Heimskringla - 11.05.1932, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 11. MAÍ 1932.
LOKASENNA.
"— — — eg trúi þvi, að
deilur án umbótaráða séu
gagnslausar.------------Kirkjan
á að vera siðmenningarskóli,
andleg samúðaraflstöð og leið-
arvisir til æðstu hugsjónar
mannsandans.”
M. J. frá Fjalli.
“En þegar þar að er kom-
ið, veltur á miklu, að menn
séu undir það búnir, að hugsa
djarft og rétt. Ekkert annað
en algert afnám séreigna get-
ur hjálpað;--------— Enginn
gjaldeyrir má vera til, í nokk-
urri mynd, engin fésýsia og
engin skylduvinna.”
P. B., Hkr. 7. jan. 1932.
Herra ritstj. Hkr.!
Er nú til of mikils mælst, að
þú setjir til síðu eitt horn í
blaðinu með þessari yfirskrift
og tilvitnun? Þar sem ræða
megi þau mál, er tilvitnanimar
benda á. Það heillaráð, sem þú
hefir upp tekið nýverið, að
bjóða almenningi rúm í blaðinu
fyrir bréf eða greinir, um á-
hugamál alþjóðar, er mjög vin-
sælt, og má óhætt fullyrða, að
lesendur bíði með eftirvæntingu
hvers blaðs, síðan þessi bréf
fóru að birtast. Því svo má
segja, að allir standi með önd-
ina í hálsinum að hlusta eftir
Devil’s Food Layer Cake
2/3 bolli smjör
IVi bolli sykur
3 egg
1 bolli mjólk
2Vt bolli sæt-
koku mjöli (eöa
2 bollar og 3
spænir af brauö
mjöli.
teskeiö salt
3 teskeiöar
Magic Baking
Powder
1 teskeiö vanilla
íyf.
3 kökur ósætt
súkkulaöi,
bræddu.
Hláiö smjöriö vel. BætiÖ sykur f
smám saman. Baetiö í mjöli raeö
sreri í og salti og: svo mjólk á
víxl. í>á vanilla og: bræddu súkku-
laöi. t>ekiÖ um vel slegna eggrja-
hvítu. Látiö í 3 layer cake pönn-
ur og bakiö viö ofnhita um 350° F.
í 30 mínútur. KæliÖ og þekiö meö
þykku lagri af súkkulaöi eöa is-
ing. (Forskrift f Magic Cook Book).
Ungfrú Gertrude Dutton
segri frá hvernig hún búi til
Devil’s Food
Layer Cake
með Magic Baking Powder
t“Eg veit af reynslu”,
segir bökunarfræðing
ur Wsetern Home
Monthly, “að með
Magic er bæði bragð
og útlit þess sem
bakað er betra. Vegna þess hve
jafnt það er, er ávalt hægt að reiða
sig á það.”
Og þessi dómur ungfrú Dutton
er staðfestur af meiri hluta bökunar-
fræðinga í Canada. Þeir nota ein-
göngu Magic vegna þess þeir vita,
að það er hreint og ávalt eins.
Canadískar hú3mæður kjósa einn-
ig Magic. Sannleikurinn er, að eng-
inn Baking Powier í Canada selzt
sem hann.
1 smábakninga alia af fínni tegund
farið að dæmi ungfrú Dutton. Notið
Magic Baking Powder.
vl® álún”.
Setning þessi á
hverjum biuk er
trygginf? yCar fyr
ir því, a® Magic
Baking Powder er
laust vi® áiún og
önnur skaöleg -
efni.
Chatdaiw Insiítule
nu haim utvistr
Phvlelain* Maoa/mc s*
hverju því, sem um mannfélags-
mál er sagt eða skrifað. Enda
bera flest bréfin, sem birt hafa
verið, vitni um, að á þvi sviði er
öll þörf útrásar á þessum
reynslutímum. Það mun og
vera sannreynt, að sé slík óró,
sem nú er almenn, niðurbæld
eða innibyrgð til lengdar, hlýt-
ur hún, líkt og gufa í luktum
katli, að sprengja af sér öll
aöft, og því fastar sem innilukt
ar, því hættulegri kann sá vá-
brestur að verða, þegar öll höft
verða undan að láta. Frjálsar
umræður eru því vafalaust ör-
uggasta öryggislokan, og vei
þeim, sem á henni vilja sitja!
