Heimskringla - 21.10.1931, Qupperneq 5

WINNIPEG 21. OKTÓBER 1931
HEIMSKRINGLA
5. BLAl/SÍÐA
Landinu liér vestra á þessu
svæði frá Kaliforníu til Chile
skiftu Spánverjar í hálft dúsín
vísikonungsdæmi. Áskildi Spánn
sér fimm til tíu prósent af
allri framleiðslunni. Landið var
svo leigt einstaklingum aðeins
þó af spönsku bergi brotnu,
og til þess að vinna gull- og
silfurnámurnar, gátu þeir not-
að Indíánana sem þræla sína.
Biskup einn, Casas að nafni,
fékk því þó til vegar komið.
að Indíánarnir unnu að vísu
fyrir lítið sem ekkert, sem
þrælar, en að þeir væru að
öðru leyti ekki þræla-okinu
háðir, en væru að nokkru sjálf
ráðir sér. En með því að þeir
reyndust iélegir Vinnuþræiar,
var þá byrjað á að flytja Svert
ingja frá nýlendum Portugals
í Afríku til Ameríku til að vinna
í námum Spánverja hér. Og
þannig byrjaði hér mannsal
þrælasalan, sem ávalt verður
skoðuð, sem einn svívirðileg-
asti kafli mannkynssögunnar
Portugölsku ræningjarnir rifu
svertingjana frá heimilum sín
um í Afríku. Enskir siglinga-
menn fluttu þá vestur um haf
við aðbúð, sem skepnum þætti
nú iila hæf. Og spánverskir,
portugalskir og síðar enskir
námu-eigendur unnu þeim hér
alveg eins óþyrmilega og róm-
versku landeignamennirnir forð
um daga gerðu þrælum sínum.
Indíánunum voru nú allar
bjargir bannaðar. Þeir voru í
þessu ættlandi sínu ekkert ann-
að en flækingar. Jesúítarnir í
Paraguay reyndu að sameina
þá aftur í flokka og mynda
bygðir fyrir þá, sem var í sjálfu
sér Indíánunum fyrir góðu, en
þeir notuðu þá samt sem áður
svo mikið til að auðga sjálfa
sig, að páfinn reis út af því
upp á móti félagi Jesúítanna.
En Indíánum hnignaði stöðugt
og í lok 17 aldar voru þeir ekki
yfir 17 miljónir talsins hér. Og
á næstu öld voru þeir orðnir
helmingi færri. Hafði harðrétt
ið sem þeir áttu við að búa og
bæði kynja og aðrir sjúkdómar
sem hingað bárust með Evrópn
mönnum eytt þeim. Þeim sem
að fullkomnastrar upplýsingar
hafa leitað sér um ástand af-
komenda Mayanna, Perumanna
og Axteeanna, eftir komu hvítra
manna til þessarar álfu, of-
býður að tala mikið um það.
Um jarðrækt eða ræktun
landsins yfirleitt skeyttu Spán-
verjar hér ekkert. Þeim var
náma-iðnaðurinn fyrir öllu.
Innflutningur annara en Spán-
verja, var bannaður. Landið fyr-
ir norðan Kaliforníu og sunnan
Argentínu (Silfurlandið), var
ekki álitið neins virði. Brazil-
íu færðu Portugallar sér heldur
ekkert í nyt, vegna þess að
þar var ekkert málmnám á-
litið að vera til, fyr en á 18
öld, eftir að þeir töpuðu Ind-
landi í hendur Englendinga og
fóru þess vegna að gefa Suður-
Ameríku meiri ,gaum. En jafn
vel í lok 18 aldar voru í allri
Brazilíu, landi á stærð við alla
Evrópu ekki nema þrjár miljón
ir manna og mestmegnis Sverf
ingjar. Það var ekki fyr en á
19 öldinni, að farið var að
rækta landið og fé var lagt
fram til þess frá Evrópu.
Svona er nú sagan af komu
hvítra manna hingað. Þegar
hún er skoðuð niður í kjölinn
er hún ófögur. Þúsund ár eftir
fall rómverska ríkisins var
menningin ekki komin lengra
€n það í Suður-Evrópu
að menn álitu það köllun sína,
að ráðast á og ræna og tor-
tíma hverri þeirri þjóð, er að
herstyrk og hervéljabrögðum
stóð þeim ekki jafnfætis. Á-
hrif 18 aldar bókmenta Frakk-
lands, komu of seint til sög-
unnar, til þess að koma í veg
fyrir hörmungar þær, er hér
áttu sér stað, þó þau síðar
bærust jafnvel vestur um haf
og af völdum þeirra væri ef
til vill fyrst slakað á ófrelsis
og fjöturböndum undirokraðra
manna hér, hvort sem voru
svartir gulir eða hvítir.
