Heimskringla - 01.06.1932, Blaðsíða 3

WINNIPEG 1. JÚNl 1932
HEIMSKRINGLA
3 BLAÐSÍÐA
PkoDr 22 93S Pho« 2S 23T
HOTEL CORONA
20 Rooma Wlth Bath
Hot and Cold Water ln Every
Room — $1.50 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WLNNIPEG, CANADA
EINKENNILEGIR MENN.
1. Frá Kristjáni Guðmundssyni.
(Að mestu eftir handriti Björhs
Guðmundssonar á Lóni í Keldu-
hverfi, og að nokkru eftir hand-
riti Áma Óla.)
Kristján er maður nefndur
og var Guðmundsson. Hann var
bróðir Jónasar Guðmundssonar
á Sílalæk og þeirra systkina —
frekar kann eg eigi ætt hans.
Kristján dvaldist mikinn hluta
æfi sinnar í Kelduhverfi, bæði
á Hóli og þó einkum í Bakka-
koti, og þar dó hann.
Kristján var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans hét Elísabet, hin
Ingibjörg. Ekkert veit eg um
ætt Elísabetar, en Ingibjörg var
Vigfúsdóttir og ættuð úr Suð-
ur-Þingeyjarsýslu. Með fyrri
konu sinni átti Kristján einn son
er upp komst, Ólaf að nafni,
er fór til Ameríku og var þar á
lífi 1917; og dóttur, Sigurveigu
að nafni, er varð geðveik og dó
í kringum 1890 úr inflúensu.
Með Ingibjörgu átti Kristján
nokkur börn, er flest dóu ung,
og eru þau nú öll gengin til
moldar, nema ef Jónas sonur
hans lifir; hefir flogið fyrir að
hann væri látinn nýlega, en á-
reiðanleg vissa er eigi fyrir
því.
Kristján var um eitt skeið
æfinnar dável efnum búinn,
meðal annars vegna þess að
hann fékk arf — einn eða fleiri.
En á hans dögum var mikil
drykkjuöld og Kristján var ekki
bindindismaður, heldur hið
gagnstæða, enda gengu efni
hans mjög fljótt til þurðar, og
var hann bláfátækur hin síð-
ustu ár æfinnar. Fleytti þó fram
fjölskyldu sinni með styrk sveit-
arinnar og hjálp góðra manna.
Kristján var að ýmsu ieyti
sérkennilegur maður, alls ekki
heimskur, en ómentaður. Gat
hann komið laglega fyrir sig
orði, en flest af því mun nú
gleymt. Hann vitnaði oft í biblí-
una, og þegar hann hafði smakk
að vín — sem reyndar var nú
víst eins oft og færi gafst, bar
mest á þessu. Prédikaði hann
þá stundum af mikilli alvöru
um synd og afturhvarf o. s. frv
og spurði menn þá líka ýmsra
spurninga, sem oft voru æði
nærgöngular. Töldu sumir hann
því “trúaðan” mann, en aðrir
álitu þetta alt hræsni og það á
háu stígi. Hér fara á eftir
nokkrar sagnir um Kristján, er
geymst hafa í minni núlifandi
manna, sem kyntust honum og
þektu hann af eigin raun.
* * *
Kristján bjó nokkur ár
Hóli í Kelduhverfi. Var þá fyrri
kona hans, Elísabet, enn á lífi.
