Heimskringla - 23.12.1931, Blaðsíða 1

DYERS & CLEANERS, LTD,
Ladies’ Dresses
Cloth, Wool Q 4 AA
or Jersey ....... 9 I ■UU
CALL 37 061
XLVI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 23. DEC. 1931
NÚMER 13
DYERS & CLEANERS, LTD.
Men’s Suits
Suits ........
Hats
$1.00
50c
CALL 37 061
Jónas Hallgrímsson
Hall.
1. ág. 1852 — 28. sept. 1931.
Eg skal ekki sorgir syngja
sönnum Þingeying —
"þér, sem kunnir upp að yngja
öll hin gömlu þing,
þér, sem Eddu þektir alla,
þér, sem kristinn varst,
þér sem upp til hárra halla
héraðs ljómann barst.
Lifir þú í helgi og hylli
Ruga er skynja mest,
verður geymdur vizku’ og snilli
vina’ er sungu bezt,
meðan Stephans stuðlar hljóma
strengleik norðan-brims —
meðan Káias kímnis óma -
liveða hörpur lims.
Þú varst látni landnámsmaður,
ljóðum, sögum hlýr,
frjáls í anda, greindur, glaður,
gætinn, hygginn, skýr.
Bóndi og kona bjargráð mála
björt yið arin-hyr.
Opnar stóðu’ í ykkar skála
•öllum gestum dyr.
Gæfu lífsins eilíf-unga
áttir þú í sál,
vil eg því ei varpa þunga
vors á gleði-mál.
Vertu sæll, minn gamli, góði! —
* Glæstan minja eld
skara eg með litlu ljóði
lífs þíns hinzta kveld.
Þ. Þ. Þ.
FRÚ SUN YAT-SEN
Kona þessi er ekkjan eftir dr.
Sun Yat-sen, sem talinn var
■“faðir lýðveldisins” í Kína og
dó árið 1925. Hún tók mikinn
þátt í stjórnmálum meðan mað-
ur hennar var á lífi, og þótti
mæla hispurslaust það sem
þenni bjó í brjósti, hvar sem
hún var'stödd. En nú hefir hún
ekki um nokkur ár látið neitt
á sér bera.
Fyrir skömmu lét hún samt
1 ljós álit sitt um ástandið í
KKína nú. Ber hún stjórnarfor-
mönnunum bæði í Nanking og
Canton heldur illa söguna, og
telur þá verstu óvini Kínaveld-
is, ennþá verri en ásælnustu
útlendu þjóðirnar. í stað þess
að byggja upp lýðveldið, sem
maður sinn hafi lagt undir-
stöðuna að, og sameina þjóðina
um þá hugsjón, hafi þeir sundr-
að henni svo að heita má að
bylting hafi öðruhvoru átt sér
stað í landinu síðan 1925. Tel-
ur hún það alt stjórnarformönn
um þessum að kenna, og ber
þeim á brýn að þeir hafi aldrei
fyrir annað unnið en sinn eigin
hag og vildarvina sinna. Þeir
hafi ekki átt neina þjóðarhug-
sjón, en hafi, ef þeir sáu sjálf-
um sér leik á borði, gert alls-
konar samninga við útlendar
þjóðir, sem beinlínis hafi orðið
hínversku þjóðinni til niður-
dreps. Og allskonar svik og
prettir og glæpir hafi framdir
verið til þess að þeir gætu hald-
ið völdum sjálfir, en ekkert gert
til þess að sameina og efla lýð-
veldið. Það hefði í þess stað
verið kepst við að brytja það
upp sín á milli af þessum ger-
ræðismönnum, og hrifsa alt er
auður má heita undir sig. En
svo lifði þjóðin við þrældóm,
hungur og allsleysi.
Að refsidómur hafi ekki einu
sinni í orði kveðnu fyrir löngu
verið kveðinn upp yfir núver-
andi stjórnendum Kínavefdis,
segir frú Sun Yet-Sen að sýni,
hver fáráðlingur að kínverska
þjóðin sé að verða.
UM MANSJÚRfU
STRÍÐSMÁLIN.
Eina vonin um að ófriðnum
ljnni milli Japana og Kínverja
virðist nú sem stendur vera sú,
að þjóðirnar sjái að sér og at-
hugi, hvílíka ófarsæld þær eru
að leiða yfir sig með því að
slíta vináttu sinhi.
