Heimskringla - 21.10.1931, Blaðsíða 1

DYERS & CLEANERS, LTD.
SPECIAL
Men's Suits Dry Cleaned
and Pressed ...........$1.00
Ladies’ Plain Dresses Dry
Cleaned and Pressed ....$1.00
Gooúm Called For and DellTered
Minor Repalrs, FREE.
Phone 37 001 (4 lines)
MAKE NO MISTAKES
CALL
~)orl
DTERS & CLEANERS. LTB.
PHONE 37 061 (4 lines)
XLVI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 21. OKTÓBER 1931
Thomas A. Edison dáinn.
Thomas Alva Edison uppgötv
arinn heimsfrægi lézt klukkan
3.24 s. 1. sunnudagsnótt (18
oktober). Andlát hans bar að
í svefni. Hafði hann legið í
meðvitundarlausu móki þá
nærri tvo sólarhringa. Hann dó
á heimili sínu í Orange, New
Jersey.
Edison var á 85 aldur-ári
sínu, er hann lézt. Hann var
fæddur 11 febrúar 1847 að Mil-
an í Ohio-ríki í Bandaríkjun-
um. Hafði faðir hans Samuel
Edison búið þar um tíma. En
hann var í raun og veru Can-
ada maður. Til Bandaríkjanna
flúði hann héðan í uppreisninni
1837, því hann var í liði William
Lyon Mac.Kenzie, cjr þangað
leitaði flest,. Það er því þessari
uppreist að kenna, að uppgötv-
arinn er ekki Canadamaður.
Móðir Edisons, Nancy Elliott
rnun af enskum ættum, en föð-
urætt hans var frá Hollandi.
Komu þeir forfeður hans til
Ameríku 1730. Var langafi Edi
sons banka-eigandi í New York
og auðugur og mikils metinn
maður.
Um æsku-ár Edisons fara
sýna fram á, hvernig hægt væri
að rækta togleðursefni á 12
mánuðum, sem nægja myndi
Bandaríkjunum til fimm ára.
En fádæma fyrirhöfn hafa
uppgötvanir hans kostað. Næt-
ur og daga hefir hann oft lagt
saman til þess að koma tilraur-
um fram í sambandi við þær
Og það er víst, að ef elja Edi-
sons og áhugi hefði ekki verið
eins takmarkarlaus og hún var,
hafði hann ekki komið þeim fá-
dæmum í verk, sem raun er á
orðin.
Svo mikilsverðar hafa upp-
götvanir Edisons verið, að svo
má heita sem þær hafi ger-
breytt heiminum. Út um allan
NUMER 4.
KYRKING KOSERS
Kyi-king drengsins Koser, 13
ára gamla, hafa leynilögreglu-
menn komið sér saman um að
stafað hafi af því, að Koser
sjálfur liafi verið að leika sér
að því að láta snæri um hálsinn
á sér og hafi fest enda þess með
því, að leggja hann yfir her-
b'ergishurðina, sem síðar hafi
Ellen Jameson
Umtals og umræðu efnin,
eru mörg og mismunandi. Sum
eru þurr og lamandi. Önnur
aftur létt, ljúf og laðandi. Ekki |
veit eg af neinu umtalsefni, sem 1
er eins auðugt, né heldur eins I
viðtækt eins og mennirnir sjálf
ir. Við þá frá æsku til elli, eru
venð lokuð. Um sjálfsmorð hafi Ö1I vlðfangsefni bundln. Við
ílf Þ,ar"f' -* tynslóana í dag og a»ra
heldur tilfelli. Herbergishurð-
in var flutt niður í réttarsalinn
og aðferðin sýnd þar, er orsak-
aði á þennan áminsta hátt kyrk
ingu drengsins.
ÞJÓÐBANDALAGIÐ OG JAPAN
Tillögur Þjóðbandalagsins í
Mansjúríu-málinu voru þær, að
orðum unnið að jafnaði helm-
ingi lengur en lögákveðinn
vinnutíma. Hann sagðist aldrei
geta skilið í því, að nokkur
maður, sem áhuga hefði fyrir
verki sínu, gæti eftir stuttan
vinnu tíma og óþreyttur frá því
gengið til svefns. Hann áleit
mönnum ekki til neins góðs að
sofa nema að þeir væru dauð-
sifjaðir og eta nenia þeir væru
verulega svangir. Það er sagt
að Edison hafi mjög sjaldan
dreymt,, svo vært hafi hann
sofið, þegar hann loks lagðist
til svefns.