Hafði hann þá allgott bú. Þar
var þá hjá honum Rakel tengda
móðir hans. Þá var það einn
vetur að Rakel lagðist veik. Þá
bar svo tií einn dag meðan
Rakel iá og var mjög aðfram
komin, að nágranni Kristjáns
kom að Hóli frá fé sínu, til að
leita kinda, er hann vantaði
Þær voru eigi á Hóli og ætlaði
maðurinn að fara strax í burt
en Kristján, sem var víst eitt-
hvað reifur, bað hann að bíða
Rakel væri alveg að deyja og
ómögulegt að hafa líkið í bað
stofunni, því þyrfti hann hjálp
ar við til að bera það fram
Gesturinn lét tilleiðast að bíða
Má vera að víndropi er Kristján
átti hafi ráðið þar um að ein
hverju leyti. Settust þeir nú að
drykkju frammi í bænum og
fór svo um hríð, unz maðurinn
vildi á ný halda heimleiðis. En
Kristján bað hann bíða ögn
enn og fer nú inn í göngin að
og kallar þar svo hátt að gest-
urinn heyrði vel; “Elísabet! Er
Rakel dauð?’’ Elísabet kvað nei
við því, en sagði þó eitthvað á
þá ieið, að mjög væri þó af
henni dregið. Kristján finnur
gestinn og biður hann að bíða,
því Rakel væri nú nærri dauð.
Lét gesturinn tiileiðast og undu
ieir nú við vínið um stund, unz
gesturinn gerðist órór á ný,
og vildi nú fara til fjárins, því
hríðar veður var á.
Kristján vildi fyrst vita hvað
liði og gengur inn í boðstofu-
dyrnar, opnar þær og kallar
heldur höstum rómi: “Elísabet!
Er ekki Rakel dauð enn?” Þá
svaraði Elísabet: “Ekki hreint,
en nærri því!’’ Kristján fór nú
til gestsins og bað hann enn að
bíða, því nú gæti þetta ekki
dregist lengi. Fer nú eigi sam-
an sögunum, því nokkrir halda
iví fram, að nú hafi gesturinn
farið, en aðrir segja að hann
hafi enn dvaiist þar um stund,
og að Kristján hafi farið fleiri
ferðir inn að baðstofudyrum til
að spyrja, hvort Rakel væri
ekki dauð ennþá”. En það er
víst að gesturinn fór áður en
Rakel gaf upp öndina, sem hún
)ó gerði skömmu síðar. Fer
engum sögum um það fyr en
líkið var flutt frá Hó}i að
Garði til greftrunar. Var kist-
unni ekið á sleða, en sleðafæri
ilt, skrykkingar miklar, enda
enginn vegur þá til, svo fara
varð móana þvera og endilanga,
en jörð auð að mestu. Var
Kristján og fleiri menn með
líkinu og höfðu nóg brennivín.
En er nokkuð var á leið komið,
urðu þeir félagar þess varir, að
)eir voru búnir að týna kist-
unni með líkinu! Varð þeim all
hvert við, nema Kristjáni, sem
hvergi brá, en mælti rólega:
'Hún hefir snúið heim aftur;
hún var lengi þrá í lífinu.’’
* * *
Eitt árið sem Kristján bjó á
Hóli, var það eitt vor að fráfær-
um nýafstöðnum, að hann á-
samt tveim mönnum öðrum,
kom heim að Hóli um miðja
NANNAJOHNSON.
Dánarkveðja.
Kristján vissi af ferð þeirra
nafna, fer nú á fund þeirra og
biður þá, þó einkum Þór. Gríms
son að útvega sér nú konuefni
1 í ferðinni. Þeir taka því lík-
lega. En þegar fréttist um
heimkomu þeirra, fer Kristján
strax að finna þá til að vita
hvernig þeir hafi rekið þetta
erindi. Þór. Gríinsson varð
fyrr svörum, og segir að það
hafi nú gengið svona og svona,
að engin stúlka hafi verið fá-
anleg, nema katinske ein, er
hann lýsir fyrir Kristjáni þannig
að þetta sé myndarleg stúlka,
há og þrekin og sómi sér að
öllu leyti vel, en sakir þess að
hún hafi nú “einn galla’’, hafi
hann ekki viljað hana til handa
Kristjáni. Kristján þótti lýs-
ingin glæsileg og spyr strax
hver þessi galli væri. Þórarinn
segir að hún sé nokkuð mikið
upp á heiminn.” Þá mæiti
Kr. með mikilii þykkju“ Upp
á heiminn, — svo kunna fleiri
að vera! Þótti ykkur það galli?