ÆFIMINNING
Miðvikudaginn, 29 júlí síðast-
° liðinn, andaðist að heimili sínu,
Unalandi við lslendingafljót,
húsfrú Guðfinna Eiríksdóttir
Eyjólfsson. Hún var fædd 31.
maí 1864 að Heiðarseli í Hróars
tungu í Fljótsdalshéraði og var
dóttir hjónanna þar Eiríks Sig-
urðssonar og Ingunnar Bjarna-
dóttur.
Sumarið 1876 fluttust þau
hjón vestur um haf ásamt fjölda
mörgum öðrum Austfirðingum,
er slitu ættjarðarböndin upp úr
öskufallinu mikla, er um tíma
lagði í eyði mikinn hluta Aust-
urlands. í þeim sama hópi
voru þauf hjónin Eyjólfur
Magnússon og Vilborg Jóns-
dóttir frá Unaósi í Útmanna-
sveit á Héraði, ásamt syni sín-
um Gunnsteini. Bygðu þau
Eyjólfur og Vilborg Unaland,
á vesturbakka íslendingafljóts.
Ejríkur og Ingunn reistu bú
á Eyrarbakka í sömu sveit, og
bjuggu þar í mörg ár. Börn
þeirra voru 1. Þórunn Björg,
kona Kristjóns Finnsonar þar
við Fljótið. 2. Guðfinna, 3.
Bjarni, er eftir varð á íslandi,
greindur maður og söngvinn,
spilaði laglega á hljóðfæri, 4.
Oddur, er dó ungur, 5. Guðrún
Ingibjörg, ógift til heimilis í
Wþg. Með síðari/konu eignaðist
Eiríkur eina dóttur, Ingunni
Maríu, er giftist Kristjáni Ólafs-
syni yngra í Winnipeg og and-
aðist eftir skamma sambúð.
Árið 1889 giftust þau Gunn-
steinn Eyjólfsson og(Guðfinna
Eiríksdóttir og reistu bú hjá for-
eldrum hans á Unalandi. Bjuggu
þau þar til æfiloka. Varð þeim
níu barna auðið, er öll lifa
foreldra sína. Þau lifðu þar
saman í ástríku hjónabandi
yfir 20 ár. og má óhætt full-
vrða, að heimili þeirra var eitt
með allra fremstu fyrirmyndar
heimilum þar um slóðir um
langt skeið. Enda var Gunn-
steinn hinn mesti atgerfismað-
ur í allar áttir, tónskáld, skáld-
sagnahöfundur, áhugamaður
um landsmál, sveitarmál, kirkju
mál og búskap. Auk þess hafði
hann á hendi póstafgreiðslu,
og á síðari árum verslun og
vátryggingar. Má af þessu
ráða hve umfangsmikið heimiú
)au höfðu, og eins og gefur
að skilja, komu heimaannirnar
harðast á húsfreyjuna. Þegar
þess er gætt hve mörg börnin
voru og að þau höfðu lengst
af tvö og þrjú gamalmenni í
heim’ilinu, er það undravjert
hversu erfiðu og yfirgripsmiklu
starfi hún fékk afkastað.
Veturinn 1910 varð hún fyr-
ir þeirri þungbæru sorg og
óbætanlega tjóni að missa
mann sinn. Gunnstein, þá á
besta aldri. Lét hún þó eigi
bugast, en hélt áfram búskapn-
um með börnum ^ínum alt til
æfiloka. Var heilsan og kraft-
arnir upp á síðkastið að þrot-
um komnir, svo að hún var
að mestu við- rúmið seinasta
árið, uns hún andaðist, fullra
67 ára að aldri. Jarðarförin
fór fram frá heimili hinnar
látnu og kirkjunni í Riverton
hinn 31 s. m. að viðstöddu
miklu fjölmenni. Séra Sig.
Ólafsson talaði við útförina.
Frá æskuárum var Mrs.
Eyjólfsson fríð sýnum, glað-
sinna, sönghneigð og vel greind,
eins og hún átti kyn til. Hún
var framúrskarandi umhyggju-
söm móðir, gestrisin og hjálp-
söm við fátæka, jafnvel um
efni fram. Enda var þeim hjón-
um þar báðum samhent, sem í
öllu öðru.
