Heimskringla - 03.04.1929, Blaðsíða 1

XLIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 3. APRÍL, 1929
Hov. U. 1’
45 Iloinic
étUl'S'SOTl
St.
CITY.

tj:-'
NÚMER 27
^OQOoeosoosooðsocoseooQOOoooðoooooeoecoeoeeoeecoeeccos
j F R É T T I R |
^ooobooöooooooooooosoooobooooooooooooccoobcocoooooooos
KA N A DA
Aö morgni föstudagsins langa
lézt aö heimili sínu hér í Winnipeg,
Sir Hugh John MacDonald, yfir-
lögregludómari, sonur Sir John A.
MacDonald, fyrsta forsætisráðherra
Kanada. Sir Hugh var á 80.' ár-
inu, er hann lézt. Hann var maö-
ur mjög vinsæll. — Fór jaröarförin
fram á mánudaginn frá þinghúsinu,
með mikilli athöfn, á kostnað hins
opinbera. Eftirmaður hans hefir
Verið skipaður R. B. Graham, K. C.
Á fimmtudaginn var lézt í her-
bergi sinu í þinghúsinu í Quebec
Sir Lomer Gouin, fylkisstjóri í
Quebec. Varð hjartaslag honum
að bana, og lézt hann fáum mínútum
áður en þingi skyldi slitið. Háfði
liann gengt fylkisstjóraembættinu í
tæpa .1 mánuði, er dauða hans bai
aö höndum. — Sir Lomer Gouiu vat
einn af þekktustu stjórnmála og
fjármálamönnum í Kanada og hafði
hann gegnt áður bæði forsætisráð-
herraembætti i Quebec og dómsmáia-
ráðherraembætti í Ottawa.
Almennur borgarafundur er boðað
ur var á sunnudaginn í Dominion
Jeikhúsinu af íambandsjitingmönnum
J. S. WoodsVvorth og A. A. Heaps,
til þess að hlusta á mótmæli þeirra
gegn Sjö-systra samningnum, sam-
þykkti í einu hljóði svohljóðandi
fundarályktun :
‘'Að þessi borgarafundur er þeirr-
ar skoðunar, eftir að hafa athuigað
hinar margvíslegu aðstæður og
krókaleiðir í sanlbandi við þann
leigusamning, er "The Northwestern
Power Company” fékk fyrir Sjö-
systra orkuverinu, að með tilliti til
almenningslieilla skuli nefndur leigu
samningur tafarlaust verða ógildur
ger.”
Frá Ottawa er símað 27. marz,
að þrátt fyrir óhagstæða veðráttu
hafi Hudsonflóa brautargerðinni
skilað vel áfram undanfarið svo að
búist sé við, að stálteinar hafi verið
lagðir að Churchill, 510. mílu fyrir
helgina sem leið. Fyrverandi sam-
gönguniálaráðherra Geonge P. Gra-
ham, er stakk fyrsta hnausinn er
stunginn var fyrir brautinni, í tíð
Laurier-ráðuneytisins, er sagt að eigi
að reka síðasta naglann í hana. En
eins og áður hefir verið sagt er ekki
búist við að hún verði fullfær til
flutninga fyr en einhverntíma í
baust.