Edison var allra manna laus
astur við stolt. Eitt kvöldið
heima hjá sér þegar hann lagði
frá sér dagblöðin, sagðist hann
óska sér þess, að hann væri
eins mikill uppgötvari og blöð-
in segðu sig vera. Og að fara í
ýmsar sögur. Halda sumir fram, | ti} vinnu> eftir vanalegum vinnu
að hann hafi ekki fram yfir hætti’ manns er væri 155 ára
tvo mánuði úr æfi sinni gengið gamali- Hann hefir með öðrum
í skóla. Hvort sem það er nú
satt eða ekki, er hitt víst að
án kenslu fór hann ekki, því
bráðungur, eða á 15 ári, var
Edison farin að gefa út blað.
Nefndi hann það “Grancl Trunk
Herald’’, og átti það ekki illa
við þar sem hann prentaði það
og gaf út í vagnklefa sínum á
Grand Trunk-lestinni, sem hann
annars vann á við að selja fólki
blöð og fleira. Móðir hans var
kennari við miðskóla áður en
hún giftist og bráð gáfuð kona
sögð. Mun hún hafa búið son
sinn svo úr föðurgarði, að hann
hafi að mentun til ekki staðið
að baki þeim er úr barnaskólum
útskrifuðust. Og vinnu-ákafa
ber það vissulega vott um, að
fara að prenta blað á járnbraut-1
arlestinni milli þess sem hann1
vann að sínu aðalstarfi þar. I -
En á skólabekknum sat Edi-' velzlur °S heimboð til stór
íyi ortn o iro v n/\vtuw< Ximli 111« ..2'X
son ekki lengur en hann þurfti.
Og svo óeðlilegt var honum það
skólanám, að hann var tíðast
neðstur í sínum bekk, þenna
stutta tíma, sem hann var í
skóla. Er það eftirtektavert,
að skólinn skyldi ekki komast
að neinum grun um hæfileika
þess manns, er síðar varð mesti
uppgötvarinn sem nokkru sinni
hefir uppi verið í heiminum.
Hér er ekki kostur, að minn-
ast á uppgötvanir Edisons,
nema að undur litlu leyti. Hann
tók alls leyfi fyrir eitthvað 900
uppgötvunum. Helztar þeirra
eru nútíðar rafljósin, hljómvélin
hreyfimyndir, talsíminn, raf-
uiagns-strætisvagnar og stór-
age batteries, sem felstir hér
uiunu vita hvað er þó á ensku
sé nefnt. Að þessu lúta flest-
ar uppgötvanir hans, þó ekki
allar. í raun og veru virðist
hann hafa getað hppgötvað
Það, sem honum sýndist. Fyrir
fáum árum var á það minst
við Edison, að efni til tóg-
leðursgerðar væri að verða lít-
ið í Bandaríkjunum og innan
skamms yrði sjáanleg þurð á
Því. Það var Henry Ford, sem
athyglj hans dró að þessu.
Svaraði Edison því þannig, að
hann skyldi undir eins fara að
hugsa um þetta. Og eftir nokk-
urn tíma var hann búinn að
menna var honum ávalt illa við.
Hann sá ekki neitt gagnlegt
með því unnið^ og í hans augum
var það þá aðeins tímaeyðsla;
en gildi tímans hefir líklegast
enginn skilið eins vel og Edison.
Við lát Eidisons rigndi skeyt-
um til ekkju hans úr nálega
hverju einasta landi heimsins.
Bárust henni þau eftir leiðum
er hinn látni hafði sjálfur upp-
götvað. Edison var eflaust eins
víða þektur út um heim og
nokkur annar maður sem uppi
hefir verið. Og meira álits og
innilegri virðingar hefir líkleg-
ast enginn eins alment og víða
notið. Lætur þetta alt að lík-
um, því spursmál er, hvort Edi-
son sé ekki einn sá mesti mað-
ur, sem uppi hefir verið.
