Heimskringla - 23.03.1932, Qupperneq 6

6. SIÐA
/
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 23. MARZ 1932
i
Á HÁSKA TÍMUM
Saga frá uppreisninni á Indlandi.
Eftir
George A. Henty
“Algerlega, Miss Hannay. Mér er heldur
létt um að tala, en þó hefir komið fyrir, að
mér hefir fundist það þreytandi, og það meira
en í meðallagi, einkum ef maður hefir fyrir
sessunaut einhvern bráðókunnugan á herstöð-
inni, og getur þess vegna ekki haft ánægju
af að tutla neinn nágrannann í sundur.”
Kvöldið leið fljótt og höfðu allir ánægju
af samsætinu. Þegar gestimir voru famir,
viðurkendi Isabel, að kafteinn Foster væri
kátur og skemtilegur maður.
“Já,” svaraði majórinn, “hann er skraf-
hreifinn og vel heima í öllu, sem samkvæmi
gerir skemtileg. Eg hefi samt ekkert sérlegt
álit á honum, og eg er hálf hræddur um að
hann verði okkur ofjarl hér, af því þetta þorp
er svo fáment.”
“Hvernig á eg að skilja það, að hann
verði okkur ofjarl?’’ spurði Isabel.
Eftir litla umhugsun svaraði majórinn:
“Hans flokkur er svo fámennur, að hann
verður iðjulítill, og veit þá ekki hvað hann á
að gera við sig.’’
“Þá getur hann verið á dýraveiðum,"
sagði Isabel.
“Já, víst gæti hann það, en eg efa að
hann sé hneigður til þess,” svaraði majórinn.
“Hann er held eg meira gefinn fyrir samkvæmi
og þess kyns félagsskap, og er, hugsa eg,
hneigður fyrir billiard og spilaborð meira en
holt er fyrir hann eða aðra. Af því hér er svo
fáment, verðum við að gera okkar ítrasta til
að sýna honum almenna kurteisi, en værum
við í Cawnpore, mundi eg ekki æskja eftir
komum hans í mitt hús.”
“Eg held eg viti hvað þú átt við, frændi,
en víst er hann skemtilegur maður,’’ svaraði
Isabel.
“Skemtilegur, já, eg skyldi nú segja það!’’
svaraði majórinn, og í þeim anda, að það
leyndi sér ekki fyrir Isabel, að sá hæfileiki
Fosters var nokkuð, sem majórinn bar enga
virðingu fyrir.
En Foster áleit augsýnilega, að hann
væri velkominn gestur hjá majórnum, ♦því
undireins næsta dag kom hann að heimsækja
þau.
“Eg hefi verið að dreifa nafnspjöldum
mínum á meðal húsráðendanna í þorpinu, en
þeir eru nú teljandi,’’ sagði hann. “Auðvitað
kyntist eg Mrs. Rintoul í Delhi, samtímis Mrs.
Doolan, en hinum er eg ókunnur. En það
sýnist alt viðfeldið fólk.’’
“Það er einkar viðfeldið fólk,”’ svaraði
Isabel.
“Eg skildi spjald mitt eftir á heimili
manns eins, sem nefndur er Bathurst,’’ hélt
hann áfram. “Hann var ekki heima. Er það
sami maðurinn, majór, sem fyrrum tilheyrði
herdeild — eg man ekki hverri — og yfirgaf
hana nokkuð skyndilega, mitt í styrjöld, í
Runjaub-héraðinu ? ’’
“Já, eg hugsa að það sé sami maðurinn,”
svaraði majórinn. “En eg veit ekkert hvenær
eða hvernig hann yfirgaf herdeildina.’’
Hefði Foster verið majórnum kunnugri,
þá hefði hann getað ráðið af rödd hans og
svari, að hann vildi ekki vita né heyra neitt
um það, en Foster skyldi ekki áherzluna, sem
karl lagði á orðin, og bambaði svo áfram:
“Þeir segja að hann hafi reynst heldur
deiglyndur! Sé það sami maðurinn, þekki eg
hann frá skólaárunum, því að við vorum þar
saman, og nema hann hafi tekið stórum breyt-
ingum síðan, hefi eg enga löngun til að kynn-
ast honum á ný.’’
“Eg hefi mikið álit á þeim manni," svar-
aði majórinn hálf styttingslega. “Hann og
doktor Wade eru miklir vinir, og doktorinn
hefir sérlegt álit á honum, og yfirleitt held eg
að það sé álit manna, að Bathurst standi
fremstur í flokki samverkamanna sinna sem
hæfileikamaður.’’
