmor at á hverjiim mlVTÍkadrst
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
8B3 »( 85S SAIIGEJIT AVE, WITÍXIPEG
TALSIIII: 8« 837
V«r8 blaDstn!) or 13.00 Argangurlnn borg-
tat fyrlrfram. Allar borganlr sendtat
THE VIKING PRESS LTD.
BTGEÚS HALLD6RS frá Höfnuni
Rltstjórl.
UfntiAwkrllt (II hlitfiftlnmt
THR VIKING PlllGSS, Ltd., Ilo*
I'tnnflftkrlft (II rllftl jðronn t
EDITOR HBniSKHINGLA, Roz 310»
WINNIPEG, MAN.
8105
‘*H©lmskrlngrla ls publlshed by
The Vlklnic Preiw Ltd.
and printed by
CITV PRINTING PIJ BIiISHI'NG CO.
853-K55 Snrifent Are., Wlnnlpeir, Man.
Telephonei .80 53 T
WINNIPEG, 6. MARZ, 1929
Hátollastefna
Bandaríkjanna
Eins og flestum læsum mönnum um
víða veröld mun vera kunnugt, er há-
tollastefnunni veitt meira brautargengi
nú í Bandaríkjunum, en nálega nokkur
dæmi munu vera til áður. Virðast all
ar stéttir og allir flokkar eiga öfluga há-
tollsformælendur, allt frá stóriðjuhöldum
til bænda og jafnvel listamanna, er krefj-
ast þess, sem einsdæmi mun vera, að
gríðarhár tollur se lagður á öll listaverk,
málverk, sem myndastyttur, er inn sé
flutt til Bandaríkjanna.
Það liggur við, að vér með hálfum
huga gerum þetta mál að umtalsefni,
meður því að oss skilst eftir síðustu sól-
armerkjum, að hverja afstöðu sem véi
tækjum, þá myndi sú hættan liggja við,
að einstaka mætustu fósturlandsvinir
meðal Bandaríkja-Islendinga myndu rísa
upp örðugir, og lýsa því skorinort ‘‘að
Lögbergi,’’ að nú væri Heimskringla, að
tveggja ára gömlum vanda, eða svo, að
hauga saman rógmælum um Bandaríkin.
En með því að þetta mál snertir Kanada
ef til vill mest allra landa og allra utan-
ríkismála, sem nú eru á döfinni munum
vér þó til hætta í þetta sinn, og þá með
því að birta umsögn hins fræga viku-
blaðs “The Nation," sem gefið er út í
New York. Má þá og geta þess að sú
grein er birt sökum þess að vér berum
sama ugg í brjósti gagnvart þessari há-
tollastefnu og þar kemur fram. Má
því fremur einu gilda þótt vér lý&um
þannig afstöðu vorri, sem vinsældir vorar
hjá þeim einstaklingum í Bandaríkjun-
um, er vér gátum um hér að framan
myndu sennilega verða líkar, þótt vér
hefðum hallast á hina sveifina, eins og
áður er sagt, en þó heldur máske von að
áfellisdómurinn verði heldur vægari fyr-
ir þá sök, að hér talar merkasta viku
blað Bandaríkjanna, svo að sú fólska, er
sumir kunna hér að finna, er eigi fyrst
og fremst runnin úr jarðvegi Heims-
kringlu.
Blaðið “Nation” drepur fyrst á hina
háværu fylgisöflun hátollastefnunni til
handa, er eigi sér stað í þinghúsinu og
umhverfi þess. En það telur líka, að
miklu hljóðlátari en því þyngri og geig
vænlegri mótbárur gegn hátollastefn-
unni hrannist daglega inn á stjórnarskrif-
stofurnar í Washington. ‘ Það eru rit-
aðar og símaðar viðvaranir frá amerísk-
um ræðismönnum og verzlunarerindrek-
um víðsvegar um heim; opinber ádeila á
hátollinn frá sendiherra FYakklands;
hvassyrt skrif frá sendiherra Kúbu; per-
eónulegar heimsóknir frá sendiherra
Spánar; haugar af fjandsamlegum rit
stjórnargreinum úr blöðum heztu við-
skiftavina vorra, sendar ríkis- og verzlun
arráðuneytunum.
