Heimskringla - 11.09.1929, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 11. SEPT., 1929
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSÍÐA
von hins bezta manns
hugsun þreyta, meiru aö ljósi leita
liía glaður frjáls
í sátt viö alla seinast fá aö falla
ekkert ok um háls.
Efnis gæöi gefa lxtið næði
glöggt ég reyndi og sá
meira að hljóta, meiri gæða aö njóta,
marki hæsta ná
hrekur gleöi hreina úr mannsins
geöi
hyggjan efnisring
vita allir hrynja skýja hallir,
sjálfgerð sjónhverfing.
Himins gæöi inn til ykkar flæði,
óskin þaö er bezt;
vinskap halda, góöum verkum valda
von í fjarlægð sést.
Tíminn líður, betri hagur bíöur
Barnsleg það er trú,
sem aö gleður, blómi aö brautu
hleöur;
helg er hugmynd sú.
Tímar líöa, Ijúft er engu að kviða
lögmál það var sett
þrá að skilja æðra vald og vilja
vilja gjöra rétt.
Þakkir hljótið þið og lífsins njótið
þýðlegt æfikvöld
kærleiks gæði inn til ykkar flæði I
Eignist æðstu völd!
Sigurður Jóhannsson.
25 ára giftingarafmæli Mr. og
Mrs. Anderson
Nú er kvöld til að kveða
eitt kærleikans orð.
Reynum sólarlönd sýna,
Sitjum glaðir við Ixxrö.
Sjáum ljósbjartar leiðir,
lýsa fjórðung úr öld.
Ekki greiðfarin gata,
gegnum brekknanna fjöld.
Samt er sigurinn stór,
sýna börnin það bezt,
því við menntun og menning,
er mið þeirra fest.
Lyftir hátt sér í heim,
hyggjan fögur og skír.
Föður-höndin er fús
Frjálslynd móöir og hýr.
Fagurt heimili! gestrisinn garður !
Gistir kotung og ríkan.
Sannir vitmenn leið lögðu,
lund-heim kanna slíkan.
Frétt hef þeir fyndi,
frjálsa gáfu og merka.
Hafa skipbrotsmenn sótt,
skýlaust þrek, til þess sterka.
Brosi framtiðin björt.
Berið ellina vonglöð og þétt.
Siglið heilu fleyi á fjörð,
Þegar förinni er létt.
Hafið þökk þúsundfalda,
fyrir þróttmikið starf.
Bindið ellinni blómvönd.
Beri ættingjar menningararf.
30. júlí, 1929.
Gunnl. O. Armfeld.
Eg var nýkominn frá stórborgum,
þar sem eru breiðar og fallegar 'götur,
og mér hnykkti hálfgert við, er ég
sá þessa aðalgötu, því að hún er ekki
breiðari en gömlu göturnar í Þórs-
höfn, og yfirleitt er fjarska þröngt í
Leirvik. Húsin eru gömul og lítil
og byggð úr steini — ég sá þar ekk-
ert timburhús — en í nýrri hluta
kaupstaðarins eru þó stór og falleg
hús.
Mig furðaði á því hve allt var hér
svipað og í Færeyjum: landslagið,
fjöllin, þorpiö, garðarnir og lyng-
vaxnar heiðar.
1 Hjaltlandi úir og grúir enn af
orðum og staðanöfnum frá norrænni
tíð. — Sá ég til dæmis nöfn eins og
Olason, Swanson, Paterson, o. s. frv.:
Lerwick (Leirvík), Hvitanes, Colla-
firth (Kollafjörður), Hoswick (Húsa-
vík), Wick (Vík), Sandwick (Sand-
vík), Dale (Dalur), Scalloway (Skála
vogur), Stromnes (Straumnesý o. s.
frv. En þetta skal minnast nánar.
L’tvegurinn, eða “the haaf fishing,”
sem Hjaltlendingar kalla, hefir lengst
um veriö aðalatvinnuvegur þeirra.
Fram að árinu 1712 var fiskverzlun-
in í höndum kaupmanna frá Bremen,
Hamborg og Lubeck. Komu þeir
til Hjaltlands í maímánitði ár hvert
og leigðu þar geymsluhús fyrir fisk-
inn, veiðarfæri, tóbak og brennivin,
o. s. frv.; einnig leigðu þeir fisk-
reiti niður undir sjó, og þar var fisk
urinn þveginn og þurkaður.
