Heimskringla - 11.05.1932, Blaðsíða 1

PertHs
The 4 STAR CLEANERS
Men’s Suits
Sults..
Hats
$1.00
-------50 c
PHONE 37 266
PertKs
Th« 4 STAR CLEANERS
Ladies’ Dresses
aoth, Wool 4 aa
or Jersey 9 I iUU
PHONE 37 266
XLVI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVTKUDAGINN 11. MAÍ 1932.
NÚMER 33
ÝMSAR FRÉTTIR .:.
Fyrir helgina höfðu Bracken-
stjórnarmenn og frjálslyndi
flokkurinn fund með sér um
I>að, hve mörgum úr frjálslynda
flokknum skyldi gefa sæti í
ráðuneyti Brackens. Þetta verð-
ur að gerast fyrir kosningar.
Frjálslyndir bjuggust við að
hljóta þrjú sæti, en Bracken
hafði ekki nema tvö handa
þeim. Varð út af þessu hörð
rimma og lá við sjálft að sam-
vinna flokkanna færi út um
þúfur. Dr. McKay, leiðtogi
frjálslynda flokksins hafði á-
valt gert sér í hug, að sér, Hon.
T. A. Crerar og J. T. Thorson,
K. C., yrði einhversstaðar holað
niður í ráðuneytinu. En ráð-
herrar Brackens munu ekki fús
ir að rýma sæti sín, nema dóms
málaráðherra W. J. Major. Pre-
fontaine og öðrum ráðherrum
kvað lítið þykja til þessa upp-
boðs koma á embættum sínum.
Er nú sagt, að McKay þyki eft-
irleikurinn við forsætisráðherra
Bracken gamanlaus og grár
vera. Sífeld fundahöld eru nú
háð um þetta.
* * *
Drengir tveir voru s.l. laugar-
dag að leika sér úti á bala á
lieimili við Oak Bank, Man., er
þeir sáu eitthvað, sem þeir
liéldu að væri ránfuglahræða,
hangandi í tré í skógarrein
skamt frá húsi þeirra. Þeir fóru
af forvitni að athuga, hvað
þetta væri. Var það þá dauður
maður. Sögðu þeir föður sín-
um frá því. Gerði hann strax
lögreglunni aðvart og er hald-
ið að maðurinn hafi verið myrt-
ur. Hann var skeindur mjög á
höfði og höndum. Hefir lög-
reglan komist að því, að nafn
hans er M. A. Aleselzchuk, og
hefir hann til skamms tíma átt
heima í Norður-Winnipeg. —
Hann var sagður 21 árs að
aldri.
* * *
Skriðuhlaup mikið varð á
Frakklandi s.l. sunnudag í nánd
við bæinn Lyons á bökkum
Rhone árinnar. Huldi skriðan
uokkur hús. Um 30 manns fór-
ust eða hafa ekki fundist. í
grend við skriðuhlaupið flýðu
menn af 12 heimilum, er ekki
voru álitin trygg fyrir hlaupinu
ef áfram héldi.
* * *
Þrjá menn handtók lögregla
landsins í Winnipeg, mánudag-
inn 2. maí. Var það daginn eft-
ir að skrúðganga verkamanna
fór fram. Menn þessir munu
kommúnistar vera, en til þess |
veit þó enginn að þeir hefðu
neinar óspektir í frammi skrúð
göngudaginn. Lítur helzt út
fyrir að innflytjendayfirvöldin
i Halifax, N. S., hafi á eftir
þeim verið, og áður en nokkur
rannsókn fór fram á máli þeirra
hér, voru þeir sendir þangað.