“Bandaríkin hegða sér í viðskiftum
sem væri Kanada hegningarfanganý-
lenda; það verður að binda enda á þetta,”
aðvarar Gazette í Montreal. Úr því að
tollstríð vofir yfir, leggur Action Catho-
lique í Quebec það til að “það væri ekki
úr vegi að vér hæfumst nú þegar handa
til þess að fylkja liði fyrir bardagann.’’
Sun, í Vancouver hvetur menn í tollstríð
Og segir: "Mackenzie King væri óverðug-
ur forystu tíu miljón Kanadamanna, ef
hann ekki svarar þessari hólmgöngu-
áskorun.” Jafnvel Politiken í Kaup-
mannahöfn ræðir hið endurnýjaða toll-
stríð milli Frakklands og Bandaríkjanna
og lýkur þannig máli sínu: “Frökkum
finnst — og að voru áliti eigi alveg að
ástæðulausu — að þeir séu fulltrúar
allrar Evrópu gegn hinni fjandsamlegu
viðskiftastefnu Bandaríkjanna.” 1
Buenos Aires hefir Landbúnaðarfélagið,
voldugasti samvinnufélagsskapur í Suður
Ameríku, hafist handa til gagnhækkandi
tolllaga gegn bílum og véjum.
í þessa átt stefnir straumur aðvar-
ana frá útlöndum, að af hærri tollgarði
um Bandaríkin muni leiða alvarlegar
ráðstafanir beztu viðskiftavina vorra til
þess að borga í sömu mynt. Embættis-
menn í ráðuneytinu, er Herbert Hoover
bætti, sem aðal forgöngumaður útflutn-
ings frá Bandaríkjunum, álíta að velmeg-
un Bandaríkjanna rýrni svo miljónum
nemi, ef hann efnir tollaloforð sín.----
Lítum á staðreyndir. Látum tölurn-
ar fræða oss um tap og ávinning. Lít-
um til Argentínu. Það land selur oss
árlega um miljón maismæla. Þessi mais
berst til fárra hafna á Kyrrahafs og At-
lanzhafsströndum, og er selt dúfna og
hænsnaræktunarmqnnum sökum þess
hve það er hart og því nær steinkennt;
venjulega beint úr skipum, af því að
járnbrautarflutnifigsgjald myndi hækka
verðið svo ókaupandi yrði.
Bændur Mið-Vesturríkjanna eru
þessu andstæðir. Strandlengis mega
dúfur ekki éta þessa ögn af Argentínu-
maís. Þessir bændur verða að greiða
um 34 cent á mælirinn í flutningsgjöld
til San Francisco og hér um bil 22 cent
til New York. Skipaflutningsgjöld frá
Argentínu eru um 12 cent. En þá varð-
ar ekkert um verðið, sem alifuglaeigand
inn þarf að greiða fyrir fóðrið. Ekki
líta þeir heldur til þess að innflutningur-
nn frá Argentínu nemur aðeins 0.008%
af maísframleiðslu þeirra sjálfra. Þess
vegna heimta þeir 100% tollhækkun á
maís.
Samanborið við þessi maískaup vor,
er nálega engu gegnir, kaupir Argentína
meiri vörur af oss en nokkurt annað
latneskt-amerískt land. Þeir kaupa þvi
nær hálfu meira af oss, en vér af þeim.
En fyrir $1,000,000 virði af maís vekjum
vér óvild Argentínumanna og eggjum þá
til þes að útiloka $178,899,000 virði af
bílum, silki-sokkum og vélum, er þeir
kaupa af oss. Þannig bætir tollhækk-
unin á velmegun vora.