Eg hefi tekið traustataki á
fyrirsögninni, en vona að höf.
(M. J. frá Fjalli) misvirði ekki,
því heppilegra nafn verður vart
fundið, yfir það stéttastríð, ei
nú stendur yfir um heim allan,
og sem haldast mun þar til yf-
ir lýkur. Óvarlegt er þar um
að spá. En meðan líf er, þá er
líka von, en hún er frumhvöt
lífsins. En lífið nú á tímum
krefst þess, að tveimur herrum
sé þjónað, og mikið furðar mig
að læknirinn í Langham skuli
ekki skilja það, að Heimskringla
er þar að ganga á undan með
góðu eftirdæmi. Eða veit hann
ekki að sósíalismi hefir aldrei
átt slíkri útbreiðslu að fagna,
sem á þessum allra síðustu tím-
um? Og með þvf að læknirinn
er líklegur til að hafa radio
samband við Ökugapann af og
til, væri mjög æskilegt, að hann
vildi trúa Heimskringlu fyrir
skeytum þaðan, okkur til upp-
byggingar, sem verðum að nota
uxaganginn, og lifa á munn-
vatninu, með dálitlu af sand-
roki út í, en er þó sífelt ráðíð
til að halda spart á þeirri mun-
iðarvöru.
Nýkomin “Kringla” (27. apr-
íl) er órækur vottur þess, sem
að framan er sagt um þörfina
á — og tilhneiginguna til um-
ræðna um mannfélagsmál. Það
blað er svo að segja fult af
bendingum í áttina til nýrrar
stefnu í velferðarskoðunum og
hagfræðis viðhorfi, sem til úr-
lausnar kunna að leiða, þeim
vandræðum, sem yfir standa,
og eykur mér kjark til að leita
á náðir þínar með þessi þanka-
brot, sem á eftir fara. Þó að
sumt af þeim sé orðið fomsoð-
ið, eru þau þó yfirleitt enn í
sínu upphaflega gildi, að því
er séð verður.
Mér er sönn ánægja að sjá
ritstjórnargrein þína, “Þjóðeign
banka”, hneigjast það langt
hún gerir í umbótaáttina; með
þ/í eg hefi hér á eftir bent á,
hvert það mál verði að stefna,
og með því líka, að það er sá
þungapunktur, sem alt annað
verður að vegast á, og um það
mál verður úrslitaorustan háð.
Þá er og þess að gæta að hér
í Canada stendur alveg sérstak-
!ega á í bankamálum á þessu ári
en það er endurskoðun þeirra
á næsta ríkisþingi. Væri þvi
nokkuð mikið unnið, ef öflug-
ur skriður kæmist á þetta mál
áður en næsta þing kemur sam-
an. En það getur aðeins orðið
með almennum og dýpri skiln-
ingi á höfuðþáttum þess máls.
En hvað megnar landinn i
slíku ofurefli ?mun verða spurt.
Þar til má svara: “Ei mun skut-
urinn eftir verða, ef vel er róið
að framan’’.
Enda eg svo þessi formála-
orð.
* * *
Lokasenna M. J., P. B.
og fleira.
Óskift þakklæti skuldum við
þér, Magnús, fyrir alt sem þú
hefir viljað og reynt — og gert,
þrátt fyrir örðugar kringum-
stæður, og — það sem fjöldan-
um .virðist — ómögulegt að-
stöðu í lífinu, — gert til að opna
augu manna og neyða þá til
að hugsa og skilja. Og djúpt
hlýtur sú þrá að liggja í eðli
þínu og tamning, að skila mann
lífinu pundi þínu ávöxtuðu í
heildarsjóð mannreynslunnar,
þegar þú útskrifast úr bekkn-
um.
Eg man það fyrst til þín, að
eftir þig birtist samtal í Lög-
bergi fyrir eitthvað 35 árum,
eða meir. Ekki man eg efni eða
nöfn. En það man eg, að þetta
þóttu stórmerki á okkar bama-
Iega viðburðahimni, að maður
úr nágrenninu gerðist svo
djarfur, og varð svo forfram-
aður að koma slíku á prent.