Þykir þessi aðferð lögreglunn-
ar og yfirvaldanna undarleg,
að láta ekki rannsaka málið
hér vestra, þar sem mennirnir
voru handteknir. Spurði Queen
þingmaður í Winnipeg dóms-
málaráðherra Manitoba í þing-
in,u, hverju aðferð þessi sætti,
og hvort ekki væri verið að
svifta menn vöm í máli sínu
með þessu. Kvað dómsmálaráð-
herra málið vera í verkahring
sambandsstjórnarinnar, en ekki
sínum, en að óhindruð rann-
sókn færi fram í því áður en
nokkuð yrði frekar gert, efað-
ist hann ekki um. Enda hefir
því verið lýst yfir í sambands-
þinginu. Menn þessir heita
Daniel Holmes, Ortoa Wade og
Conrad Cersinger. Skýrði Queen
frá að einn þeirra hefði verið
hér í 20 ár, annar í 5 og sá
þriðji í 3 ár. Cersinger hefir
verið hér lengst og á hér konu
og eitt bara.
Menn bíða með óþreyju eftir
skýringum í þessu máli, og lízt
miður vel á þessa aðferð lands-
lögreglunnar.
* * *
Fylkisþinginu í Manitoba var
slitið kl. 5 s. 1. laugardag. Síð-
ustu þrjár klukkustundirnar
voru rædd og samþykt lög um
að veita Winnipegborg leyfi til
að leggja á nokkra nýja skatta.
Er frá sköttum þeim skýrt á
öðrum stað í blaðinu. Ákvæðið
um að leggja nefskatt á bæjar-
búa var felt í þinginu.
Fylkisstjóri J. D. McGregor
stýrði þingslita-athöfninni. 38
þingmenn af 55 voru viðstadd-
ir.
* * *
Út við bæinn Giroux, Man.,
hér um bil 35 mílur frá Winni-
peg, fann lögreglan s.l. mánu-
dag eitt hið mesta leyni-vín-
bruggunarhús, spm fundist hef
ir í Canada. Húsið var á hólma
dálitlum í mýrarfeni slcógi
vöxnum. 8 menn voru að vinnu
í víngerðarhúsinu sjálfu, og
framleiðslan var á fleygiferð,
er lögreglan heimsótti það að
óvörum. Mennina tók lögreglan
alla, en lagði eld í búslóðina,
vegna þess að hún kvað illfært
að koma neinu af henni í burt,
sökum ófærs vegar út úr hólm-
anum. Áhöldin og kofinn voru
metin á $6500. Ei veit lögregl-
an um, hverjir eru í raun og
veru eigendur brugghússins, og
búist við að verkamennirnir taki
afleiðingunum án þess að gefa
upp nöfn þeirra, og koma þeir
fyrir rétt þann 14. þ. m.
* * *
Þingnefnd, sem skipuð var í
sambandsþinginu, til þess að í-
huga hvort stjórain ætti að
hafa með höndum víðvarp (ra-
dio) í Canada, lagði álit sitt
fyrir þingið í gær. Er það ein-
róma álit þingnefndarinnar, að
útvarpið ætti að vera þjóðeign,
og undir umsjón og eftirliti
sambandsstjórnarinnar.
* * *
Nokkrir kommúnistar voru
handteknir af lögreglunni fyrir
helgina, í Edmonton, Oshawa,
Sudbury og Montreal. Var far-
ið með þá til Halifax, eins og
kommúnistana þrjá í Winni-
peg. Eru menn þessir allir kærö
ir um samtök til þess að reyna
að kollvarpa núverandi stjórn-
skipulagi i Canada. Verður mái
þeirra rannsakað eystra. Fylk-
islögreglan í Ontario og Que-
bec, tók kommúnistana í bæj-
unum þar, en ekki lögregla
landsins. Þykjast stjórnirnar
hafa komist að all víðtækum
samtökum hjá þessum mönn-
um.
v- * *
Byng lávarður og frú hans
voru stödd í Winnipeg tvo daga
fyrir helgina. Lávarðurinn var
á ferð um Canada sér til heilsu
bótar. Hann var fyrrum land-
stjóri hér, og segir sér liggi svo
hugur til lands og þjóðar, að
hann verði við og við að koma
hingað.
SKRIFA UNDIR FRIÐAR-
SAMNINGINN.