Nokkuð alvarlegt mál hefir risið
nýlega milli Englands og Kanada
öðrumegin og Bandaríkjanna hinu-
megin. Eru tildröigio þau að ný-
lega skaut strandvarnarskip (gegn
vínsmyglun) Bandaríkjanna, “Wal-
eott,” brezka eða kanadiska skútu
‘Tm Alone,” í kaf um 200 milur
undan Bandaríkjaströndum, og
•druknaði einn af hásetum skútunnar,
en skipstjóri særðist. Síðan var
skipshöfnin flutt á land í Bandaríkin
í járnum. Samkvæmt sögusögn
skipstjóra skútunnar, er hefir ját-
að, að hann hafi haft áfengisfarm
innanborðs, hitti “Walcott” hann
20. marz rétt utan við 12 mílu land
helgina, er Bretar hafa leyft Banda-
rikjamönnum gagnvart vínsmygglur
um, og heimtaði að#skútan gengi sér
á vald. En hún ngitaði og komst
undan til hafs. Tveim dögum ?ið-
ar bar fufidum þeirra aftur stman,
næð þeim úrslitum er hermd hafa
verið. Varðskipið fullyrðir aftur
á móti að skútan hafi verið i land-
helgi, er fundum bar fyrst saman —
Er þetta all alvarlegt mál, þar sem
maður fórst, en fullur vilji bíggja
stjórnvalda að leiða það friðsamleg.i
til lykta. Svo er að sjá á mó:gtim
stórblöðum amerískum, aö l'iu '.elii
hæpinn rétt varðskipsins, að elt t > g
skjóta skútuna í kaf, er fundum
þeirra bar aftur saman 200 tnílum
frá ströndum, þótt hún jafnvel kunni
að hafa verið i landhelgi er fundum
bar fyrst saman. Og er hermt að
þau telji þá að Bandaríkjastjórnin
muni verða að greiða töluvert háar
skaðabætur.
-------x--------
BANDARÍKIN
Mjög mikil ánægja kemur í 1 jos í
svo að segja öllum Bandarikjablöð-
um, og sérstaklega í þeim er frjáls-
lyndust mega teljast, yfir þeirri ráð-
stöfun Hoover’s, að afnema hinn
broslega “Unofficial Spokesman”
Coolidge, og gera með þvi fregnrit-
um blaðanna mögulegt aö standa i
beinu og opinberu sambandi við for-
setann og "Hvíta Húsið.”
Samkvæmt hinutn nýju fyrirmæl-
um um þetta efni verða svörin frá
Hvíta Húsinu við spurniragum blaða
inanna flokkuð i þrennt: þau sem
má hafa beint eítir forseta sjáifum;
þau sem tilfæra niá sem fréttir frá
Hvíta Húsinu, og þau er aðeins nta
tilfæra siem fréttir, er fregnritarar
blaðanna bera siálfir ábyrgð á. Seg-
ir Paul Y. Anderson, einn af þeitn
fregnriturum í Washington, er getið
hefir sér mestan orðstír svo utn "The
Unofficial Spokesman” er Coolidge
skapaði i samanburði við þessa nýju
ráðstöfun Hoovers.: Cntögulegt var
að réttlæta þann grímuleik. Megin
afleiðingin varð í rauninni sú, að
hann vei'ti forseta dæmalaust tæki-
færi til þess, að víðvarpa fylgisöflun
sér í hag og pó'itík sinni, Qg nota
blöðin í landinu eins og vindhana til
þess að átta sig á því á hvaSan hann
væri í það og það skiftið. Nú,
sem fyr, verða spurningar fregnrit-
aranna að vera skriflegar, og þær scnt
eitthvað nánar þarf að leita sér upp-
lýsinga um, svo að auðið sé að
svara, verðitr að senda til Hvita
Hússins með sólarhrings fyrirvara.
Munnfpgar spurningar eru leyfð'ar,
þegar forseti hefur sjálfur máls á
einhverju, og enn sem komið er,
hefir Hoover verið miklu opinskárri
én Coolidge t þessu tilliti.”
Þá mælist og ntjög vel fy-rir að
Hoover hefir tilkynnt að hann ætli
sir ekki lengur að nota “Mayflower.”
er Coolidge gerði að ! íorsetaskipi,”
sér til afþreyingarferðalaga. Hefir
a’drei verið lagastafir: ti1 fyrir því,
að t íkið skyldi leggj i forseta til
slikt skip. Var “M&yflowar" skrá-
sett sem fallbyssubátur og nitt liðs-
foringjar og 148 óbreyttir sjóliðar
taldir í flotaþjónustu ríkisins, þótt
skipið lægi ætíð við landfestar í
Washington, nema þegar forseti tók
það til sketntiferða á Potomac
fljótinu um helgar. En útgjöldin
við skipið nema $300,000 á ári,
o,g því ekki einkennilegt, þótt vel
mælist fyrir að Hoover hefir afsal-
að sér þessari upphæð í persónulegar
þarfir sínar.