Gtgerðarmenn i Hjaltlandi, eða öllu
heldur stórbændurnir, afhentú kaup-
mönnunum fisk sinn, en fengu í
staðinn færi, öngla og nauðsynjavör-
ur. En sjómennirnir sjálfir báru
ekki meira úr býtum en rétt svo að
þeir gætu fætt sig og klætt.
Árig 1712 var lagður hár tollur á
allt salt, sem flutt var til Hjalt-
lands. Sáu fiskkaupmenn þá sinn
kost vænstan að hverfa þaðan, en
þeir gerðu það ekki með glöðu geði,
því að oft höfðu þeir grætt þar vel.
En sumir settust þó að á eyjunum.
Um þetta leyti áttu Hjaltlendingar
við bág kjör að búa. Stórbændurnir
(jarðeigendurnir) kúguðu landseta
sína, og útróðramenn urðu að kaupa
allt hjá þeim, við því verði, er þeir
settu upp. Jarðeigendurnir voru
allir skotzkir og harðir húsbændur
| Fóru þeir með Hjaltlendinga eins og
' skepnur, börðu þá og kúguðu og létu
þá ekki bera tneira út býtum en rétt
til hnífs og skeiðar. Nú kalla Hjalt
lendingar þetta tímabil “þrælaöldina.”
Skotzkur sagnritari segir að ekki
hafi verið að undra þó fátækt og bág-
indi ríkti þá á Hjaltlandi, því að
eyjaskeggjar hafi verið skyldaður til
að selja allt við lægsta verði. Nú
er þetta breytt og margar jarðirnar
komnar í hendur smábænda. Þó eru
hér enn óðalsbændur, sem eiga stór
landflæmi og hafa landseta undir sér.
Fyrrum kom allur bátaviður til-
högginn frá Noregi og svo voru bát-
arnir settir saman á Hjaltlandi. Það
voru mestmegnis hinir svonefndu “six-
areen” (sexæringar), 1(8—22 feta
langir. Á þessum fleytum réru
Hjaltlendingar langt á haf út, og
lágu úti eina eða tvær nætur, ef veður
var gott.
Um áram. 1800 fóru Hjaltlending-
ar að fá sér stærri skip (þilskip).
1820 áttu þeir 24 slík skip, 1830 : 80
og 1864: 107. — Veiddu þau 4362
smálestir fiskjar, sem mestmegnis var
fluttur, saltaður og þurkaður, til
Miðjarðarhafslandanna. Þetta sama
ár voru sjómenn á skipum þessum
unx 1200.
Árið 1832 sendi hjaltneski kaup-
maðurinn Mr. Hay nokkur skip til
veiða við Færeyjar og aftur 1849.
Síðan var þessu haldið áfram í mörg
ár, og fengu Hjaltlendingar oft upp-
gripaafla hjá Færeyjum. Til beitu
höfðu þeir skelfisk, sem þeir keyptu
í eyjunum, en seinna var það bannað
með lögum, því að þá var þessi beita
farin að ganga til þurðar.
Það var ekki ótítt á þessum árum
að færeyskir sjómenn réðist á hjalt-
nesk skip og hefði gott upp úr því.
Fyrir 50—60 árum voru miklar
samgöngur milli Færeyja og Hjalt-
lands og stafaði það af þessum veiði-
skap. Þá var málið svo líkt, að
hvorir gátu skilið aðra og fannst
þeir vera frændur og nágrannar, enda
er Hjaltland næst Færeyjum. En
síðan Hjaltlendingar hætu við veiði-
skap hjá Færeyjum hafa svo að
segja engar samgöngur verið þar á
milli.-------
Hjaltnesku skipin reyndu lika
veiðiskap hjá Islandi, en fengu þar
ekki jafn vænan fisk og hjá Færeyj-
um. Sumarið 1877 veiddu Hjalt-
lendingar 1,174,795 fiska hjá Fær-
eyjum og vógu þeir þurkaðir 32,-
878 cwt. Árið eftir veiddu þeir
1,807,448 fiska hjá Islandi og vógu
þeir þurkaðir 34.146 cwt. Stundum
reyndu skipin veiðiskap hjá Rockall,
en það gekk misjafnlega.