Kína er land með 430 miljón-
ir í búa á fremur lágu menn-
ingarstígi og óþrjótandi auðs-
uppsprettur óhagnýttar, og sem
á stjórnmálasviðinu stendur nú
þar sem Japan stóð í byrjun
þessarar aldar. Mest af landinu
er mjög þéttbygt, en Mansjúría
og fleiri útkjálkar Kínaveldis
eru strjálbygðir enn, enda hafa
á síðari árum, eftir að land-
þrengsli fóru að verða tilfinn-
anleg, um 20 miljónir Kínverja
sezt að í Mansjúríu.
Japan er aftur á móti iðnað-
arland mikið og á mikinn þátt
í iðnaði Kína. Einn þriðji af'
öllu bómullargarni, sem unnið
er í Kína, er framleitt í verk-
smiðjum, sem Japanir eiga þar.
Og helmingur alls tilbúins bóm-
ullarfatnaðar r Kína er einnig
unninn í japönskum verksmiðj-
um þar. Einn þriðji allra skipa,
er inn á kínverskar hafnir sigla
eru frá Japan. Og í Mansjúríu
hafa Japanir lagt um eina bilj-
ón dollara í iðnaðarfyrirtæki
og mega þó ekki heita nema
aðeins byrjaðir á iðnrekstri
þar. Með því að færa þannig
út iðnaðarkvíarnar, hefir Japan
verið kleift að afla íbiium sín-
um vinnu að því skapi sem
þeim hefir fjölgað. En það hafa
þeir ekki með öðru móti getað,
því innflutningur Japana til
annara landa er víðast bann-
aður. Jafnframt aukinni iðnað-
arframleiðslu, hafa þeir auð-
vitað orðið að afla sér mark-
aðar á varningnum utan lands.
Nú ætti Japönum að vera
ljóst hve nauðsynlegt það er,
þegar um viðskifti við aðrar
þjóðir er að ræða, að vináttu
þeirra þjóða sé ekki misboð-
ið. Að taka upp stefnu sem yrði
til þess, að aðrar þjóðir hættu
viðskiftum við Japan, virðist
ein sú mesta fásinna sem hugs-
ast getur. En þannig virðast
vestlægar stórþjóðir líta nú á,
aðfarir Japana í Mansjúríu. —
Ennfremur ætti Japönum að
vera það ljóst, að Kína, sem
nú kaupir einn fjórða af öllum
innfluttum vörum sínum frá
Japönum, að þar er að minsta
kosti á næstu 10—20 árum
¥
þeirra framtíðar markaður. —
Þekking Japana á Kína og þjóð
inni, tryggir þeim öllum öðrum
fremur þessi viðskifti. Fyrir 2
árum keypti Kína meira af vör-
um frá Japan en frá nokkm
öðru landi, að Bandaríkjunum
ekki undanskildum. Sem stend-
ur hefir framkoma Japana í
Mansjúríu svift þá með öllu
þessum viðskiftum. Og hagur
Japana hefir farið svo hríð-
versnandi, að þeir hafa nú orð-
ið að leggja niður gull-innlausn
peninga sinna, og um leið hef-
ir tala hálf-sveltandi lýðs óð-
um fjölgað, sem í sjálfu landinu
nam áður einni miljón. Eins
mun viðskiftunum við aðrar
þjóðir brátt ljúka, ef Japan held
ur áfram að fara sínu fram í
Mansjúríu, án þess að taka hið
minsta tillit til skoðana þeirra.
Það virðist að mörgu leyti,
sem forsjónin hafi til ætlast,
að Japan væri vinur, ráðunaut-
ur og heillaþúfa Kína. Þjóðin
er að vakna til meðvitundar
um, að nýtt líf og ný menning
sé framundan. Þeirri menning-
arbyltingu er erfitt að segja
hvað fylgja kann. Þjóðin á inn-
byrðis í stríði við sjálfa sig út
af henni. Hún skilur ekki sjálfa
sig. Landið er molað upp í
mörg ríki, er hvert þykist sjálfu
sér nóg, og skilur ekki sam-
band sitt við alríkið. Að sam-
eina kínversku þjóðina getur
tekið mannsaldur eða manns-
aldra. Kínaveldi hefir aldrei lif-
að eins erfiða tíma og nú sök-
um þessa sundurlyndis þjóðar-
innar. Japan getur eflt sjálft
sig ósegjanlega með því að
koma Kína nú til hjálpar. En
með hinu, að nota sér ástand-
ið til þess að komast ýfir skika
af landinu, getur svo farið, að
í Kína verði almenn uppreisn,
og uppreisnarmenn þar tækju
höndum saman við Rússa og
endirinn yrði sá, að Japanir
yrðu reknir burtu af meginlandi
Asíu.