Ekki þykir mér það galli og
mikið óhræsislega gat ykkur
farist þetta.” ’
* * *
Eitt sinn er Kristján var
staddur á Húsavík, kom fyrir
Að kvöldi laugardagsins, síð-
astliðinn 12. september, andað-
ist unga, íslenzka stúlkan
Nanna Johson, á sjúkrahúsi i
Beilingham, Wash. Foreldrar
hennar eru Þorléifur bóndi
Jónsson frá Mosfelli í Göngu-
skörðum í Skagafirði, og kona
hans, Jakobína Jónsdóttir,
Gíslasonar Dalmanns (sjá Da-
kotasögu, bls. 394). Hafa þau
hjónin lengi búið að Point Ro-
berts, Wash., og þar fæddist Iatvik Það’ er nú skal ^eina.
Nanna heitin 19. apríl 1910. A Þeim árum voru selaveiðar
Alla æfi sína átti hún heima á | “#8 stundaðar með nötum.
Point Roberts í foreldrahúsum,
að undanteknu einu ári, sem
einkum var veiddur vöðuselur.
er þá gekk árlega í þúsundatali
hún vann í Bellingham. Var hún að ströndum lándsins. Þetta
ein af átta uppkomnum syst- var að v°úagi, skömmu eftir
kinum, sem flest eru á Point að selanætur er Schoii votsIihi-
Roberts, sum gift, sum í for-
eldrahúsum.
Dauði Nönnu heitinnar vakti
almenna og innilega samúð. Því
að bæði var það, að hún var
mjög myndarleg og góð stúlka,
og því sárt að sjá hana hníga
svo unga, — og annað það, að
dauðann bar einkar sviplega og
sorglega að.
Hún var heitin ungum manni
af hérlendum ættum, Gerald
Chandler að nafni, myndar-
manni og af góðu fólki. Hún
er rétt að kveðja foreldrahúsin;
hennar eigið heimili bíður henn-
nótt eða iitlu seinna. Ailir voru ar því að brúðkaup hennar á Iinn að flækJa S1S 1 Þ®asu’ væn
’ . , , . u eg selur, skyldi eg ekki fara i
æir féiagar við “skái” og nóg
vín í förinni, meðal annars 4
potta kútur er Kristján átti.
Veður var hið bezta, logn og
blíða, og sól risin nQkkuð á
loft. Þeim þótti nú eigi ómaks-
ins vert að hátta, kusu heldur
að bíða morgunsins úti, og
nota stundina til að gamna sér
við kútinn. Drukku þeir nú all-
fast um hríð, unz þá sótti
jorsti. Kristján bergður sér þá
inn í bæ og kemur að vörmu
spori út aftur og ber í fangi sér
trog með mjóik í, og biður fé-
laga sína að nota sér nú blönd-
una. Þetta gera þeir eftir þörf-
um og sem iystin leyfði, en fá
Kristjáni síðan trogið aftur og
er þá mikil mjóik eftir í því.
Allmikiil halli er á hiaðvarpan-
um á Hóli niður í laut eina, en
þau verða úrræði Kristjáns, er
hann hefir tekið við troginu, að
hann snarar því af hendi sér
fram af varpanum, alla leið nið-
ur í iautina. Setjast þeir nú enn
á ný við drykkju og eru kátir
mjög. Líður svo all-löng stund,
en þar kemur að þá sækir þorsti
á ný. Kristján sækir annað
mjólkurtrog inn í bæ, og þegar
þeir félagar hafa drukkið nægju
sína, gerir karl því sömu skil
og hinu. En þá kemur Elísabet
út og sér þessar aðfarir bónda
síns, verður all-bilt við og hróp-
ar: “Hvaða ósköp eru að sjá
til þín, Kristján, hvernig þú
ferð með mjólkina!’f En Kristj-
án svaraði með mikílli vandlæt-
ingu: Kona, heldur þú að eg
sé að hugsa úm þessi stund-
legu gæði?’’
