Heimskringla - 11.09.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. SEPT., 1929
^tctmsktnngla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
SIGPÚS HALLDÓRS frá Höínum
Ritstjóri.
Utanáskrift til blaðsins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla" is published by
The Viking Press Ltd.
and printed by
THE MANITOBA MINER PRESS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 11. SEPT., 1929
Opið bréf.
OFFICE OF THE PREMIER
Winnipeg.
29th August, 1929.
Mx. R. Peterson, Treasurer,
Icelandic Millennial Celebration Com-
mittee,
45 Home Str., Winnipeg.
Dear Sir :
On my return to the city some days
ago my attention was directed to certain
discussions in the Icelandic press of this
Province, relating to the question of a
Government grant to aid in the organiza-
tion of the Icelandic people for the pro-
posed Millennial Celebration in Iceland
next year.
In this connection I may say that
representatives of the local committee
waited on us nearly two years ago and
made application for a grant of money to
carry out the organization work. We ap
preciated the importance of the project
and the Committee’s needs, but pointed
out that no grant was available for such
a purpose, except the appropriation from
which some of our expenditures for pub-
ilcity were charged. We considered that
the publicity value of an excursion such as
is planned would be of great value in
Great Britain, in the Scandinavian coun-
trijes and in the United States as well:
and there having been no appropriation
for patriotic organizations, other than
those of Returned Soldiers, it was con-
sidered, under the circumstances, that
the grant being sought by the Committee
would be a justifiable charge against the
appropriation under which the expendi-
turesjor publicity were made.
We entertained the request because
of the unique nature of the event and be-
cause of the general desirability of aiding
in every legitimate way possible the pro-
posal to celebrate what is one of the most
historical events in the development of
responsible Government. We according-
ly advised that a grant could be made on
the understanding that it would be used
for the purpose of advertising Manitoba,
not only in Iceland but in the United
States and indirectly in other parts of
the world.
I should deeply regret if anything that
has been said or done should in any infi.
nitesimal way detract from the real spirit
of friendship that exists between lceland
and Canada or between the Icelandic
people themselves, and I sincerely hope
that it will be clearly understood that the
Government had no desire to require any
portion of the moneys granted to be used
for a purpose which would be objection-
able to the Kingdom of Iceland or any of
its people.
May I add here that an invitation has
been received by the Government of this
Province from the Parliament of Iceland
to participate in the celebration by being
officially represented there. This invi-
tation has been accepted, and in all pro-
bability I as Premier of this Province will
be there personally to represent the
Government.
It is our hope that we may accom-
pany to Iceland the large delegation of
citizens of Icelandic descent who are so
intensely loyal to Canada and at the same
time justly proud to be associated with
Iceland and its best traditions; and that
we may thereby assist in making the Mil-
lennial the great success that its impor-
tance in the development of constitutional
government merits throughout the world.
Yours very truly,
JOHN BRACKEN.
* * *
Þýðing:
Skrifstofu forsætisráðherra,
Winnipeg, 29. ág., 1929.
Hr. R. Pétursson, gjaldkeri,
íslenzku Þúsund Ára Hátíðanefnd-
arinnar,
45 Home Str., Winnipeg.
Kæri herra!
Er ég kom aftur til borgarinnar fyrir
nokkrum dögum var athygli minni beint
að vissum deilum í íslenzku blöðunum hér
í fylkinu í sam'bandi við spurninguna um
stjómarveitingu til þess að greiða fyrir
skipulagningu meðal íslendinga til þátt-
töku í hinni fyrirhuguðu þúsund ára hátíð
á íslandi að ári.
í þessu sambandi vildi ég segja, að
fulltrúar nefndarinnar, sem hér er í borg-
inni, leituðu til vor fyrir því nær tveim ár-
um síðan, með beiðni um fjárveitingu til
þessarar skipulagningar. Vér skildum
fullkomlega mikilvægi fyrirtækisins og
þarfir nefndarinnar, en bentum á, að ekk-
ert fé væri fyrir hendi í slíku augnamiði,
nema sá sjóður, er greitt er úr sumt af
útgjöldum vorum til opinberrar kynning
ar. Vér álitum, að kynningarverðmæti
slíkrar farar, sem þessi er, væri mjög mik-
ils virði á Stórbretalandi, á Norðurlöndum
og eins í Bandaríkjunum; og þar sem ekk-
ert fé hafði verið ákveðið handa þjóðrækn
isfélögum, öðrum en þeim, er skipuð eru
Endurkomnum Hermönnum, var álitið,
eins og á stóð, að fjárveitingin, er nefndin
bað um, mætti réttilega teljast til skuldar
þeim sjóði, er greidd eru úr útgjöld til op-
inberrar kynningar.