1846 og nokkur næstu ár reyndu
Hjaltlendingar fiskiskap hjá Græn-
landi (í Davissundi) og var þar
svo mikill fiskur að þeir hlóðu skip-
in á stuttum tíma. Þar þurfti ekki
að nota beitu, því að fiskurinn gleypti
bera önglana. Þarna var fiskurinn
gríðar stór; til dæmis fékk eitt skip
þorsk, sem vóg 80 lbs. upp úr sjónum
og 60 lbs. afhausaður og slægður.
Um 1850 var hætt við veiðiskap
hjá Grænlandi, því að leiðin þangað
þótti bæði löng og hættuleg, og ekki
fékkst eins hátt verð fyrir fiskinn,
svo að þótt uppgripin væri meiri,
borgaði það sig ver.
Stundum mistu Hjaltlendingar skip
sín, svo að ekkert spurðist til þeirra.
Árið 1878 strönduðu tvö skip þeirra,
■'Gondola” og “Harriet Louisa” við
Island, og þriðja skipið “Telegraph”
fórst í hafi með allri áhöfn. Með
því skipi höfðu átta skipbrotsmenn
af “Gondola” tekið sér far frá Is-
landi. Á þeim árum voru allir sjó-
menn í Hjaltlandi ólíftryggðir, svo
að ekkjur og börn þeiri-a, sem fóiust,
áttu við bág kjör að búa.
Utróðrabátar fórust þráfaldlega.
Fyrir nær 100 árum (16. júlí 1833)
fórust til dæmis 31 bátur á einum
.degi. og 20. júlí 1881 fórust sex bát-
ar, og drukknuðu allir sem á voru.
Utgerðin i Hjaltlandi minnkaði
smárn saman. Þeir seldu skúturnar
til Færeyja og Islands og nú eiga þeir
ekkert haffært skip, og nú er enginn
fiskur verkaður þar til útflutnings.
Þetta er til tjóns fyrir eyjaskegga,
því að af saltfisksverkuninni hafði
fjöldi fólks atvinnu.
Bátaútgerð á Hjaltlandi ber sig
ekki vel. Helztu veiðistöðvarnar
eru Leirvík, Skálavogur, Hvalsey og
Sker og er notuð lína. Einnig hefir
verið reynt að nota sæslóða (snurre-
vod), en árangurinn af þvi varð slæm
Ur í fyrra, aðallega vegna ógæfta.
Sjómenn kvarta líka undan ágangi
togara og að eftirlitsskipið sé ekki
alitaf þar, sem það á að vera. Stund
um eru þó togarar t-eknir þar í land
helgi, en vanalegast sleppa þeir með
litlar sektir; 200 pund, 4430 krónur
þykir 'geypisekt.
Mikill hluti af fiskinum er sendur
í ís til Aberdeen, og fá útgerðarmenn
því yfirleitt gott verð fyrir hann.
En veiðin er bara allt of lítil. Fisk-
veiðarnar eru því ekki orðnar nema
1 svipur hjá sjón. —Aftur á móti eru
nú síldarveiðarnar aðalvinnuvegur
Hjaltlendinga. • Má til dæmis geta
þess að 1926 fengu Hjaltlendingar
330 þúsund sterlingspund fyrir út-
fluttar fiskiafurðir, þar af 310 þús. pd.
fyrir síld, 1800 pund fyrir þorsk og
smáfisk, 12340 pund fyrir ýsu o. s.
frv.. Sést á þessu hve litla þýð-
ingu fiskveiðar hafa í hlutfalli við
sildveiðar.
Fólkinu á Hjaltlandi hefir fækkað
seinustu árin og nú eru þar ekki fleiri
íbúar en fyrir 50 árum (25)4 þús.)
Veldur því aðallega að fólk hefir
flúið land, og leitað sér betri lífs-
kjara. I Nýja Sjálandi eru til dæm
is nokkrar byggðir Hjaltlendinga og
halda þeir þar við tungu sinni og
siðum. Því er það, þótt undarlegt
megi virðast, að á Nýja Sjálandi,
sem er hinumegin á hnettinum, eru
nú staðanöfn svo sem Hvítanes, Húsa
vík og Sandvík.
(Frh. á 7. síðu)
HÁTlÐAFERÐIN TILISLANDS 1930
I
Hjaítland.
Eftir Poul Niclasen ritstjóra
Það er auðvelt að komast frá Aber-
deen til Leirvíkur á Hjaltlandi því
að skipaferðir eru þar í millum svo
að segja á hverjum virkum degi á
sumrum og annan hvern dag á vet-
urna. Skip þessi heita “St. Clair,”
“St. Clement,” St. Fergus,” “St.