Eða þá Kanada. Milli Kanada og
Bandaríkjanna eiga sér stað meiri við-
skifti en milli nokkurra tveggja þjóða
annara í heimi. Vér seldum Kanada
meiri vörur árið sem leið en allri S.-Am-
eríku og Asíu til samans. Þetta er auð-
skilið. Höfuðborgir Kanada, Montreal,
Toronto, Quebec, Vancouver — eru ná-
lægt landamærunum, skammt þaðan til
helztu iðnstöðva vorra og flutningsgjald
lítið. Almenningur í Kanada les Banda-
ríkjatímarit og auglýsingar og hefir van-
ist vörum frá oss. Afleiðingin: Vér
seljum Kanada hér um bil helmingi meira
en næst bezta viðskiftavini vorum —Stór
bretalandi.
Kanada selur oss aftur á móti um
tvo þriðju hluta þess er vér seljum þang-
að. Á flestu högnumst vér gríðarlega.
Til dæmis sendir Kanada oss magra uxa
frá Miðvesturlandinu og Klettafjöllunum,
til eldis hjá Bandaríkjabóndanum. Hann
græðir 1—2 cent á pundinu í þeim áður en
hann selur þá slátrunarhúsunum. Margir
eru þessir uxar ekki — hér um bil 250,
000 árið sem leið. Á sama tíma slátr-
uðum vér 14,000,000 nautgripum. Samt
sem áður kemst þessi gripainnflutningur
sem bóndinn í Norðvestur ríkjunum hagn
ast svo á, ékki fram hjá árvekni nauta-
bænda í Suður- og Mið-Vesturríkj.unum.
sem nú heimta 100% tollhækkun á lifandi
nautgripum frá Kanada.
En — og þess vegna uggir nú verzl-
unarráðuneytið um framtíðina — á sama
tíma sem vér kaupum gripi fyrir $15,000,
000 frá Kanada hafa Kanadabændur auk-
ið akuryrkjuvélakaup sín af oss um 100%.
Alls námu þau kaup $39,000,000.
einhversstaðar og í einhverri iðn, en á
valt er grenjað á fjárhagsnefnd vora að
hækka tollinn. Þetta er nú aðal ábyggju
efni verzlunarráðuneytisins.
Enn meiri ábyggjur hefir þó ríkis-
ráðuneytið. Það stendur nú mitt í all-
mörgum samningum við nágranna vora
að norðan, sem eru nógu flóknir, þó ekki
sé vakin andúð í Kanada. Kellogg rík-
isritari hefir verið að reyna að teija Kan-
ada á að halda áfram með St. Lawrence
skurðinn, og er svarað því einu, að það sé
hugsanlegt, ef tollur á nautaketi og fiski
sé lækkaður. Það var sumarið er leið.
í stað þess að ívilna þessari kanadisku
hugmynd á nú að hækka tollinn. Kellogg
ríkisritari hefir líka verið að reyna að fá
Kanada til þess að neita vínhlöðnum skip
um um farmskírteini til Bandaríkjanna
og að semja um örfáar víðvarpsbylgju-
lengdir samanborið við þær er vér not-
um. Kanadisk tollóánægja greiðir fyrir
hvorugri tilrauninni. Taschereau for-
sætisráðherrá í Quebec hefir aðvarað
MacKenzie King forsætisráðherra, að ef
Quebec fái ekki allar þær víðvarpsbylgj-
ur er fylkið þarfnast, þá fari það ráns-
höndum um loftið og taki það, er því sýn-
ist. Víðvarp, vínbann og St. Lawrence
skurðurinn er allt áhugamál mannsins,
er, sem forsetaefni, lofaði að “iáta bænd-
ur njóta fyllilega blessunarinnar af vorri
sögulegu tollpólitík.” Sem forseti og
sinn eigin ríkisráðherra mun Mr. Hoover
brátt fá smjörþefinn af því að blanda toll-
málunum við pólitíkina.
Jafn alvarlegt er stjórnmálaviðhorf-
ið, er í Evrópu hefir leitt af hátollahvöt-
inni. í fimm ár hafa Bandaríkin reynt
að gera viðskiftasamninga við því nær
hvert land í Evrópu. Þessir samningar
eru álitnir afar þýðingarmiklir fyrir am-
erísk viðskifti.... Oss hefir nálega ekk-
ert oröið ágengt með þessa samninga.
