Heimskringla - 14.08.1929, Blaðsíða 1

XLIII. ARGANGUR WINNIPEG, MIÐVIKUiDAGINN, 14. ÁGÚST, 1929 NÚMER 46
[
RcV. R- p^rsSOn(JiTY
•' Home St. —
45 Home öi- ----
HELZTU FRÉTTIR
KANA DA
Afskaplegir skógareldar hafa igeis-
aÖ hér um miðbik Kanada um langt
skeiö undanfariö, aöallega i Ontario,
Manitoa og Saskatchewan, og þó lík-
lega einna mest í Manitoba, enda er
allt svo þurt og skrælnað sem orðið
getur í barrskógunum af hinum lang-
varandi hitum og þurkum er gengið
hafa sleitulítið í meira en mánuð.
Svo miklir eldar hafa geisað fyrir
norðan Skógavatn (Lake of the
Wioods) að komið hefir fyrir að
járnbrautarlestir hafa tafist. I nokkra
daga undanfarið hafa menn örvænt
um smábæinn Rennie í Mánitoba, og
geisa miklir eldar austan Winnipeg-
osisvatns, og á stórum svæðum með-
fram Hudsonflóabrautinni. Var sím-
að frá The Pas á fimmtudaginn, að
lestin hefði orðið að fara í gegnum
alelda skóg á þriggja milna iöngu
svæði, og voru logarnir um 50 feta
háir begigja megin við brautina.
Stanzaði lestin er kom að þessu eld-
belti og var öLlum gluggum og dyr-
um vandlega lokað. Kynti vélstjór-
ln síðan undir kötlunum og keyrði
sem mest hann mátti gegnum iglóð og
reyk. Skilaði hann öllum farþeg-
urn ósviðnum og ósködduðum en
þægilega sveittum efftir eldskírnina.
Hinn nafnkunni brezki stjórnmála-
o^aður, Rt. Hon. Winston Churchill,
fyrverandi fjármálaráðherra- (í ráðu-
neyti Balchvins) kom til Kanada á
föstudaginn var. Mun hann ferðast
um landið fram og aftur og flytja
crindi í ýmsum helztu borgum. Síðan
^er hann suður til Kaliforníu og
mtlar að dvelja þar nokkrar vikur.
Úingað til Winnipeg kemur hann
* n®stu viku og flytur erindi á Walker
leikhúsinu. Churchill er talinn á-
g*tur ræðumaður og' er á Bretlandi
talinn til “þrumaranna.” Hann er
flestum stjórnmálamönnum ómyrkari
1 máli og ættu menn því ekki að
sitja sig. úr færi að hlusta á hann,
Þeir, er því fá við komið.
Síðan í júlíbyrjun hefir yfirleitt
verið mjög heitt hér um slóðir. Var
meðalhiti júlimánaðar 68° F. (20°
Celsins) og er það heitasti júlimán-
uður sem komið hefir í 13 ár. Oft
hefir hitinn 'hér verið um og yfir
É-; til dæmis 96° sunnudaginn
26. júlí, og á föstudaginn var, 9.
ágúst, voru hér í Winnipeg 98° F.
Er það heitasti dagur er Winnipeg-
búar hafa lifað í því nær 30 ár, og
næst beitasti dagur er hér hefir kom-
'ð síðan áreiðanleigar veðurmælingar
byrjuðu. Mestur hiti hefir verið
mældur hér 100.5°. Það var 23.
júni 1903.
^ 'ok vikunnar, sem leið, námu
byggingarleyfi fyrir Winnipegborg
árið 1929 $10,026,381. Er það $1,-
158,550 meira, en síðastliðið ár á
sama tíma.
Hið mikla stórbúðafélag S. S.
Xresge and Co., sem kennt er við
cðaleigandann, miljónamæringinn í
Chicago, er að byggja hér búð i
VV innipeg, við Portage Ave., milli
Carlton og Edmonton stræta, eina af
fimmtán, er félagið hefir áformað að
byig’gja í Kanada í ár. — Ennfremur
befir Eastman Kodak Stores, Ltd., á-
kveðiö að byggja við Portage Ave.,
milli Smith og Donald stræta í sum-
ar- Er það þriðja stórfélagið frá
Bandaríkjunum, er byggir hér í Win-
nipeg í sumar.