Magnus,” “St. Ninian,” “St. Olga,"
“St. Rögnvald,” “St. Sunniva,” og
“Earl of Zetland.” Það er skotzkt
félag, sem á þessi skip, og hefir það
bækistöð sína i Aberdeen. Hjalt-
lendingar stofnuðu fyrir nokkurum
árum eigið gufuskipafélag, en þá
setti skotzka félagið öll flutningsgjöld
svo niður, að kaupmenn fengu vörur |
sinar fluttar fyrir sama sem ekkert1
gjald. Þetta var freistandi fyrir þá, J
sem hvorki eru ríkir né kunna sam-1
heldni. Og þess vegna fór skipa-
félag þeirra Hjaltlendinga á hausinn,
og þá setti skotzka félagið flutnings-
igjöldin upp undir eins. Hjaltlend-
ingar eiga nú aðeins tvö smáskip sem
sigla milli hafna í Eyjunum.
Eg hafði fyrirfram tryggt mér her-
bergi í “Grand hotel,” í Leirvík.
Það er auðvelt að finna gistihúsið, því
að það er rétt hjá höfn. í Commercial
street, sem er aðalgatan, og þar eru
allar verzlanir, og svo framvegis.
Nú er búið að ákveða HÁTÍÐISDAGANA Á ÞINGVÖLLUM fyrir Alþingishátíðina, —
26. TIL 29. JÚNf að báðum meðtöldum.
ÞAÐ ER ÞVf MINNA EN ÁR TIL STEFNU OG SÁ TÍMI LÍÐUR FLJÓTT, ÞANGAÐ TIL
LAGT VERÐUR AF STAÐ FRÁ WINNIPEG TIL REYKJAVfKUR. Það veitir því ekki af
að fara að búa sig undir ferðina. Hin hagkvæmustu kjör viðvíkjandi fargjöldum, fyrir
væntanlega heimfarendur, með hinum ágætu járnbrautarlestum og skrautlegu skipum
CANADIAN PACIFIC
félagsins, fást nú með örlítilli niðurborgun er menn ættu nú að tryggja sér sem fyrst.
$245.80 FRÁ WINNIPEG TIL REYKJAVÍKUR OG TIL BAKA AFTUR. Fyrsta farrými á
járnbrautum en þriðja áskipunum. Farbréfagildi til árs.
ÞETTA VERÐUR EINA TÆKIFÆRI ÆFINNAR fyrir fjölda marga íslendinga að
heimsækja æskustöðvar, frændur og vini, og samfagna með þjóðinni á þessum einstak-
asta og söguríkasta hátíðisdegi hennar. Húsnæði, fæði og þjónustu, hefir Heim
fararnefnd Þjóðræknisfélagsins samið umfyrir ferðahópinn þegar heim kemur.
NEMUR SÁ KOSTNAÐUR AÐEINS $52.80f HÁLFAN MÁNUÐ meðan á hátfðahaldinu
stendur á Þingvöllum og í Reykjavík.
Skrifið yður fyrir farbréfi sem fyrst og sendið niðurborgun. Peningarnir verða
geymdir og afhentir yður ef eitthvað kemur fyrir svo þér getið ekki farið.
Eftir kaupum á farbréfum, upplýsingum og öllu
aðlútandi ferðinni snúi menn sér til
W. C. Casey, General Agent, Canadian
Pacific Steamships.
R. G. McNeillie, General Passenger Agent,
Canadian Pacific Railway.
Eða
J. J. Bildfell, formanns Heimferðarnefndarinnar,
708 Standard Bank Bldg., Winnipeg.
Canadian Pacific
Umkringir jörðina
N A F N S P J O L D

| DYERS & CLKANERS CO„ LTD. ;
gTjöra þurkhreinsun samdægurs
Bæta og gjöra vitS
Sfmi 37061
Wlnnipegr, Man.
íBjörgvin Guðmundson]
I A. R. C. M.
! Teacher of Muisic, Composition,
! Theory, Counterpoint, Orches-
tration, Piano, etc.
555 Arlington SL
StMI 71621
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
| DR. S. G. SIMPSOÍT, N.D., D.O., D.C. j
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
j WINNIPEG —MAN. j j
i
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER—
Baggafe and Faraitore Movlnf
66H ALVERSTONE ST.
