Heimskringla - 01.06.1932, Blaðsíða 4

4 BLAÐStÐA
W3NNIPÉG 1. JÚNÍ 1932
Hcimskringla
(StofnuO 1881)
Kemur út á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
i Talsimi: 88 537
VerS blaSsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"HeimBkringla” is publiahed by
and printed by
The Viking Press Lti.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
i
WINNIPEG 1. JÚNÍ 1932
YFIRLIT.
I.
Við því má búast, að flestum, sem ís-
lénzku blöðin lesa í þessu fylki, leiki nú
meiri forvitni á fréttum um stjórnmál
en nokkuð annað. Það er ekki nema það
sem vanalegt er, þegar kosningar eru fyr-
ir dyrum.
Og hvað er þá um kosningarnar að
segja í þessu fylki? Oft stendur svo á,
að kosningar hvíla á einhverjum sérstök-
um máium, stundum jafnvel ekki nema
á einu máli. Af ræðum þeirra forsætis-
ráðherra Brackens, og J. T. Thorson, K.C-
lítur nú út fyrir, sem þeir vilji ekki segja
mikið um mál þessa fylkis, heldur mál
sambandsstjórnarinnar, og þá aðallega
tollmálin. En hvað koma slík mál fylkis-
kosningunum við? Þeir segja að Bennett
stjórnin hafi firt land þetta útlendum
markaði með tollum. Hitt h'ta þeir ekki
á að tollar þessa lands, sem annara, eru
afleiðingar af viðskiftaástandinu, sem ó-
umflýjanlegar eru, ef landið á ekki að
sökkva og verða gjaldþrota fyrir skuld-
ir við önnur lönd, sem ausa vörum sínum
inn í það. Bændastjórnin á Islandi og
stjórnin á Bretlandi og í Bandaríkjunum
hafa allar orðið að grípa til þessara ráða,
til verndar fjárhag sínum og gjaldþoli.
Svo mikil óregla vár komin á þessa
frjálsu verzlun, að af áframhaldi henn-
ar gat ekki annað leitt, en gjaldþrot.
Að hinu leytinu gæta þessir ræðumenn
ekki þess, að um langt skeið hefir eng-
in alvarleg tilraun verið gerð til þess,
að finna vörum þessa lands varanlegan
markað af neinni stjórn, fyr en Bennett-
stjórninni, með samveldisfundinum, sem
boðað hefir verið til í Canada á þessu
sumri. Svo jafnvel þó fylkiskosningar
þessar væru háðar um sambandsmál
þessa lands, yrði för Brackenstjórnarinn-
ar ekki að betri fyrir það.
En auðvitað eru það mál þessa fylkis,
en ekki sambandsmálin, sem þessum kosn
ingum koma við. Og fyrst kemur þá eðli-
lega til greina hagur þessa fylkis- Á hon-
um veltur alt. Þegar stjórninni tekst að
halda honum í sæmilega góðu horfi, þarf
hún ekki að koma neitt kvíðandi fram
fyrir kjósendur. En bregðist það, mælir
fátt með stjóminni.
Og hvemig er fjármálum þessa fylk-
is nú komið? Ef dæma má af því, hve
Brackenstjómin er feimin, að minnast
á þau og gera þau að umtalsefni í þess-
um kosningum, lítur út fyrir að ástandið
sé ekki glæsilegt í þessum efnum, og að
Breckenstjórain hafi beyg af að hún eigi
sér þar synd á baki, sem kjósendum muni
ekki dyljast.
Fjármál eru ekki ávalt auðskilin- Sjálft
fyrirkomulag þeirra glepur mönnum oft
sýn. í þessu fylki sem öðmm, er t. d.
mjög sjaldan minst á heildarskuld þess.
