Heimskringla - 15.06.1932, Blaðsíða 2

2 BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 13. JÚNÍ 1932
Sigurdsson, Thorvaldson ltd
GENERAL MERCHANTS
ÚTSÖLUMENN FYRIR IMPERIAL OIL LIMITED
ROYALITE COAL OIL, PREMIER GASOLINE
TRACTOR AND LUBRICATING OILS
ARBORG
Phone 1
RIVERTON
Phone 1
HNAUSA
Phone 51, Bing 14
MANITOBA — CANADA
HVERS MÁ VÆNTA
af kirkjunni og prestum
hennar?
“Berið mig út í sólskinið,”
sagði Þorkell máni, þegar hann
var að deyja, “svo að eg geti
falið þeim anda minn, sem sól-
ina skóp.’’
Þegar Áskell Reykdælagoði
var veginn, bað hann frændur
sína að “vera sáttgjama og
hefna sín ekki, og kvað það þá
bezt gera, að stöðva óhöppin
sem mátti”.
“Hart ríður þú frændi,” sagði
Kolskeggur við Gunnar á Hh'ð-
arenda, þegar þeir fóra frá vígi
Skammkels og þeirra félaga.
Gunnar mælti: “Það lagði
Skammkell mér til orðs, er eg
mælti svo: Þér ríðið á mig of-
an.” “Hefnt hefir þú nú þess,”
segir Kolskeggur. “Hvað eg
veit,” segir Gunnar, “hvort eg
mun því óvaskari en aðrir
menn, að mér þykir meira fyr-
ir en öðrum mönnum að vega
menn.” ’
í þessum þremur umsögnum
þessara fomu Islendinga rís
boði heiðins anda hæst. Hann
ber við himinn í norðrinu, ram
efldur og ægilegur, en bjartur
og sviphreinn. Við nánari rann-
sókn getur það ekki dulist, að
í menning heiðinna, norrænna
manna voru fólgin flest þau
skilyrði, sem gáfu sterka von
um traust og göfugt mannfé-
lag, þegar aldir rynnu.
Drengskapur var leiddur í
öndvegi, og hann hélt því sæti
á meðal þjóðanna, hvers mörg
öhappaverk, sem unnin voru.
Andleg og líkamleg afrek
voru í hærra verði en gull og
silfur. Á ættgöfgi voru sterkar
gætur hafðar, að hún ekki
blandaðist þrælablóði. Fyrir gáf-
um og mannviti var borin mik-
il virðing, án tllits til fjármuna.
Konan, sem ræður að helm-
ingi um þróun í framtíðinni —
eða meir, — var frjálsbornari
Phonr 22 935 Phone 25 237
HOTEL CORONA
2« Rooibi Wlth Bath
Hot and Cold Water in Every
Room. — 41.50 per day and up.
Monthly and Weekly Ratea
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
hjá norrænum, en þá tíðkaðist
um heim allan. — í stuttu máli:
um það leyti sem ísland bygð-
ist, og eftir það fram að kristni-
tökunni, var vor heiðinnar
menningar að þróast við sín
heima-öldu skilyrði. Gróður
hennar var undarlega efldur og
fjölbreyttur. Sú menning, sem
þá var komin, sór sig í ætt til
norrænna manna, sem frá upp-
hafi voru borair til þess, sök-
um yfirburða sinna, að hafa
forystu á hendi. Hún var eðli-
leg, heilbrigð, — samræmd við
sinn eigin jarðveg. Rætur henn-
ar stóðu djúpt. Hún skalf ekki
í stormum mannlífsins, því að
hennar innri eldur brann heit-
ast, þegar sundunum var lok-
að.
Svo kom kristnin. Blóðslóð
hennar lá sunnan frá Miðjarðar-
hafi, norður á nyrztu tanga
Noregs.
Þá “stóð Ólafur konungur
Tryggvason öndverður í and
skotaflokkinum miðjum”, og
sendi Þangbrand prest til Is-
lands.
Þangbrandur vann fyrstur
það óhappaverk, að villa um
fyrir heilbrigðri norrænni hugs-
un á Islandi. Hann braut það
skarð í fegursta og siðasta
vígi heiðins anda, að örlög hans
hlutu að fara á einn veg.
Þangbrandur prestur var ekk-
ert að hugsa um það, að sýna
íslendingum Gyðinginn austan
úr Asíu í réttu ljósi. Hann var
ekki að sýna þeim hugsjóna-
ríka draumamanninn af guðs
náð. Hann sýndi ekki mann-
vininn mikla, sem sá í einni
sjónhending, að öllum gæti lið-
ið vel á þessari jörðu, ef menn-
irnir gengju í félagsskap til
þess að uppræta lægri hvatir
sínar. Hann flutti ekki þau
fagnaðartíðindi, að Kristur
sýndi veg til þess, að samstilla
hærri gáfur mannanna á móti
ástríðum þeirra.
