Heimskringla - 11.09.1929, Blaðsíða 7

It
WINNIPEG, 11. SEPT., 1929
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSÍÐA

Frá Islandi.
Rafmagnsstöðvar í sveitum
Bjarni Runólfsson frá Hólmi í
Skaftafellssýslu kom hinga ötil bæj-
arins á laugardaginn v.ar. Hefir
hann dvaliö á Noröurlandi síöan í
byrjun júnímánaSar og séS um bygg
ingu 14 rafmagnsstöSva í Þingeyj-
arsýslu, Eyjafiröi og SkagafirSi.
Eru þær á þessum bæjum:
Skarö í Fnjóskadal.
Nes í Fnjóskadal.
Veisa í Fnjóskadal.
Landmót í LjósavatnsskarSi (fyrir
2 bæiý.
IngjaldsstaSir í Reykdælahreppi.
EinarsstaSir í Reykdælahreppi.
Stóru-Vellir í BárSardal.
BjarnarstaSir i BárSardal.
BrettingsstaSir í BárSardal (fyrir
2 bæi).
SySri-VarSgjá í EyjafirSi.
Ytri-Varögjá í Eyjafiröi.
Syöra- og Ytra-Vatn í Skagafiröi.
(1 stöö).
Flugumýri i SkagafirSi.
Flestar hafa stöövarnar 8—15 hestj
afl, (ein er þó langt um minni, aS-
eins þriggja hesta) og kosta 5300—
5700 krónur uppsettar. Nægja þær
allar vel til ljósa, suöu og hitunar,
fyrir þá bæi, sem þær eru ætlaöar.
Bjarni er hinn mesti völundarsmiö-
ur og löngu þjóökunnur orSinn fyrir
byggingu rafmagnsstööva og smíöi
vatnsaflsvéla. Hefir hann -nú byggt
og séö um byggingu yfir 40 raf-
magnsstöSva víSsvegar um landiö.
Aldrei hefir hann gengiö i skóla né
stundaö reglulegt smíöanám, en bók-
lestur, meöfætt hugvit og frábær
handlægni, ástundun og glöggskygni,
hafa gert hann hinn færasta mann í
sinni grein og hinn þarfasta þjóö
sinni.
Stöðvar þær, sem Bjarni hefir
^yggt og smíSaö vélar í, hafa oröiö
stórum ódýrari en samskonar stööv-
ar, sem verkfræöingar hafa séö um
byggingu á og útvegaö vélar í frá
útlöndum, og þó reynst einkar vel.
Hefir hann sparað mönnum stórfé
meö hugviti sínu og — þaS sem enn
meira er um vert, vakiö áltugá bænda
og gert mörgum kleift aö koma upp
rafmagnsstöö, sem ella heföi átt þess
engan kost.
Kuldinn, myrkrið og eldiviöarleysiö
hafa gert allt of mörg sveitabýlin öm-1
urleg og óvistleg. Fáar umbætur I
eru þarflegri i sveitum eða mikils-
verðari en að gera hýbýlin björt og
vistleg og innanlfúsverkin auöjveld-
ari.
Skip brenmtr
Siglufiröi 13. ágúst
Mótorskútan “MardöH” var aö veiS
um í Húnaflóa í nótt. Uröu menn
þá þess varir, aÖ eldur var korninn
upp í skipinu. Treystust skipverj-
ar ekki til aS slökkva eldinn. Norska
eftirlitsskipið “Michael Sars” bjarg-
aSi mönnunum og dró skipiS til
Kálfshamarsvíkur. Skipiö var vá-
tryggt hjá “Danske Lloyd.”
Ávarp.
Til Vestur-lslendinga
Skrifuð á Mœðradaginn 1929
I minningu mæðranna okkar allra,
hvort þær eru lífs eSa liönar, skulum
viö nú á þessum degi gefa þvi
stærst rúm í hugum okkar, sem göf-
ugast er og bezt, og stefna öllum
þeim kröftum aS hámarki kærleiks og
sameiningar.