Og það man eg líka, að eg í
mínum barnaskap fór að apa
þessa ritsmíð þína, í skrifæf-
ingum heima hjá mér.
Síðan hefi eg margt eftir þig
lesið, og jafnan fundið hinn
þunga undirstraum þessarar líf-
rænu þrár, undir yfirborðs hæg-
streymi ljúfmensku og hóg-
værðar. Margur mun óska, að
velferðarmálum mannkynsins
mæntti þannig á legg koma.
En því miður eru það aðeins
upprisugeislar morgunsólar hins
upprennandi umbótadags, sem
svo hógværlega fara. Stritið,
umbrotin, hamfarir byltinganna,
eymdin og grimdin, eiga enn
eftir að kljást sem öndverðir
ernir, með ógnum og braki, í
þeirri ferlegu lokasennu, sem
endar í þeim vábresti, sem skilja
mun við mannkynið örmagna,
eða máske útdautt af þessari
jörð, — en við skulum vona
hólpið, annaðhvort þessa heims
eða annars, — gerir minst
hvort er, — að kvöldi þess dags.
Stephan G. sér glaðar sum-
arvonir ganga fyrir gluggann
sinn:
“Báru hugsjónir heimsins
Heilögustu ritning.
Þar sem alþjóðir áttu,
Eftir hvern sinn spámann,
Öll sín vorkomu vitni,
Vers og kapítula.
Hófu sólar ljóðs söngva
Samerfingjar jarðar.
Sérhvert þjóðerni þekti
Þar í sína tungu.”
En þetta getur ekki orðið fyr
en þjóðlíf|ð hættir að trúa
“þvöldum sögulygum’’ um sjálft
sig. En í því netinu erum við
nú fiskarnir flestir. Og það sem
ömurlegast er, reynslan, sem er
hinn eini auður er safnað verð-
ur þessa heims og annars —
hefir sýnt, að það eru kirkjurn-
ar eða helgistofnanir ríkjanna,
sem að riðað hafa netið, við-
halda því og draga það fyrir í
straumi mannlífsins, í þágu og
til viðhlds ríkisvaldinu, sem ein-
att hefir lifað á því að viðhalda
fáfræði fjöldans, og niðurdrepa
meðfædda bróðurhygð mann-
anna, arfgengna frá ómunatíð
skrælingja, eða jafnvel dýrs-
stígi mannkynsins. Sannleik-
urinn er, að við þörfnumst ekki
guðfræðinnar, sem raunar er
alls ekki til enn, þó nú séu má-
ske meiri vonir að hún kunni
að verða til í svo að segja ná-
lægri framtíð. Mikið fremur
þörfnumst vér mannfræði, fé
lagsfræði, hagfræði; og mætti
ekki bæta við einni fræðinni
enn og kalla bölfræði?
Ekki vil eg ganga fram hjá
tillögunum þínum sex, þó hins
vegar sé eg að mestu samþykk-
ur P. B. Þó má þess geta, áð
fyrir þeim hafa umbótamenn
þjóðanna barist árum saman,
og árangurinn orðinn sá, að nú
eru augu fjöldans að opnast
fyrir aðstoð neyðar og hörm-
unga og vonleysis um framtíð,
opnast, og sjá að þær eru í öll-
um meginatriðum óframkvæm-
anlegar undir núverandi pen-
ingavalds fyrirkomulagi. Pen-
ingar eru nú rétthærri en hold
og blóð, og voldugri en ríki og
réttvísi, álíka viðkomuörir og
stækustu pestargerlar, en að-
eins þó í höndum vissra manna
og undir vernd ríkja, og trú-
girni fáfróðra. kjósenda.