Reikningsfærslan er í tveimur liðum, og
þegar talað er um tekjuhalla ársins, er
oft ekki minst á, hvað hann eykur eða
hækkar aðalskuld fylkisins eða skuldina
á innstæðureikningi þess. Þó skuldin
aukist árlega, gera menn sér því ekki
grein fyrir, hvað af þeim tekjuhalla leið-
ir- Á Bretlandi er reikningsfærslan ein-
faldari, og þar er ávalt talað um inn-
stæðuskuldina, hve mikið að hún auk-
ist ár frá ári, og það sýnir miklu ná-
kvæmar, hvað hag landsins Mður, en
þessir tvöföldu reikningar hér sýna, sem
í raun og veru virðast til þess eins, að
gera minna úr aukningu skuldarinnar, en
,þoIt er. Það elur kæringarleysii hjá
HEIMSKRING L A
stjórnunum, um hag fylkisins, og verður
oft til þess, að almenhingur gerir ósann-
gjarnar kröfur til stjóraa, uin veitingar
til eins eða annárs, þegar féð er ekki i
handraðanum, o£ sem afleiðingarnar af
eru álögur og skattar. i
III.
En nú skulum vér láta töluraar tala
og benda á ársreikninga núverandi stjórn-
ar.
Brackenstjórain ték við völdum árið
1922. Námu árstekjur fylkisins þá $10,-
500,000. Árið 1931 voru þær orðnar $14,-
700,000. Á stjórnartímabili Brackens hafa
þær því aukist um nærri einn þriðja- En
það þýðir auðvitað að svo mikið meiri
skattar hafa á íbúana verið lagðir, sem
litlu fleiri er uþó nú og þá. Mest hefir þó
skattahækkunin verið síðustu fjögur árin,
eða síðan 1927. En þá hefir hún líka
hækkað um rúma miljón dala á ári. Þetta
hefir nú komið á daginn hjá stjórn, sem
lofaði að lækka skatta, ef hún kæmist
til valda!
En lítum nú svo á annað. Almenningi
er á hverju ári sagt í fylkisreikningunum,
að tekjur og útgjöld standist á. Ef svo
væri, ætti skuld fylkisins ekki að hafa
hækkað neitt. En hvers verða menn
vísari um það, af innstæðureikningum
fylkisins? Þess að fylkið tekur hvert lán-
ið á fætur öðru, og færir þau til skuldar
á innstæðureikninginn. Afleiðingin af
því er sú, að skuldir fylkisins, sem árið
1922, þegar Brackenstjórnin tók við völd-
um, var $67,000,000 (67 miljönir), er nú,
1932, $107,000,000 (107 miljónir), að
meðtalinni 5 miljón dala verðbréfasölu
3. maí 1932. öll skuld Manitobafylkis
hefir því aukist á stjórnartíS Brackens
um fjörutíu miljónir dala!
Á Ársreikningunum 1923 segir að tekj-
ur og útgjöld fylkisins hafi staðist á og
numið $10,500,000. Einnig að á ársreikn-
ingum 1931 hafi þetta hvort um sig
numið $14,700,000. En sannleikurinn er
sá, að öll útgjöld fylkisins, bæði á árs-
reikningi og innstæðureikningi, voru ár-
ið 1923 $13,000,000, og árið 1932 $21,-
000,000- Munur á auknum útgjöldum
þessara tveggja ára er því átta miljónir
dala!
Til samanburðar má geta þess að síð-
asta árið, er þjóðmegunarflokkurinn var
við völd, voru ársútgjöld fylkisins $4,-
500,000, og öll skuld fylkisins um $27,-
000,000. Nú með svo gífurlega aukinni
skuld fylkisins, þarf meira fé, eða um
5 miljónir dala, til þess að greiða lán-
félögum vexti af skuldinni, en allar tekj-
ur fylkisins voru á síðasta stjóraarári
þjóðmegunarflokksins.
IV.