Vér urðum við beiðninni sökum þess
hve viðburðurinn er einstæður, og af
löngun yfirleitt, til þess að greiða á allan
hugsanlegan lögmætan hátt fyrir því á-
formi að halda hátíðlegan þann viðburð.
sem er einn hinn allra sögulegasti í allri
framþróun ábyrgs stjórnskipulags. Þess
vegna tilkynntum vér, að veita mætti féð,
með þeim skilningi, að það yrði notað með
það fyrir augum, að kynna opinberlega
Manitoba, ekki einungis á lslandi, heldur
í Bandaríkjunum og óbeinlínis annarsstað
ar um allan heim.
Mér þætti afar mikið fyrir því, ef
nokkuð það, er sagt hefir verið, eða gert
skyldi að hinu allra minnsta leyti draga
nokkuð úr þeim raunverulega vináttu-
anda, sem á sér stað milli íslands og
Kanada og íslenzku þjóðarinnar sjálfrar,
og ég vona einlæglega, að menn skilji
það greinilega, að stjórnin hafði enga
löngun til þess að krefjast þess að nokk-
ur peningur af fjárveitingunni yrði not.
aður í einhverju augnamiði, er konungs-
ríkið ísland eða íbúar þess mætti móðgast
af.
Mætti ég bæta því hér við, að stjórn-
arvöldum þessa fylkis hefir borist í hend-
ur boð frá Alþingi íslands, að taka þátt í
hátíðinni, með því að senda þangað op-
inberan fulltrúa. Þetta boð hefir verið
þegið, og að öllum líkindum verð ég, sem
forsætisráðherra fylkisins, þar sjálfur við-
staddur sem fulltrúi stjórnarinnar.
Vér vonum, að vér megum verða sam
ferða til íslands hinum mikla fulltrúa-
skara borgara af íslenzku ætterni, sem í
einu eru svo framúrskarandi þegnhollir
Kanada og að réttu lagi stoltir yfir tengsl-
unum við ísland og beztu erfðakenningar
þess; og að vér megum með því stuðla
að því, að þúsund ára hátíðin fái þann
veglega framgang, sem mikilvægi hennar
í framþróun þingbundins stjórnarskipu-
lags um víða veröld verðskuldar.
Yðar, í allri einlægni,
JOHN BRACKEN.
* * *
Með þessu bréfi Brackens forsætis-
ráðherra, er hér er birt, með vitund hans
og vilja, er þá sennilega fullsvarað ásök-
unum dr. Brandson og annara sjálfboða,og
þeim ófrægingum í garð Heimfararnefnd-
arinnar og forsætisráðherra beggja
fylkja, Manitoba og Saskatchewan, er
sjálfboðarnir hafa^svo þindarlaust barist
við að koma út á meðal almennings og
heim til íslands, að þeir hafa tekið sér til
liðsinnis Jóhannes aumingja V. Summer-
leaf, til þess að berja það inn í höfuðið á
þeim, er þeir helzt þykjast eiga aðgang að,
að hér væri að ræða um vesturflutninga
blóðpeninga.
Þegar bréf Gardiners forsætisráð-
herra var birt í íslenzku blöðunum hér um
miðjan ágústmánuð, sama efnis og þetta
bréf Mr. Brackens, þá hnýtti ritstjóri Lög
bergs því aftan við, er hann ekki treysti
sér til að bera brigður á sannsögli Mr.
Gardiners, er aðeins sagði nákvæmlega
hið sama og Heimfararnefndin hefir ætíð
sagt, að sjálfboðanefndin hefði aldrei
‘‘gert eina einustu staðhæfingu um það’’
að ‘‘nokkur böggull hefði fylgt skamm-
rifi” Sask.-stjórnarinnar; og ákallaði dr.
Brandson sér til vitnis um það. Nú vill
svo vel til, að öllum þeim er með þessum
málum hafa fylgst, er í fersku minni'
fyrsta grein dr. Brandson, er hann skrifaði
um þetta mál, þar sem allar vinsemdirnar
í garð Heimfararnefndarinnar eru byggð-
ar jafnt á Saskatchewan og Manitoba um-
sókninni. Að maður nú ekki minnist á
‘‘tudda”-grein Hjálmars lögfræðings Berg-
man, K. C., er flutti þann boðskap, eins
og menn muna, að hlægilegt væri að í-
mynda sér, að Saskatchewanstjórnin hefði
veitt Heimfararnefndinni féð sem áþreif-
anlegan vott virðingar, í tilefni af þúsund
ára afmælishátíð Alþingis, enda vildi sá
‘‘sagn’’fróði lögmaður koma lesendum
Lögbergs í skilning um það helzt, að Sas-
katchewanstjórnin hefði gengið svo frá
fjárveitingunni, að af henni mætti sjást,
að hún leggði íslendinga, eða Heimfarar-
nefndina á borð við alitudda og aðra naut-
gripi í Saskatchewan. Þegar Mr. Berg-
man ritaði þá grein, hafði það auðsjáanl.