Edlson var tvígiftur og átti
6 börn, 4 drengi og tvær stúlk-
ur, er öll lifa hann ásamt seinni
konu hans. Eru börnin öll upp-
komin.
Auðugur maður var Edison
eflaust orðinn. Sagði hann ein-
hverntíma þar um, að hann
hefði svipuð laun og forstjór-
ar járnbrauta. Eftir því sem
tekjur hann jukust, varði hann
samt meiru til rannsókna og
stækkaði verkstæði sitt. Um
20 biljónir dala, er sagt að
lagðir hafi verið í iðnað, sem á
uppgötvunum Edisons hefir
bygður verið.
an þriggja vikna, og sendi Jap
an skeyti því viðvíkjandi. Svar
lapans til Þjóðbandalagsins var
það, að það gæti ekki gengið
heim hafa þær verið teknar í,
þjónustu mannkynsins og orðið j,ial)an hefði S1§ 1)Urt l)aöan inn
því til verferðar og blessunar
Þjóðfélagsmál hefir Edison
ekki látið sig skifta. En á
ýmsar leiðir mönnunum til sælu
hefir hann þó bent. Mun
sumum ekki mikið finnast til
um þær, en þær eru fólgnar í
þessu: að vinna meira og leng
ur, eta minna og sofa minna.
Vinnutíma sinn lengdi Edison
með vökum svo, að hann svarar
á morgun og ekki aðeins það,
heldur tekur sagan myndir af
mönnum og konum, sem lifað
hafa í liðinni tíð, ’ af útliti i
þein-a, hugsunum, orðum og'
gjörðum, sem grípa að meiru j
og minna Ieyti inn í líf og i
verkahring þeirra lifandi og
setur merki sín á hugsanir ein-
staklinga og heilla þjóða. En '
þó aðeins hugsunin um fyi'ir-
rennarana, sé geðþekk og oft
stóruppbyggileg, þá liggur um-
hugsunin um samtíðarfólkið
eðlilega nær, ekki sízt þegar að
, starf þess og líf hefir varpað
að þessu boði. Siðan er þó i fegurð og varma á umhverfi j
sagt, að Japanar hafi verið mild það, sem það er eða hefir ver-
ari í svörum og jafnvel gefið í I ið búsett í.
skyn, að ef Kína ábyrgðist af- j Ekki ætla eg mér með þess-
eiðingarnar af því, væru þeir I Um línum að fara að draga
usir að hverfa til baka úr mannlífsmyndir alment, eða í
Mansjunu. Þessu mun Þjóð- stórum stfl; það yrði af lan t
banda'agcð hafa lofað, svo nú mál og mér ofvaxið) þó það
htm fnðsamlegar ut en ahorfð- væri ekki með öl]u óþarft yerk
ELLEN JAMESON
Ist um tíma. En samkvæmt
þessu álíta Japanar, að þeir hafi
vegna síns eigin öryggis orðið
að vaða með her inn í Mansjúr-
íu. TJr hvaða átt þeir væntu sér
hættu, er engum nema þeim
einum ljóst.
RÚSSAR OG MANSJÚRÍA
í gær bárust fréttir frá Kína
um það, að Rússar væru að
flytja her-tönk og her-afla til
landamæra sinna í Mansjúríu.
Hvað undir því býr sjá engir,
nema ef vera skyldi, að Man-
sjúría eigi að fara að berjast.
fyrir aðskilnaði og verða að
nafni til sjálfstætt ríki. Landið
hefir sökum auðlegrar verið
bitbein stórríkjanna þriggja,
Rússlands, Japan og Kína. Það
;>yrfti eflaust í mörg horn að
líta til varnar sjálfstæði sínu
ef til þess kæmi, milli allra
lessara varga-kjafta.
HÓTA VERKFALLI
Winnipeg Electric-félagið er
sagt að hafi ákveðið að færa
laun þjóna sinna niður um
!0% fyrsta október n. k. Hafa
ijónarnir mótmælt þessu á
opinberum fundi og hóta verk-
falli, verði kaup þeirra lækk-
að. Hafa þeir krafist að verka-
málaráðherra sambandsstjórn-
arinnar gangist fyrir því, að
óháð nefnd verði látin gera út
um málið. Með kauplækkun-
inni sé aðeins þurfamönnum
fjölgað í bænum. Sé félagið
svo illa statt, að það geti ekki
greitt það kaup sem það nú
gerir, ætti hið opinbera að taka
yfir rekstur þess.