Hann hafði enga hugmynd
um það, og ekki Ólafur kon-
ungur Tryggvason heldur, að
Kristur er að líkindum eini
maðurinn, sem uppi hefir ver-
ið, sem skyldi andlegan sósíal-
ismus — frá fullkominni sjón-
arhæð. — Kristi var það Ijóst,
að eini vegurinn til guðsríkis á
jörðunni, væri sá, að mennirn-
ir gengju í félag til þess að
velta því bjargi úr vegi, sem
aðeins afl miljónanna fær ork-
að, ef þær eru samtaka, — svo
að allir gætu orðið andleg göf-
ugmenni. Gerðu menn þetta,
i kæmi hitt sjálfkrafa — sem
' máske mestum kvölum hefir
i valdið að vantaði — þ. e. jöfn-
uður lífsframfæris. — Eg þekki
tvo íslendinga, sem næst hafa
komist þeirri sjónarhæð, sem
Kristur stóð á fyrir meira en
nítján öldum: Stephan G. Ste
phansson og séra Gunnar Bene
diktsson. Annan átti að setja
inn á stríðstímunum, en hinn
var rekinn úr lúterskri kirkju
j Þangbrandur var fyrsti krist
inn prestur, sem boðaði trú á
íslandi, sem hafði víðtæk á
hrif. Og aldrei hefir nokkur
maður misskilið hlutverk sitt
meir. Hann skifti verkum á
þann hátt, að hann ýmist drap
menn eða söng messur.
Fyrri atriðið var ekki pest-
næmt. íslendingar voru því
vanir í þá daga — enda eru
líkamleg víg smámunir einir
hjá andlegum vígum.
Annað mál var með messurn-
ar. í þeim lá sóttkveikja, sem
sýkti hina hraustu, heiðnu, nor-
rænu menning.
Menn verða að gæta þess
að maðurinn var ekki að boða
kenningu Krists. Hann hafði alt
annað í höfðinu. Undrin og
leyndardómamir voru alt um
kring. Himnaríki var einhvers
staðar á einhverjum óákveðn-
um stað uppi í loftinu, í líkingu
við höll Óiafs konungs Trygg-
vasonar úti í Noregi. Þar átti
hin breiðvængjaða útþrá nor-
ræns anda að fá allar ó^kir
uppfyltar. En undir fótunum á
mönnum var annar staður, heit-
ur eins og Hekluglóð. Þann
stað kallaði Þangbrandur hel-
víti. Sá staður var miklu raun
verulegri, því að hann var jarð-
bundinn. Hann gat rifið sund-
ur jörðina og gleypt heil hús
með fólkinu í. Aðaltilgangur
messunnar var sá, að biðja
þann, sem sat einshversstaðar
uppi í loftinu í höll eins og Ól-
afs konungs, að sjá um það, að
jörðin rifnaði ekki í sundur. —
Bezta ráðið til þess að fá hann,
sem í höllinni bjó, að verða við
þeirri kvöð, var það, að allir
væru auðmjúkir og skriðu í duft
inu eins og ormar, fyrir þess-
um ósýnilega ógnarbíld.
Til þess að fjötra menn með
enn sterkari hlekkjum við þessa
trú, voru höfð ýms hjálparmeð-
ul, sem hrifu á skynvitin: ýmis-
konar ljósadýrð, reykelsisilmur
og fáránlegur söngur. í þess-
um hlutum lá einskonar dá-
leiðslumagn, sem stakk eðli-
legri skynjun svefnþora. — Þá
fengu norrænir menn tungu-
GREIÐIÐ ATKVÆÐI MEÐ
Capt W. V. TOBIAS
Conservative þingmannsefni í Winnipeg. Hann hefir
verið á þingi í Manitoba siðastliðin 5 ár, og þekkir því til
þeirra starfa. Hann fylgir ráðdeildarstefnu í stjórnmál-
um, og að útgjöldin séu eigi látin fara fram úr tekjum.
MERKIÐ atkvæðseðilinn þannig:
VEITIÐ FYRSTA KJÖR
Mr. JOHN T. HAIG, M.P.P.
Conservative þingmannsefni í Winnipeg
Þannig:
Merkið
Atkvæða
Seðilinn
Þtnnig:
Hann styður flokkinn sem koma vill á sparsamari, heilbrygðari
og skynsamari stjórn en verið hefir.
uEignist dollarinn áður en þér eyðið honum.”
skjálfta í fyrsta sinni.
Þangbrandur er andlegur
forfaðir íslenzkra presta. — Og
sama sagan kvað hafa gerst f
öðrum löndum — og þó enn
verri.
Við töfragerð þessara aust-
urlenzku áhrifa, litu norrænir
menn aftur og efuðu gildi þes3
sem þeir áttu bezt: “Sjálfur leiö
þig sjálfan”. En f þess stað
kom steinblind trú, sem heimt-
aði með valdi traust á ósýni-
legum guði.
Eg hefi dvalið við ofanritað
efni sökum þess, að síðan eg
var bara hefir mér verið kent,
að kirkja Krists væri andlegur
leiðtogi mannanna — jafnframt
því, að andleg verðmæti væru
verðmeiri en efnaleg.
