Heimskringla - 15.06.1932, Blaðsíða 7

WINNIPEG 13. JÚNÍ 1932
HEIMSKRINGLA
7 BLAÐSÍÐA
T I M
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA.
BUR
KAUPIÐ
AF

f HORNINU.
Frh frt S. bls.
sótt mig með svo miklum þráa,
að sumt af þessum hugsunum
inínum væru þess ekki alls ó-
verðugar, að koma fyrir al-
mennings sjónir, enda þótt eg
hafi reynt að sporna við því, að
hún þróaðist í heila mínum, —
að eg að síðustu afréði að láta
undan.
I>ess skal eg geta, að ekki
munu allir molamir, sem eg
tíni upp úr hugarfylgsnum mín-
um, verða algerlega frumsamd-
ir. Sumir af þeim munu verða
lausleg endursögn af því, sem
eg hefi lesið eða er að lesa á
öðrum tungumálum.
Þeir, sem lesa þessa hugar-
mola, munu auðveldlega sjá,
hvað er frumhugsað af þeim
og hvað er að mestu eftir öðr-
um haft.
Það var siður sumra bóka-
manna heima á Islandi .þeirra
er mikið lásu, að segja heimilis-
fólkinu innihaldið af því, sem
þau voru að lesa, í rökkurset-
unni, og stundum þegar fólkið
var háttað, þar sem svo var til
hagað, að allir sváfu í sama
herbergi, eins og sumstaðar átti
sér stað fyrrum. Var það oft hin
ágætasta skemtun, því sumir af
þessum þulum sögðu svo ná-
kvæmlega efnið, að ef það hefði
verið hraðskrifað um leið og
þeir sögðu, hefði maður haft á
milli handa ágæta þýðingu af
því, sem þeir voru að lesa.
Síðasta árið, sem eg var á ís-
landi, eða næst því síðasta,
1899, dvaldi eg um æði margra
mánaða skeið, eða nokkuð
meira en hálft ár, sem hlut-
armaður í Bjamarey, sem er
utan til í Vopnafjarðarmynni.
Eyjan er eign Hofskrikju í
Vopnafirði, eða var þá. Þá hafði
maður hana á leigu sem hét
Björn Guðmundsson, kallaður
póstur, því hann var um eitt
skeið póstur, og loddi nafnið
við hann æ síðan. Hann las
mjög mikið af dönskum skáld-
sögum. Hann var glaðlyndur
maður og ágætur spilamaður,
spilaði samt mest “l'hombre”
upp á peninga, ef hann átti
kost á og þurfti sá að kunna
vel, sem gat yfirunnið hann í
því spili. Hann var í meira lagi
gefinn fyrir að hagnýta sér
veigar Bakkusar. Vildu því pen-
ingar ekki stöðvast vel í vörzl-
um hans, enda þótt hann hefði
töluverðar inntektir á stund-
um. Hann tók ýmislegt fyrir,
en frá öllu varð hann að hrökl-
ast, fremur með skuldabyrði á
baki en peningalegan gróða.
En samt var hann alment vel
liðinn og átti marga vini, því
eins og áður er sagt, var hann
glaðlyndur og í raun og veru
drengur góður. Hann kom hér
síðar til Ameríku og settist að
í Nýja íslandi, en hvar, veit eg
ekki, og þar mun hann hafa
dáið. Það var oft á kvöldin
þarna úti í Bjamareyjunni, að
Björn sagði okkur innihaldið
úr sögum þeim, sem hann var
að lesa. Eg kom þangað með
stóreflis bók af dönsku eða
norsku blaði, sem hét “Nor-
diske Folkeblad’’, og var það
fult af mörgum ágætum sög-
um. Eina af sögum þeim las
hann og sagði okkur svo á
kvöldin. Eg gerði það að gamni
mínu, að eg las hana, eftir að
hann hafði sagt okkur. Og það
er áreiðanlegt, að hefði hún
verið skrifuð ejns log íhann
sagði okkur, þá hefði maður
átt ágæta þýðingu, og það jafn-
vel á fjörugra máli, en var á
henni á danska málinu.