Hvað hefir nú leitt af því að sökkva
fylkinu í þetta skuldadíki? Skattgreið-
endur eru að þrotum komnir og langt
fram yfir það. Lánstraust fylkisins svo
lamað, að það getur ekki fengið lán,
nema að ábyrgst sé af sambandsstjóra-
inni. Rætur meinsins, sem að bakj þessu
öllu liggja, eru dæmafá bruðlunarsemi
og hóflaus meðferð á fé fylkisins hjá
Brackenstjórainni. Að eyða 21 miljón dala
á síðastliðnu ári, er auðsjáanlega þess-
um 700,000 manna, sem í Jiessu fylki
búa, um megn að greiða. Það eru $30
á hvert mannsbarn í fylkinu, karla, konur
og börn. Eða $150 á ári fyrir hverja fjöl-
skyldu, eða mann og konu og þrjú börn.
Og barnahópurinn er þó víða stærri en
það. Með því að fylkið eitt leggi svona
þunga byrði á ári á hverja fjölskyldu —
auk skatta til bæjar eða sveitar, og svo
sambandsstjómarinnar, — er svo langt
gengið, að öll sanngirni og heilbrigð skyn-
semi fá því ekki bót mælt, af þeirri ein-
földu ástæðu, að skattgreiðendur geta
ekki, hvað vel sem þeir vildu gera, risið
undir því. Og fylkið er með þessu hátta-
lagi Brackenstjómarinnar, að berast að
þeim boða, sem stjórnin sjálf sér ekki
nein ráð til að stýra hjá, þó mikið kunni
að þykja með því sagt um fjárhaginn.
En ^’ðasta fjárhagsáætlun hennar sann-
ar þetta. Þar er gert ráð fyrir að eyða
þrem miljónum dala meira, en hugsan-
legt er að hægt sé að kreista með skött-
um út úr almenningi. Og siðastliðið ár
var tekjuhallinn aðrar þrjár miljónir.
V.
Nú sækir þessi sama stjórn um endur-
kosningu eftir þetta tiu ára ráðslag sitt.
Hún sér engan veg út úr ógöngunum.
Hún satna sem segir, að alt verði að
dankast eínhvera veginn af. En völdun- :
um vill hún halda. Hún kaupslagar með
ráðherrastöðuraar og býöur þær hverj- ;
um, sem sig vilji stýðja. Henni sýniét
vera á sama um alt —1 hag fýlkisins,
virðingu sína — alt hema völdin. Hún
hefir þurausið fylkisbankann og steypt
honum kollhnýs, svo sambandsstjórain
'varð þar að ganga í ábyrgð fyrir þrem
miljónum dala, til þess að almenningur
tapaði ekki sparifé sínu. Hún hefir þuraus
ið varasjóð fylkisins. Hún hefir og þur-
ausið hvern varsjóð fyrirtækja fylkisins,
eins og varasjóð símakerfisins, sem hún
hefir allan notað, o. s- frv. Sveitalána-
deild hennar er í hreinu tapi, svo að nem-
ur 4 miljónum dala. Bændalánsdeildin i
2 miljóna tapi. Úr fjárhirzlu fylkisins er
stolið $102,000, sem haldið hefir áfram í
fjögur ár, án þess að eftir því væri litið
eða nokkurn hlut um skeytt, þangað til
þjófarnir buðu að láta flytja sig til
Headingly. Fjárreiðan öll virðist hafa
verið í grænum sjó, hjá Brackenstjórn-
inni. JJtklíií
VI.
Það er því sjáanlegt, að Bracken-
stjórnin getur ekki haldið áfram að fara
með stjórn í þessu fylki. Það er kanske
hvaða stjórn sem væri, eða að völdum
kemst, um megn að bæta úr hag fylkis-
ins. Sú stjórn, sem til valda kemur, fær
vissulega að kenna á því, og líða fyrir
syndir fyrirrennara síns. Það hefir
aldrei í sögu þessa fylkis verið eins óálit-
legt að taka við stjórnartaumunum og
nú. Bracken þarf ekki að segja, þó að
hann tapi völdum, eins og kerlingin
sagði forðum í banalegunni, að það væri
verst að þurfa að deyja nú frá allri sum-
anmálnytunni. Hann hefir frá litlu að
hverfa þar sem um hag fylkisins er að
ræða.