Síðan eg komst til vits og
ára, og fór lítið eitt að hugsa
af eigin ramleik, hefir mér skil-
ist, að kirkjan teldi aðalhlut-
verk sitt forystu andlegra mála.
Af þeirri ástæðu hefi eg
myndað mér þá skoðun, að hún
bæri þyngri ábyrgð gagnvart
þjóðfélaginu en nokkur önn-
ur stofnun, einkum þegar þess
er gætt, að fyrir henni varð að
víkja, ung og glæsileg menn-
ing, sem lofaði miklu. Eg ber
lítið eitt skyn á kirkjuna, eins
og hún hefir komið mér sjónir
í íslenzkum jarðvegi — því að
eg hefi orðið henni samferða
alla mína æfi.
Þegar eg renni augunum yfir
iau 932 ár ,síðan Þorgeir Ljós-
vetningagoði ákvað hinn nýja
sið á Þingvöllum, getur það eigi
dulist mér, að það er ekki
kirkja Krists, sem hefir haft
eiðsögn á hendi í meira en 9
aldir. En hitt dylst heldur ekki
neinum hugsandi manni, sem
ekki hefir keypt sér gul kirkju-
gleraugu, að það er kirkja Þang
brandar prests, og Ólafs kon-
ungs Tryggvsonar, sem setið
hefir að völdum, og borið káp-
una á báðum öxlum. Að færa
ástæður fyrir því, yrði of langt
mál — enda öllum hugsandi
mönnum kunnar.
Eitt örlagaþyngsta “slagorð”
kirkjunnar var það, að vissasta
ráðið til sáluhjálpar væri, að
vera fátækur. Það var prédikað
seint og snemma. Auðvitað
trúði alþýðufólkið því. Fólkið
yfirleitt trúði öllu, sem prestur-
inn sagði — alt fram á sfðustu
tíma. Og margir trúa því bók-
staflega ennþá.
Eg fullyrði ekkert um það,
en grunur minn er sá, að með
þeirri kenningu hafi verið sáð
fyrstu spírunni, sem “kapítal-
isminn” fékk trölldóm sinn
frá.
En í öllum heildardráttum er
það trúa mín, að uppeldi og
framgangur “kapítalismans” sé
meira kirkjunnar verk en nokk-
urrar annarar stofnunar í
mannheimi.
Sú var tíðin, að kirkjan var
eins og feit og bústin frú. Það
sópaði að henni og hún lét
hlýða sér. En þrátt fyrir alla
upphefð, fanst henni það aldrei
skerða virðingu sína, að láta
“kapítalismann” sjúga brjóst
sín. Og hann saug þangað til
að hann var orðinn svo stórt
skrímsli, að mjólkin varð ónóg.
Þá fór hann að sjúga blóð úr
öllum fátækum mönnum —
með aðstoð kirkjunnar, því hún
sagðist geta trygt þeim eilífa
sælu á himnum fyrir blóðið. En
nú var afstaða þeirra breytt
orðin. Sú var tíðin að “kapí-
talisminn” varð að haga gerð-
um sínum eftir geðþótta kirkj-
unnar. Nú á tímum er hún
orðin leiguhjú hans, sem á all-
an sinn tilverurétt undir hnefa
hans.
Á síðustu tímum eru að
koma menn fram á hið drama-
tíska leiksvið lífsins, sem virð-
ast til fulls skilja erindi Krists
í heimi hér. Þessir menn nema
ekki staðar við skilninginn einn.
Þeir eru ótrauðir í að starf-
rækja hugsjónina á öllum svið-
um mannlífsins, jafnt efnislega
sem andlega. Þeir kljúfa skörð
í járavarðar fylkingar “kapí-
talismans”, eins og fleygar.
Einkunnarorð þeirra eru eins
og Krists forðum: “Fylgið okk-
QUINTON’S
Ef þér eruð að
hugsa um verð
þá ætti þessi verðskrá að
snerta yður:
FÖT, karlmanna $1.00
HATTAR, flóka QQq
PRJÓNAPEYSUR QQq
KJÓLAR, úr ull $1.00
KJÓLAR úr siiki $1.25
SIMI 42S61
QUINTON’S
CLEANEBS
DYEBS
FUBBIEBS
FRÍTT
til Hydro skiftavina, sem nota
RAF-ELDAVÉL
Vér leggjum vír inn og leggjum til 500, 750 eða
1000 vatta rafmagns vatns-hitara í hús yðar — FBITT
— ef eigandi hússins vill skrifa undir samning, að
hitarinn og vírleiðslan sé eign Hydro. Þér greiðið að-
eins lOc á mánuði í leigu auk venjulegs gjalds fyrir
rafmagn. Plumbing er ekki í þessu.
KAUPIÐ BAFMAGNS-ELDAVJEL Ntr — OG NAIÐ 1 ÞETTA
KOSTABOÐ.
SIMIÐ
848132
Cftij of Wmnfpeg
III IIII
SIMIÐ
848133
PDINCCSS ST.