Ýmsa fleiri bókamenn heima
á gamla landinu þekti eg, sem
gerðu þetta, þar á meðal föð-
ur minn, Jón Guðmundsson, er
las dönsku eins vel og móður-
málið. Og ensku gat hann les-
ið nokkurn veginn vel. En ekki
held eg að hann hafi sagt sitt
efni eins vel og Bjöm gerði,
mun ekki hafa haft jafngóða
minnisgáfu, og hann var held-
ur ekki eins skrafhreifur mað-
ur. Hans aðferð var oft sú að
hann las upphátt á íslenzku,
það sem hann var að lesa á
dönsku. En af ensku gerði hann
það aldrei. En meiri og sann-
ari bókmentamaður var hann,
heldur enn Bjöm. Hann las alls
konar fræðibækur, en Bjöm
las lítið annað en sögur og eld-
húsrómana. Þó var hann sér
eins mikið úti um verulega góð-
ar og mentandi skáldsögur, en
það var ekki eins auðvelt að
ná haldi á þeim, eins og þeim
lélegu.
Þríðji maðurinn, sem eg þekti
þó ekki væri mikið, er hafði
það til siðs að segja heimilis-
fólki sínu efnið úr því, er hann
var að lesa, var Sæbjöm Egils-
son á Hrafnkelsstöðum í Fljóts-
dal. Sjálfur heyrði eg hann
aldrei. En mér var sagt, að
hann hefði gert það snildarlega
vel. Enda var maðurinn greind-
ur í bezta lagi.
Eg hugsa, að ísland hafi átt
fleiri eða færri í hverri sýslu,
sem færir voru um að gera
þetta. Og mjög nákvæmlega
mun þurfa að leita hér í Ame-
ríku og öðrum löndum, til þess
að finna alþýðumenn óskóla-
gengna, sem lesa önnur tungu-
mál en sitt eigið landsmál, og
eru um leið færir um að segja
efnið úr því svo vel, að nær því
liggi, að slíkt sé ágæt þýðing.
En mér er nær að halda, að
þessi list sé mjög að hverfa á
íslandi, eins og svo margt ann-
að gott, sem tíðkaðist þar fyrr-
um. Hið innilega baðstofulíf
mun vera að líða undir lok, síð-
an að vistarbandinu var slitið
og allir eru á flugferð af einu
landshorninu á annað. Og svo
mun breyting á húsaskipun
nokkru um valda, og hið út-
lenda snið í öllum lifnaðarhátt-
um. Það mun nú vera hægt að
fara sveitimar á enda, án þess
að finna, að einhver sitji sem
næst í miðri baðstofu, og sé að
lesa upphátt fyrir heimilisfólk-
inu sögur eða' eitthvað annað
gott, eða kveða rímur við raust.
Og að áheyrendumir noti svo
tækifærin, ef lesarinn eða
kvæðamaðurinn hættir um
stund til að hvíla raddfærin,
taka í nefið eða sjúga að sér
ilmríkan tóbaksreyk úr pípu
sinni, til að tala um efnið og
útlista það hvað fyrir öðru. Það
var ágætis aðferð til að festa
efnið í minni allra, setn við-
staddir voru. Og í samræðum
þeim komu oft fram hnyttiyrði
og orðaleikir, sem síðan héldust
við og breiddust út, og urðu
mörgum til ánægju, að endur-
taka.
Þetta og ýmislegt fleira, sem
tíðkaðist heima á gömlu kæru
eyjunni okkar, er stórvægilegur
skaði fyrir íslenzku þjóðina að
glata.
En svo ætla eg ekki að fara
lengra út í þau efni, hvað sé
skaði fyrir íslenzku þjóðina að
glata sínum fjrrri venjum og
hvað sé farsælast, að taka upp
af nýjum venjum og siðum.
Það getur skeð, að einhverjir
póstar slæðist með, innan um
það, sem eg hugsa í horninu á
milli suður- og vestur-glugg-
anna, síðar.
Þetta, sem eg er nú að hripa
átti aðeins að vera inngangur.