-----------x------------
Séra Rúnólfur Marteinsson ferð-
aðist til Piney, Man. síðastliðinn
fimtudag og flutti þar tvær guðs-
þjónustur á föstudaginn langa, aðra
á íslenzku og hina á ensku, og var
góð aðsókn við báðar guðsþjónust-
urnar.
Næsta sunnudag flytur J. Jóna-
tansson erindi um “Grænland’ á
Mjálfundafélagsfundi að Labor Hall.
“A Utleið
Iæss var getið í síðustu Heims-
kringlu, að Leikfélag Santbandssafn-
aðar væri að búa sig undir að sýna
þetta leikrit í næstunni. Nú er á
öðrum stað í blaðinu auglýst, að
leiksýningar þessar fari fram þriðju-
dags og miðvikudagskveld í næstu
viku.
Þeir, sem lesið hafa leik þennan,
eða séð á leiksviði, eru mjög for-
vitnir eftir að vita, hvernig L. S.
tekst nú.því þetta er fyrir margra
hluta sakir allmerkilegt skáldrit, auk
þess sent mjög reynir á hæfileika
leikenda. Leikurinn fer allur frant
á sama stað — i reykingasal í milli-
landaskipi. Fólkið virðist í fyrstu
vera á engan hátt merkilegt — ferða-
langar, eins og þeir gerast ttpp og
ofan. En smátt og smátt skýrist,
að ekki sé allt með feldit. Engum
virðist vera ljóst hvert hann er að
fara, en enginn vill í raun og veru
kannast við það. En nú er með
mikilli leikni. frá höfundarins hálfu,
tjaldið smátt og smátt dregið til hlið-
ar. er feJur fyrra líf fólksins. Og
þess meira sem dregið er frá, þess
skýraéi verða myndirnar, unz allir
standa frammi fyrir áhorfandanum
i fullkominni andlegri nekt. Qg þar
kemur að kannast verður við> hvern
mann.
Allir kannast við unga manninn,
setn lifað heíir í svo miklu eftirlæti,
að mergurinn er horfinn úr lund hans
og skapi. Hann situr yfir whisky-
glasinu, ekkert á hintni eða jör'ðu fær
vakið áhuga hans, því að þoka dek-
ursins við sjálfan hann hefir lagst
yfir sálina. Það eitt verður honunt
til réttlætis reiknað, að hann gerir
sér engar tálhugmyndir um sig —
hann þekkir galla sína, manndóms-
leysi og andlega fátækt, og þessi eini
Ijósi depill í sálinni verður honum
til bjargar* siðar.
Þá þarf heldur ekki lengi að líta
umhverfis sig til þess að rekast á
ættingja Lingleys, hins umsvifamikla
athafnamanns, sem á sönghallir,
kvikmyndahús og Meþódistakirkju,
en enginn geisli tnannúðar fær brotist
út hjá, því að hann “breytti sér i
félag fyrir mörgum árum.” Hliðstæð
systir hans er frúin, sem alið hefir
sig á hégónta samvizkulífsins, er
slæg, illgjörn og samvizkulaus.
Ahorfandanitm finst sem hann sé
itaddur við annað og niótsett skaut
ntannlífsins, þar sent hann athugar
þvottakonuna, móður hins unga
drykkjumanns. Þar hefir kærleik-
urinn snúist upp í hættu, því að hann
stóð ekki í neinu sambandi við skyn-
samlegt vit. Móðirin hefir dulið son
inn ætterninu, því að hún vildi ekki
láta hann þurfa að skamtnast sín
fyrir sig. En fyrir bragðið hefir
allt, sem hún hefir fyrir hann gert,
snúist honunt til óhamingju. Verður
því þvottakonan undarlegt og sorg-
legt tákn þess, að sannleikurinn lætur
ekki að sér hæða — jafnvel ástin fær
ekki bygt honutn út, því að hvorugt
má án annars vera.