Friðarsamningurinn á milli
Kína og Ja*p,n og fleiri þjóða,
var staðfestur s. 1. fimtudag
með undirskrift alira aðila í
borginni Shanghai. Japanir lof-
ast innan viku að hverfa burt
með her sinn. Sumir þeirra, er
undir friðarsamninginn skrif-
uðu voru lasburða eftir uppþotið
og sprenginguna í Shanghai
viku áður, og urðu að skrifa
undir samninginn í rúminu. —
En alt um það á nú að vera lok
ið stríðinu til fullnustu ,er hófst
s.l. janúar.
FORSETI FRAKKA MYRTUR.
Síðastliðinn föstudag var
skotið þrem skotum á forseta
Frakklands, Paul Doumer, og
dó hann af því innan.næsta sól-
arhrings.
Sá er ódæðisverkið vann, var
rússneskur læknir og heitir
Paul Gouguloff. Hann er ‘Fas-
cisti og myndaði fascistaflokk
í Rússlandi fyrir tveimur árum
síðan, með því augnamiði ef-
laust að ná stjórninni úr hendi
kommúnista. Og ástæða hans
fyrir því að myrða forsetann,
var að sögn sú, að hann væri
að hefna sín fyrir það, að Frakk
land hefði ekki viljað styðja sig
neitt í því að hrinda Bolshe-
vikum af stóli.
Doumer var 75 ára að aldri.
Hann var af fátækum ættum
kominn og misti foreldra sína
ungur. Háði hann því munað-
arlaus biturt stríð þegar í æsku
fyrir brauði sínu, en sigraði þó
erfiðleikana og slepti engu
tækifæri til að menta sig sjálf-
ur, unz hann komst í skóla.
Varð hann fyrst kennari, síðan
blaðamaður, þá þingmaður, ráð-
gjafi, forseti efri málstofunnar,
og loks forseti Frakklands.
Hann misti þrjá syni sína í
stríðinu.
KOSNINGIN Á FRAKKLANDI.
Kosningunum á Frakklandi
s. I. laugardag lauk þannig, að
radical sósíalistar hilutu flest
þingsæti. Leiðtogi þess flokks
er Edouard Herriot, um eitt
skeið forsætisráðherra. Er því
að líkindum Tardieu stjómin
fallin. Alls eru þingsætin 602.
Herriot flokkurinn hefir 156
sæti, en Tardieu- eða stjórnar-
flokkurinn 129. Þessir flokkai
hafa flest sæti. En svo eru 9
aðrir flokkar, er líklegt þykir
að sameiinist að meira «ða
minna leyti Herriot flokknum,
eins og þeir gerðu Tardieu
flokkinum áður, því hann hafði
sjálfur ekki nema 112 sæti, er
hann var við völd. Við stjórnar
skiftum er því búist.
Fyrir utanríkismál er kosn-
ing þessi talin hafa mikla þýð-
ingu. Herriot flokkurinn er tal-
inn miklu sanngjarnari í þeim
málum, en Tardieu-stjómin var,
enda þótt sá flokkur væri einn-
ig sósíalistar. En hann var
hægi’amanna flokkur, en Herr-
iots fylgjendur eru vinstrimenn.
VERIGIN DÆMDUR SEKUR.
Peter Verigin, höfðingi eða
leiðtogi alt að því 15,000 Douk-
abora (rússneskra) í Canada,
var síðastliðinn föstudag fund-
inn sekur í réttinum í Yorkton,
Sask., um að hafa reynt að
þröngva mönnum til meinsæris
fyrir rétti, og var dæmdur til
þriggja ára flfcigelsisvistar.
Mál þetta reis út af því, að
maður að nafni Chutskoff, sem
fyrir nokkru sagði skilið við
félagsskap Doukobora (Chris-
tian Community of Universal
Brotherh(X)d), kvaðst hafa
keypt jörð af félaginu og greitt
$1000 fyrir. En Verigin neitaði
að hafa tekið við þessu fé og
stefndi Chutskoff. Það var við
rekstur og vitnaleiðslu þessa
máls, sem sökin sannaðist á
Verigin.