Japan er statt á krossgötum.
Þar er ný stjórn til valda kom-
in, sem þó virðist ekki hafa
þingmeirihluta með sér. Hvaða
stefnu hún tekur í Mansjúríu-
stríðsmálinu, er nú eftir að
vita. En á því virðist þó mikið
velta fyrir japönsku þjóðina.
KOSNINGARNAR f ÁSTRALÍU
Kosningunum, sem fóru fram
í Ástralíu í síðustu viku, lauk
þannig, að verkamannastjórnin
með James Scullin í broddi
fylkingar, beið hroðalegan ósig-
ur. Stjórnmálaflokkur, er kall-
ar sig sambandsflokk (United
Party), og sem stofnaður var
fyrir ári síðan undir forustu
Hon. Jos. Lyons, vann sigur.
Verður Lyons því forsætisráð-
herra í stað Scullins. Heitir
hann eindreginni samvinnu við
Breta. Atkvæði flokkanna féllu
þannig: Sambandsflokkurinn,
37; bændaflokkurinn, 14; verka
mannaflokkurinn (áður stjórn-
arflokkurinn), 16; vinstri eða
radiealista flokkurinn, 7, og ó-
háðir einn. Alls eru þingsætin
75.
Verkamannastjórnin virðist
hafa fengið sömu útreið og
verkamannaflokkurinn á Eng-
landi og líklega af svipuðum á-
stæðum.
HVEITISALA TIL ENGLANDS
Eftir för forsætisráðherra R.
B. Bennett til Englands, höfðu
blöðin það eftir honum að Eng-
land hefði lofast til að kaupa
70 prósent af hveiti sínu frá
Canada á komandi ári. En
þetta er misskilningur hjá blöð
unum, hvernig sem á honum
stendur. á fundinum, sem þetta
barst í tal á Englandi, var um
það rætt, að 15 prósent af
hveitinu sem landið þyrfti með,
væri ræktað á Englandi. Af
öðrum löndum en nýlendum
Berta var gert ráð fyrir að
kaupa 15 prósent, en þá getur
frá öllum nýlendunum ekki ver-
ið keypt nema 70 prósent. Auð-
vitað verður mestur hluti þess
frá Canada, eða um 55 til 65
prósent. Um þessi hveitikaup
Breta hafa engar samþyktir
enn verið gerðar.
SASK. CREAMERIES
Á ÞRÖMINNI.
Þetta feikna stóra samvinnu
rjómafélag, sem nær yfir stór-
an ef ekki mestan hluta Sask.
fylkis, er nú á heljarþröminni
statt efnalega. Verður farið
fram á það við fylkisstjórnina,
að hlaupa undir bagga með
því. Sé það ekki gert, er ekkert
fyrirsjáanlegra, en að félagið
verði að lýsa sig gjaldþrota.
ÁLFKONAN.
Sem fullhuga djörfum í fram-
sóknar her
eg fylgt hef’ þér vinur um
stund.
Nú gengurðu' í draumi það
dylst ekki mér
að dulin þ*ér blæðir und.
Það hryggði mig sárt og í
hjarta mig skar
hve honum við ávarpið brá;
því örvænting hárbeitt í augum
hans var
og eldheit og taumlaus þrá.
• * *
‘■‘Eg heillaður’’ — kvað hann —
“af álfkonu er,
sem aðeins af hending eg sá.
Eitt augnablik hvíldu ‘ennar
augu á mér
og undarlega mér brá.
Hún var ekki fögur að vallar
sýn,
en vald sitt í augunum bar.
Sem ofbirta féll það í augu mín
eitt andtak — og horfin ‘ún var.
í frumskóginn hvarf ‘ún þá
flutti hver grein
mér friðlausan, lokkandi hreim.
Og líf mitt varð framundan
eyðimörk ein
þá álögin sóttu mig heim.
Þau talandi augu — sem töfr-
andi vín
með tímanum sviptu mig ró,
því huga minn allan þau seiddu
til sín
í svif háan tamraks skóg.