ekki komist inn í höfuðið á honum, að
hún var drjúgum dónalegri í garð for-
sætisráðherra Saskatchewanfylkis, ráðu-
neytis hans og alls þingsins, en hún nokk-
urntíma var í garð Heimfararnefndarinn-
ar. Sömu tegund skynsemi hafa sjálf-
boðarnir beitt að vilyrðum Mr. Brackens
til Heimfararnefndarinnar um hugsanlega
fjárveitingu frá Manitobafylki. Því það
eitt er víst, að hafi Heimfararnefndin í
umleitunum sínum við Mr. Bracken gert
sig seka um nokkurn skapaðan hlut óheið
arlegan, þá hefir Mr. Bracken, sem sá að-
ilji, er fellst á þær umleitanir, gert sig
sekan á nákvæmlega sama hátt, gagnvart
íslandi og ísenzkri þjóðernistilfinningu.
Ef sjálfboðarnir vilja nú ekki gera
forsætisráðherranum í Manitoba og Sas-
katchewan mishátt undir höfði, þá geta
þeir tæplega lýst Mr. Bracken ósanninda
mann um það, sem hann segir um skilning
sinn og Heimfararnefndarinnar, (eins og
nefndin hefir líka margsinnis ítrekað, þótt
óþarft hefði átt að vera) að aldrei hafi
verið til þess ætlast, að nokkur peningur
af Manitobafjárveitingunni mætti á nokk-
urn hátt verða íslandi til miska
að minnsta leyti. Þá er sú hlægilega
(svo vægt sé nú til orða tekið og enginn
meiddur) Grýla þeirra sjálfboðanna sjálf-
dauð, og enginn harmdauði heldur, hverj-
um ærlegum ísenzkum dreng. Og þá er
líka leiðin opin fyrir sjáfboðana, að sam-
einast um heimferðina undir merkjum
Heimfararnefndarinnar, því þá er ástæðu-
laust að bregða henni, Mr. Bracken og
öllum, er samferða verða Heimfararnefnd-
inni til íslands, um það lengur, að þeir
sigli heim undir fölsku flaggi.
Þetta ætti að vera sjálfboðum því
ljúfara, sem þeir hafa upp á síðkastið gef-
ið mjög í skyn sáttfýsi sína við Heimfarar-
nefndina. Auðvitað hefðu þær yfirlýs-
ingar haft töuvert meira gildi í augum
almennings, jafnt sem Heimfararnefndar-
innar, ef Lögberg hefði undanfarið farið
að dæmi Heimskringlu: látið deilurnar
fallið niður, og ekkert birt þess efnis, er
blása mætti að ófriðareldinum. Menn
hefðu trúað betur þeim yfirlýsingum um
sáttfýsina, ef Lögberg hefði til dæmis
ekki birt í síðasta blaði, (svo ekki sé nú
lengra rakið til ýfinga) smágrein úr eina
háðblaðinu sem til er á ísl. “Speglinum,’’
sem er þannig vaxin, að heima á íslandi
er hún tekin sem meinlaust skop, en hér
hætti við þýí, þar sem Lögberg getur
ekkert um það að “Spegillinn” sé “profes-
sionalt” háðblað, en hann sama sem al-
veg ókunnugur svo að segja öllum Vestur-
íslendingum, að menn hér skilji þetta
sem há-alvarlegan áfellisdóm einhvers
stjórnmálablaðsins heima. Og eins hefðu
roenn trúað betur sáttfýsisyfirlýsingum
sjálfboðanna, ef ekki væri þeir einmitt
þessa dagana að lauma út í sérprentuðum
bæklingi ‘‘sögu’’ Hjálmars A. Bergman,
K. C., sem er sú ósannindaflækja og rang-
færslu, frá upphafi til enda, að dæmalaust
mun vera, sem meðal annars má marka af
því, að svo mörgum lesendum
blaðsins varð auðsjáanlega ó-
glatt af henni, að höfundurinn
treystist ekki til annars en að
slá botninn í að “sögu’’þræðin-
um aðeins hálfröktum, og bregst
því á það ráð, að lauma út þessu
skrifi sínu hér, með viðbæti,
sem að því leyti, er sá viðbæt-
ir er frá honum sjálfum, er ef
til vill enn andstyggilegri hverj
um ærlegum manni er til þekk
ir, en jafnvel nokkuð það, er
sami höfudur hefir áður kynnt
sig með í ritum sínum, þótt
harla ótrúlegt mætti virðast.