Með henni er til moldar geng-
in ein af hinum mörgu ágætis
konum íslenskum úr frum-
hyggjalífinu hér, er eigi hvað
síst stuðluðu að því, að gera
yngri kynslóðina að upplits-
djörfum, frjálsbornum erfingj-
um þessa mikla meginlands.
Börn þeirra Gunnsteins og
Guðfinnu eru nú öll uppkom-
in, gáfuð, vel að sér gjör og
hin mannvænlegustu. Elstur er
Victor, verzlunarmaður í Riv-
erton, kvæntur Láru Helga-
son frá Selkirk, næstur Jón
Þorsteinn, bóndi þar í bygð-
inni, kvæntur Guðrúnu John-
son frá Winnipeg, 3. Secelía.
nú búsett í Winnipeg, gift Árna
Guðmundssyni úr Hnausabygð,
4. Axel, ókvæntur í heimahús-
um, 5. Vilborg, ógift, kenslu-
kona í Winnipeg, 6. Þórdís,
gift Dr. Steini Thomson frá
Selkírk, búsett í Riverton, 7.
Albert, ókvæntur, heima, 8.
Margrét og 9. Elisabet, píanó-
kennari. Báðar hinar síðast-
töldu eru ógiftar og í heima-
húsum.
Auk barnanna níu, er nú
hafa talin verið, lifa hana fjórt-
án barnabörn.
G. J.
drottna yfir huga manns og
skapi, unz þeim er fullnægt.
En að því loknu koma til sög-
unnar tilfinningaviðhorf aló-
skyld þeim og skera úr þvi,
hvort maðurinn sé sæll eða
vansæll, hvað hánn girnist og
þrái. Vélaöldin hefir að öllu
samtöldu gert mönnum auð-
veldari fullnægju frumþarfa
1
máttuga veru, sem drottnanda
jarðarinnar og smið sinna eigin
örlaga.
Að vera “maður með mönn-
um’ birtist jafnan sem fyrsta
og sterkasta innri þörfin, þá er
lokið er fullnægju líkamsþarf-
anna. En fljótt á litið virðist
þessi þörf fyrir viðurkenningu,
mikilvægiskend og sjálfsgildi
jafnframt gert huga eiSa talsvert örðagt uppdráttar.
JÁRNÖLD HIN NÝJA
Frh.
Þótt langt sé enn í land um
vitræna nýtingu þeirrar orku,
sem járnöldin hefir iagt upp i
hendur mannanna, hefir húu
þó skapað skilyrði, sem óhjá-
kvæmilega leiða til niðurbrots
á siðgæðishugmyndum fyrri
alda, sem mjög eru sprottnai
af vanmáttartilfinningu og lík-
amiegum þrældómi. Það er
mjög náið samband milli líkam
legrar þreytu og þess, er talið
hefir verið alment velsæmi.
Þess vegna verður þeim, sein
ekki eru uppgefnir af striti.
jafnan nokkuð örðugra um rækt.
þeirra boðorða, en hinum. Vinn
an í nýtízku-verksmiðju ev
t. d. mjög tilbreytingarlaus, en
sjaldnast mjög erfið og varir
að eins 8 stundir á dag nema
þar, sem stéttasamtök eru enn
á villimenskustigi. Hún veldur
geysilegri þreytu í taugum, en
líkaminn er að öðru leyti lítið
þreyttur. Afleiðingin verður sárt
hungur eftir tilbreytingu, hre3S
ingu, æsingu, sem rímnakveð-
skapur og lotulengdarþrautir
uppgefinna útistritsþræla fyrri
tíða veita enga fullnægingu.
Heilastörf og kyrlát innivinn i
krefjast því meiri hæfileika til
vöndunar framferðisins frá
sjónarmiði fortíðarmanna en
útistörf, senr eru svo þurfta
frek um líkamsorku, að engar
syndir gagnast fyrir lúa.
Þetta verður þó enn betur
sýnt, þegar það er aðgætt, hve
kvendygðum þykir hafa hrak-
að, síðan járnöld hin nýja gekk
yfir. Yfir því er nú kveinað
mjög í öllum löndum, þar sem
sinna, en
hvers einstaklings að víðu sviði.