KOSNINGAR VERÐA
EKKI f MANITOBA
Bracken stjórnin hefir nú lýst
því yfir að kosningar verði ekki
á þessu ári í Manitoba-fylki og
því ekki fyr en eftir næsta
fylkisþing. Á stjórnarráðsfund-
inum, sem haldinn var s. I.
föstudag, var þetta afráðið, með
því að flestir þingmanna Brack-
en-flokksins kusu að sitja fram
yfir næsta þing.
og læt eg mér því, að þessu
sinni nægja, að minnast einnar
persónu, Ungfrú Ellen Jame-
son. Hún er fædd í bænum
Helena í Montana í Bandaríkj-
unum, 7. febr. 1888. Faðir
hennar er Guðmundur Eyjólfs-
son, Ketilssonar frá Eyjarbakka
á Vatnsnesi í Húnavatnssýslu á
íslandi, en móðir, kona Guð-
mundar, Ingibjörg Jónatansdótt
ir Davíðssonar, Jónssonar hrepp
stjóra á Hvarfi, sem aftur var
sonur Davíðs Jónssonar (Mála-
Davíðs) á Spákonufelli í Húna-
vatnssýslu, en kona Jóns, föð-
söngfræðisáttina, því þangað
hneigðist hugur hennar snemm-
a, enda vakti söngrödd hennar
eftirtekt þegar á unga aldri.
Tók hún nú að leggja rækt við
hana, og verja öllum frístund-
um sínum og fjármunum til
þess, að fullkomna sig í söng-
listinni undir stjórn og tilsögn
nafnkunnra söngfræðinga, svo
sem Ray Russels, Miss Jeppen-
son og Maestro Cimini og allir
hafa þeir gefið henni sama vitn-
isburðinn, að hún hefði frábær-
lega mikla, hljómríka og þýða
söngrödd og að hæfileikar henn
ar í þá átt væru óvanalega
ur Mála-Davíðs, var Ingibjörg miklir. Með slíkum þroska og
dóttir Gríms lögsögumanns
Grímssonar á Giljá í sömu
sýslu.
Þriggja ára gömul fluttist
Ellen Jameson til Spanish Fork,
Utah með foreldrum sínum. Þar
sem þau og hún liafa dvalið síð-
an.
Á fyrstu árum sínum í Span-
ish Fork, þurftu foreldrar henn-
ar að neyta allrar orku til þess
að hafa nægilegt til hnífs og
skeiðar eins og allir íslenskir
frumbyggjar í þessu landi. En
Ellen dóttir þeirra óx upp lijá
þeim stilt og háttprúð, þrátt
fyrir það, þó hið innra hjá henni
brynni eldur útþráar vona og
vaxandi þroska.
Á þeim árum var ekki eins
greitt með skólagöngu og skóla-
nám, eins og nú er, en þann
veg, hafði Ellen ásett sér að
ganga, og þar sem viljinn er
nógu sterkur þar er undir flest-
um kringumstæðum einhver veg
ur til framkvæmdanna; en erf-
itt er það og var fyrir fátækan
ungling ekki sízt kvenmann að
brjótast í gegnum torfærurnar
á mentabrautinni. En Ellen lét
engar torfærur hindra sig. í
gegnum alþýðuskólanám, gagn-
fræðaskóla og part af háskóla-
námi braust hún, nálega uppá
sínar eigin spítur, unz að hún
hafði náð fyrsta flokks kennara
stígi með heiðri. Margur hefði
látið staðar numið eftir að slíku
takmarki var náð, en Ellen er
ekki þannig farið; þrá hennar til
víðtækarl þekkingar og meiri
þroska var óþrjótandi og þar
sem hæfileikarnir eru góðir, lét
þekkingu sem ungfrú Ellen hef-
ir öðlast, og söngrödd þeirri,
sem hún í raun og sannleika
hefir á valdi sínu, virðist, að
dyr auðs og upphefðar ættu að
standa henni opnar hjá stór-
borgalýð landanna. En eg held
að Miss Jameson hafi aldrei
kært sig um slíka upphefð, þó
hún hefði átt kost á henni. Hún
er einkennilega laus við allan
ofmetnað og vildi heldur færa
meðborgurum sínum ánægju
og yl í sínu heimalandi, en að
fara haltrandi fæti um á hinum
fjölmennari starfsviðum.