* * *
Einu sinni er Elísabet bar
gestum góðgerðir mælti hún
þannig til þeirra: “Veskú, gjör
svovelden!” Þá segir Kristján
drýgindalega: “Þetta hefi eg
arstjóri á Húsavík átti, höfðu
verið teknar upp. Voru þær
breiddar til þerris á þi-**—”•
verslunarinnar á þann hátt, að
kindagálgarnir héldu þeim uppi
svo þær komu hvergi við jörð.
Sumar voru breiddar milli
tveggja gálga og svignaði þá
nótin allmikið niður milli gálg-
anna. Voru Kveldhverfingar o.
fl. að skoða nætumar, sem
vandað var mjög til, er Kristján
kom til þeirra, eitthvað hreyfur
að vanda- Fer hann að skoða
næturnar, og alt í einu segir
hann: “Vitlaus skepna er selur-
að standa miðvikudaginn 9.
september. Daginn áður verður
að flytja hana á sjúkrahús.
Fjórum dögum síðar er hún
liðin. Hjartabilun og blóðþynka
varð henni að fjörlesti. Framan
af æfinn hafði hún verið heilsu-
tæp, en virtist sfðari árin vera
hraust.
Jarðarfprin fór fram frá ís-
lenzku kirkjunna á Point Ro-
berts, þriðjudaginn 15. septem-
ber, og var fjölsótt. Séra Frið-
rið A. Friðriksson jarðsöng. Eigi
færri en 80 blómsveigar vott-
uðu þar vinsældir hinnar iátnu,
og einiæga hluttekningu al-
mennings með aðstandendum.
Það var sjaldgæf viðkvæmnis-
stund, sorgleg og háleit, í senn,
er Nönnu heitinni var fylgt til
grafar — íklæddri brúðarskarti
sínu.
Þú ert dáin, — dauðans brúðar-
lín
dregið yfir fögru ljósin þín!
Já, en andans aftur
eih'fur talar kraftur:
Verði ljós, og vaki börnin mín’
Blaine, 14. maí, 1932.
þér setn
notiC
TIMBUR
KAÚPIÐ
• AF
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Birgðir: Henry Ave. Eaet Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA
baðstofuhurðinni, opnar hana nú kent konu minni — þegar
nót, og ef mér yrði það á
skyldi eg greiða mig úr henni’’.
Hinir hiógu að karii, og héldu
að væri hann á annað borð
selur, mundi fara svipað fyrir
honum og öðrum selum, ef
hann lenti í nót. Varð nú all-
mikil þræta um þetta milli hans
og þeirra. Að lokum kom svo,
að ákveðið var að slíta þessari
þrætu á þann hátt að Kristján
skyldi fyrst flækja sig í nótinni,
eins mikið og þurfa þætti, og
síðan greiða sig úr henni, og
gæti hann það, hefði hann unn-
ið. Tóku þeir þá Kristján, hófu
á loft og fleygðu honum upp
í hvippu á nýrri nót er var
strengd milfi tveggja gáilga
Svo var nótin sterk og vel fest
á gálgana að eigi kom Kr. við
jörðu er hann var kominn
hana. Tók hann nú að sprikla
öllum öngum til að flækja sig,
sem og tókst auðveldlega, jafn-
framt spurði hann hvort hann
væri nú “orðinn nógu vel
flæktur.” Áhorfendur gerðu
sig ekki ánægða með neina
smáfiækju og víst mun Kr.