Og þá að lokum présturinn —
prúðmenni, áhugasamur um að láta
gott af sér leiða, elskar starf sitt,
sem á niargan hátt er óaðlaðandi og
frábærilega þreytandi, en á krossgöt-
um leiksins kiknar hann undir dreng-
skaparorði sínu, því að hann heldur
að fólk þoli yfirleitt ekki, að því sé
sagt satt, ef sannleikurinn sé geig-
vænlegur.
En hvert er fólk þetta að halda?
Það er að halda burt frá mannlíf-
inu, yfir í ókunnan heim. Það lend
ir við hina nýju strönd, jafnskjótt
(Frh. á 5. bls.)
bjóðræknisþingið
19 2 9
l'undargcrð
Tiunda ársþing Þjóðrækntisfélags-
ins kom saman 27. febrúar 1929, kl.
10 árdegis i íslenzka Góðtemplara
húsinu í Winnipeg: unt 300 manns
niættu.
Þingið hófst með því að forseti,
séra Ragnar E. Kvaran, bauð þing-
heimi, samkvæmt viðtekinni venju,
að syngja sálm. Risu menn þá úr
sætum og var sunginn ' sálmurinn:
Faðir andanna, eftir séra Matthias
Jochumsson.
Að þvt búnu ávarpaði forseti þing
ið nteð áheyrilegri ræðu. Var hútt
að efni ljóst yfirlit yfir störf félags-
Stjórnar á árinu. um afstöðu hennar
viðvtkjandi þeim vandantálum er
upp komu. og um hag og horfur íél-
aðsins yfirleitt. Kvaðst forseti skoða
það góðsvita og heill hugsjónum
þeim, er félagið ynni fyrir. að því
hefði einmitt á liðnu ári aukist til
tnuna fylgi og félagatala. Var á-
varpinu vel fagnað af þingheimi.
Þá lænti forseti á. að næst lægi
fyrir að velja nefnd til að ratinsaka
kjörgengi fundarntanna.
Lagði Arni Eggertsson til og As-
geir I. Blöndahl studdi. að forseta sé
falið að skipa þessa nefnd. Sam-
þykkt. 1 nefndina voru þessir
kvaddir: Séra Jónas A. Sigurðsson.
Asgeir I. Blöndahl, Þorsteinn J.
Gislason.
w
Nokkrar umræður urðu um starfs
svið þessarar nefndar. Skýrði for-
seti frá því. að félagsstjórnin hefði
skrifað öllum deildum félagsins, og
beðið þær, að takmarka sjálfar, í
þetta sinn, þann rétt til fulltrúasend-
ingar, er þeim væri veittur, sam-
kvæmt lögum félagsins. Samkvæmt
lögum væri nú hægt að senda full-
trúa, einn eða fleiri, nteð atkvæði
allra deildarmanna, hvort sem 'þeir
æ^ktu þess eða ekki. Reynzla væri
fengin fyrir því, að þetta þætti með ‘
öllu óviðunandi. Fyrir þessa sök
hefði félagsstjórnin farið þess á
leit við deildirnar að þær takmörk-
uðu sjálfar þennan rétt, á þann hátt,
að fulltrúar færu nteð ákveðna há-
markstölu átkvæða, og ekki með önn-
ur atkvæði en þau, er þeim væri sér-
staklega falin af hlutaðeigandi deild
armönnum. Skýrði hann ennfrem-
ur frá því að kotnnar væru fregnir
frá flestum deildum um, að þær fél!
ust á þessa tilhögun. En um Win
nipeg deildina “Frón”, væri það að
segja, að hún hefði ákveíið að senda
enga fulltrúa með umboð. heldur
myndu félagsmenn sjálfir yfirleitt
sækja þingið og fara með atkvæði
sín.