Og því skulum viö nú i minningu
mæSranna okkar serida nefndunum
tveimur: heimfararnefndinni og sjálf-
boöanefndinni, okkar ástúðlegasta
beiðni um aS þær uppfylli-tvær okkar
heitustu og alvöruþrungnustu óskir.
Fyrst: aS allt þaö, sem þessar tvær
“nefndir” hafa á síöasta undangengnu
ári ritaS og rætt, hver annari til
hnjóös og lítilsviröingar, skuli verSa
aö svo miklu leyti sem mögulegt er,
gleymt og grafið.
Önnur óskin er: AS þær nú þegar
sameini krafta sína, og verji þeim ó-
skiftum aö því takmarki, aö allir þeir
Vestur-Islendingar, sem heim til Is-
lands fara 1930, geti fariS i einum
hóp á einni skipsfjöl, svo þeir geti
mætzt á Þingvöllum eins og þeim sæm
ir, en ekki sem tvær óvinveittar fylk-
ingar.
Kæru Vestur-íslendingar! ViS
skulum minnast þess, aö báöar nefnd-
irnar hafa stööugt látiö þess getiö í
dálkum vestur-íslenzku blaöanna að
heimfararmáliö hafi verið og sé mál
allra Vestur-íslendinga.
Viö þurfum því ekki eitt augnablik
aö efast um það, að eins fljótt og
meirihluti okkar Vestur-Islendinga
gæfu nefndunum til kynna okkar einn
ákveöinn vilja, heimfararmálinu við-
víkjandi, þá hvorki gœtu þær né
vildu annað en gefið þeim vilja ákveð
inn gaum.
Vestur-Islendingar! Hefjumst því
handa og verum allir eitt. Eitt í
því, aö vilja ekkert annaö en sátt og
sameiningu og réttláta sameiningu
þessara tveggja nefnda. Svo aö úr-
slit þessa heimfararmáls veröi þeim
og öllum Vestur-lslendingum til sóma,
og eins og upphaflega var til ætlast,
til sannrar gleði.
Hvert einasta vestur-íslenzkt félag,
hvaSa nafni sem þaS nefnist, og
hvaöa málefni sem þaö vinnur aö,
kalli meö sér fund og ræöi þetta mál,
án alls flokkfylgis og í einlægum
sameiningaranda, og sendi svo tafar-
laust fundarálitin til birtingar í vestur-
islenzku blöSunum.
Eg veit, aö enn slær svo prútt
hjarta í barmi Islendingsins, aö hann
tekur tillit til þess, aö þetta litla “á-
varp” er hugsaö og skrifaS á rnæöra-
daginn í minningu allra okkar niæSra.
MæSranna, sem i móSurlegri umönnun
töldu hvert okkar hjartaslag, fra
því fyrsta, aö viö bæröumst undir
beltum þeirra, og til þeirrar stundar,
aö þeirra eigiö hjarta hætti aS slá.
—Bifröst.
Aths.—AS þetta hefir ekki veriö
birt í blööunum fyrri en þetta, er al-
gerlega mín sök.—Höf.
Vatnavöxturinn á
Skeiðarársandi.
(Niöurl.)
Viö ætluSum aö dvelja dag í Öræf-
um og fara austur aS Fagurhólmsmýri,
en af ótta viö hlaup þá ogþegar, af-
réSurn viS aS fara út yfir strax dag-
inn eftir. Fórum viö um kveldiö í
I Bæjarstaðaskóg, en morguninn eftir
suöur aö Svínafelli, og þaöan fórum
viS út 'vfir.