Eg geng ekki að því grufl-
andi, að eg muni ekki veita les-
endum þessara þankamola
aðra eins ánægju með þeim,
eins og söguþularnir eða rímna-
söngsmennirnir gerðu heima á
íslandi á þeirra löngu kvöld-
vökum.
Eg var tiltölulega ungur, þá
er eg yfirgaf mína ástkæru
feðrafold. Reyndi aldrei að segja
efnið úr því sem eg las. En
stundum var það, að eg las upp
hátt sögur fyrir heimilisfólkið,
þar sem eg átti heima. Og jafn-
vel bögglaðist eg við að kveða
fyrir það rímur, enda þótt eg
hefði lélega kvæðaraust. En
fyrir hvorttveggja var mér vel
þakkað.
Eg býst naumast við, að eg
muni ná jafnmikilli hylli hjá
þeim, sem lesa þessa hugar-
mola, eins og eg öðlaðist með
því að lesa upphátt sögur í bað-
stofum á íslandi. Það er tvent
ólíkt, að lesa reiprennandi upp
úr bók eða blöðum, eða að
segja upp úr sjálfum sér efni
af því, sem maður hefir lesið
eða heyrt aðra segja. Til þess
að segja vel, það sem maður
hefir lesið eða heyrt, þarf mað-
ur að vera minnisgóður eða með
öðrum orðum, maður þarf að
hafa vanið sig á að muna. Og
þar að auki er gott, að maður
eigi í sér töluverða mælsku-
hæfileik.
En hvorugt þetta tilheyrir
mér, þvi hafi mér verið út-
hlutað af skomum skamti
nokkur gáfnategund, þá var
það minnisgáfa. Og fara nú
að reyna að venja í mig minni,
er að öllum líkum heldur á
eftir tímanum, þar sem eg er
nú að bjástrast með lífstilveru
mína á sjötugasta tugnum.
Og ætla mér að gerast góður
í þeirri list að segja frá, þar
sem eg hefi aldrei eflt þá list,
er náttúrlega fáránlegur barna
skapur, og þó um leið býræfni.
En aðal orsökin til þess, að
eg tek mér þetta fyrir, er sú,
að mér finst eg vera nokkurs-
konar útlagi, þar sem eg heyri
aldrei nokkurt íslenzkt orð tal-
að. Geri eg þetta því meira- til
þess, að tala við sjálfan mig
á mínu ástkæra móðurmáli,
heldur en að eg búist við, að
aðrir hafi af því nokkurt veru-
legt gagn eða ógagn.
En ef svo skyldi fara, sem ó-
líklegt er, að þessir hugarmolar
skyldu birtast á prenti, þá von-
ast eg til svo góðs af almenn-
ingi, að hann fyrirgefi mér, hve
þunt andans fóður það er, sem
eg skrifa í mími útlegðar á-
standi, til að viðhalda í huga
mér “ástkæra, ylhýra málinu”.
ENDURMINNINGAR
Eftir Fr. Guðmundsson.
Frh.
Á þessum heiðum sýnist jök-
ulgarður landsins, í austur- og
suðurátt, nokkurn veginn óslit-
inn, frá Vatnajökli og vestur að
Eiríksjökli. Kaldur er svipurinn
og vorkunnarlaus, og hlífðar-
laust viðmótið. Leiðin liggur um
gróðurlausa sandfleti og mela-
öldur, og á löngum stykkjum
verður enginn mannavegur séð-
ur, af því ekkert líf fær að
festa rætur þar, eða unir sér
við ólæti og ískulda háheiða-
náttúrunnar. Þó sjást óljós vegs
ummerki á stöku stað, og alt af
eru það skynlausu skepnumar,
lausu hestamir, sem finna slíka
vegar spotta, þó þeir hafi aldrei
farið leiðina áður, eða skilið
skýringar mannanna um stefnu-
mörkin. Mér finst að troðning-
ar eða götuslóðar á þessum há-
fjöllum, hljóti að vera frá þeirri
tíð, er forfeðumir, höfðingjar
héraðanna, heimtuðu fjölda bú-
enda til fylgis við sig, á þing-
reiðum. En þar sem nú þessi
öræfi eru ekki yfir farin nema
örsjaldan á hásumri, og heilar
mílur eru á milli þeirra vegar-
kafla, sem náttúran getur ekki
eyðilagt né umturnað, hvemig
finna þá hestamir næsta götu-
spotta? Það er eitthvað meira
en lyktin, sem vísar þeim veg-
inn, að alt af skuli þekkingin
um þessa hluti vera hestanna
megin, ef á milli ber við mann-
inn. Stundum endar með því að
kóngsdóttirin, eins og í mein-
lausu gamni, breiðir blæju sína
yfir alla framsýn. Maðurinn
tapar áttunum, en hefir þá ef
til vill vit á að láta hestinn ráða,
og það bjargar honum úr trölla-
höndum kuldans og jöklanna.