þar sem ókendar þrár og hvatir
ná að bærast og verka á athafn
ir hans. Vafalaust hafa þær
áður verið til staðar í hugum
manna, en aldrei áður sem
lífsgæði, er leyfilegt og mögu-
legt væri að njóta. Þær flækt-
ust um í skuggunum á útjörð-
um vitundarinnar eins og bann-
færðir útlagar. Trú manna bók-
aði þær í dálk, sem bar yfir-
og sjá má af refsákvæðum um
hans vélabrögð’’, og siðgæði
þeirra leyfði höfðingjum einum
að sinna þeim að ósekju, eins
og sjá má af refsiákvæðum um
það, ef einn almúgamaður spjall
ar eina dándismanns dóttur.
Vélaöldin hefir skapað fram-
leiðslumagn svo mikið, að eng-
an óraði áður fyrir slíku. Hún
ein allra tíma hefir reynst þess
niegnug að dyngja saman ó-
tæmandi fjársjóðum alls þess,
Því að járnöld hin nýja er
framar öllu öðru öld hinna
stóru talna og hins geypilega
magns. Þar fatast auganu sýn
og huganum greining. Ein-
staklingurinn verður dvergsmár
í miljóninni, ómerkilegur og
engisvirði, þar sem dagsverki
hans er blandað saman við
vinnu þúsunda. í stórborginni
sefekur meðalmaðurinn misk-
unnarlaust í ókynni múgsins,
hvort sem hann er bjargálna
eða öreigi. í þröng borgarinn-
ar er ekkert héraðsblað, sem
haldi afrekum smákaupmanns-
ins á lofti, eins og títt er á út-
jö*ðrum mannabygða. Þar er
ekki einu sinni neitt bæjar-
slúður, sem kitli sjálfsvitund
hans með því að halda löstum
hans til haga. Þetta er það
sem menn sakna, þegar þeir
eru að hjala um það, hve ein-
stæðistilfinningin sé áleitin og
er heyrir til fullnægju lífsins sár f flölmenni- Einstaklingnum
Hinn spaki maður, Sir finst hann ómerkilegur og smár
þarfa.
William Crookes, lét svo um
mælt árið 1898, að ef mann-
feyninu fjölgaði með sama hraða
á komandi árum sem þá hafði
verið um hríð, myndi það verða
að horfast í augu við hinn
ægilegasta brauðskort árið
1930. Sjálft höfuð-næringarefni
mannkynsins myndi hvergi
nærri hrökkva við þörfum þess.
Spá hans hefir ræzt á þá leið,
að aldrei svo menn viti hafa
verið til önnur eins ókjör af ó-
seldu korni eins og einmitt
1930. Heilar þjóðir eru í öng-
um sínum af því, að enginn
fæst til að borða kornið þeirra.
Og korni er brent! Miljónir
sekkja af sjálfu höfuð-næring-
arefni lífsins er nú að eins virði
eldiviðargildis síns á markað-
inum. Framleiðslan hefir marg-
faldast við áburðarvinslu og
aðrar vélrænar athafnir, er
varða jarðyrkju. Járnöldin
mikla hefir reynst örlátari en
spekingarnir dirfðust að láta
sig gruna. Að vísu hefir árið
1930 orðið eitt hið mesta hall-
ærisár, er sögur fara af. En
ekki sakir skorts, heldur sakir
auðlegðar, sem stífluð var í rás
sinni til neytandans. Miljónir
hafa soltið, eins og Crookes hélt.
fram. Að eins hafði hann ekki
gert ráð fyrir, að menn yltu
út af úr hor fyrir fullum korn-
hlöðum.
Þegar alt kemur til alls, þarf.
nú ekki orðið nema eitthvað
mold og málmur eigast við j 40% vinnandi manna til þess
sinn ójafna leik. En á hinum j að framleiða til allra þarfa, allr-
“gömlu, góðu' heimilum, sem j ar neyzlu. Hitt gengur, eins
áttu einkenni sín í því, að striti og nú standa sakir, til þess að
konunnar var aldrei lokið, að
hún átti bókstaflega aldrei
frjálsa stund, nema meðan hún
lá á sæng, virðist skyldan og
þrældómurinn hafa stungið öll-
um nautaþrám svefnþorn. Á
þetta bendir sú staðreynd, , að
hjónaskilnaðir hafa aukist í
réttu hlutfalli við úHJbreiðslu
ryksugu, fægivéla og annara
tækja, er störfum létta af kon-
um.