Eormaður flugvélasambands Kana-
da (Aviation League of Canada)
ajor-General J. H. MacBrien, full-
yrti nýlega við blaðamenn hér i
Winnipeg, að innan tveggja ára myndi
komnar á fastar póstflugferðir milli
Halifax og Vancouver. Sjálfur var
liann staddur hér á fluigleið, einn
saman, frá Sydney, Nova Scotia, til
Vancouver, B. C.
Verksmiðju, er búa skal til sprengi-
efni, og áætlað er að kosta muni
$750,000, á að byggja að vori í Sel-
kirk eystri, að því er P. B. Yancey,
framleiðslustjóri “Canadian Explo-
sivte” deildar “Canadian Industries,
Ltd.,” hefir skýrt frá. Hefir félag-
ið keypt 1,100 ekru svæði hálfri
annari mílu sunnan við Selkirk
eystri, í þessu skyni.
Þótt víða þyki uppskera bregðast
í sumar, þá þarf þó ekki EIlis Stuart,
bóndi nálægt Brantford, Ontario, að
kvarta yfir uppskerubresti. Hefir
hann meðal annars fengið 410 hveiti-
mæla af 9 ekrum, er hann hafði lagt
undir hausthveiti.
Aðfaranótt þriðjudagsins lézt að
heimili sínu hér i Winnipeg Isaac
Campbell, K. C., 76 ára gamall, af
Free Press talinn merkasti liberal
Manitobafylkis á sinni tíð. Var hann
þingmaður Suður-Winnipeg á dög-
um Greenway ráðuneytisins og lög-
maður bæjarins mörg ár. Free
Press segir að honum hafi tvisvar
verið boðin forysta liberalflokksins i
Manitoba og hefði átt vísa ráðherra-
stöðu í Ottawa, ef bugur hans hefði
hneigst til þess að gefa sig fremur
við stjórnmálum en lögmannsstarf-
inu.
Heljarmikið Bandaríkjafélag, er
margar deildir telur í Kanada, “The
Knights of Khorassan”, halda árs-
mót sitt þessa dagana hér í Winni-
peg, og er talið að um 10,000 félags-
menn sæki mótið. Er uppi fótur Qg
fit í bænum að taka á móti þessum
gestum. Mun þetta vera félagsskap-
ur í líkingu við Elks, Kiwanis, o. s.
frv., en eigi vitum vér nein deili á
þeim önnur en þau að þeir spranga
um strætin á hátíðum i pilsbuxum
með tyrkneskar húfur, enda kenna
þeir sig við Austurlönd sem sjá má
af nafninu, og úir hér og grúir þessa
dagana af “keisaralegum prinsum,”
“stórverzírum,” og “stórdrottningum”
(Máharanium) hvað þá heldur öðru.
Virðast allir skemta sér vel, gestir
og bæjarbúar, qg hugsa kaupmenn
hér gott til glóðarinnar, að svona
tignir gestir skilji hér eftir töluvert
af því sem meistari Jón nefnir “hinn
þétta leir.” “Riddarar” þessir kalla
sig “Dokeys” og eru menn beðnir að
álíta það ekki prentvillu svo að n
vanti í nafnið.
BANDARÍKIN
Frá Millwaukee var símað á
fimmtudaginn var, að þar hefði látist
kveldið áður Victor L. Berger rit-
stjóri og eigandi “The Milwaukee
Leader” þingmaður í fulltrúadeild al-
ríkisþingsins í Washington,’ D. C.,
einhver nafnkunnasti forystumaður
jafnaðarmanna í Bandaríkjunum.
Var hann 69 ára að aldri, er hann
lézt.