Menn hefðu, sem sagt, trúað
betur sáttfýsisyfirlýs i n g u m
sjálfboðanna, ef þeir hefðu ekki
verið að aðhafast þetta nú und-
anfarið, svo ekki sé annað tal-
ið. En nú er þeim líka, eins og
áður var sagt, með yfirlýsingu
Mr. Brackens, opnuð leið til
þess að sýna þessa sáttfýsi í
verkinu, með því að kannast
hreinskilnislega við það, eins og
hverjum góðum dreng er sæmi-
legt, að þeir hafi að minnsta-
kosti misskilið, tilgang hans og
Heimfararnefndarinnar m e ð
hinni fyrirhuguðu fjárveitingu,
og lýsa yfir vilja sínum til þess
að leggja niður vopnin og sigla
með honum og oss hinum í
fullri einingu, í veglegri ferð, á
því veglega skipi, er C. P. R.
félagið hefir ákveðið að leggja
í þessa för.
Nokkur orð frá Elfros.
Eins og til stóð, lék Tryggvi
Björnsson á piano og talaði um músík
hér, í gærkveld, fyrir fáeinum hræð-
um. Enginn bjóst við að byggðar-
fólk streymdi að samkomuhúsinu.
Menn eru almennt þreyttir og lam-
aðir í harðvistinni, og mega iila við
að troðast undir og limlestast svona
um hábjargræðistímann. Svo eru
íslendingar yfirleitt blindfullir af list
og engu þar ofan á bætandi. Aftur
á móti verða þeir, sem góðir borgarar,
að ieita sér fræðslu í hverju því,
sem er meira í samræmi við menn-
ingu þessa lands, en þó óþekktur ís-
lenzkur maður leiki nokkur lög á
piano, enda eru hér nóg föng til
skemtana og fróðleiks. Hér er
circus nýlega um garð genginn, og
hefi ég heyrt sagt að hann hafi verið
fæn. Fíflin djöst grand, aparnir
kjút, og loddararnir klevver. Þá var
og nýlega missýningamaður hér á
ferð með trúðara sína. Og “ljós-
geislar” frá HoIIywood kvika viku-
lega á “silfur-tjaldinu.” Þarf því
varla að búast við að fólk sæki hér
sámkomur óþekktra manna. Enda
litið varið í að hlusta á menn, sem
hvergi hefir verið getið í enskum
blöðum. Það er varla að búast við
að almenningur hafi ánægju af að
hlusta á Tryggva, hversu vel sem hann
kann að leika á hljóðfærið. Hann
hefir ekki svo ég viti til, leikið í
Main Streef, fyrir fullu húsi af ba-
bítum, eða verið getið um snild hans
í Saturday Evening Post né Chicago
Herald. En hefðu þessi blöð flutt
dóm (ég tala nú ekki um mynd) um
piano leikni Tryggva, er eins víst að
þjóðræknin í Winnipeg hefði stofnað
til átveizlu á Fort Garry eða Royal
Alec í heiðursskyni við snilinginn,
Og hefði þá að sjálfsögðu fyllst húsið
hvar sem hann fór.. Það gefur líka
að skilja, að ódáinsdraumar meistar-
anna eins og þeir flæða frá slaghörp
unni hans Tryggva streyma ekki um
sálir manna sem ekki vita til að hans
hafi verið getið í nokkru ensku blaði,
og eru alveg vissir um að honum
hafi ekki verið haldin opinber átveizla
í Winnipeg. Vestur-íslendingar
virða meira frægðina en talentið sem
aflar hennar; og eru hamslausir yfir
því ef Norðmenn hnupla henni, þó
þeir geti sjálfir með góðri sam-
vizku þagað í hel listgáfur sínar, og
er það lofsvert; því í flokkaríg og
illindum sínum geta þeir dregið fyr-
ir net sín og stundum veitt nöfn
þeirra sem þekktir eru, en sál lista-
mannsins veiða þeir aldrei. Hún
væri þeim líka alveg gagnslaus í
öllum þeirra húmbúkkshernaði.