118 DOUKOBORAR HNEPTIR
f FANGELSI.
í bænum Nelson í British
Columbia, voru 118 Doukobor-
ar dæmdir til 3 ára fangavist-
ar hver, s. I. föstudag.
Til fangavistarinnar vann
þessi stóri hópur karla og
kvenna með því, að ganga nak-
inn um stræti borgarinnar.
í þessari stríplgöngu tóku
þátt 34 konur og 84 karlmenn.
Dómi sínum tók hópurinn
með mestu hógværð. Verða
karlmennimir sendir til fanga-
hússins í New Westminster, eu
kvenfólkið til Kingston í On-
tario.
í bænum Thrums, B. C., var
einnig sagt, að nokkrir menn
hafi verið á göngu naktir á
þjóðvegum og gatnamótum. Fór
dómsmálaráðherra British Co-
lumbia þangað, en minna var
þar á seiði en úr var gert. Að
vísu gengu sex konur þar nakt-
ar fram með uppreidda hnefa á
móti dómsmálaráðherra og
föruneyti hans, en hendur voru
ekki á þær lagðar af yfirvald-
inu.
Trúarflokkur þessi kallar sig
“Syni frelsisins’’. Hann er og
frá Rússlandi, eða úr Kákasus-
löndunum. Félagsskapurinn var
myndaður gegn keisarastjóra-
inni sælu. En að því kom að
hann varð að flýja Rússland.
Griðland fundu þá um 5000 af
þeim í vesturfylkjum Canada.
f Saskatchewan voru þeir fyrst
hálfgerðir vandræðamenn, en
í seinni tíð hafa þeir mikið lag-
ast. Aðeins hættir þeim við að
skoða sig ekki landslögum háða
eða öðrum en leiðtogum sín-
um. Samt hefir gengið í friði
og spekt að kalla má milli
þeirra o gannara borgara. Þeir
hafa aukist og margfaldst hér
svo, að þeir eru nú um 15,000
í Vestur-Canada. Margir hafa
úr flokki þeirra gengið og sam-
ið sig algerlega að siðum ann-
ara landsmanna. En þeim hætt-
ir þó ennþá við að sýna, að
þeir hafi ekki gleymt frelsis-
hugsjón sinni. Og það er víst
af trygð við hana, sem sumir
þessara manna, eða þeir af þeim
sem kalla sig “Syni frelsisins’’,
hefja þessar göngur naktir. En
þeir munu vera miklu færri, eða
ekki nema lítill hluti af aðal-
flokkinum (Christian Commun-
ity of Universal Brotherhood).
FYLKISBANKINN ENN.
Eins og kunnugt er, skipaði
Brackenstjómin þingnefnd til
þess að íhuga orsakirnar að
hruni fylkisbankans. 1 nefnd-
inni voru 4 Brackenítar, einn
lierbali, einn þjóðmegunarsinni,
einn óháður þjóðmegunarsinni
(W. Sanford Evans) og einn
verkamaður, eða 8 alls.
Síðastliiðinn föstudag lagði
svo nefnd þessi fram álit sitt í
þinginu. Er álitið alt í molum,
því nefndin var ekki í einu
einasta atriði sammála. Þar er
um meirihlutaálit að ræða, sem
Brackenítar og liberalinn ung-
uðu út. En í því áliti er komist
að þeirri niðurstöðu, að þjóð-
megunarflokkurinn hafi með
söguburði um hag bankans,
liafið samtök um að steypa
honum um koll. Ennfremur er
Beunett kent um hrun bank-
ans, af því að hann hafi ekki
komið þar nærri!
Þá er minihlutaálit frá þjóð-
megunarmönnunum tveimur. —
Þar er engiu sök fundin hjá
þjóðmegunarmönnum né Ben-
nett, heldur er óstjórn Bracken-
stjórnarinnar á bankanum keut
um fall hans.