Formaöur símamannaflokksins,
sem var aö leggja símann á sandinum
aö austanveröu, Brynjólfur aö nafni,
— karl, sem sýndist vera “þéttur á
velli og þéttur í lund,” drakk kaffi
meö okkur í Skaftafelli um kveldiö,
en ekki leizt honum á blikuna. Nótt-
ina áSur heyröu símamennirnir svo
mikinn brest í jöklinum, aS þeir vökn
uöu allir úr fastasvefni og fóru út
úr tjöldunum. Þótti formanni ekki
árennilegt, aö vera meö fjölda manns
á Skeiöarársandi, alveg undir jökul-
röndinni, ef hlaup skyldi koma, og var
hann þó sagöur aS vera ódeigur maö-
ur. En heföi hlaup komiö, var
eina von símamannanna aö komast
upp á jökulinn, — en hvort þaS heföi
lánast, er ómögulegt að segja. Ann-
ars sýnist það vera næstum óþarfa
kapp, aS vera aö leggja simann yfir
SkeiSarársand, rneöan allt útlit er fyr
ir aö hlaupiS komi, þvi aö vitanlega
skilur þaS ekki eftir minnstu ögn af
símanum, þar sem þaö fer yfir. Og
beggja megin viö sandinn eru loft-
skeytastöövar (á Fagurhólsmýri og
Kirkjubæjarklaustri), svo aS sam-
band sunnanlands þyrfti ekki aS rask
ast til muna. Og beggja megin viö
sandinn voru ólagöar ýmsar aukalín-
ur í byggö.
Þegar viS komum út aS Háöldu-
kvisl daginn efíir (föstud. 19. þ. m.)
var þegar sýnilegt, aS hún hafSi vax-
iö til rnuna, og breikkaö allmikiS.
Eftir að viS höfðum fengiö okkur
kaffi í sæluhúsinu, lögöum viö af
staS aS austasta álnum, sem var allt
annaS en árennilegur, og svo tók viS
hver állinn af öSrum. Vorum við
í vatninu 20—30 mínútur, og fengum
svo djúpt og strangt vatn, aS ég er
viss um aö eigi hefSu aörir hestar
staðiS í þvi en vanir vatnahestar.
Og auk þess var sumstaðar allstór-
grýtt í botninn. Og fegnir vorurn
við allir, þegar viö komurn á ytri
bakkann.
Eg hefi oft fariö yfir Þverá og
Markarfljót i vexti, en mér fannst
þaö barnaleikur, á móts við þaö aö
fara yfir Háöldukvísl í þetta sinn.—
Daginn eftir var vatniS þó orðiö enn
dýpra og breiöara, um 800 m. á
breidd. Var þá næstum alófært, en
þann dag fluttu símamennirnir sig
af sandinum og aö NúpsstaS.
Hvort sem SkeiSarárjökull hleyp-
ur í þetta sinn eöa ekki, telja kunn-
ugir menn, aS hann hafi öll sömti
einkenni og venja er til aö hann
hafi á undan hlaupi, á. a. .m. k.
10 km. svæöi.
En þrátt fyrir þetta hálfgeröa æf-
intýri, skemtum viS ferðamennirnir
okkur mjög vel, þvi veöurblíöan var
einstök, fólkiö, sent við hittum, frani
úrskarandi gestrisið og vingjarnlegt,
og sveitirnar sérstaklega þó Síöan,
óviöjafnanleg aö fegurS. —Vísir.
Hjaltland.
(Framh. frá 2. bls.)
SildveiSin byrjar fyrst í júní og er
henni lokiS í ágústlok. Hún stendur
því ekki nema tæpa þrjá mánuði.
Það er nú ekki lengra en svo sent
100 ár siöan að Hjaltlendingar byrj
uðu sjálfir að veiöa síld hjá eyjun-
um, en útlendingar (Skotar). hafa
rekiö þar sildveiðar um ómunatíö.