Drauminn þinn vil eg reyna
að ráða, en þó nokkuð á ann-
an veg en þú ætlar. Þar sem þú
sást hina miklu sléttu, er hin
mikla óræktaða og ónotaða
auðn mannsandans, sem liggur
opin til ræktunar og afnota öll-
um, sem hafa vilja, og þar til
landnáms í hugsjónaheimi. —
Þar sem var grunnur langur til
austurs og vesturs, með skil-
rúmi að endilöngu, þar sást þú
mannfélags grundvöll þann, er
nú er á vorri jörð, en ófæddar |
kynslóðir eiga eftir að byggja,
ofan á. Þú tilheyrðir hinum |
norðiægu þjóðum. Þeim er ekki;
eins markaður bás og hinum
suðlægari. Þar sem þú sást
skilveggi skifta byggingunni,
með opnum dyrum þó, því þeim I
stendur einnig opið fyrir að
skilja tákn tímanna, en sundur-
lyndið aðskilur þær frá hinum.
Þar voru ber gólf og veggir,
sem táknar, að þar er alt til
reiðu, þegar hin silfurtæra lind
skilnings og drenglyndis verð-
ur leidd um alt húsið, en hana
eiga hinar norðlægu þjóðir. í
norðurparti var einn geimur.
Þar er ekkert sem aðskilur, en
ruslið er enn á gólfinu, torf-
mylsna hinnar úreltu mannfé-
lagsbyggingar, sem reist var á
hinum gamla mælikvarðanum
(vinkli) er nú orðinn rústa-
haugur einn. En þú sást með
vakandi augum mannsandans,
samkvæmt hinum nýja mæli-
kvarða (vinkli), að rusl hrúg-
unnar tók að minka, og hrað-
streyma lindin kom í ljós, með
öllum sínum hreinleika og feg-
urð, og hún kom frá fjallinu
í austri, sem altaf verður nógu
hátt til að veita lífsins vatni
um alla mannfélagshöllina, —
hversu háreist sem hún kann
að verða.
En hvernig eru nú horfum-
ar, að draumur þinn rætist?
Ekki verður annað sagt, en
að horfumar séu mjög líkleg-
ar. Byrjað að austan frá eru
Rússar fyrstir hinna norðlægu
þjóða. Þeir hafa allareiðu meö
blóðugri byltingu, hafið nýtt
tímabil í sögu mannfélags fyr-
irkomulagsins, “sem heimurinn
allur núna óttast og hatar —
fyrir það hvað það er tiltölu-
lega sigursælt,” segir P. B. —
Þá er Finnland sundurtætt af
byltingum, Svíþjóð og Noregur
á leið til blóðlausrar byltingar;
Danir leiðtogar alls heimsins i
búmensku og blóðlausum sósial
isma. ísland, nýviðurkend móð-
ir lýðræðisins, með sívaxandi
jafnaðarmensku fylgi. Og þá
er bara okkar eigin Canada,
þrælsliguð undir óseldum hveiti
birgðum, og — að minsta kosti
bændur vesturfylkjanna — und-
ir óborganlegum skuldum, og
hveitisalan öll undir högg að
sækja í samkepni við Rússann,
sem getur ef til vill tvöfaldað
sáðland sitt á hverju ári í næstu
sex ár.
Hvert benda þá vonir Can-
adabóndans?
Það eru aðeins tvær sjáan-
legar leiðir, og þær eru: aum
asta leiguliða þrælkun, eða —
--------og nú vil eg eiga fáein
orð við vin minn, P. B., sem
var svo góður að gera athuga-
semd við lokasennu þína. —
Eg verð því að kveðja þig,
Magnús minn Jónsson frá Fjalli,
áttræða óskabarn, að sinni. —
— En nú sný eg mér að þér,
P. B., sem þegar ert sekur fund
inn að því, að hafa stefnt hin-
um stórbrotlegustu býsnum
fram á ritvöllinn, er eg minn-
ist að hafa séð í íslenzku blaði.
Ekki ætla eg að áfellast þig
fyrir það, en tæpast þori eg að
þakka þér fyrir. Þú kærðir þig
naumast um það, þó þú ættir
það máske skilið. En hitt get
eg með engu móti þolað, að það
sé þagað í hel, en þar er nú
mest hættan, þegar ekki eru
fúlegg eða skríll við hendina.