Svo er þriðja álitið frá verka-
manninum (S. J. Farmer). Er
Brackenstjórninni í þvi kent
um fall bankans. Segir Farmer
að Bracken hafi verið að draga
á langinn að kalla saman þing
vegna bankamálsiiis, því að
hann hafi viljað ráða forlög-
um hans einsamall. Drátturinn
á að kalla þing saman hefði átt
rót sína að rekja til þessa.
Þetta hugsanabrotasilfur þing
nefndarinnar er nú alt lagt
fyrir þingið. Með álitið svona í
molum lá auðvitað beinast fyr-
ir, að vísa því aftur til þing-
nefndar eða kasta því út.
En refimir voru nú til anu-
ars skorair fyrir Brackenstjórn-
inni en það. Hún hefir gengið
með jóðsótt út af skömm þeirri
er hún varð fyrir í almennings-
álitinu út af hruni fylkisbank-
ans. Og þar sem hún var nú i
meirihluta á þingi, þótti henni
snjallræði að rannsaka mál
þetta sjálf og íella dóminn
sjálf í því um sjálfa sig. Minni-
hlutaálitin bæði voru því hisp-
urslaust feld í þinginu, en
meirihlutaálitið samþykt með
26 atkvæðum gegn 14. Lætur
Brackenstjórnin svo þing lýsa
því yfir, að sín stjóra hafi drif-
hvítar hendur af gerðum sín-
um í bankamálinu, en þjóðmeg-
unarflokkinum og Bennett sé
um hrun bankans að kenna!
Á því er enginn vafi, að þessi
framkoma Brackenstjómarinn-
ar í bankamálinu, er kórónan
á öllu hennar pólitíska van-
sæmis athæfi, og að hún hefir
með henni misboðið svo stór-
kostlega heilbrigðri skynsemi
almennings, að slíkt hefir eng-
inn pólitískur flokkur áður
vogað sér að gera, eða stjóm.
Eða getur nokkuð auðsærra
verið en það, að Brackenstjórn-
in fær ekki með þessu þvegið
af sér skaraið í fylkisbanka-
málinu?
Hún rannsakar sjálf sitt eig-
ið sakamál og dæmir í þvi. Hún
lætur kalla fyrir þingnefnd sina
menn úr sínum eigin flokki, er
bera, að þessi maður eða hinn
hafi heyrt einhvera úr þjóð-
megunarflokkinum minnast á
slæman efnahag bankans. Eng-
inn þessara manna, sem sökiu
er borin á, er kallaður til yfir-
heyrslu. Aðeins einn, Haig þing-
maður, heimtar að koma þar
fram. Og hvað ber hann svo?
Hann þverneitar öllum áburði
á sig öðrum en þeim, að haun
hafi skrifað forsætisráðherra
Bracken alvarlegt viðvörunar-
bréf, um að það þyrfti að gæta
vel að hag bankans, ef hann
ætti að standast gjaldeyrishrun
ið á Bretlandi og verðhrun eigna
í sanrbandi við það.Þetta var öil
óvildin, sem hann bar til bank-
ans. Aðrir menn úr þjóðmeg-
unarflokkinum voru ekki yfir-
heyrðir, þó sakir væru á þá
bornar.
Önnur aðferðin er sú, að
stjórnarþjónar Brackens bera,
að sér hafi verið símað, að
bankinn væri illa staddur. Ekki
geta þeir nefnt nafn eins ein-
asta manns í þessu sambandi.
Segja aðeins að þessar siigur
hafi gengið í gegnum símann,
en enginn sögumanna hafi sagt
til sín. Þessar gróusögur eiga
svo að sanna, að þjóðmegunar-
flokkurinn hafi steypt bankan-
um!