“Eg hefi náttúrlega ekkert út á manninn
að setja,’’ sagði þá Foster, “en hann var vesa-
lings bjálfi í skóla, og við vorum held eg lítið
til vina. Varstu honum kunnugur heima,
majór?”
“Eg kyntist honum fyrst á veðreiðunum
í Cawnpore,’’ svaraði majórinn. “Hann kom
að finna doktorinn og gisti hjá honum.’’
“Einkennileg fígúra, hann Wade!” sagði
Foster.
Isabel þoldi ekki mátið lengur, en sagði
með áherzlu, sem ekki varð misskilin:
"Hann er einn með góðsömustu og beztu
mönnum, sem eg hefi nokkuru sinni kynst.
Hann sá um mig á leiðinni út hingað, og það
gat sannarlega enginn verið mér betri, eða
auðsýnt meira göfuglyndi.’’
“Það efa eg ekki,’’ svaraði Foster, “en
samt er hann einkennileg fígúra, Miss Hannay
ef maður leggur þann skilning í orðið, að það
merki þann ,sem er að miklum mun frábreytt-
ur öðrum mönnum. Eg þykist líka vita að
hann sé góður læknir, en jafnframt hygg eg
að hann sé heldur óvæginn í orði, og segi
sjúklingum ókryddaðan sannleikann.”
“Það get eg ímyndað mér,’’ svaraði Isa-
bel, “því doktorinn hefir óbeit á fleðuskap og
húmbúggi. Og víst vildi eg ekki láta sækja
hann til mín, ef ekkert gengi að mér nema í-
myndunarveiki.’’
“Eg hefi augsýnilega gert meira en smá-
ræði gönuhiaup þama,” hugsaði Foster, er
hann gekk heim til tjalda sinna. “Majórinn
vildi ekki að eg segði neitt um Bathurst, og
ungfrúnni þótti það, sem eg sagði um læknir-
inn. Skyldi henni líka hafa mislíkað það, sem
eg sagði um Bathurst — undirferlis hundingj-
ann þann! Það er enginn efi, að hann var
hugdeigur. En hún er, að mínu áliti, sú
stúlka, er ekki kærir sig um bleyður, og ef
hún fer að spyrja út í hermenskusögu Bath-
ursts, eins og eg hugsa að hún geri, þá hlýtur
hún að frétta, að eg sagði satt. En hvað hún
er lagleg, stelpu-anginn! Eg sá ekki fríðara
kvenmannsandlit á öllu Englandi. Þar sem
hún er nú hér, og Mrs. Doolan líka, þá kvíði
eg ekki lengur vistinni í þessu leiðinda-þorpi.’’
Majórinn óttaðist að Isabel mundi spyrja
sig um þessa sögu af Bathurst, og til þess að
komast hjá því, fór hann út og burt undir-
eins og Foster var farinn. Isabel varð því ein
eftir og beið doktorsins með óþreyju, en hann
kom æfinlega seinni part dagsins til að stytta
henni stundir.
“Jæja, góða mín, hvernig leið ykkur í
gærkvöldi og hvernig leizt þér á nýja gest-
inn?’’ spurði doktorinn undireins og hann
kom. “Eg sá hann fara héðan fyrir lítilli
stundu og þóttist vita að hann hefði verið að
heimsækja ykkur.”
“Það er langt frá því að mér lítist á
hann,’’ svaraði Isabel alvörugefin.
“Ekki það? Ja, þá er óhætt að segja, að
þú víkur út af almennri reglu kvenna.”
“1 gærkvöldi fanst mér hann vera furðu
skemtilegur,” sagði Isabel í einlægni. “Hann
var svo kurteis, og svo hefir hann eitthvað
það við sig, að manni getur ekki annað en
fallið hann í geð. En í dag reiddist eg við
hann. Til að byrja með, sagði hann að þú
værir sérlyndis-fígúra!’’
Doktorinn hló.
“Það er nú nokkuð rétt, góða mín! Ekki
er það skaðlegt,” sagði hann svo.
“Og svo sagði hann Iíka —", hún efaði
sig, en hélt þó áfram, — “hann sagði nokkuð
sem eg er sannfærð um að er ósatt. Hann
sagði að Bathurst hefði yfirgefið herinn, af
því að hann hefði sýnt hugleysi. Það er ekki
satt — eða hvað? Eg er viss um að það
getur ekki verið satt!”