En villugjöm finst mér sú vand-
farna leið
þá vil eg í myrkviðinn inn,
hvar þunglynda uglan þylur á
meið
um þrá sem er uppgefin.
1 úlfinum heyri eg ömurleg
hljóð
sem útskúfuð kveini sál.
Þá finst mér af skelfingu frjósa
mitt blóð
og för mín sé svika fullt tál.
— Þó þýtur í skóginum ljúflings
lag
um löngun sem meinum er háð,
og aldrei fær litið þann dýrð-
lega dag
sem draumurinn einn getur
náð.’*
J. S. frá Kaldbak.
ÓFYRIRLEITINN ÞJÓFUR
í bænum Winnipeg hafa ýms-
ir þann sið, sem annarstaðar,
að prýða heimili sín með því,
að setja upp jólatré rétt fyrir
utan dymar á húspöllunum vik-
una fyrir jólin. Káupa þeir
rafmagnsljós til að skreyta trén
með og er fögur sýn, að ganga
fram hjá þessum húsum á
kvöldin. Hafa börn einkum
skemtun af þessu, enda eru
hátíðabrigði mikil af því. Mað-
ur sem heima á út á Borebank
St., setti nú sem fyr upp slíkt
tré s. 1. laugardagskvöld fyrir
utan húsið. En á sunnudags-
morgunin, er börnin ætluðu að
fara að skemta sér í kring unv
tréð, var það horfið. Hafði því
verið stolið, með ljósum og öllu
um nóttina.
HÆTTIR AÐ SKAMTA
í ræðu er Stalin, alræðismað-
ur Rússlands hélt nýlega, sagði
hann þjóðinni frá hag landsins
og með því að vistaforðinn
væri nú orðin miklu betri en
áður, gætu menn keypt í búð-
um eins mikið og hver hefði
efni til og matvaran yrði hér
eftir ekki skömtuð, eins og til
þessa hefði orðið að gera.
FORSETAÚTNEFNINC
14. JÚNÍ 1932.
Á fundi sem Republica flokk-
urinn í Bandaríkjunum hélt ný-
lega, var ákveðið að forseta-
útnefning færi fram 14. júní
1932. í umræðum, sem fram
fóru á fundinum, kom í ljós,
að útnefning Hoovers er eng-
an veginn vís. Höfðu sumir
orð á því, að hann drægi alt of
mikið taum auðmanna, og vitn
uðu í ræður hans máli því til
stuðnings. En hvern þeir hafa,
sem sigurvænlegri væri, var
auðvitað ekki minst á. Er talið
líklegt, að Demókratar standi
nær því að ná kosningu að
hausti, heldur en Republicar.
BANDARÍSKUR IÐNAÐUR
Á NORÐURLEIÐ.
f Bándaríkjaþinginu hefir
komið fram tillaga um það, bor-
in upp af C. H. Field þingmanni
frá Indíana, að rannsaka hvern-
ig á því stendur, að bandarískar
iðnaðarstofnanir hafa aukist
um helming á s.l. ári í Canada.
Með flutningi þessara iðnstofn-
ana héðan norður fyrir landa-
mærin, er, verið að taka atvinnu
úr höndum vinnulýðs vors, en
gefa hana canadískum verka-
lýð í hendur. í iðnstofnunum
þessum eru nú framleiddar vör-
ur, sem seldar eru í Canada,
Suður-Ameríku og öðrum lönd-
um. Meðan þær voru hér, seld-
um vér þessum löndum vörurn-
ar. Sakir atvinnuleysisins nú,
máttum vér sízt við því að
tapa yfir 500 iðnaðarstofnun-
um á þenna hátt á einu ári.
Vér leggjum því til, segir
þingmaðurinn, að þetta sé rann
sakað og að eigendur iðnaðar-
stofnananna hér séu spurðir að
hvers vegna þeir hafi flutt þær
til Canada. Geti stjórnin nokk-
uð við því gert, ætti hún tafar-
laust að gera það.
Ef þingmaðurinn hefir á
sönnu að standa, er frétt þessi
ekki sem allra verst hér nyrðra.
ILLVIÐRI f EVRÓPU.
Síðastliðinn mánudag snjó-
aði mikið um alla 'Evrópu. —
Fylgdi því bæði stormur og
frostharka, frá 7 til 14 stig fyrir
neðan núll-markið á Fahren-
heit. Skaðar urðu nokkrir víða
en hvergi eins miklir og í Sví-
þjóð. Tíu fiskimenn á skipi úti
fyrir ströndum fórust. Um 20
hús í Stokkhólmi fuku um koll.