Berger hafði setið á þingi í tutt-
ugu ár, sem þingrríaður jafnað(ar-,
manna í Milwaukee, oig var engum
talið fært að tefla á móti honum í
kjördæmi hans. Á, stríðsárunum
barðist hann mjög gegn allri þátt-
töku Bandaríkjanna i striðinu og var
einn af þeim fáu þingmönnum, er
greiddi atkvæði á móti þvi, að Banda
ríkin segðu Þjóðverjum stríð á hend
ur. Síðar, er alda stríðsæðisins reis
hæst í Bandaríkjunum var hann fyrir
friðarstarfsemi sína og hollustu við
jafnaðarstefnuna dæmdur í tuttugu
ára fangelsi, samkvæmt spæjaralög-
gjöfinni. Var hann skömmu siðar
náðaður af Wilson forseta.
Óðir skógareldar geisa viða 4
vesturströnd Bandaríkjanna, í Kali-
forníu, Oregon og> Washington, enda
hafa gengið þar langvarandi hitar
og þurkar, eins og hér í Kanada.
Einna mestir eru eldarnir taldir í
Wiashingtonríki. Miklir eldar §ru
við rætur og í hlíðum Rainierfjalls-
ins mikla, og er talið að mikil hætta
sé á því, að á því svæði einu muni
bíenna um miljón ekrur af bezta
skóglandi.
BRETAVELDI
Eins og Heimskringla gat um fyrir
nokkru, gengu Þjóðverjar loks að
bongunarskilmálum þeim, um ófriðar-
skaðabætur til Bandamanna, sem
kendir eru við Bandaríkjamanninn
Owen D. Young. Settust aðiljar
nýlega á rökstóla í Haag í Hollandi,
til þess að samþykkja niðurjöfnun
skaðabótanna. Kom þá skjótlega
babb í bátinn, er Philip Snowden,
hinn nafnkunni fjármálaráðherra
Breta neitaði, fyrir Bretlands hönd
að ganga að þeim skilmálum er
Young samningarnir setja, með því
að samkvæmt þeim yrði Bretland um
of útundan, en Frökkum og Itölum
væri ívilnað um of á kostnað Breta í
samningunum. Yrðu þeir að standa
við öll loforð um greiðslu á sínum
skuldum (til Bandaríkjanna) en
fengju ekki líkt því greitt það er
þeir ættu hjá ýmsum bandamönnum
sínum, sérstaklega Frökkum. Komst
nú allt í uppnám á ráðstefnunni og
voru Frakkar og Italir sérstaklega
óðir og uppvægir. Hefir þjarkið
nú staðið í marga daga og er enn
lát á hvorugum.
Svo er að sjá af fréttum, að veg-
ur Snowdens og MacDonaldstjórnar-
innar hafi vaxið afarmikið heima-
fyrir við þessa afstöðu hans. Fær
hann hið mesta hrós í blöðum mót-
stöðumanna sinna. “Daily Chron-
icle,” sem er liberalt blað, segir með-
al annars: “Við þetta á Snowden
fyrir alla muni að standa. Hann
fær vitanlega beiskar ávítur og
Frakkar og Italir krefjast þess auð-
vitað, að slíta verði ráðstefnunni.
Vafasamt er að til þess komi, enda
væri leitt ef svo færi, en þó er betra
að slitið sé þessari ráðstefnu heldur
en að farið sé með Bretland, sem
væri það mjólkurkýr allrar veraldar-
innar.”
Blaðið “Morning Times,” (cons.)
segir, að fjárhagsleiga og rökfræði-
lega sé afstaða Snowdens til Young
samningsins algerlega laukrétt. Og
hið erki-konservatíva blað “Morning
Post,” lang fjandsamlegast jafnaðar
mönnum, allra stærri blaða á Eng-
landi, segist vera harðánægt með þá
föðurlandsást, er Snowden hafi í
þessu sýnt, jafn harðánægt og það sé
steinhissa, oig voni það að hann
standi til hins ítrasta á verði fyrir
Bretlandi í þessu efni. Og að minnsta
kosti einn conservatív þingmaður hef-
ir látið svo ummælt, að ef Snowden
haldi fast við þessa afstöðu sína, þá
muni hann aldrei hreyfa litlafingur-
inn hvað þá heldur meira, til þess að
koma því ráðuneyti frá völdum er
eigi slikan fjármálaráðherra.