Þjóðirnar er vér áttum í höggi við og hin
nýmynduðu ríki, er enga samninga höfðu
við oss, hafa verið neyddar til þeirra til
þess að geta verzlað við oss og lánaö fé.
Hin Evrópuríkin ekki. Ástæðan er
tollurinn.
Spánn hefir hafnað slíkum samn-
ingi, en gengið að því að veita oss augna
bliks viðskiftahlunnindi, einungis af því,
að vér ógnuðum með himinháum tollvarn
argarði nema vér hefðum fram vort mál.
En nú höfum vér sjálfir dregið úr oss víg-
tennurnar. Coolidge forseti hefir hækk
að toll á spænskum lauk. Tollur á
pímentokryddi og pipar hefir verið hækk
aður.. Malagadrúfur hefir aldinræktar-
nefndin útilokað. Allt útlit er fyrir toll-
hæltkun á spænskum tómötum. Vér
höfum þegar, með öðrum orðum, hækkað
svo tollin gegn spænskum innflutningi,
að Spánverjar hætta engu til, þótt þeir
svari í sömu mynt og neiti oss um sér-
hlunnindi. Ástandið er svo alvarllegt,
að Kellogg ríkisritari hefir vakið máls á
því við Coolidge forseta.
Þessa sögu mætti að mestu endurtaka
með tiiliti til hveitis frá Kanada eða
mjólkur, rjóma, hörfræs eða alfalfafræs
frá Kanada. Jafnan eykur velmegun í
Kanada á velmegun í Bandaríkjunum
Enn ver stendur á með Frakkland.
Þegar Erakkar, áríð sem leið gáfu afurð-
um vorum minni tollhlunnindi en þýzk-
um, fengum vér þá, til þess að ívilna oss
jafnt, ýmist með hótunum eða loforðum
um það að tollnefnd vor skyldi athuga
franskan innflutning, og lækka tollinn ef
auðið væri. Tollnefndin hefir unnið
kappsamlega síðan. En, því miður, á-
lyktar hún, að samkvæmt framleiðslu
kostnaði beggja landa beri að hækka toll
á flestum innfluttum vörum frönskum,
en ekki lækka. Til þess að særa ekki
stolt Frakka og stofna ekki fyrirhuguð-
um samningum í hættu, hefir tollnefndin
lagt til, að hún hætti þessari rannsókn.
En ekki er þar með búið. Til þess að
auka á vandræði ríkisráðuneytisins, eru
nú háværar og öflugar kröfur lagðar
fyrir fjárhagsnefndina, um að hækka toll
á ýmsum helztu vörum, er Frakkar selja
Bandaríkjunum.
Franskir kaupmenn^eru orðnir sár
grarnir. Ftönsk blöð vita “hinn ein—
h’iða skilning á fransk-ameríska toll-
samningnum” og Paul Claudel, sendi-
herra Frakka, en skáld fyrst og fremst,
mótmælir tollhækkuninni opinberlega og
vonar “að franskur andi taki sér nógu
hátt svif til þess að hendast yfir allar
hindranir.”
Og nú er viðskiftasamningurinn við
Frakka lagður á hilluna um óákveðinn
tíma, og vér böxum áfram við jafn ótíma
bæra samninga og ræðismannssamninga
frá 1853; og ríkisráðuneytið heldur á-
fram mótmælum gegn því, að Frakkar
skatti Bandaríkjakaupsýslumenn tvisvar
og að leigulögin í París banna
amerískum fasteignamönnum
að segja upp leiguliðum sínum.
