Heimskringla - 16.03.1932, Blaðsíða 3

WINNIPEG 16. MARZ 1932
HEIMSKRINGLA
3 SIÐA
THE
MARLBQROUGH
SMITH ST., WINNIPEG
Winnipeg’s Downtown Hotel
COFFEE SHOP
Open from 7 a.m. to 12 p.m.
Special Lunch, 40c
Special Ladies’ Luncheon, 40c
Served on the Mezzanic Floor
Best Business Men’s
Luncheon in Town, 60c
See Us for our 4
Winter Koom Bates
We cater to Functions
of All Kinds
F. J. FALL Mgr. PH. 86 371
ráðið hafa í Bandalaginu, hafa
orðið að hlýða röddum frá
þjóðum, þar sem friðar- og af-
vopnunarhugmyndin hefir að
minsta kosti ekki verið efst á
dagskrá — og er samt vægt að
orði komist. Hræsnishjal um
frið þarf ekki að taka til greina
ef alvöruna vantar.
Það, sem skeð hefir í Austur-
löndum sannar svo ótvíræðilega
hversu kraftlaust Þjóðbandalag-
ið er. Kínverjar leituðu þangað
um hjálp. Nú var tækifæri fyr-
ir Bandalagið að sýna mátt
sinn. Þetta var stærsta málið,
sem til þess kasta hafði kom-
ið. Of snemt er enn að dæma,
en svo lítur út, sem það muni
á mjög lítinn hátt skakka leik-
inn.
Þjóðbandalagið er og verður
máttlítið, þangað til það hefir
nógu sterkt og eindregið al-
menningsálit við að styðjast.
Því vex ekki kraftur fyr en
þjóðirnar aðstoða það einhuga
og eru til með — jafnvel hvaða
fórnir sem það kostar — að
heimila og styðja refsigögn, er
engin ásökuð þjóð getur stað-
ist á móti. Þjóðbandalagið verð-
ur að hafa tækjum á að skipa
— annaðhvort miskunnarlaus-
an refsidóm almennings eða þá
viðskiftaútlegð; og ef hvorugt
dugar, þá sameiginlegt her-
vald. Þá, en ekki fyr, getur
Bandalagið neytt sakfeldar þjóð
ir til að hlýða dómum þess og
sáttmálum.
Almenningsálitið, sem óðum
vex upp á móti Japönum, sýn-
ir að heimurinn er að verða
móttækilegur fyrir áhrif, sem
geta skapað, og það í flýti,
refsivopn, sem svo beitt eru,
að þjóðir myndu hika við að
tefla á tvær hættur að hafa
þau á móti sér. Það er lexían,
sem óeirðirnar, eða réttara sagt
stríðið í Kína, hefir kent heim-
inum. — Það virðist nú að sú
lexía, þótt lærdómsrík sé, ætli
að reynast dýrkeypt. Okkur,
hvíta kynflokknum, er dálítil
huggun í því, að þeir gulu
verða í þetta sinn að standa
sem mest straum af kostnaði
og fórnum.
Flestir munu mér sammála,
að eg hygg, um það, að Fs^kk-
ar hafa að þessu, meir en flest-
ar aðrar þjóðir, hamlað fram-
för í áttina til alheimsfriðar.
Aðrar þjóðir, svo sem Italir og
Japanir, bera þar einnig sök
á baki. Mér hættir stundum
við að gleyma kurteisisreglum,
er eg tala um afstöðu þessara
þjóða í friðar- og afvopnunar-
málum. Tveir bræður mínir
liggja undir grænni torfu á
Frakklandi. — Fórnað — við
héldum til einhvers — en það
var til einskis.
Þess ber að gæta að tiltölu-
lega lítið hefir hingað til borið
á kreppunni á Frakklandi. En
nú er komin breyting. Eftir
því sem síðustu fréttir sýna
eru yfir tvær miljónir manna
þar atvinnulausir og fjölgar
þeim á degi hverjum. Það
virðist að þar muni atvinnu-
leysi, gjaldþrot og örbirgð reka
hvað annað engu síður en svo
víða annarsstaðar. En það er
einmitt þetta sem er að breyta
hugsunajhættinum á Frakk-
landi. Að hann þurfti að breyt
ast efar enginn.