Doktorinn þagði litla stund, en sagði svo:
“Það er gömul saga þetta, og hefði gjarna
mátt liggja. Eg held hvorki Foster, eða nokk-
ur annar viti hvað rétt er í því máli. Það er
deginum vísara, að segi maður sig úr hemum
á styrjaldartíð, gjósa æfinlega upp sögur
þeim manni til ófrægðar, og oft án minstu á-
stæðu. En setji maður nú sem svo, að eitthvað
sé hæft í þessum sögum, þá getur það undir
engum kringumstæðum talist Bathurst til
lýta, þar sem hann er ekki lengur í hernum.
Staða hans og annara embættismanna út-
heimtir ekkert sérlegt hugrekki.”
“Það getur nú ekki verið alvara þín,
doktor!” sagði Isabel. “Því sannarlega ættu
allir menn að vera hugrakkir. Hvernig í ó-
sköpunum getur nokkur maður borið virðingu
fyrir manni, sem er bleyða? Eg get ekki í-
myndað mér neitt slíkt!”
“Hugrekki er einkennileg gáfa, góða mín,
og engan veginn öllum jafnt gefið,” sagði
doktorinn. “Það er bæði andlegt og líkam-
legt, og margbrotið mjög í hvorri þeirri mynd.
Sumir eiga ósköpin öll af h'kamlegu, dýrs-
legu hugrekki, en eru bleyður í andlegum og
siðferðilegum skilningi. Sumir eru hugleysis
aumingjar í öllum skilningi, aðrir að nokkru
leyti. Eg hefi þekt mann, sem ekki vissi
hvað hugleysi var í skæðustu orustu, en hafði
ekki hug til að snerta rottu eða mús. Eg hefi
vitað hugrakkan mann alveg tapa sér af
ótta í þrumuveðri. Þetta sýnir, að mennirn-
ir eiga engan þátt í þessu sjálfir. Þeir eru
þannig gerðir, og um leið var þeim þá alls-
endis ómögulegt að ráða bót á því. Hvað
Bathurst snertir, þá áiít eg hann sérlega göf-
ugan og mikinn mann. Og það er eg viss um,
að hann hefir meira en alment hugrekki j
vissum greinum, þó vel geti verið að hann
hafi minna en meðalskerf af því í öðrum, af
því að hann er þá þannig gerður og getur
ekki við það ráðið.”
“Aðal-atriðið er að mínu áliti, að maður-
, inn sé hugrakkur á vígvellin-
um,’’ sagði Isabei. “Maður
kallar ekki þann mann bleyðu
sem hræddur er við mús, held
ur þann' sem er hræddur á
vígvellinum. Mér finst þess
vegna að sá, sem þar er
hræddur, sé bleyða í öllum
skilningi. Mín skoðun hefir
altaf verið að hugrekkið sé
það, sem hvern mann gerir
tilkomumestan, og eg hefi æf
inlega öfundað karlmennina
fyrir þann hæfileika, en að
sama skapi fyrirlitið þá sem
bleyður eru. Ef til vill getur
það verið honum óviðráðan-
legt, en eg get ekki að því gert, að mín til-
finning er þannig eigi að síður. Að einn mað-
ur er fæddur herfilega ófríður, og annar hálf-
viti, það er auðvitað nokkuð, sem þeir eiga
enga sök á, en mér finst öðru máli að gegna
með hugrekkið, þó eg geti ekki gert mér grein
fyrir þeim mismun. Að vera stór og sterkur
en huglaus, er nokkuð, sem mér finst skipa
karlmanni sæti skör lægra en kvenmanninum.
Eg vil ekki trúa öðru en að hér sé einhver
misskilningur, og að þessi saga sé ósönn. Eg
hefi séð Bathurst æði oft síðan hingað kom,
og þú hefir æfinlega talað svo vel um hann,
að mér myndi sízt koma í hug, að hann væri
— líkur þessu!’’
“Eg veit hvernig öllu þessu er varið, góða
mín,” sagði doktorinn, “og þú mátt trúa því
að það er ekki eitt atriði í breytni Bathursts
er á nokkum hátt breytir áliti mínu á hon-
um, og ennfremur, að hann að sumu leyti er
með hugmestu mönnum, sem eg hefi kynst.”