En fylkisins og þjóðfélags þess vegna,
hvílir sú ábyrgð á kjósendum að sjá fyr-
ir því, að bundinn sé endi á Bracken-
stjórnar farganið, og þeim séu völdin í
hendur fengin, sem annari stjóraarstefnu
fylgja en hann, og fyrir stjórnarrekstri
þessa fylkis s.já betur en hann. En í
þessum kosningum er ekki nema einn
stjóramálaflokkur, sem afdráttarlaust er
á móti stefnu og stjórnarrekstri Brack-
ens. Hinir flokkarair daðra flestir við
hans stefnu, að einhverju leyti, af því
að þeir eiga enga hagfræðilega stjórnar-
stefnu sjálfir. Þeír eru allir upp úr því
vaxnir, áð hugsa um það, að reyna þurfi
að sjá fótum sínum forráð í fjármála-
rekstri fylkisins. Þessi eini flokkur, sem
greinagóðúr má heita f þessum efnum,
og sér og skilur, hvað stefnu Bracken-
stjórnarinnar er áfátt, — er þjóðmegun-
arflokkurinn. Það er eini flokkurinn,
sem kjósendur geta bygt nokkra von á,
að hag fylkisins breyti til bóta, af þeim
flokkum, sem í kosningunum sækja. Af
hinum, sem maður veit fyrirfram, að eru
stefnu Brackenstjórnarinnar fylgjandi,
og eru ekki annað en hálfvisnar greinar
á meiði hans, getur ekki neinna brejrt-
inga verið að vænta, er til gæfu snúa,
fremur en frá hinu “græna tré” sjálfu.
Tíu ár eru næg reynsla af einni stjóra,
og fulllöng reynsla af Brackenstjórainni.
Hvað menn sjá unnið við að lengja
stjóraartíð hennar, enn um fimm ár, er
óskiljanlegt. Það getur margt lagst í
rústir á þeim tíma, sem enn hangir uppi
og bjarga mætti — þó á horriminni sé
— af hagsýnni stjóra.
HVAR Á AÐ SPARA?
Svo spyr Lögberg síðastliðna viku- Því
virðast þjóðmegunarmenn í meira lagi
ósanngjarnir í orðum um eyðslusemi
Brackenstjórnarinnar. En sá ljóður sé
þó á ráði þeirra, að þeir geti ekki bent
á, hvar hægt sé að spara. Virðist og sem
blaðinu þyki það ekki ónáttúrlegt, að
menn rekl þar í vörðuraar, þvi Bracken-
stjórnin hafi í hvívetna gætt mikillar
varúðar í meðferð á fé fylkisins.
Úr því að minni Lögbergs er orðiö
svona slæmt, skal hér aðeins bent á eitt
atriði af þúsund og einu, er nægja ætti
til að sýna, hve dásamlega Brackenstjórn-
in hefir gætt hinnar göfugu reglu spar-
seminnar, á þessum há-alvarlegu tímum.
Það sem átt er við er bflaútgerð Brack-
en stjóraarinnar.
Samkvæmt skýrslum er um hana voru
birtar yfir næstsíðasta fjárhagsár (1930
—1931) er hún á þessa leið:
1. Brackenstjórnin átti og leigði 635
vélknúð flutningatæki (bíla trucks og
mótðrhjól) til snuninga á árinu.
2. Sjálf áttf hún 187 bíla, og kostaði
notkun þeirra $118,158.28,
i > -Í*i .. -i.V ... ..i
3: Fýrir hýsin§ú (stotágd);
bílahna greiddí stjórnin '$5ö;745-
00. ' ’ ' ;
4. Stjórain keypti 289,523
gallón af gasolíu fyrir bíla ráð-
herra sinna og þjóna.