Það er athugavert að það
var forsætis-ráðherra Frakk-
lands sem stakk upp á því á
afvopnunar þinginu í Geneva
að myndað væri allsherjar lög-
reglulið eða her. Mér er erfitt
að víkja frá þeim grun að það
hafi verið fjárhagslega breyt-
ingin á Frakklandi sem þar réði
fremur en einlæg friðarþrá í
hjarta ráðherrans. Ef einhver
hefði stungið upp á því á
Frakklandi fyrir tveimur árum
síðan að stofnað væri lögreglu-
lið sem Frakkar yrðu að lúta,
hefði sá maður verið álitin
landráðamaður.
Alment atvinnuleysi, hungur
og neyð geta ekki til lengdar
haldist innan vébanda þar sem
mörgum miljónum fjár er ár-
lega eytt í óþarfan herkostn-
að. Ef meir kreppir að, ef á-
fram heldur í þá átt er nú
stefnir, er þess ekki langt að
bíða að svo sterkt almennings-
álit myndast um allan heim,
sem ómögulegt verður að víg-
girða á móti — almenningsá-
lit, sem heimtar alheims frið
og algerða afvopnun. Og eftir
því sem ástandið versnar verð-
ur almenningur heimtu-frekari
og samtökin viðtækari og sterk-
ari. Það eina sem getur frels-
að heiminn úr þeim fjötrun,
sem hann er í, það eina sem
getur haldið þjóðardrambi í
skefjum er allsherjar-álitið,
sanngjarnt en miskunnarlaust
ef þess er nauðsyn.
Þjóða-samfélagið.
Friðar-hugmyndin ihnifelur í
sér að mörgu leyti samband
eða samfélag allra þjóða. Að
minsta kosti eiga bæði hug-
tökin rót að rekja til sömu eig-
inleika mannlegrar sálar.
Margir hagfræðingar hafa
haldið því fram að aukin við-
skifti milli þjóða, bæði kaup
og sala, séu báðum til hagnað-
ar. Þessari kenningu fylgir og
að sjálfsögðu hin, að eftir því
sem hver þjóð færir út kvíarn-
ar og eykur utanríkis-verzlun
sína verður hún meir háð öðr-
um þjóðum. Alt að þessu hafa
skoðanir verið mjög skiftar um
þessar kenningar og er eigi
fjarri sanni að stundum hafi
þær verið þungamiðjan, sem
hefir aðgreint pólitíska flokka.
En það sem áður var aðeins
hagfræðiskenning virðist nú
ætla að verða að sannreynd,
sem allir viðurkenna.
Hinn gagnstæði hugsunar-
háttur hefir ráðið meðal flestra
þjóða nú í seinni tíð. Nægileg
varnar-vopn, viðskifta einangr-
un, skoðun sú að hver þjóð
ætti sem minst að kaupa erlend
is, vera algerlega óháð og
sjálfstæð — þetta eru sum af
hugtökum þeim sem skipað
hafa öndvegi alt of víða, þenna
síðasta tug ára. En hverjar eru
afleiðingarnar?
Menn gæti ef til vill greint
á um ástæðurnar, en enginn
skoðanamunur eða ágreiningur
getur átt sér stað um útkom-
una. Viðskiftin þverra, og það
svo óskiljaniega. Verzlunar-
og iðnaðarfélög eru gjaldþrota
ekki vegna þess að ekkert er
til að selja eða þurfi að fram-
leiða, heldur vegna þess, að
þeir, sem þurfa að kaupa sjá
sér það ekki kleift. Þeim, sem
á sveitina eru komnir fjölgar
daglega. Verð á öllum afurð-
um fallið í sama sem ekki
neitt. Kornhlöður eru fullar af
korni, en þúsundir, — já miljóh
ir manna iifa við skort og jafn-
vel svelta. Baðmullin rotnar í
böggum í Suður-Bandaríkjun-
um, en fjöldi barna skelfur af
klæðleysi. Svona er ástandið.