“Alt þetta getur verið satt, doktor, en þú
ert ekki farinn að svara spumingu minni,”
sagði Isabel. “Yfirgaf Bathurst herinn,,af
því að hann var hugdeigur? Ef hann gerði
það og þér var það kunnugt, því varstu þá að
bjóða honum hingað? Hvers vegna varstu
þá altaf að hæla honum? Því hældirðu hon-
um ekki á þessa leið: Að öðru leyti er þessi
maður góður og virðingarverður, en hann er
sem fyrirlitlegast er allra hluta — hann er
bleyða?’’
“Orð hennar og rómur lýstu svo djúpri
og skerandi tilfinningu, að doktorinn svaraði
með hægð, og þessu einu:
“Eg vissi það ekki, góða mín, annars
hefði eg sagt þér það undireins, að í þessu
efni væri honum ábótavant, því eg skoða
það heilaga skyldu hvers manns að segja
sannleikann í hverju sem er, ef hann veit
það rétta. En svo er hann nú ekki það sem
þú sagðir.”
Isabel hristi höfuðið.
“Við skulum ekki tala meira um þetta,
doktor,’’ sagði hún. “Það gerir mér ekkert, til
eða frá, hvort Bathurst er hugrakkur eða
ekki; það er bara dálítið óviðfeldið, að hafa
verið svo vingjarnleg við mann, sem er —’’
“Segðu ekki meira,” tók doktorinn fram
í. “Þú mættir þó æfinlega minnast þess, að
RobinlHood
FIiÖUR
AF BRAUÐI ÚR ÞESSU MJÖLI, ER
EKKERT SKILIÐ EFTIR Á BORÐINU
Isabel hafði óafvitandi skipað Bathurst
skör hærra en öllum öðrum mönnum, og bar
margt til þess. Doktorinn hafði dálæti á hon-
um, og hún hafði sjálf dáðst að iðni hans
og atorku, þar sem allir aðrir hugsuðu aðeins
um að skemta sér. Eldri menn en hann
hlustuðu á orð hans og aðhylltust ráð hans.
Hann var hæglátur og dró sig heldur í hlé,
og var í því sem öðru gagnólíkur öllum öðr-
um mönnum sem hún hafði kynst á Indlandi.
Henni hafði þess vegna fundist hann vera
mikiimenni, andlega ekki síður en líkamlega,
og einn af þeim fáu mönnum, sem ætíð og
æfinlega var óhætt að treysta. Hún hafði sjálf
verið farin að hneigjast að skoðunum hans,
var farin að hlakka til komu hans, og með
sjálfri sér farin að viðurkenna, að hann nálg-
aðist meir en ailir aðrir menn, sem hún þekti,
það takmark fullkomnunar, sem hún hafði
sett mikilhæfum manni.
Og nú í einu hendings kasti var þessi
loftkastaii hruninn til grunna. Honum var á-
fátt í því, sem hún taldi karlmannsins fyrsta
og tilkomumesta eiginleika. Hann hafði yfir-
gefið herinn, og ef brottförin var honum ekki
beint til vanvirðu, varpaði hún samt skugga
á feril hans. Þetta var nokkuð, sem vinur
hans, doktorinn, gat ekki borið á móti. —
Gremjan yfir þessari uppgötvun opnaði um
leið augu hennar fyrir þeim sannleika, en sem
hún til þessa hafði ómögulega viljað játa fyrir
sjáifri sér, og sá sannleikur var, að hún var
búin að fá ást á Bathurst. Það var henni
þungbærast af öilu.
“Eg má þó æfinlega vera Foster þakklát
fyrir það, að hann hefir opnað á mér augun
áður en í ótíma var komið,’’ hugsaði hún og
þerði um leið í bræði tár, sem voru að velta
niður um vanga hennar. “Hvernig skyldi
mér hafa liðið, hefði eg frétt það, þegar of
seint var orðið að snúa aftur, að eg hefði fest
ást á bleyðu — á manni, sem flúið hafði úr
hernum af hræðslu? Eg hefði fyrirlitið mig
sjálfa eins mikið og eg hefði fyrirlitið hann.
Jæja, þetta er þá fyrsta lexían mín! Ytra álit
skal ekki gabba mig f annað sinn. Heldur
skyldi eg giftast Foster, þó sannar væru all-
ar sögurnar um hann, heldur en manni, sem
alræmdur er fyrir hugleysi. Foster er þó æf-
inlega hugrakkur og hefir sannað það.”