5. Stjórnin fékk að láni 367
bíla og hjól, sem flestir vóru
eign þjóna hennar, og borgaði
fyrir það $124,259.70.
6. Stjórnin greiddi einum
þjóna sinna $2388.16 fyrir lánið
á bílnum hans á árinu.
7. Greiddi þrem öðrum þjóna
sinna $2,000 hverjum á einu ári
fyrir notkun á bílum þeirra.
8. Stjórain gaf ráðninga-
manni þjóna sinna (Civil Ser-
vce Commissioner) stjórnarbíl,
alla gasolíu, áburðarolíu og við-
gerðir á honum.
9- Lét gera sérstaka gasolíu-
lind fyrir þjóna sína og ráð-
herra.
10. Gaf 211 þjónum sínum
um 55,000 gallón af gasolíu úr
þessari lind.
11. Leyfði sex ráðgjöfum sín-
úm að mjólka þessa stjórnar-
geit eftir vild, endurgjaldslaust.
12. Gaf dómsmálaráðherra
alla gasolíu og aðra olíu, alt
“anti-freeze”, og lánaði honum
upphitunaráhald, alt til hans
eigin bfls.
13. Gaf einnig akuryrkjuráð-
herra alt til hans eigin bíls.
14. Greiddi $1,499.88 fyrir
notkun á einum Fordbí! yfir
árið.
15- Greiddi $1422.22 fyrir
notkun á einum bfl í raforku-
deildinni, á einu ári.
16. Greiddi $4000 fyrir notk-
un á fjórum bílum í sveitalána-
deildinni.
17. Greiddi Comptroller-Gen-
eral $300 á ári fyrir fyrningu á
á bíl hans og $340 að auki fyr-
ir að skjótast í honum eina ferð
til Ottawa.
18. Lánaði mönnum í Ww’-
men’s Compensation Board fé
til þess að kaupa sér bíla. —
Greiddu þeir stjórninni 835 j
mánuði af því láni til baka, en
svo fær stjórain bílana að láni
frá þeim og greiðir þeim $65
á mánuði fyrir það.
19. Greiddi innkaupsagent sín
um $300 á ári fyrir fyraineu é
bíl hans, auk þess sem öll gas-
olía, áburðarolía og viðgerð var
af stjörninni borguð.
20. Stjórnin greiddi svo mik-
ið sem $15 á mánuði í húsaleigu
fyrir einn bíl árið í kring.
Alls eyðir þannig Bracken-
stjórnin fyrir bílaútgerð sína
um $400,000 á ári- Þó að ein-
hverju af þessu fé megi nú
heita nauðsynlega varið, er hinu
ekki að neita, að mikið af því
eru aðeins “bitlingar” til vina
stjómarnnar. Brackenstjórnin
telur sig bændastjórn. Til akur-
yrkju veitti hún samt ekki nema
$290,000 á sama tíma, og hún
eyðir þessu í bílakaup og bíla-
úthald, til þæginda og skemtun-
ar gæðingum sínum.
Auðvitað hafa fylgiskatar hr.
Brackens ekkert út á það að
setja, þótt alt að því hálfri
miljón dala af almennings fé
sé varið til þess að þeir geti
haft meiri þægindi og skemt
sér í bflum sínum, — og það þó
í þessu árferði, þegar margir
eru svo staddir, að þeir hafa
ekki vasafé fyrir dropa í bílinn
sinn, og verða því að láta hann
hýrast í vetrarhreysi sínu. Jón
smali sagði prestinum það, sem
dæmi um guðhræðslu sína,
að í hvert skifti sem hann
heyrði lesið í Bjarnarbænum:
Alt sem vér þörfnumst til líkn-
ar, skjóls og svölunar s*51:—
vorum,’’ kæmi vatn r
muninni á sér, af því að það
minti hann á flöskuna. Þó vatn
komi í munninn á ráðgjafaefn-
um og liðsmönnum
í sambandi við þessa bílaút-
gerð hans, munu þeir margir
sem líta á hana sem eitt n
af ótal um harðla óþarfa eyðslu
semi á stjórnarbúinu í vinnu-
gæftaleysi og harðæri, eins og
nú er.