Ætli þetta sé ekki ástæðan fyrir því
liversu umgetning ritstjóra Lögbergs
um J. B. skóla samkomu Tryggva
var þrungin af velvild og meinleysi
og að Heimskringla steinþagði ? En
væri ekki búmannlegra fyrir blessaða
flokkana að standa á verði og líta of-
urlítið fram í tímann ? Hver veit
nema Tryggvi Björnsson eigi eftir að
leika sín eigin lög í Main Street og
verða hampað af Babbitum ? Væri
ekki viturlegra — fyrir hvern flokk-
inn sem er — að fara nú þegar að
leggja drög til að geta síðar talið
hann með sér, til veraldlegs styrktar
og andlegs sálarþreks.
Við, sem hlustuðum á Tryggva i
Elfros, erum helzt að hugsa unt að
stofna nýjan flokk, þvi miður erum
við mjög svo fá, en fylgdum við hon-
um vel og dyggilega, sem foringja
okkar, myndum við hljóta eins rnikla
sæmd í framtíðinni, og verða íslenzkri
þjóð yfirleitt til gleði og sóma eins
og stóru flokkarnir í Winnipeg; því
endist Tryggva aldur á hann eftir að
standa höfði og herðum ofar en alit
farganið sem nú veður uppi í nafni
listarinnar. Hann er auk heldur nú
þegar hafinn hátt yfir þennan ó-
fögnuð, sem eðlilegt er, þar sem hann
er ekki brjálaður. Þvert á móti. —
hann er gáfaður og allsgáður. En
til þess að vera viðurkenndur lista-
maður nú á dögum, er fyrsta skilyrði
brjálsemi. Hér gefst ekki rúm til að
skýra þetta frekar. En ég vildi leyf.i
mér að benda háttvirtum lesendum
á bls.. 21, 22, 23 í Literary Digest af
7. september þ. á. Þar geta þeir
fengið hugmynd um hvort ég fer með
ósannindi. Einnig ættu þeir, sem
kynnu að ferðast um London að sjá
tvær fagrar myndastyttur sem þar
standa einhversstaðar við fjölfarnar
götur. Þær heita “Nótt” og “Dag-
ur,” og eru gerðar af frægasta mynd-
höggvara sem nú er uppi í enska
heiminum. Annars ættu Islendingar
hér, að senda hálfvita sína og vit-
firringa á listaskóla þessa lands, ef
þeir vilja fremur eignast frægð. en
talent.
Elfros, í sept., 1929.
J. P. Pálsson.
Hitt og þetta.
(Frh. frá 1. síðuj.
sem byrjað var á rneðan Booth var
stjórnandi, en hinsvegar hafa þeir
neitað um öll framlög til nýrra fyrir
tækja. En sennilegt þykir, að ef'
dómstólarnir skerast í leikinn munu
úrslitin verða þau, að Higgins verði
dærnd yfirráðin yfir öllum eignum
hersins, sem voru í vörzlum Booth.
Sjálfur var Booth bláfátækur.
Fornleifarannsóknir
VIÐ NEMIVATN
Frá þurkun Nemivatnsins i Italíu
hefir verið skýrt hér í blaðinu áður.
Er þurkunin, sem kunnugt er, til þess
gerð, að ná í leifar af skipum Cali-
gula, er legið hafa á vatnsbotninum
síðan x fornöld.
Hefir því verki verið haldið áfram
um 8 mánaða skeið. Vatnsyfir-
borðið hefir lækkað um tæp 25 fet til
þessa tíma, og liggur nú stafn annarar
galeiðunnar á þurru. Galeiðan er
260 fet á lengd, og gera nienn ráð
fyrir að hún verðr öll á þurru t
haust.
Stafninn er byggður úr gildum
eikarbjálkum, og hefir skipið auðsjá
anlega verið þakíð málmþynnum.
Griðarstórir málmklæddir trénaglar
standa út úr viðutn skipsins um það
þvert og endilangt, og tveir niiklir
og gildir bjálkar, sem líklega hafa
verið notaðir sem einskonar flotholt
liggja á hvorri hlið þess.
Samkvæmt lýsingum fornrómversk-
ra rithöfunda er fullkomlega sannað,
að galeiða þessi hefir verið afar-
skrautleg og glæsileg. Veggir voru
skreyttir fjölbreyttum málverkum og
standmyndum og þilfarið prýtt blóm-
um og glitvefnaði. Drykkjarker og
aðrir munir munu hafa verið þar i
ríkum mæli, því að Caligula keisari
notaði skipin til veglegra veizlu-
halda.
Af öllum verðmætunum hefir nú
fundist úlfshaus einn. Er til annar
álíka haus í fornntenjasafninu í
Róm og fanst hann í vatninu í lok
síðustu aldar. Leðja mikil þakti
skipið allt og hefir henni nú verið
mokað vandlega burtu. Við það
hafa komið í ljós nokkrar litsteina-