Ekki þarf aö efa, aS þaö er sams-
konar síld sem veiðist hjá Hjaltlandi
og Færeyjum, enda fara síldveiöi-
skipin oft miðvegis milli Hjaltlands
og Færeyja til veiöa. I fyrra sum
ar fengu Hjaltlendingar ágætan síldar
afla, og þar sem verðiS á síldinni
var hátt, græddu þeir vel á veiöun-
um. Alls seldu þeir sild fyrir 281,-
582 sterlingspund, eöa rúmar sex
niiljónir íslenzkra króna. Leirvik
er miSstöS síldveiðanna og þar var
meginþorri síldarinnar lagSur á land.
Mest varö síldin í vikunni, sem end
aSi 30. júní. Þá voru lögS á land
í Leirvík 45,376 mál. SíldveiSa-
skipin voru 375 og í landi unnu 2500
manns aS síldarverkun. Verkalaun
karlmanna voru 54 krónur á viku og
fengu þeir þannig um 700 krónur
fyrir þrjá mánuðina, en sjómennirn-
ir báru um 1000 krónur úr býtum,
eða um 350 krónur á mánuði.
Gufuskipin (drifters), er Hjaltlend-
ingar nota til síldveiöanna eru 80—90
feta löng og geta fariS 10 mílur á
vöku. Slík skip kosta ný 80—100
)úsund krónur, en eldri skip er efa-
laust hægt aS fá fyrir mikiö lægra
verS. Vélskipin eru álíka stór og
eru venjulegast í þeim 50—80 hest-
afla vélar.
Meðan ég dvaldi í Hjaltlandi aflaSi
ég mér upplýsinga um kjör sjómanna
á sildveiöaskipunum og eru þau þann-
ig:
Á gufuskipunum. Á þeirn eru sex
fiskimenn, einn vélstjóri, einn kynd-
ari og matreiSslumaSur. Þegar dreg
iö er frá aflasölu skips, kostnaður við
kol, olíu og fleira í vélarrúmi, kaup
vélstjóra, kyndara og matreiöslu-
manns, fæSi, hafnargjöld, vatn, sölu-
laun í landi, o. fl., skiftist það sem
eftir er í þrjá jafna staði. Fá há-
setar einn hlut, skipið einn hlut, en
þriðji hlutur fer til veiðarfæra.
Á vélbátum. Frá veiði hvers
skips dregst allur kostnaður i vélar-
rúmi, kaup matreiðslumanns og véla-
manns, fæði, hafnargjald og sölu-
laun. Því, sem eftir verSur, er
skift í 16 staöi. Fá hásetar sex
hluta, skipiö 4 hluta og 6 hlutar ganga
til veiðarfæra.
Á seglbátum. Frá söluverði síld-
arinnar dragast hafnargjöld og sölu-
laun. Því, sem þá er eftir, er skift
í tvo jafna staði; fá skipverjar ann-
an en hinn fellur til skips og veiðar-
færa. Skipverjar verða aS fæöa
sig sjálfir. 'Á hverjum hát eru sex
fiskimenn og matreiSslumaður.
Síldin er seld í málum (crans) og
í hverju eru 4 körfur, og í hverri
körfu um 250 síldar, svo aS um 1000
síldar eru í hverju máli. I hverri
síldartunnu eiga aS vera 800—850
síldar.
MeSan síldveiðin stendur yfir, er
fjöldi skozkra og enskra síldarkaup-
nianna í Leirvík. Kaupa þeir síld-
ina ferska úr skipunum og eiga eigin
söltunarstöövar og reykhús niSri viö
höfnina, og ennfremur verksmiSjur,
sem framleiða síldarmjöl og sildar-
olíur. Seinustu árin hefir nokkuð
veriö flutt út af frystri síld og er
þá meSalveröiS 20—30 shillings málið.
ASalmarkaSurinn fyrir þessa síld er á
Þýzkalandi, Póllandi, Lithauen, Eist-
landi, Finnlandi og Rússlandi.
Eg fékk fyrir nokkru bréf frá
John W. Robertson, konsúl Dana í
Leirvík og segir hann svo:
"Hér er taliS að hvert skip verði
aS veiöa síld fyrir 1000 pund til þess
aS útgeröin borgi sig í þessa þrjá
mánuði. Veiði skip ekki meira en
fyrir 1000 pund, fá sjómennirnir ekki
nema 15—18 pund í hlut.