hafa verið orðinn vel flæktur,
er þeir sögðu honum að nú
væri nóg komið. En það er
að segja af eiganda nótarinnar
hún kom til mín var hún mjög I Schou verslunarstj., að hann
svo vankunnandi." | sér mannþyrpinguna við næt-
urnar, heldur hann nú að þarna
Eftir lát Elísabetar brá kristj-1 sé verið að skemma eitthvað
án búi og var hér og þar í fyrir sér, og fer þangað og er
Kelduhverfi, ýmist sem hjú eða allreiður. En þegar þangað
í húsmensku. Leiddist honum I kom og honum voru sagðir
nú einlífið og tók að hugsa tiljallir málavextir, rann honum
kvonfangs á ný. Þá bar svo öll reiði, hafði gaman af Kr. í
til að bændurnir á Víkinga- nótinni, og átti víst sinn þátt
vatni. Þórarinn Björnsson og í því að Kr. flækti sig “nógu
Þórarinn Grímsson tókust ferð vel’’-
á hendur vestur í Skagafjörð Nú er Kristján var orðinn
í þeim erindum að festa kaup nógu flæktur, tók við síðari
á Víkingavatni, er þá var í þátturinn að greiða sig úr nót-
eign Benedikts Vigfússonar á inni. En þrátt fyrir aUa við-
Hólum eða Jóns sonar hans. leitni hans í þá átt tókst hon-
um ekki betur en svo, að hann
festist æ betur og betur í henni
og loks kom svo máli hans, að
hann gat enga björg sér veitt,
segja sumir jafnvel að hann
hafi að síðustu verið orðinn
svo harðfjötraður, að hann hafi
eigi getað hreyft sig. Eins og
eðlilegt var, hlógu óhorfendur
dátt að karli þarna í nótinni,
en Schou þó allra-mest. En
þegar sýnt þótti að Kr. væri
eigi fær um að bjargast sjálf-
ur úr þessari klípu, fóruimenn
að reyna að greiða hann úr
nótinni, en þá reyndist hann
svo ramlega flæktur að þess
var eigi neinn kostur, og loks
skipaði Schou að skera nótina
sundur til að bjarga karli, og
var það auðvitað gert sam-
stundis.
* * *
Einu sinni sem oftar var Kr.
staddur á Húsavík, ásamt fleiri
Keldhverfingum. Höfðu þeir
aðsetur í veitingahúsinu, og
sátu þar að snæðingi. Kr.
hafði eitthvað bragðað vín, en
eigi sást það á honum. Þá
kom inn í stofuna til þeirra
maður nokkur, er enginn þeirra
þekti. Hann virtist vera
feiminn, dró sig út úr skarkala
þeim, er þar var, settist einn
sér í horn og datt hvorki af
honum né draup. Kr. gaf1
þessum manni auga við og við
uns hann hættir að snæða,
vindur sér að manninum, stað-
næmist ógnandi fyrir framan
hann og segir með þungri,
dimmri röddu: “Hvernig ætli
þér yrði við það, auminginn,
ef þú ættir skyndlega að birtast
fyrir dómstóli drottins?” Mað-
urinn hrökk saman óttasleginn,
svaraði engu, en hafði sig á
Fr. A. Fr.
til réttlætlngar síðar meir”,
bætti hann við. Ekki hefi eg
heyrt þess getið að Ben. hafi
notað sér þetta boð Kristjáns.
* * *
Eitt sinn urðu þeir samferða
frá Húsavík yfir Reykjaheiði,
Kirstján og Stefán Jóhannes-
son, faðir þeirra Björns bónda
á Víkingavatni og Jóns á
Dvergasteini- Stefán var haég-
lætismaður hinn mesti, og
hafði sig lítt í frammi. Kr. hóf
þegar að prédika yfir Stefáni,
er þeir voru komnir út úr kaup-
túninu, og gekk svo lengi að
Kristjáns hafði einn orðið. En
öllu má ofbjóða og loks þraut
Stefán þolinmæði til að hlýða
á biblíuvaðalinn, er valt upp úr
Kr. og þá mælti hann stuttar-
lega til Kr. “Æ, það vildi eg þú
vildir nú eta skít”. Kr. svaraði
þessu eigi með orðum, en fór
tafarlaúst af baki hesti sínum
og leitaði vandlega þar í göt-
unni og móunum að þindasparði
eða hrossataðsköggli til að eta,
auðvitað til þess að sýna í verki
trú sína og lítillæti.