Þetta eirðarleysi útan húss
og innan, sem krefur sér misk-
unnarlaust fullnægju, er frum-
gróður persónuleika, sem er af
kvæmi vélaaldarinnar. Og það
á eftir að verða drottandi þátt-
ur í skapferli næstu kynslóða,
hvort sem mönnum líkar betur
eða ver. Það svarar til túr-
bínuvéla, sveifarása og drif-
reima á sama hátt og undir-
gefnin undir örlög sín svarar
til taðkvísla, mjólkurtroga og
sporreku.
Og þetta er í rauninni ofur
framleiða yfrummagns, óhófs-
varning og endurnýjun og út-
færslu tækja og véla — raun-
verulegt auðmagn. Vélaöldin
er því framar öllu öðru öld alls-
nægtanna, — tímabil þess, er
búskapur jarðarbúa færðist í
konunglega rausn. Frumhvatir
manna, eins og næringarhvöt
og kynhvöt, þurfa ekki framar
að verða upphaf og endimark
lífsbaráttunnar. Þæi* þurfa
ekki lengur að standa eins og
hungraðir beiningamenn fyrir
lokuðum dyrum, né dragnast
eftir afvegum, sem dýrsleg fá-
kunnátta á eðli umhverfis síns
markaði þeim fyrrum, ásamt
siðakerfi, sem vaxið var upp úr
afkáralegum vinnubrögðum.
Möguleikinn til fyrirhafnarlít-
illar fullnægju þessara þarfa
er þegar fyrir hendi, en að því
skapi sem í það horf færist.
hætta þær að vera drottnandi
þarfir, en öðrum skýtur í fram-
sýn, —■ þeim þörfum, sem ein-
augljóst. Líkamlegar þarfir'1 kenna manninn sem viti gædda
í mergðinni, og hann hefir ekk-
ert almenningsálit að styðjast
við, enga héraðsfrægð eða I
grannakynni til þess að manna j
sig upp gegn afglöpum og freist |
ingum. Oft er alveg grátbros-
legt að sjá, hvernig borgarbú- i
inn reynir að sigrast á ókynn-
inu, nafnleysinu, sjálfstýnslunni. j
Burgeisinn er hávær og gefur!
digurt þjórfé á gildaskála fyrir I
það eitt að vera merkileg per-
sóna í vitund ókunnugs þjóns
eitt andartak.
Viðlíka brellum beitir verka-
maðurinn í samskiftum við stétt
arbræður sína. Jafnvel það að
geta drukkið meira eða barist
hraustlegar í götuóeirðum er
honum vopn í þessari baráttu
einstaklingsins gegn ókynninu.
Af sömu rótum er runninn hinn
ótölulegi grúi félaga, sem jafn-
an rís upp á fjölmennissvæðum.
Félögin berjast fyrir alls konar
umbótum og hugsjónum, að
sjálfs sín sögn. Og á fjölmenn-
issvæði, þar sem hugsjónabar-
áttunnar væri að vísu engu síð-
ur þörf. En þar ber það einatt
við, að starfsemin veslast upp
og verður að apaskap og prjáli,
án þess þó að strjálbýli eða örð-
ugleikar sé þess beint valdandi.
Orsökin er þessi: Mikill hluti
þessarar hneigðar að s'tofna fé-
lög er viðleitni til þess að
draga kynnishring svo þröngan,
að einstaklingurinn geti verið
maður með mönnum, þektur,
metinn að einhverju, eigi kost
þess að láta til sín taka í hópi,
sem svo er fámennur, að þess
gætir að einhverju. Félags-
hneigð borgarbúans er ókynnis
vörn. Vélaöldin hefir búið hon-
um skilyrði til fyllra og glæsi-
legra lífs, meiri ræktar við per-
sónuleik sinn og hæfileika. En
jafnframt hefir hún fært alt
lífsumhverfi hans í álagaham
hinna stóru talna, þar sem ein-
staklingurinn kafnar í mergð-
inni, og gætt hann drottinvaldi
yfir svo mikilli orku, að hann
varð dvergur hjá sínum eigin
verkum. Hún hefir að sönnu
kæft í honum þá úrræðasemi
hins frumstæða manns, sem
ólst á því að brjótast í gegn
um smá-torfærur liins daglega
lífs. Hún tekur fáa eiginleika
hvers einstaklings í þjónustu
sína, en nýtir þá að því skapi
betur. Hún skiftir verkum.