SIMI 71 898
Eg útvega kol, eldiviU roetJ
sanngjörnu veröi, annast flutn-
ingr fram ogr aftur um bælnn.
A. S. BARDAL
íselur likkistur og ann&st um útfar-
] ir. Allur útbúnatiur sá bezti.
| Ennfremur selur hann allskonar
i minnisvartia og legstelna.
843 SHERBROOKE ST.
j Phone: 86 ((07
WINNIPEO

Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bld|g.
Skrifstofusími: 23674
| Stundar sérstaklega lungnasjúk
dóma.
| Í3r aö finna á skrifstofu kl 10
f. h. og 2—6 e. h.
Heimili: 46 Alloway Ave.
( Talalml: 33158
12
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
WALTER J. LINDAL
j BJÖRN STEFÁNSSON
j f Islenzkir lögfrœðingar
j j 709 MINING EXCHANGE Bldg
| j Sími: 24 963 356 Main St.
j ! Hafa einnig skrifstofur aö Lundar,
( jjPiney, Gimli, og Riverton, Man.
DR. A. BL6NDAL
602 Medical Arts Bldg.
Talsími: 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdóma
og barnasjúkdóma. — Ati hitta:
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h.
Heimill: 806 Victor St. Síml 28 130

DR. B. H. OLSON
216-220 Medical Arta Bldfg.
Cor. Graham and Kennedy St.
Phone: 21834
Viötalstími: 11—12 ogr 1__5.30
Heimili: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
r
Dr. J. Stefansson
216 MEDICAI, ARTS BLDG.
Horni Kennedy og Graham
Stundar elngöngu augina- eyrna-
nef- og kverka-sjflkiiðma
Er atS hitta frá kl. 11—12 f. h.
og kl. 3—5 e. h.
Talalml: 21834
[Heimiil: 638 McMillan Ave. 42691
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lógfræðingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 24 587
TulHlmi: 28 889
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
614 Someraet Block
Telephone: 21613
Portagre Avenue
WINNIPEG
J. Christopherson,
Islenskur Lógfræðingur
; 845 SOMERSET BLK.
j Winnipeg, :: Manitoba.
Bj
jörg Frederickson
píanókennari
byrjar aftur kennslu 4. sept.
Nemendur búnir undir próf.
PHONE: 35 695
! i
I MARGARET DALMAN
I j
Í Í
TKACHER OF PIANO
834 BANNING ST.
PHONE: 26 420
! 1
|Mrs. B. H. 01son|
j TEACHER OF SINGING j
i I
Í5 St. James Place Tel. 35076!

j
I DR. c. J. HOUSTON
ÍDR. SIGGA CHRISTIAN-
SON-HOUSTON
j GIBSON BLOCK
Yorkton —Sask.
TIL SÖLU
A ÓDfRU VERÐI
“FURNACE” —bœ?Ii viUar og
kola “furnace” HtitJ brúkaTI, «r
tll sölu hjá undirrttutSum.
Gott tæklfæri fyrir fólk út &
landi er bæta vilja hitunar-
áhöld á heimilinu.
GOODMAN & CO.
780 Toronto St. Sfml 28847
r
|
! Þorbjörg Bjarnason
Lu4. B.
Teacher of Piano
and Theory
726 VICTOR ST.
u—
SlMIt 23130
MESSUR OG FUNDIR
í kirkju Sambandssafnaðar (
Messur: — á hverjum sunnudegi\ = E. G. BaldwÍnSOn, L.L.B,
kl. 7. e.h. ! -
Safnaðarnefndin: Fundir 2. og 4.
hverjum
fimtudagskveld
mánubi.
\Hjálparnefndin: Fundir fyrsta I
mánudagskveld í hverjum -
mánuði.
Kvenfélagið: Fundir annan þriðju
dag hvers mánaSar, kl. 8 að
kveldinu.
Söngflokkurinn: Æfingar á hverju
fimtudagskveldi.
Sunnudagaskólinn:— A hverjum
sunnudegi kl. 11—12 f. h.
LöKfrætlinieur
Renldenor Phone 24206
Offloe Phone 24963
708 Mlnlng Eichanre
356 Maln St.
VVIIVNIPEG.
100 herbergi meti e®a án ba»a
SEYMOUR HOTEL
verS sanngjarnt
8lml 28 411
C. G. HUTCHISON, elgandl
Market and Ktng St.,
winnipeg —:— Man.