Ekki vil eg þó samþykkja það
með þér, að það sé alger kór-
villa, að umbæta megi kapital-
ismann. Og er það þá fyrsta
sðnnunin fyrir því, að hvorki
hefðir þú né aðrir þér sammála,
nokkru sinni heyrst né.látið til
sín heyra, hefði þó ekki verið
eitthvað ofurlítið að síga á ó-
gæfuhliðina fyrir kapítalism-
anum. Og engan líklega mun
það dreymt hafa, að undir log-
Sigurdsson, Thorvaldson lt6.
GENERAL MERCHANTS
ÚTSÖLUMENN FYRIR IMPERIAL OIL LIMITED
ROYALITE COAL OIL, PREMIER GASOLINE
TRACTOR AND LUBRICATING OILS
i
i
ARBORG
Phone 1
RIVERTON
Phone 1
HNAUSA
Phone 51, Ring 14
MANITOBA — CANADA
aði í djúpi tímans. En því má
ekki gleyma, að kapítalisma
eða hnefarétti er ekki fyrir um-
bæturnar að þakka; né heldur
það, að til eru göfugri öfl í
þessum heimi. Þessu tilheyrir
einnig það, sem þú segir um
hringi og samlög og hálfan
sósíalisma. Því þó þú álítir
mennina yfirleitt góða, er það
alkunna, að svo ólíkir eru þeir
guðum, að sjaldan stökkva fé-
lagslífs hugsjónir þeirra al-
skapaðar og fullþroska fram úr
höfðum þeirra. Þær bera oftar
með sér þjáningar Evu eftir
syndafallið. En mér virðist sem
þú ætlist frekar til þess, eða þá
einhvers Surtarloga, sem öllu
óhentugu eyði, guðum og mönn-
um, en sem félagslífið rísi upp
eftir, í blóma og fegurð. — Og
það er nokkuð mikið heimtað
af íslendingum, að þeir gangi á
undan í þeim leik, nema þá að
þeir eigi dygga erindreka í and-
stæðunni líka. En þó skal ját-
að, að sízt er fyrir að taka,
hverju hungur og nekt fá til
leiðar komið. En mikið verður
þroskahraði mannlegs skilningð
að aukast, ef þetta á að takast
innan 10 til 15 ára.
En setjum nú svo, að þetta
tækist eða skeði á morgun, eða
um næstu áramót. Hvar eru
þá tækin, sem til þarf að stjórna
og skipuleggja? Eða á það bara
að vera endurfæddur anarchismi
með gamla Svartaskóla fyrir-
komulaginu? Og er það nú víst
að til fallist nægir Sæmundar,
sem bera kunni nógu margar
kápurnar, svo meistarinn verði
af skólagjaldi og enginn verði
seinastur gripinn?
En með endurfæddum anar-
chisma á eg við það vald, sem
við tekur þegar kapitalisman-
um verður steypt af stóli, og
allir fá “ókeypis aðgang að öll-
um vamingi, sem þjóðin á”.
Er það ekki bara hjákonuhverf-
an á tignarskrúSa kapftalism-
ans, sem hnefarétturinn íklæð-
ist, þegar hann tekur með sér
“sjö anda sér verri’’, svo seinni
villan verður argari hinni fyrri,
ef það væri þá mögulegt?
Eg skal fúslega játa, að það
er þjóðræknislegt af þér, að
vonast eftir, að íslendingar ríði
fyrstir á vaðið í þessa átt. En
þar er nú þegar sá hængur á,
að þeir virðast hafa umbætt svo
sinn kapítalisma, að lítil hætta
virðist á, að sameinaðir kraftar
ofbeldismanna — kapítalista og
kommúnista — vinni núverandi
samvinnustjórn þeirra mjög al-
varlegan geig. Þó virðast þeir
enn eisa nokkuð langt í land,
að fyrirbyggja tæringu þá, er
jafnvel takmarkaður kapítai-
ismi óhjákvæmilega ber með
sér, en það er misrétti stétta
til arðs af afrakstri sínum, sem
aðeins verður læknað með lög-
jöfnuði kostverðs innan ríkis-
takmarka.