í Utah er hún þekt, viðurkend
og virt og þar, auk þess að vera
sólóisti í stærstu kirkjunni í
Salt Lake City hefir hún verið
boðin og búin að láta sönglist
sína hljóma í hreysum jafnt sem
höllum, hve nær sem hún hefir
verið beðin og hve nær sem
hún hefir getað flutt yndi og
yl inn í líf meðbræðra sinna
og systra. Að slík starfsemi
hennar hafi verið virt af með-
borgurum hennar má sjá á eft-
ir fylgjandi ávarpi, sem henni
var flutt í samkvæmi þar sem
600 meðborgarar hennar voru
saman komnir í þakklætis og
virðingarskyni við hana, og fyr
ir starf hennar:
“Tíminn deyfir endurminn-
ing hinna fegurstu orða og at-
burður sem þessi firnist í
daglegum önnum komandi ára.
t>að er þess vegna, að nefndin
sem stofnaði til þessa sam-
kvæmis, kom sér saman um,
að sýna heiðursgesti okkar
einhvern áþreifanlegan virðing-
, , — - ---V XI
un ekkert tækifæri ónotað til arvott og til þess höfum við
þess að þroska þá einkun þó í valið þetta úr. Við finnum til
þess, að engin gjöf, hvað kost-
uær sem hun væri, gæti túlk-
að, það sem okkur býr í huga
og hjarta á viðeigandi hátt, en
°amt, eins og töluð orð, og
merki þau er við nefnum skrift
túlka nokkurn vegin rétt til-
finningar mannanna. Á sama
hátt vonum við, að gjöfin tákni
þakklæti okkar allra til þín ung
frú Jameson, fyrir starf þitt í
þarfir almennings vor á meðal.
Látum gullið í kassanum vera
ímynd vináttunnar, vísirana og
skífuna ntinna okkur á skyldu-
verkin sem kalla að, eða skyldu
verk trúlega af hendi leyst, og
gleðistundir sem ánægja er að
minnast. Steinarnir í úrinu
tákna ánægju stundir ógleym-
anlegar, og sorgar atburði, sem
ungfrú Jameson svifti sárasta
broddinum, með hinni dásam-
legu söng rödd sinni. Hjólin
samstemd á hringferð sem
aldrei tekur enda, tákna vin-
samleg orð og kærleiksrík verk,
sem öðlast hreyfiafl sitt frá
sólríku lundarfari og þrótt sinn
frá lífsfestu, sem er hvers
manns prýði......”
Elisha Warner.
Ritstjóri Spanish Fork Press.
Þó engu orði væri við þetta
bætt, þá væri það nógu mikið til
þess að sýna og sanna að hér
er um þersónu að ræða sem
með hæfileikum sínum og fram
koruu, liefir vakið almenna eftir
tekt og aðdáun, en það er þó
fleira sem takast þarf fiam,
sem sýnir hvaða persónu að
ungfrú Jameson hefir að geyma
og hvernig að útsýn hennar
gagnvart skylduverkum lífsins
er farið. Hún er fædd hér í
álfu eins og sagt hefir verið.
Leiksystkini hennar flest og
umhverfi, hefir verið ameri-
kanst ,en þrátt fyrir það, er hún
ram-íslensk, það er ekki aðeins
að hún beri ættarlands mót sitt
á sér, heldur er eins og maður
heyri raddir íslenskrar náttúru
endurhljóma í orðum hennar og
er eg sannfræður um að^um
hana má með sanni segja “þeir
sem fjarst þér aldur ala, unna
þér ei minst.”
Ungfrú Ellen Jameson var á
meðal þeirra sem heimsóttu
ættlandið i fyrrasumar og va~
Frh. á 8 bls.