Eg skal nú skýra frá því hvernig
útgerS eins af gufuskipum mínum
var mánuðina júní, júli og ágúst í
fyrra.
Skipið veiddi fyrir 1411 sterlings
pund, en útgjöldin voru þessi:
£ sh.
Kol ...................... 160 0
FæSi ........................ 90 0
Kaup vélstjóra og kynd-
ara og matreiðslum....... 92 05
Hafnargjöld ................. 5 0
Vatn.......................... 3 0
Ymislegt ................. 99 10
Samtals ............... 449 15
Hér má geta þess, aS kaup vélstj.
var 65 shillings á viku, laun kynd-
ara 45 sh. á viku og laun mat-
reiSslumanns 25 sh. Matreiðslu-
maöur er skyldur til þess aö hjálpa
til aö draga síldarnótina, hvenær sem
þess er krafist af honum.
Eins og áSur er sagt, veiddi skipiö
fyrir 1411 pund, en útgjöld voru
£449—15. Veröur þá mismunur
£961—5—0. Þessu var skift í þrjá
jafna staSi milli háseta, skips og veiö-
arfæra og komu þá £320—-8—4 i
hlut og skiftist hlutur skipverja aft-
ur i sex staði. Skipverjar höfSu
frítt fæSi. Oftast nær eiga skip-
verjar hlut í veiöarfærum, og bera því
meira úr býtum.”
Auk 5—600 skipa, sem stunda fisk
veiðar frá enskurn höfnum á Hjalt-
landi, eru þar á hverju sumri 350—
400 síldveiðaskip frá Hálöndum. Til
þessara veiöa hafa Hálendingar bæði
togara og skútur, 70—90 smálestir.
Flestar skúturnar hafa hjálparvél.
Síldin er söltuö um borð og fara
skipin heim þegar þau hafa fengiö
síld í allar þær tunnur, er þau höföu:
meSferðis.—Lesb. MorgunblaSsins.
Framh.
ASK FOR
LUB
DryGincer Ale
ORSODA
Brewers Of
COU NTRY “C LU B»
BEER
GOLDEN GLOW
ALE
BANQUET ALE
XXX STOUT
BR EWERV
OSBORN E &. MU LVEY - Wl N NIPEG
PHONES 41-111 42-304 5-6
PROMPT DELIVERY
TO PERMIT HOLDERS
ORKUGJAFINN MIKLI
Þegar þú ert þreyttur eða taugaslappu*'
—þá hitaðu þér bolla af
B/ue Ribbon Tea
Enginn betri hressing er til né hollari.
TfynbfovíjzTiW dhmjmnn,
INCORPORATEO Zff MAY 1670.
Megnið af maltinu
| í Whisky-tegundum
vorum var
undirbúið
1901
<-4iluentur<T3 of Ohjbih
_____
. . BESt"
B«0l Ou, Hichu»'1'hiU0'
i .............
Löggilt 1670
Hefir því rekið viðskifti
259 ár
Hwbsim’s jHciy Co.
Vér ábyrgjumst
að tegundirnar
séu að meðaltali
yfir 15 ára
gamlar
VERULEGT TÆKIFÆRI!
HINN NÝJI
ROYAL PRINCESS
RAFMAGNSSÓPUR
ásamt gólfvaxi og gljáólíu fyrir
S49-50 x .
v eða með
$1.00 niðurborgun og $1.00 afborgun á viku
(Má borgast mánaðarlega ef vill)
Lítið álag fyrir vöxtum.
HREINSUNARTÆKI $8.50 AUKREITIS,
Skoðið þessa furðulegu vél í
Hyc’ro Sýningarskálanum, 55 Princess Str.
WíiuupoóHi jdro.
55-59
lif
Phone
24 669
for
PRIHCESS SI Demonstration