En það er hvað? Jú, skynleysi
skepnunnar. — Á svona löng-
um og leiðinlegum vegi má eg
þó hugsa hvað sem mér sýnist.
— Ef nú að sálnaflutningur
væri hugsanlegur, — en það
væri helzt að spyrja guðspek-
inga eftir því, — er það þá frá
hestinum gegnum apann til
mannsins, eða þá öfugu leiðina?
Það minnir mig að sól væri
komin eitthvað á vesturloft,
þegar við komum að Arnar-
vatni. Það er talsvert stórt vatn
og liggur vegurinn suður með
því að austan, og er landið
orðið talsvert lægra þar. Fast
við vatnið sunnan undir mel-
öldu, er dálítill grasblettur, og
er það víst allra siður, sem um
heiðina fara, að hvíla þar um
stund og gefa hestunum tæki-
færi til að fá sér dálitla nær-
ingu, auðvitað neyta menn þar
líka af nesti sínu, ef það er til,
og tómar flöskur sáust þar í
hallinu, sem bentu á að Bakk-
us hefði einhverntíma komið
þar við.
Aftur vorum við komnir á
rjúkandi sprett og suður að
Norðlingafljóti. Það er ægilegt,
en óumflýjanlegt, vatnsfall á
þessari leið, strangt og stór-
grýtt og grámórautt á lit, svo
dýptin verður eingöngu mæld
á hestunum. Þetta fljót skeytir
hvorki um skömm né heiður,
en flýtir sér ofan í Hvítá í Borg-
arfirði. Hestarnir hnutu og frís-
uðu, en hrösluðust þó slysa-
laust yfir. Það var eins og tek-
inn væri klettur af huga mín-
um, því við höfðum verið var-
aðir við þessu fljóti, af því hit-
ar voru talsvert miklir daglega.
Nú kom líka smám saman í ljós,
að náttúran var að búa sig und-
ir það að ala önn fyrir mönn-
| Nafnspjöld |
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
L'ógfrtrðingur
702 Confederation Life Bklf.
Talsími 24 587
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldflc.
Skrlfstofusiml: 23674
Stundar sdrst&klegra lungnaajúk
dóma.
Kr aS finna á skrifstofu kl 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Heimili: 46 Alloway Ave
Talnlml: 3315H
DR’ A. BLONDAL
<02 Medlcal Arts Bldg
Talsfml: 22 296
Stundar sérstalclega kvensjúkdðma
og barnasjúkdóma — AB hltta:
kl. 10—12 * k. 0g 3—6 e. h.
Helmlll: «06 Vlctor St. Slmi 28 130
Dr. J. Stefansson
216 MEDICAL ARTS BLDG.
Horni Kennedy og Oraham
Stundar elngöogu aaifna- eyrsa
nef- og kverka-ajflkdðma
Br at5 hitta trá kl. 11—12 f. h
og kl. 8—6 e. h.
Talnlml: 21834
Helmili: 638 McMillan Ave 42691
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFANSSON
tSLENZKIR LÖOFBÆÐINUAR
á oðru gólfi
325 Main Street
Tals. 24 963
H&fa einnig skrifstofur að
Lnudar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvrkudag i
hverjum mánuði.
Telephone: 21613
J. Christopherson,
Islenakur LögfræSingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoba.