* # *
Einu sinni sem oftar kom
lausa kaupmaður skipi sínu á
Fjallahöfn. Mun það hafa verið
Rönne á Borgúndarhólmt á
skipinu “Providence”, sem hann
sigldi á mörg ár til Norður-
landsins. Keptust bændur þá
að vanda um það að kom*’r't
sem fyrst um borð, og meðal
þeirra var Kristján. í sama bát
og hann var einnig Guðmundur
Guðmundsson frá Nýjabæ. Á
leiðinni út í skipið snýr Kristján
sér að Guðmundi og spyr hvort
hann kunni ekki dönsku, Guð-
mundur neitar því.
— Ósköp eru að heyra þetta,
brott hið skjótasta- Þá segir segir Kristján, að þú skulir
ekki kunna dönsku, og pabbi
þinn sem var “löss”. F~ "
dönsku, og þið skuluð fá að
heyra það, þegar við knrrmm
um borð.
Það var orð að sönnu. Ekki
var Kristján fyr kominn um
borð er hann rýkur niður í
hásetaklefa og sest þar á rúm-
stokk. Prjónahúfu afar mikla
hafði hann á höfði. Nú tók
hann hana ofan, rakti hana
sundur og hélt henni eins og
poka milli knjáa sér, grét ofan
í hana og mælti hvað eftir
annað:
— Stakkels gammel mand.
Fallit. Stakkels gammel Mand.
Fallit.
Frh. á 7. bls.
Kristján við þá sem inni voru:
‘Haldið þið ekki piltar, að hon-
um hafi liðið eitthvað illa,
jessum?”
* * *
Einu sinni sendi presturinn
á Skinnastað, sr. Stefán Sig-
fússon, sem einnig þjónaði
Garði í Kelduhverfi, Kristjáni
prestslamb. Mun Kristjáni
sennilega ekki hafa borið
skylda til að fóðra prestslamb,
en hvort sem svo var eða eigi,
þá er hitt víst, að hann sendi
presti lambið heim aftur hið
fyrsta. Nokkru seinna er fund-
um þeirra Kr. og prests bar
saman, segir sr. Stefán við
karlinn: “Og því viljið þér ekki
fóðra lamb fyrir mig?” “Já,"
segir Kristján, “af því eg hélt
að sr. Stefán á Skinnastað
vildi heldur sitja til borðs með.
Abraham, ísak og Jakob í ríki
himnanna, en með gamla
Kristjáni Guðmundssyni i
Bakkakoti við að eta út með
honum eitt lambsfóður.”
* * *
Á dögum Kristjáns átti heima
á Víkingavatni, Benedikt Björns
son, stórgáfaður maður að
mörgu leyti, og alvörumaður
mikill í trúarefnum. Þá var
það eitt sinn, er Kristján kom
að Víkingavatni, kendur, og tók
að prédika og hæla sér fyrir
trúrækni, að Ben. vindur sér
að honum, slær með flötum lóf-
anum á vanga karls og segir um
leið: “Og helvítis hræsnarinn!"
“Illa fer nú Benedikt með þig”,
sagði einhver viðstaddur. “Ekki
er það mikið, meira mátti
Kristur þola”, svaraði Kristján
og bauð Ben. síðan hinn vang-
ann svo hann gæti slegið á
hann líka “því það sem mað-
ur verður að þola hér Krists
vegna, verður manni alt reiknað
QÞINTON’S
HVAR
GEYMIÐ ÞÉR
Loðkápuna yðar
þegar mölurinn fer að
unga út eggjunum .
Ef hún er geymd i hinum nýju
geymsluklefum vorum, er hún
alveg óhult.
Vér höfum fullkomin tæki til
að
G E Y M A
HREINSA
(grávöru eftir fyrirsögn helztu
grávörusala—ekki með gasólin)
GERA VIÐ
SNÍÐA UPP
StMII) 42 S61
QUINTON’S
Cleaners — Dyers
Furriers
i