Séra Jónas A. Sigurðsson skýrði
málið nokkuð frekar og gat þess
hvernig undirtektir deildarinnar í
Selkirk hefðu verið.
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson kvað
naumast sanngjarnt, að takmarka
réttindi deilda út um sveitir, sem
sjaldnast ættu kost á að hafa nema
örfáa fulltrúa á þingi, þar sem til
dæmis deildin Frón gæti aftur á
móti auðveldlega haft alla sína fél-
aga þar, ef svo þætti horfa við.
Forseti kvað kjörbréfanefndar-
starfið í þessu efni ekki koma í
bága viö stjórnarskipun félagsins,
og bað nefndina að taka til starfa.
Fyr en hún hefði lokið verki vært
ekki hægt að taka nein mál þings-
ins fyrir. En til þess að flýta
fundarstörfum nokkuð bað forseti
fjármálaritara, að lesa upp fjárhags-
(Frh. á 2. síðuj
Valtýr Guðmundsson
Úr koti þú hófst þig í konungs höll
og kostgripi’ og frama þáðir.
Þar iukust upp monningar iöndin öll.
En langt úti’ í hafi með kilin fjöll
bjó söngkonan, Samt er þú þráðir.
Og sál þín var hvetjandi sí og æ
um sveitanna endurreisn heima:
að gera kotið að konungs bæ,
og kreppuna rétta frá egg að sæ,
og hærra og heiðara dreynia.
Af framsóknartindi þú horfðir hátt,
er hinir í þokuna störðu.
í fjarlægð þér skein sem fuui urn nátt
þín fyrsta stjarna í norðurátt
og hvílurúm hinst á jörðu.
Þú veittir þeim ungu líkn og lið,
sem lögðu á brautir nýjar.
Þú unnir hverjum þeim ungum sið,
sem umbóta krafðist og tókst honum við
með útréttar hendur hlýjar.
Þú vaktir styr — sú styrjöld þér
varð stríð meir en sigur-gleði.
En landið þú vaktir — og vel þá fer
ef vegurinn legst þar sem hentast er,
þótt allt verði’ ei eftir geði.
Oss íslenzkum — flestum — er það tamt
að áfella meir en þakka.
Og þröngsýn tortrygðin skimar svo skamt
að skilningnum verður til flestra gramt,
sem heima á þúfunni’ ei hjakka.
Þú sást yfir þokupall — horfðir hátt
og hlóðst á tindinum vörðu. —
í firðinni ljómar landið blátt
og lýsir sem stjama í norðurátt
og verður oss vorið á jörðu.
Oft íslandi fjarri, hjarta-hlýr
þess helgasti söngur ómar.
Þótt heimdraganum sé hleypt, og nýr «
sé heimurinn, þar sem sonurinn býr,
í dagfari’ hans dýrð þess ijómar.
Þú íslands varst mætur mögur sá,
sem menning og sóma þess vildir.
Þú gafst því anda þinn, afl og þrá,
og einhverntíma mun framtíð sjá
hve vel þú þess vandamál skildir.
Þú vormaður íslands, andi frjáls,
eig allra vor þökk, sem dveljum
í fjarlægð við lands vors hlíð og háls—
vort hjarta er neisti þess lifandi báls,
þótt útlöndum æfina seljum.
Til íslands, með þér, vil ég horfa hátt
þótt hlaði ég þar enga vörðu,
og hverfa í þann eilífa æskumátt
sem óskanna bergmálar hörpuslátt,
og hvíla þar hinst í jörðu.
' Þ. Þ. Þ.
8
K
8
iocoooososoeðcoðoeooccccoccoðoooecosisosoecoiscoeeoeooee