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’B
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint fri
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og scnda andvirðið þang-
að.
ÁFENGI og ÁFENGISLÖGGJÖF
Eftir G. Áraason.
'1
Frh. '
Það er mjög almenn skoðún
að áfengi sé hitagjafi, og getl
þess vegn akomið að gagni f
kulda. í raun og veru hitar það’
ekki, en vegna áhrifa þess á
taugakerfið, eykst hjartsláttur-
inn í bili og heitara blóð rennur
út í hörundið- Af því kemur
hitatilfinning snöggvast, án þess
að líkamshitinn hafi í rauninni
aukist.
Fjölda margar tilraunir hafa'
verið gerðar til þess að ákveða
hvaða áhrif alkóhól hafi á vinriu
brÖgð manna, bæði erfiðis-
manna og þeirra, sem vp"',í--
samari störf vinna. Niðurstað-
an hefir ávalt orðið sú, að
vinnuþrek þeirra, sem vinna
erfiðisvinnu, virðist aukast f
bili, en minkar vo eftir nokkra
stund. Við vandasamari störf
eru áhrifin þau, að hér um bil
strax fer að bera á óná>-"'>Tvi-!
og röngum handtökum fjölgar.
Hermenn við skotæfingar og
letursetjarar í prensmiðjum,
hafa margoft verið prófaðir. —
Viss skamtur af roromi. seró
venjulega Væri ekki áúHnn
stór, hafði þau áhrif á her-
menn, að þeir hittu markið 11
um bil þrjátíu af þundraði
sjaldnar, heldur en þegar þeir
fengu ekkert áfengi. Þessar til-
raunir, ásamt mörgum öðrum,
sýna að nákvæmni og skiót-
leiki hugsunar og skilningur
minka mjög fljótt, og a*
hugsanasambönd ruglast undir
áhrifum áfengis; en aftur á
móti örvast ímyndunaraflið og
menn verða opinskárri, og ryi>r"’v
ið virðist skerpast. — Ö1 er
innri maður, segir máltækið.
Allir vita, að mikil áfengis-
nautn getur dregið menn til
dauða og gerir það oft. Hitt er
vafasamara, hvort hófleg
isnautn sé faeinlínis skaðleg
fyrir heilsu manna.
Margir læknar þykjast vera
vissir um, að alkóhól tefji fyrir
bata í vissum sjúkdómum, og
sé aukaorsök í dauða margra,
þar sem þess ér þó ekki getið
í dánarvottorðunum, af skilj-
anlegum ástæðum. Fyrir nokkr-
um árum var sú skoðun all-
mikið útbreidd, að áfengisnautn
væri mikilvæg orsök til briál-
semi, en á síðustu árum hefir
þessi skoðun breyzt nokkuð, og
er nú álitið, að í sumum
um sé sambandinu milli of-
drykkju og brjálsemi þannig
farið, að menn, sem >»*" votkt-
að taugakerfi, og eru þess vegna
líklegri en aðrir til að ..~
brjálaðir, hneigist venjulega til
ofdrykkju. Sumir hafa jafnvel
gengið svo langt, að halda því
fram, að tilhneiging til mikill-
ar áfengisnautnar, sé mönnum
ósjálfráð og stafi af því, að efni
frá vissum kirtlum í Ifkaman-
um (endochrin glands), sem
hafa örvandi áhrif á líffæri, séu
ekki næg. En alt er þetta mjög
í lausu lofti, og margir telja
það einskis verðar ágizkanir-
Um áhrif alkóhóls á heilsu
hófdrykkjumann’a hefir Nation-
al Medical Research Couiicil á