Doktorinn var í vondu skapi, þegar hann
fór.
hann er vinur minn. Það er þarfleysa fyrir
okkur að jagast út af þessu, góða mín, og til
þess að fyrirbyggja það, ætla eg að fara
undireins.”
Þegar hann var farinn, fór Isabel að yf-
irvega orð hans. Hann hafði aldrei svarað
spurningum hennar, en hann hafði ekki held-
ur borið á móti sögunum um hugleysi Bat-
hursts. Alt, sem hann hafði sagt, var í raun
réttri afsökun fremur en neitun. Doktorinn
var eins trúfastur vinur eins og hann var
hlífðarlaus andstæðingur, og mátti af því
ráða, að hefði hann getað borið þessar'sögur
til baka, þá hefði hann gert það og gert það
rækilega. Isabel þóttist því vita, að vænt eins
og doktornum þætti um Bathurst, varð hann
að trúa því, að honum væri áfátt í hugrekki.
Auðvitað hafði hann sagt, að hann væri hug-
stór maður í sumu, og gefið í skyn að honum
væri kunnugt um eitthvert sérstakt tilvik,
sem sannaði frábært hugrekki. En hvaða gagn
var að því, ef hann mátti yfirgefa hermensk-
una vegna hugleysis? Og hugleysi, sem sagt,
var hræðilegasti gallinn á karlmanni, sem
Isabel gat hugsað sér. Sögur af hetjum og
hreystiverkum þeirra höfðu frá því fyrsta ver-
ið eftirlæti hennar, og þar sem hún sjálf var
full af af lífi og fjöri, þá var henni helzt ó-
mögulegt að hugsa sér hugdeigan karlmann.
Að Bathurst væri þannig, var henni þess
vegna helzt ómögulegt að trúa. Það gat verið
satt, eins og doktorinn sagði, að hann ætti
enga sök á því sjálfur, en það breytti sann-
leika sagnanna í engu. Það var máske meiri
ástæða til að kenna í brjósti um hann, en að
sakfella hann. En þess kyns vorkunnsemi á
ekkert skylt við ást — hefir þvert á móti þau
áhrif, að frækorn ástarinnar visnar.
“Skollinn sjálfur hafi þenna afskiftasama
fant!’’ hugsaði hann og um leið barði hann
reiðhest sinn hranalega með svipunni, en það
var sjaldgæft. “Þetta að koma fyrir, þegar alt
var að komast í það horf, senr eg vildi. Mér
var og er svo ant um þetta, og þó eg viti að
Bathurst hefði aldrei minst á ástamál við
hana fyr en eftir að hann hefði sagt henni
alla söguna, eins og hann sagði mér hana, þá
hefði eg ekkert óttast það, því orsök og af-
leiðing fær alt annan blæ, þegar sagan kemur
frá hans eigin vörum. Eg vildi gefa þriggja
mánaða laun fyrir leyfi til að húðstrýkja þann
dóna. Þó get eg nú ekki sagt, að hann hafi
gert þetta í illum tilgangi. Honum gat tæpast
verið kunnugt um að Bathurst var handgeng-
inn majórnum, eða að hann væri að hugsa
nokkuð í áttina til stúlkunnar. En nú er
spurningin: Á eg að segja Bathurst að hún
hafi heyrt um þessar sögur? Líklega er það
réttara. En hér kemur þá majórinn og dokt-
orinn stöðvaði hest sinn.
“Nokkuð í fréttum, majór? Mér sýnist
eins og eitthvað sé að.”
“Já, og fréttimar eru slæmar, doktor,’’
svaraði majórinn. “Sendimaður er nýkominn
með bréf frá óberstanum, þess efnis, að yfir-
hershöfðinginn sé nýbúinn að fá skeyti, þar
sem honum var tilkynt að nítjánda herdeildin
í Berhampore, hafi neitað að taka við skot-
færunum, sem verið var að útbúa. í gær hafði
líka Sepoyi einn í þrítugustu og fjórðu her-
deildinni í Barrackpore, kvatt liðsmennina til
uppreisnar opinberlega, og þegar Bangh ad-
júdant og annar liðsforingi hlupu til að grípa
hann, særði hann þá báða, en ekki einn mað-
ur í fylkingunni gegndi skipun þeirra að hjálpa
sér og handtaka manninn. Nítjánda herdeildin
verður leyst upp undireins og sú þrítugasta
og fjórða sjálfsagt líka.”