DR. L. A. SIGURDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Phone 21 834 Office timar 2-4
Heimili: 104 Home St.
Phone 72 409
Dr. A. B. INGIMUNDSON
Tannlæknir
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Sími: 28 840 Heimilis: 46 054
um og skepnum. Það var kom-
ið lengst fram á nótt, þegar við
fórum af baki í Kalmannstungu,
efsta bæ í Borgarfirði suður.
Við höfðum verið 17 klukku-
stundir á ferðinni, fyrir utan
eina klukkustund, er við hvíld-
um við Arnarvatn. Klukkan var
sjálfsagt orðin tólf. En ekki
man eg hverju það sætti að
heimilisfólkð var alt á fótum.
Húsbóndnn, Ólafur, og kona
hans höfðu farið áfLeiðis til
Reykjavíkur um daginn, en hjú-
in voru áreiðanlega ekki að
svíkjast um. Mig minnir helzt,
að fólkið hefði verið að rýja ær,
en þag mun hafa verið um 25.
júní, og geri eg ráð fyrir að
Eiríksjökull hafi átt þar hlut að
máli, því svo má heita sem
hann sé aðeins yztur í bæja-
röðinni, og vill þá máske ráða
nokkru um vorkuldann, eins og
hann líka hlýtur að auka á
sumarfegurðina, þegar hann
fellst á ríki sólarguðsins, því
að hann er hvorttveggja, ægi-
legur og undrafríður, eins og
Dettifoss-
Við höfðum fengið loforð fyr-
ir næturgistingu og vorum bún-
ir að flytja hesta okkar í góðan
haga og komnir aftur heim að
bænum, þegar snöggur jarð-
skjálfakippur reið yfir og hristi
húsin svo, að það brakaði í
hverju tré. Heimilisfólkið stóð
í bæjardyrunum og varð eðli-
lega hrætt við þenna vágest,
óttaðist að fleiri mundu á eftir
fylgja. Við ®em vorum þessum
náttúrufeiknum vanari frá ár-
inu 1875, þegar eldsumbrotin
voru áköfust á Mývatnsöræf-
um, reyndum að hughreysta
fólkið, og létum þá skoðun í
ljós, að bærinn væri traustlega
bygður, og þyldi marga slíka
kippi, ef svo vildi til að þeir
yrðu fleiri. En einskis slíks varð
aftur vart. Við áttum góða nótt
hjá vinnuhjúunum í Kalmanns-
tungu, en fengum svo líka, al-
veg eins og Hannes Hafsteiu
bað um: “ærlegt regn og ís-
lenzkan storm á Kaldadal’’. Við
hefðum kosið að hafa næði til
að borða það seinsta af nestinu
okkar, einhversstaðar við þægi-
legan hagablet't, en veðrið lamdi
okkur og þvoði alla leið, þang-
Frh. á 8 bfe.
A. S. BARDAL
■alur llkklstur og ann&st um útfar-
Ir. Allur útbúnaVur sá baatL
Ennfremur selur hann allskonar
mlnntsvartSa o« le«st«lna.
843 SHERBROOKE ST.
Phoaet MMT WIEEIPM
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. S. O. SIMPSON, H.O., D.O., D.O.
Cbronic Diseases
Phone: 87 208
Suitc 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAN.
MARGARET DALMAN
TBAOHBR OP PIAIfO
«M BANNIBO ST.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
fslenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt póstbúsinu.
Sími: 23 742 Heimilis: 33 338
Jacob F. Bjamason
—TR AN SFER—
Btnx. aaS Paraltare Movtsa
762 VICTOR ST.
SIMI 24.500
Annast allskonar flutnlnga fram
og aftur um bæinn.
J. T. THORSON, K. C.
lelenxknr IðafraeSlnaar
Skrlfstofa: 411 PARIS BLDG,
Sími: 24 471
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
TaUlmli 28 889
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKJriR
614 Somereet Block
Portage Avenae WINNIPEG
BRYNJ THORLAKSSON
Söngstjóri
Stilllr Pianos og Orgel
Simi 38 345. 594 Alveratoke St.
/