Og tré lágu fallin í miljóna tali
um alt landið eftir veðrið. —
Skógarhögg heptist um tíma
vegna fannkyngis, enda hafði
þá snjóað um Norðurlönd í
fulla tvo daga. Og yffrleitt
teptist umferð öll. í Stokk-
hólmi voru 3000 manns að
vinna að því að hreinsa götur
bæjarins eftir að bylnum létti.
Síma- og ljósastaurar lágu eins
,og hráviði um alt. Var ljóslaust
í tvær nætur í Stokkhólmi og
víðar. Hreyfimyndahús voru
allsstaðar lokuð í tvo daga. Af
öllu þessu sést hvílíka truflun
og skaða illveður þetta hafði í
för með sér.
Stormurinn gekk yfir alla
Evrópu á mánúdag, og þótti
frostharkan óvenjuleg á Spáni
og Italíu. Á Frakklandi varð
veðrið nokkrum mönnum að
bana, og á Þýzkalandi og Eng-
landi urðu einnig nokkrir skað-
ar, en ekki stórkostlegir. Snjó-
koman minkaði heldur eftir því
sem sunnar dró.
LJÓÐMÁL.
I.
Það, við lestur ljóða,
lærði eg — í dag:
Alt hið göfga og góða
glæðir andans hag.
Alt hið göfga og góða
glæðir hjartans yl.
Ylfing allra þjóða,
oss þau veitti skil.
II.
Fagra ljóð,
fátt er, sem betur
skemtir þjóð,
skerpir og hvetur
mátt og móð
manns — en þitt letur.
Lyfta hug
ljóðvængir þínir.
Fara á flug
fjörsvanir mínir.
Dáð og dug
draumlíf þitt sýnir.
Jón Kernested
YFIR ÞÖGN OG ÞRÖNG.
Sá eg þig í söng,
svipfagra gyðja,
um ljóshöf löng
lá þín iðja
yfir þögn og þröng.
Leið um ljóðhug minn
lyndis-bjarmi.
Fann eg fögnuð þinn
fyrr — í harmi.
Það var máttur minn.
Yfir þögn og þröng
þú mátt iðja.
Lifi í ljóði og söng
lög þín, gyðja!
Hver á fegri föng?
Jón Kernested
DEILA
Deila hefir risið upp milli
tveggja helztu manna liberal
flokksins í Manitoba, þeirra dr.
M. McKay, leiðtoga flokksins,
og Mr. James Grant. Það sem
þeim ber á milli, og komið hefir
í ljós, ekki aðeins á flokksfund-
um þeirra, heldur einnig í bliöð-
unum, er það, að Mr. McKay
vill • aðstoða Brackenflokkinn í
næstu kosningum, en Mr. Grant
mótmælir því kröftuglega. Er
lagt til í blöðunum, af vinum
Grants, og það eru heimkomnir
hermenn, að menn þessir bjóði
til opins fundar og kappræði
málið. Af því sem í ljós hefir
komið ,er hætt við að dr. McKay
hafi erfiðara mál að verja.
STJÓRNIN f KÍNA
FER FRÁ VÖLDUM.
í gærkvöldi bárust þær frétt-
ir frá Kína, að Nankingstjórn-
in væri farin frá völdum. Um
ástæðuna fyrir því er óljóst,
nema ef vera skyldi, að óánægj
an með gerðir hennar, bæði í
Mansjúríumálinu ög öðrum
málum, sé orðin svo mikil, að
stjórnin hafi séð sér þenna
kost vænstan. Háskólalýður
landsins hafði á margan hátt
sýnt, að hann var harðóánægð-
ur með framkomu stjórnarinn-
ar. Hvað næst gerist í Kína er
bágt að segja. En ótrúlegt er
að lýðveldinu sé nokkur hætta
búin, hvaða stjórn sem við völd-
úm tekur.
LABRADOR TIL SÖLU.
Newfoundland stjórnin hefir
boðið Canada að kaupa Labra-
dorskagann. Verðið, sem um
er beðið, er $100,000,000. Sam-
bandsstjórnin hefir ekki hafn-
að boðinu ennþá, hvort sem
hún kaupir eða ekki. TUboð
þetta stafar eflaust af skulda-
kreppu Newfoundlands.