í sex tilfellum báru vitnin, er
fé áttu á bankanum, að þjóð-
megunarmenn hafi frætt sig
um, að hagur bankans væri var
hugaverður. Sum vitnin fengu
vitneskju um þetta frá dóms-
málaráðherra, W. J. Major, en
önnur frá McKinnell, þingmanni
og Bracken-sinna. Um 40,000
manns áttu fé í bankanum. Og
fá vitni, eftir því sem W. San-
ford Evans sagði, og f nefnd-
inni var, voru af öðrum póli-
tískum flokki en Brackenstjóra-
arinnar. Til dæmis voru þrjú
vifinin frá Dauphin í fram-
kvæmdarnefnd Brackenflokks-
ins þar. Og fjórði maðurinn
þaðan var lögfræðingur og lib-
erali og í framkvæmdaraefnd
síns flokks. Og á ótal dæmi
þessu lík má benda.
Á framburði þessara manna
var nú þjóðmegunarflokkurinu
dæmdur sekur um hrun bank-
ans.
En þá var forsætisráðherra
Bennett eftir. Jú, í meirihluta-
álitinu segir, að ef Bennett
hefði lagt bankanum fé, hefði
hann ekki oltið um. Þetta er
auðvitað hverju orði sannara.
En hví átti Bennett að veita
það fé í stofnun, sem sýnilega
bar sig ekki? Og hefði ekki
staðið á sama, þó það hefði frá
einhverjum öðrum komið? —
Vissulega. En féð var hvergi fá-
anlegt. Það stafar af því, að
bankinn var ekki rekinn eftir
neinum viðurkendum banaklög-
um í Canada. Og í fylsta laga-
Iegum og siðferðilegum skiln-
ingi, hafði sambandsstjórnin
enga heimild til að veita eyri
úr landssjóði til þessa banka,
jafnvel þótt hún hefði leiðst til
þess og hefði komist af með
það. Bennett hefði blátt áfram
framið lagabrot með því. Önu-
ur peningafélög, en sambands-
stjórain hefðu ekki framið laga
brot með því, en þau sáu hætt-
una, sem því var samfara, að
lána bankanum, eins og hagur
fylkisstjóraarinnar er, og eins
og hún hagaði rekstri fylkis-
bankans. Enginn heilvita mað-
ur getur fundið sambandsstjórn
inni það til foráttu, að fara
ekki að taka fylkisbanka þenna
á hús og gjöf ríkissjóðsins, þeg-
ar hann var búinn að þurausa
fjárhirzlu fylkisins í Manitoba.
Það hefði gengið æði næst af
sambandsstjórninni, með bank-
ann undir stjóra Brackens, að
fara að binda sér þann útgjalda-
bagga á bak. Þrjár eða fiúim
miljónir hefðu ekki hrokkið
langt. Að minsta kosti hurfu
fjórar miljónir úr varasjóði fylk
isins furðu fljótt, sem Brackeíi-
stjórninni voru réttar 1930 af
sambandsstjórninni.
Mr. Brown, sá er var fjár-
málaráðherra Norrisstjórnainn-
ar 1915—1922, sem stofnaði
bankann, kærði Brackenstjóm-
ina í þinginu fyrir að hafa
gengið í bankann, þegar hún
þurfti fjár með til eins eða aun-
ars, og alt hefði verið fært fjár-
hirzlu fylkisins til skuldar. Með
því hefði öll verðbréf bankana
orðið fylkisverðbréf í stað sam-
bandsstjómar verðbréfa, eins
og í tíð Norrisstjórnar, og þetta
hefði veikt eða farið með traust
á bankanum. Kvað hann hrun
hankans þessu að kenna.
En þá benti S. S. Garson, um-
sjónarmaður Farm Loan Ass'n,
á að Brown eða Norrisstjórnin
hefði ekki lifað eftir þessu lög-
máli, því þá hefði verið lögleitl
þetta Farm Loan félag, sem fé.ð
hefði fengið frá fylkisbanka.
Var niðurstaða hans sú, að eig-
inlega hefði Norrisstjórnin lagt
undrstöðuna að hruni bankans
árið 1922. Þeir eru því fáir, að
Brackenstjórninni undanskU-
inni, sem ekki er bankahruu
FYh. á 5 bls.