Menn eru farnir að hugsa.
Þjóðir eru farnar að vakna —
mega til að vakna. Eitthvað
hlýtur að vera að. Til ein-
hverra bjargráða verður að
grípa.
Það er ekki nema hálf sögð
sagan að stríðsskaðabætur og
stríðs-skuldir orsaki þessa ein-
dæma erfiðleika. Það er nú
að verða deginum ijósara að
þafj er annað sem á stóran þátt
í því og athugaverðan. Það er
sem eg vil nefna “samskifta-
hömlur” og ætti að gefa orð-
inu einfe viðtæka merkingu og
hægt er. Verndar tollar eru
ekki nema eitt af mörgu, sem
í því orðatiltæki felst.
Samgöngur, samtök og við-
skifti milli þjóða eru til þjóð-
þrifa og auka velmegun allra
þjóða. Alt sem hindrar sam-
vinnu og heftir eðiileg við-
skifti og verzlun, hvort sem það
er þjóðar- dramb, vansköpuð
þjóðrækni, ókleifir tollgarðar
eða annað, verður fyr eða síð-
ar til ómælandi tjóns. Verzl-
unar- og samskifta kerfi það,
sem vaxið hefir upp meðal allra
menningarþjóða. heimsins er
orðið svo samfléttað, að ó-
mögulegt er fyrir nokkra þjóð
að vera að öllu óháð Hinum.
Viðskiftin, slagæð þjóðfélag-
anna ættu að vera eins eðlileg
og hindrunarlaus sem blóðrásin.
Hagsmunir einnar þjóðar eru
að ýmsu leyti undirkomnir hags
munum hinna. Og svo eitt
sporið lengra sé stígið — hag-
ur þjóðarinnar verður innan
vissra takmarka að víkja fyrir
hag alheims-heildarinnar.
Mér dettur ekki til hugar að
álíta að eg eða nokkur sérstak-
ur pólitískur flokkur búi yfir
hugsunúm þeim og skoðunum,
sem hér eru settar fram. Víða
gæti eg vitnað til, en þess er ef
til vill ekki nauðsyn. Eg ætla
aðeins að lesa tvær setningar.
Önnur er af vörum James D.
Mooney, vara-forseta General
Motor Inc., sem er stærsta bíl-
félagið í heimi. Úr þeirri átt
hefði maður mátt búast við í-
haldssemi, en svo er ekki.
Hann er að reyna að gera sér
grein fyrir hvernig standi á
því að viðskiftin hafi minkað
svo mikið og segir meðal ann-
ars:
“Þessi stefna, þ. e. verzlunar-
einangrun, hefir í seinni tíð
vaxið svo óskiljanlega mikið.
Þjóðir eru alvopna með hátolla
og önnur höft á viðskiftum.’’
Hin setningin er í riti er
gefið er út af City Naitional
Bank, einum stærsta bankan-
um í New York. Höfundurinn
segir:
“An efa hefir þessi stefna
leitt til þess að fólk hefir orð-
ið að minka þarfir og jafnvel
vera án . nauðsynja, og hefir
það minkað viðskiftin — en
ef viðskiftin hefðu aukist hefðu
allir orðið þess aðnjótandi”.
Manni er sagt að reyslan sé
bezti skólinn. Má vel vera að
svo sé. En það er ekki hug-
hreystandi að þurfa að komast
að þeirri niðurstöðu að atvinnu
leysi, gjaldþrot, hungur, neyð,
séu bezti reynslu-skólinn. En
svo virðist vera. Heimskrepp-
an er að hafa þau áhrif, sem ef
til vill á engan annan hátt var
mögulegt, að sýna og sanna,
einu sinni fyrir alt að heimur-
inn er óðum að verða að einni
heild, einu þjóða-samfélagi eða
sambandi, að eðiileg viðskifti
eru til þjóðþrifa og að samvinna
á við meðal þjóða engu síður
en einstaklingum. Kreppa á ein-
um stað er kreppa alstaðar,
velmegun einnar þjóðar, skapar
velmegun hinna.