* * *
Snowden kveður enga þjóð hafa
orðið jafn hart úti fjárhagslega af
stríðinu eins og Breta, enda enga þjóð
gefið jafn mikið eftir skuldunautum
sínum. Stríðsskuldir Bretlands nemi
nú $37,500,000,000, eða meira en
helmingi meira en stríðsskuld nokk-
urar annarar þjóðar. Fyrir utan
skuldina til Bandarikjanna nemi
striðsskuldir Breta $32,500,000,000. 1
lok ófriðarins hafi Bandamenn skuld-
að Bretlandi $10,000,000,000; þar
af Frakkar $3,000,000,000, og hafi
Bretar þó aðeins krafið þá um $1,-
135,000,000 af þeirri upphæð, eða
ekki nærri fullan helming. Italía hafi
skuldað Bretlandi $2,535,000,000, og
Bretar hafi aðeins krafist $300,000,-
000 af því, eða tæplega sjötta hlut-
ans, en nú eigi Bretar samkvæmt
Younig samningnum ekki að fá nema
$200,000,000 eða ekki fullan tíunda
hluta af allri skuldinni. Aftur verði
Bretar að borga sínar skuldir að
fullu, og sé það $300,000,000 bit á
ári, í 60 ár, er brezkir skattþegnar
verði að greiða úr sínum vasa, og
nái það því engri átt, að öðrum þjóð-
um, er fengið hafi eftirgjöf skulda
sinna hjá Bretum, sé ívilnað á kostn-
að þeirra við þessa niðurjöfnun, er
Young samningarnir gera ráð fyrir.
Þess var áður getið í Heimskringlu
að Sir William Jowitt, dómsmálaráð-
herra i verkamannaráðuneytinu
brezka, hefði verið kosinn í Preston
sem þingmannsefni liberala, og að
liberalflokkurinn hefði þegar heimt-
að, að hann segði af sér þingmennsk-
nnni. er hann gekk í ráðuneyti Mac-
Donaids, þótt kjósendur hans virt-
ust harðánægðir með flokkaskiftin.
Fór kosningin fram 31. júlí og var
Sir William endurkosinn með 6,440
atkvæða meirihluta, og fékk hann nú
nokkru fleiri atkvæði fram y.fir mót-
stöðumann sinn Dr. A. B. Howitt, en
í fyrra Skiftið.
ÞÝZKALAND
Loftskipið mikla “Graf Zeppelin,”
er nýlega flaug vestur um haf til
Bandaríkjanna, undir forystu Dr.
Hugo Eckner, eins og Heimskringla
hefir áður skýrt frá, snéri heimleiðis
aftur vikuna sem leið, og tók land í
Friedrichshafen á Þýzkalandi skömmu
eftir hádegi á laugardaginn var, 55
klukkustundum og 24 mínútum eftir
að það lagði á stað frá New York,
Og var því 40 klukkustundum skem-
ur á heimleið en útleið og um 13
klst. skemur á leiðinni heim nú, en í
október í fyrra, er það fór sömu
leið austur. Er’ talið að vegalengd-
in, er það fór nú hafi verið um
4,200 mílur, og meðalhraði þess þá
Um 75 mílur á klukkustund. Þykir
þetta afburða fljót ferð. Er afar
mikil gleði á Þýzkalandi yfir þessum
glæsilega árangri.
Á mánudaginn var kom skeyti frá
Friedrichshafen þess efnis, að sem
óðast væri verið að búa loftskipið til
hringferðar um hnöttinn er hafin
skal í dag. Hafa mörg hundruð
manns sótt um farþegarúm á skip-
inu, en dr. Eckner leyfir aðeins 22
farþegum far. Takmarkar hann svo
farþegafjöldann af því að mjöigt fáar
veðurathuganastöðv. eru í Síberíu og
Mantsjúríu, en um þau lönd leggur
dr. Eckner leið sína til Tokio í Jap-
an. sem verður fyrsti aðal áfanga-
staðurinn.