Og að síðustu er Kúba. Þessi
eyja hefir árum saman verið
einnar og hálfrar uppskeru
land,—einn hluti sykurs móts
við hálfan hlut tóbaks. Afleið-
ingin: viðskiftadeyfa stafandi
af ofurframleiðslu og verðföll-
um. Að ráðum bankamanna
í New York, er leggja Kúbu til
starfsfé, hafa ræktendur þar
snúist til fjölbreyttari fram-
leiðslu. Þeir íiafa ræktað tó-
#
mötur, grænmeti og súraldini
(citrus) fyrir vetrarmarkaðinn
í Bandaríkjunum. Þetta hafa
orðið ábatasöm viðskifti og sí-
vaxandi — svo að ofbýður
keppinautum í Florida og í
Texas. Þeir heimta nú tollhækk
un á Kúbuávöxtum og græn-
meti. Þetta gerir nú Kúbu
minna til. En í ríðbót í kröfu
ium tollhækkun á Kúbutóbaki,
krefst nú harðsnúið lið forstofu
snata sykurræktenda frá Louis
iana og Klettafjöllum aukins
toíls á sykri frá Kúbu. Ef dæma
má eftir hugarástandi fjár-
hagsnefndarinnar, og þeirri
staðreynd, að Reed Smoot er
annar æðsti maður Mormóna-
kirkjunnar, mesta sykurrófu-
framleiðandans, má spá því, að
þeir fái hækkað tollinn.
Blöð í Kúbu hafa vítt há-
tollinn í dálkalöngum grein-
'um. Ríkisráðuneytið á Kúbu
hefir ritað ríkisráðuneyti Banda
ríkjanna sárbeitt stjórnarskeyti.
Og svona gengur það — enda
laust. Sum ríki láta ekkert til
sín heyra. Kína er eigi nægi- j
lega skipulagt; Suður-Afríka er
of fjarlæg; Stórabretland er orð
ið tilfinningasljótt gegn þess-
um 8-árlega tollhækkunar.
krampa í oss. En um allan
heim er andúðin gegn tollgarðs
hækkun Bandaríkjanna að
fylkja sér í mótstöðu við hags-
munalegar og stjórnarfarsleg-
ar nauðsynjar Bándaríkjanna,
og svifta oss meiru í útlendium
viðskiftum en sem nemur hagn-
aðinum, er fæst við hækkunina
á nauðsynjavörum neytandans
heima fyrir.’’
1 fulian aldarfjórðung hafa
Ðodds nýrna pillur verið hin
viðurkienndiu fiieðujl, Ydð bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
j um, og hinna mörgu kvilla, er
J stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
í tölu bókmenntamanna þessara þjó8
a.. Eöa má ég spyrja, hvar eru
verk O. T. J.? — Hvaö igefur honum
j rétt til að vera blaðra út i það, sem
I sérfróðir menn segja um bókmennt-
; á ? Hvað er yfirleitt þessi O. T. J.?
Hver hefir heyrt hans getið, og hvað
hefir hann afrekað?
Annars leyfi ég mér að mótmæla
því, að menn, sem ekki eru sendi-
bréfsfærir séu að gapa í opinberum
blöðum um mál, sem þeir hafa enga
menningarlega undirstöðu til að
skilja; — ég veit að ég fala hér fyrir
munn allrar alþýðu. — og skírskota
um þetta til vinar míns, hr. Einars
Páls Jónssonar, sem er alþekktur
smekkmaður á mál og sagður mjög
Y’andur að virðingu sinni sem rit-
stjóri. Er hörmung að sjá menn
gerast málsvara bandarískrar alþýðu-
menningar, sem auðsæilega þurfa að
ganga inn í fyrsta bekk barnaskóla
til þess að læra frumatriði stílshátt-
ar.
Svar við
í<Níðmæli,’
O.T.Johnson
Það er ljót úfgáfa af “Bandaríkja-
íslendingi,” sem getur ekki unnað
þeim Bandaríkja m a nni sann-
mælis, sem ótrauðastur hefir haldið
skildi fyrir verkamannastéttinni í
Bandaríkjunum síðustu tuttugu og
fimm árin, Upton Sinelair. Menn
sem geta ekki unnað slíkum ágætis-
manni sannmælis á fimtugsafmæli
hans, bera auðsjáanlega ekki mikl«
virðingu fyrir baráftu hinnar vinn-
andi stéttar eða uppbyggileg'u lífs-
starfi manna yfirleitt.