Alt af verða þeir færri og færri,
sem sagt geta með fullum
sanni: Löngum var eg læknir
minn, lögfræðingur, prestur,
smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur. — Það
er ekki tilviljun, að höf. þess-
arar vísu kotungsbarn héðan
að heiman, þar sem lífið var
; frumstætt og reyndi á úrræða-
| semina sakir þess, hve lítil
hjálpargögn athhafnalíf manna
átti við að styðjast. En þó
j er engu líkara en að vitsmunum
j hans hafi vaxið ásmegin við
takmarkalaust víðerni og ó-
snorta frjósemd þessa lands, er
hann kaus sér til ídvalar. En
1 úrræðasemi mannsins og skap-
andi máttur á nú óvíða fyrir
höndum þá möguleika, sem ó-
numin og víðáttumikil lönd geta
I veitt. Víðáttan hefir verið
j hamin, torfærum rutt úr vegi.
Iðnaðarframleiðslan leggur það
nú tilbúið á borð mannanna,
l ^em hyggjuvit einstaklingsins
I og nýti skóp áður á löngum
j tíma og með ærinni fyrirhöfn.
j — Og það er ekki til nokkurs
; skapaðs hlutar að ætla sér að
J endurvekja slík störf og vinnu
! aðferðir. Það er sú firra, sem
j óvinir járnaldar hafa leitast við
j að gera hér á landi. Um leið
og þessi störf hætta að vera
einfaldasta ráðið til þess að
fullnægja iífsþörfum mannanna
missa þau tökin á hugunum.
Þetta hefir víðtæk menningarleg
áhrif. Jafnvel skemtanir manna
taka breytingum við þetta. Þær
verða ekki lengur fólgnar í
því að skapa og njóta þess,
sem skapað er. Þær hníga í
þá átt að njóta þess, er aðrir
skapa. Ekki skemta sér við
eitthvað, heldur kaupa skemt-
un af öðrum, annað hvort með
þvf að horfa á athafnir þeirra
eða kaupa verk þeirra. Jafnvel
barnið í borginni myndi verða
að aumingja, ef það ætti að
bjargast við þau leikföng, er
sveitabarninu nægja, þ. e. þau,
er það aflar sér sjálft. Þau
hrökkva að eins þar, sem land-
rými er nóg og kyrð í háttum.
Svo langt nær þessi úrræða-
semi sveitabarnsins, að eg hefi
séð litla allslausa telpu leika
sér að því að hafa spor sín í
snjó fyrir kindur sínar. Hún
fór í kringum hópinn, stuggaði
við honum og hélt honum til
beitar og gladdist mjög af því,
að hópurinn fór vaxandi hvert
sinn, er hún hreyfði sig. Þetta
getur ekkert borgarbarn.
Hvergi í víðri veröld verður
séð eins ljóst dæmi þessa eins
og með því að ganga spottann,
sem liggur frá hinu forna Róma
torgi í Rómaborg, — Forum
Romanum — og til Colosseum,
— hins stóra leikhúss frá kvöld-
tímabili ríkisins. Forum Roman-
um var samkomustaður og
skemtistaður rómverskra borg-
ara og alþýðu, á meðan þjóð-
lífið var enn þá frumstætt og
stéttamunurinn minni en síðar
varð. Skemtunin var ekki önn-
ur en sú, er menn lögðu til
sjálfif, viðræður, kappræður,
hugleiðingar um hag og stjórn
ríkisins. Colosseum er leikhúsið,
báknið, sem bygt var til þess
að hafa ofan af fyrir lýðnum,
öreigunum, þegar stéttaskifting-
in var komin í algleyming, þar*
sem stórborgarbúinn gat keypt
sér eða snýkt sér, gegn atkvæði
sínu, afþreyingu fyrir þreyttar
taugar sínar. Vinnuskiftingin
var komin á, lífið orðið vélrænt
í sniðum. Að eins var það
vinnuorka þræla, sem þá kom
í stað véla. Og þetta varð úr-
ræðið, sem menn fundu til þess
að halda í skefjum hinni óvirku
starfsorku.
Og hér er þá komið að kjarna
þessa máls. Oss hættir til að
líta á það, sem mist er, en ekki
hitt, hvað unnist hefir, —
geyma í huga heilladráttu þess
lífs, sem heyrir fortíðinni til,
en gleyma möguleikum hins
nýja, sem yfir oss er komið.
Athafnaleysi þúsunda, jafnvel
miljóna, örbirgð, eirðarleysi,
andlegt hungur, eru miskunn-
arlaust förunautur hinnar nýju
járnaldar. Þetta er útsýni
borgaran9 yfir þessi mál. Og
úrræði hans er í því fólgið að
byggja Colosseum — afdrep,
Frh. á 8. bls.