Frekar virðist mér og lítils
að vænta af Vestur-íslending-
um, til örvunar þeim heima í
þá átt. Má þar til nefna til-
fellið 1931 í Saskatchewan,
þegar kornsamiagið hugðist að
fá lögleidda einkaverzlun með
hveiti. Ekki bar á öðru en að
landarnir legðu sitt fram þar
á móti. En það var nú líka
stærsta skrefið í sósíalisma átt-
ina, sem stígið hefir verið í
þessu landi. Tveir nafnkendir
menn hófust þar handa, annar
beint á móti löggjöfinni, en
hinn ýfðist við því að samlagiö
stofnaði bókasafn, til afnota
meðlimum; og er þá lágt lot-
ið, fyrir þó bókhneigðan Is-
lending.
Mörg fleiri smádæmi áþekk,
mætti til tína í því sambandi,
ef þess væri vert.
En er nú ekki þegar nóg
sagt um það sem er í hinu
gamla fyrirkomulagi, og á-
standið, sem er afleiðing þess?
Væri nú ekki meiri ávinningur
fyrir málefnð í held, að athuga
gaumgæflega það, sem við á
að taka, eða til umbóta væri,
og síðan vegina, sem færir
væru til útbreiðslu þess í hug-
um manna og athöfnum? En
athafnirnar verða fyrst að not-
um, þegar þær hafa sýnt sig
við kjörborðið. Þá verður fyrst
að gera ráð fyrir að sósíalism-
inn hafi sigrað og hlotið ör-
uggan meirihluta í þingi, segj-
um í Saskatchewan, — gerir
minst til hvert fylkið er. — Að
sjálfsögðu yrðu fjármál fyrsta
úrlausnarefnið. En í þeim mái-
um munu fylki þessa ríkis eigi
eiga ákvörðunarrétt, þegar til
skarar á að skríða. En það yrði
óhjákvæmilegt þegar í byrjun,
að setja á stofn ríkis peninga-
stofnun eða banka, sem tæki
við af prívatstofnunum þeim,
sem nú starfa. Jafnframt yrði
lögbann að leggjast á alla
skuldheimtu einstaklinga, lán
og vaxtatekjur og víxlunar af
peningum, og alla peningaút-
gáfu einstaklinga, að viðlagöri
höfuðssök. í þess stað kæmi
kostverðsmat allrar framleiðslu
í ríkinu; og fyrir hvern kost-
verðsdollar yrði ríkisbankinn að
gefa út eða færa í inntektalið
í viðskiftareikningi hvers ein-
staklings, einn fullan dollar,
sem víxla mætti í fullu gildi
fyrir dollars virði af hverri ann
ari frameiðslu, sem einstakling
ur kann að þarfnast. Þó má sá
seðill eða dollar aldrei skoðast
sem verðmæti í sjálfu sér, held-
ur aðeins sem víxill eða ávís-
un á jafngildi í vöru, sem met-
in hefir verið til jafnaðar kost-
verð3.
Lengra þarf naumast að fara
að sinni. Hvorki Bennett eða
neinn annar forsætisráðherra
í hinum gamla sið, mundi líða
slíkt fyrirkomulag, því þar með
væri alilr máttarviðir kapítal-
ismans fallnir. Það væru því
nokkurn veginn viss vonsvik,
að hugsa sér bylting til sósíal-
isma í Canada, sem þeirri ríkis-
heild sem nú er, næstu hundr-
að árin eða svo.
Eg held því að ekki væri úr
vegi að athuga þetta nokkuru
nánar, og það frá sjónarmiði
manns, sem hér var innlendur
og hafði um langan mannsald-
ur hugsað og starfað að þess-
um efnum; ekki í hægindastól,
heldur í pínubekk þeim, sem
allir þekkja, sem reynt hafa að
hugsa og starfa sjálfstætt og
frumlega. Maðurinn var félags-
frömuðurinn, mannvinurinn og
bóndinn Edward Alexander Part
ridge frá Sintaluta.
Allir, sem kynst hafa félags-
viðleitni bænda í vesturhluta
Canada, þekkja eitthvað tii
mannsins. En bók hans, er út
kom fyrir nokkrum árum, er
óbrigðult minnismerki um það,
hvað maðurinn var. Bókina
nefndi hann “Stríð gegn fá-