Annars þæt‘i mér gaman að sjá
vottorð skilríkra manna uiít*. það,
hvað manneskja á borð við O. T.
Johnson veit yfirleitt um Upton Sin-
clair, verk hans og höfundarferil.
Mér þætfi sömuleiðis fróðlegt að sjá
vottorð um, hvað manneskja af slíku
tagi, veit um, hvaða bækur eru lesn-
ar í Evrópu. Og hvað veit 0,-T. J.
yfirleitt um amerískar bókmenntir,—
hvað skilur hann í þeim félagsjarð-
vegi, sem þær eru vaxnar úr, þeim
stéttarhagsmunum, sem þær halda
skildi fyrir ? Eg leyíí mér að taka
rannsóknir hr. Upton Sinclairs á am-
erískum. bókmenntum fram yfir full-
yrðingar uppþembdra ómerkinga, m.
a. vegna þess, að Upton Sinclair hef-
ir ek'ki lagt stund á annað æfilangt
en rannsaka mepningarlíf ættjarðar
sinnar, bæði hoklegt og félagslegt.
Eg þykist þekkja sæmilega vel bók-
menntir beggja þeirra þjóða, sem
líklegt er að O. T. J. geti talið sig
til, en ég hef hvergi séð hans getið j enginn Bandarikjahöfundur
Hvað þýðir til dæmi^. orð eins og
“sjálf-merkur ?” Og hvað er meint
með því að setja upphrópunarmerki
í svigum aftan við borgaheiti. Og
hvað er átt við með því, að '"‘mað-
ur, sem líklega hugðist að fara sigur-
för til Hollywood á skáldskapar-
sviði” geti ekki “lagt áherzlu á lífs-
baráttu einstaklinga ?” Síðan er
gert ráð fyrir, að verkamenn í Am-
eríku tækju H. K. L. til bæna, ef
V estur-1 slcndit%g(ir (Ieturbreyting[
sendu hann í örlítið flakk um Banda-
ríkin ’ (sic) til að útskýra fyrir þeim,
hvað orðið “þjóðfélagsmál’’ þýði.
Hvað á svona kjaftavaðall að þýða,
er mér spurn ? Og hvers vegna er
það “strákslega flónslegt, að rithöf-
undar Bandaríkjanna séu allir á
bandi auðvaldsins ?” Eg held að öll-
um heilbrigðum mönnum hljóti að
finnast það miklu fremur sorglegt.
Og hvað er til merkis um ó:ta H.
K. L. við Ameríku-Islendinga. Og
hvaða ástæðu *tti ég að hafa til að
óttast jafn skynsama menn og þeir
eru flestir. Hvers vegna eiga ekki
heilvita enskulesendur á Islandi að
igieta trúað þvi, að Upton Sinclair sé
niest lesinn Bandarkjahöfundur í
Evrópu ? Ætti þeim ekki að finn-
ast það þeim mun trúlegra, sem hann
er hinn eini BancTarík jjahöfundur
þýddur til muna og lesinn almennt á
íslandi? Til að lengja ekki mál
þetta um of, skal ég aðeins benda á
þrjú dæmi vinsælda Sinclairs í Ev-
rópu: \) Skýrslur bókasafna í einu
niesta menningarlandi álfunnar, Sví-
þjóð, sýndu á fyrra ári, að hann var
eftirspurðastur allra höfunda, inn-
lendra og útlendra þar í landi. 2)
“Oil” var í fyrra stórsöluritið (best
seller) á Þýzkalandi, — fyrstu sex
vikurnar seldust til dæmis af því 55
þúsund eintök. 3) “Boston”, sem
út kom í haust, var í senn prentuð í
þessum höfuðborgum Evrópu: Lon-
don, Berlin, Moskva, Stockholm og
Amsterdam; á sama tíma voru þýð-
ingar í undirbúningi í Noregi og
Danmörku, Spáni og Japan.
Eg sagði í afmælisgreininni, að
ætti