Ef þessi hugtök, sem nú eru
að ná sér fótfestu, verða að
bjargfastri staðreynd — og
bendir margt á það — þá er
byltingunni og öllu er nlenn
líða við hana borgið.
mætti segja hreint og beint ó-
hóf. Einkum hefir borið á þessu
í Bandaríkjunum og var það ei
hægfara straumur, sem barst I
þaðan og tringað til Canada.
Sagt er að íslnd hafi heldur
ekki farið varhluta.
Þetta er að mörgu leyti mjög
eðlilegt og þarf ekki langt að
leita til að finna tildrögin. Að
sumu leyti var það mjög eðli-
leg breyting eftir stríðið. Mönn-
um fanst þeir geta slept sér, j>a5
teflt á fleiri hættur í viðskift
þér sí vi
n otifi
TIMBUR
KA UPIÐ
AF
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Bkrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ gæði ANÆGJA
er sannreyndin, sem
fjár-tap í biljóna tali og ör-
um, iðnaði, o. s. frv. En það, birgð Qg þurft miljóna manna
sem aðallega kom þessu til leið- hefir kent Bandaríkja-þjóðinni.
ar, var auðlegðin sem virtist j Að hún þnrfti að sannfræðast
hafa sprottið upp svo undra . þeim efnum myndu flestir
Dh
»
fljótt á stríðsárunum hjá mörg-
um óháðu þjóðunum, og eftir
stríðið, hjá flestum hinna. Það
skiftir engu hvort það væri
virkileg og varandi auðlegð,
eða ekki. Áhrifin voru þau
sömu. Þessari auðsprettu fylgdi
og að sjálfsögðu alnienn vel-
megun.
Auður, sem ber að alt í einu,
er efasöm gæfa. Sú þjóð, eða
sá maður, sem nýtur hans tap-
ar oft jafnvæginu. Svo fór
víða í þetta sinn.
Mörgum gömlum og reynd-
um, dygðum var kastað fyrir
borð. Varkárninni var gleymt.
A sparsemi var litið sem löst.
Meðal-hófið sást ekki. Metn-
aðar-fýsn og stærilæti voru á-
litin vera helztu dygðir og vildu
sem flestir hafa þar hönd í
bagga og láta sem mest á sér
bera.
En á þessu sviði einnig er
komin breyting. Menn eru orðn
ir allsgáðir aftur. Og einmitt
Bandaríkin, sem lengst fóru í
hina áttina eru nú fremst í
röð, er snúið er til baka að þeim
háttum og dygðum, sem áður
var gleymt. Að svo sé er eðli-
legt. Fjár-hrunið í Bandaríkj-
unum hefir verið meira en í
nokkru öðru landi í heimi.
Víða er ástandið meðal almenn
ings farið að verða eins átak-
anlegt og á Þýskalandi. Sam-
kvæmt síðustu fréttum þá eru
um sjö miljónir manna þar,
sem hafa ekki hugmynd um
hvaðan næsta máltíð muni
koma — jafnvel hvort hún j
komi nokurntíma. Enda hefir :
þjóðarandinn mikið b^eyzt. |
þessa síðustu mánuði. Hrokinn 5
er horfinn. Þeir, sem ríkir eru |
( og fækkar þeim óðum) láta 2
sem minst á því bera. Menn |
eru farnir að finna til þess, að j
þeir eru bræður og þurfa hVer *
annars með. Þjóðin er farin j
að finna til þess að hún er ein
af mörgum þjóðum og engu
síður þarf hinna með.
viðurkenna. Hvaða áhrif sá
lærdómur hefir á alheims mál
getur maður varla gert sér
grein fyrir þegar í stað. Banda-
ríkin eru ein voldugasta og á-
hrifamesta þjóðin í heimi. Eng-
in veruleg framför í áttina til
afvopnunar og heimsfriðar er
möguleg fyr en Bandaríkin
breyta út af einangrunar stefn-
unni og sjá og viðurkenna þá
sannreynd að þau eru ein í al-
þjóða-heildinni og verða að
taka sinn réttmæta þátt og
bera sanngjarna ábirgð í al-
heimsmálum.