1 tuttugu og tvö ár hefir met það
staðið, er Mauretania, eitt af stærstu
skipum Cunardlínunnar setti 1907, er
hún fór frá Cherbourg á Frakklandi
til New York á 5 sólarhringum, 2
klukkutímum og 34 mínútum. En
nýlega fór hið nýja skip Norddeuts-
cher Lloyd, “Bremen,” sömu leið á
4 sólarhringum, 17 klukkustundum og
42 mínútum, eða rúmum 9 klukku-
timum skjótar en Mauretania. I
sömu ferð tók Bremen einnig sólar-
hringsmetið frá Mauretaníu. Var
það 676 sjómílur á sólarhring, er
hún fór hraðast, en mesta sólar-
hringsferð Bremen var 704 sjómílur.
Var meðalhraði Bremen þann sólar-
hringinn 29.6 sjómílur, eða rétt um
34 mílur enskar á klukkustund. Afar-
Dorothea S. Sanders
Þessi unga stúlka lauk kennara-
prófi við hljómlistaskólann í Toronto
(A.T.C.M.J 15. júní í sumar með
hæstu ágætiseinkunn, sem unnt er að
fá. Var hún á tuttugasta ári, er
hún lauk prófinu.
Ungfrú Dorothea S. Sanders er
fædd í Vancouver, B. C., og uppal-
in þar. Eru foreldrar hennar Guð-
mundur J. Sanders, frá Söndum i
Miðfirði í Húnavatnssýslu (mun vera
sonur hins merka stórbónda Jóns á
Söndum, er þar bjó fyrir og fram yf-
ir aldamótin) og Kristin Pálsdóttir
Sanders, ættuð frá Siiglufirði. Frú
Kristín kom í kynnisferð hingað til
bæjarins fyrir mánuði síðan, en hélt
heimleiðis á föstudaginn var, 9. þ. m.
Heimskringla árnar hinni ungu
efnilegu hljómlistakonu allra heilla
á framtíðarbrautinni.
mikill föignuður varð í Þýzkalandi yfir
þessu afreki, og í New York fóru
yfir 70,000 manns um borð í Bremen
meðan skipið stóð þar við, og kom-
ust þó færri að til að skoða skipið
en vildu. —Nokkrum dögum seinna
reyndi Mauretania, er vefið hafði í
viðgerð og fengið nýjar vélar að ná
metinu aftur, en tókst það ekki, þótt
hún að vísu lækkaði sitt gamla met
um rúma fjóra klukkutíma.
Bremcn er lengsta skip heimsins,
938 fet á lengd, og fjórða stærst að
tonnatali, 50,000 tonn. Stærri en
Bremen eru Majestic, 56.621 tonn
eftir brezku máli (skip White Star
línunnar); Leviathan, 54,282 tonn
(tilheyrði Eimskipafélagi Bandaríkj-
anna, nýlega selt einkafélagi) og
Bercngaria, 52,226 tonn (skip Cun-
ardlínunnar). Öll þessi skip voru
bygð á Þýzkalandi og þýzk eign
fyrir ófriðinn mikla og hétu þá, í
þeirri röð, sem þau eru nefnd hér að
framan, Bismarck, Vaterland og
Imperator. En eftir ófriðinn mikla
voru þau tekin af Þjóðverjum, ásamt
öllum skipum er stærri voru en 1,600
tonn.
ÚR BÆNUM
Á miðvikudagskveldið lézt að heim
ili sínu í Árnesi við Winnipegvatn,
eftir langa vanheilsu, Björn kaupmað-
ur Magnússon, sonur Sveins Magnús-
sonar, er bjó í Árnesi frá þvi að
hann fluttist til Ameríku. Björn heit
inn var drengur góður og manna vin-
sælastur. Var hann jarðsunginn af
séra Þorgeiri Jónssyni á sunnudag-
inn var að viðstöddum miklum
mannfjölda hvaðanæva.
Sigríður Galbraith, læknisfrú frá
Cavalier (fyrri maður hennar var
Magnús heitinn Brynjólfsson) var
stödd hér í borginni, í kynnisferð til
margra vina, er hún á hér, í síðustu
viku.
Jóns Bjarnasonar skóli býður frí
kennslu í 9. bekk á þessum vetri.
Allir eru velkomnir.
íslendingadagurinn í
Los Angeles.