Frá þessu sjónarmiði á að
líta skiftir það ei máli hvað
kreppan heggur nærri eða hvað
almenningur verður að líða,
Bandaríkin rísa upp á eftir
betri og meiri þjóð.
Hið átakanlega er ekki hvað
mikið er lagt í sölurnar, held*
ur það, að engri aðferð virðist
hægt að koma að en reynslu-
skóla sults og neyðar.
Andlegur samhugi.
Það er eðli mannlegrar veru,
að leita til guðs er mikla sorg
ber að. Ef til vill má einhvern
skyldleika finna milli þess eðlis
sálarinnar og hreyfingarinnar,
að leita samræmis í trúarlegum
efnum, sem svo víða er farið
að bera á einmitt á þessum
erfiðis tímum. Ef kreppan hef-
ir opnað augu manna í verald-
legum efnum, ætti hún engu
síður að leiða menn til að í-
huga það sem andlegt er. Frem-
ur en að fallast á það að menn
leiti til hins almáttuga, einung-
is vegna þess, að þeir eru bág-
f'rh. á 7. bls.
Phone 22 033 Phone 25 237
HOTELCORONA
2(1 Itoomn AVIth Bath
Hot and Cold Water in Every
Room. — $1.50 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
MATREIÐSLU SKOLI
OPNAÐ VAR NÁMSSKEIÐ ÞRIDJUDAGINN 1.
MARZ f MATARTILBÚNINGI f EATON’S BÚÐ-
INNI, Á SJÖUNDA GÓLFI f SAMKOMUSALNUM
Fyrirlestra um fæðuefni, máltíða-skipulag, og
veizluhöld og matartilbúning, með verklegum
æfingum, flytur
Miss Katherine Middleton
Fæðil-sérfræðingur og kennari.
Aðgangur er ókeypis, og aðgönguseðlar eru til
útbýtingar á matsöluskrifstofunni, kjötsöluskrif-
stofunni, aldinasöluskrifstofunni og upplýsinga-
skrifstofunni.
T. EATON C?
LIMITED

j
Breyttur hugsunarháttur
Margur, hygg eg, mun vera
mér sammála um hvað það er,
sem aðallega hefir auðkent
hugsunar- og lifnaðar háttu
manna frá því er stríðinu lauk
og alt til þess er kreppuna bar
að. Það er léttúð, og eg held eg
Haldið skolpípunni hreirmi...
I*ér nkuluS aldrel leyMa
upp lútlnn I heltu
vatnl. — Efnlnbreytlnis
lAtalna Mjtllfa hitar vatn
1«.
GILLETT’S LYE
ETUR ÓHREININDI
þetta er auðveldur vegur
Gillett’s Lye leysir upp fituóhrein-
indi, en skaðar þó ekki málhúðina.
Það er þarfleysa að kosta til að fá
plumber, þegar skolpípurnar stíflast.
Þér getið sjálf gert við þær-------
á þenna auðvelda og fyrirhafnar-
lausa hátt.
Stráið Gillett’s Pure Flake Lye, í
skol- og setu-skálina í hverri viku.
Notið það án blöndunar, því það
skaðar hvorki gler- eða málhúðina á
baðkerum eða skol-skálum.
Fita og óhreinindi hverfa eins og
fyrir töfrakrafti. Sóttkveikjur drep-
ast og óþe-fur eyðist. Skolpípurnar
flytja burtu skólpið. Og-----engir
reikningar eftir á!
Segið matvörusalanum að það sé
Gillett’s Pure Flake Lye, sem þér
viljið hafa. Þetta kraftmikla sótt-
vamarduft sparar ótal erfiðisstund-
ir við ræstingu. Reynið einn bauk.