Það hefði þótt fyrirsögn fyrir
nokkrum árum, þegar fyrstu land-
arnir voru að taka sér bólfestu á víð
og dreif um Kaliforníu og flestir án
þess að vita hver Um annan, að hóp-
ur þeirra myndi vaxa svo ört, að
tiltök þættu á að stofna til sumar-
samkomu, í líkingu Islendingadags
með slíkum myndarbrag eins og
raun hefir orðið á nú á þessu sumri.
Sýnir það bezt að landnámstíð land-
anna er ekki ennþá liðin þar eð þeir
eigna sér sólskinsblíðuna og fegurð
Suðurlandanna. Og ennfremur lýsir
það andríki þeirra og þjóðhollustu að
helga það litlu heildinni sinni sam-
eiginlega.
Þann 4. ágúst boðuðu Los Angdes
Islendingar undir forystu athafna-
mannsins hr. Halldórs Halldórssonar
til Islendingadags fyrir Suður-Kali-
forníu á samkomustað undir berum
himni i Sycamore Grove í Los An-
geles. Af utanborgarmönnum fjöl-
menntu einkum San Diego búar til
þessarar fágætu samkomu, og þegar
kl. 10 um morguninn var hinn skemti
legi trjálundur orðinn þéttskipaður
fólki sem talaði islenzka tungu.
Anægjusvipur ríkti á hverju andliti
því þarna mættust vinir og kunningj-
ar, ráðnir í því að njóta þessa há-
tíðisdags í áhyggjuileysi, gleðskap og
söng.
Til dagsins hafði verið vandað eftir
föngum, með beztu skemtikröftum sem
fáanlegir voru meðal landa hér
syðra. Fjallkona dagsins var Miss
Ellen Jameson frá Utah og innti hún
það hlutverk af hendi með miklum
skörungsskap. Hún er lærð söng-
mær og hin fríðasta kona, talar og
syngur á íslenzku af jafn mikilli
leikni og hún væri borin og barnfædd
á Islandi.
Forseti dagsins, hr. Halldór Hall-
dórsson setti samkomuna með snjallri
ræðu, rifjaði upp sögu íslands í
fám vel dregnum dráttum og gerði
einkum samanburð á hinni döpru for-
tíð vorri og þess endurreisnar-tíma-
bils, sem nú virðist vera að rísa yfir
íslenzku þjóðina, sýndi með skýrum
dæmum fram á þær framfarir, sem
gerst hefðu á allra siðustu árum á
öllum sviðum þjóðfélagsins, bæði
verklegum og menntalegum, svo að
nú fyrst liti út, sem orð skáldsins
væru að koma fram, um að ísland
væri “farsældafrón” og “hagsælda-
móðir.” Hann sýndi fram á hvernig
þjóðarauðurinn hefði margfaldast á
síðari árum, að atvinnuleysi þekktist
ekki framar í landinu, ag að verzl-
un íslands við önnur lönd væri nú
orðin meiri að tiltölu en nokkurs
annars ríkis í heiminum. Þótti for-
seta mælast prýðilega og er það ein-
mæli, að varla geti öllu betri og sann-
ari íslending sem fram kom eins og
oft áður við þetta tækifæri, þar sem
hann annaðist að mestu undirbúning
dagsins og stóð fyrir öllum fram-
kvæmdutn. Að lokinni ræðu for-
seta söng Fiallkonan kvæði eftir
hann sjálfan, sem hann hafði ort í
tilefni af þessu tækifæri og lesið var
upp af séra Eyjólfi Melan.
Kvæðið er þannig:
Það var sú tíð að hauður hetjur
byggöu
og hraustir drengir þræddu feðra
spor,
Þingræði og löggjöf þegnum frelsi
tryggðu,
—Þá var Islands fyrsta sólskins vor.
Á eftir vori, sumri og svölu hausti
kom svæsinn vetur þrátt með frosti
og hríð,
dvínaði gleði, auijur, afl og hreysti,
—Alþingi fórnað norskum kórtgalýð.
Þjóð Islands ísar þjáðu og eldar
(Frti. á 8 bls.)