Heimskringla - 15.06.1932, Blaðsíða 4

4 BLAÐSCÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 13. JÚNÍ 1932
Hrímskríngla
(Stofnnð 1886)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
«53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537______
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyrirtram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD._____
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 13. JÚNl 1932
“VÉR HÖFUM REYNSLUNA!”
í næst síðasta blaði Lögbergs var þjóð-
megunarflokkurinn gagnrýndur og spá
gerð um, hvernig hann mundi stjórna,
ef hann kæmist til valda í þessum kosn-
ingum, með þeim orðum, er yfir þessari
grein standa: “vér höfum reynsluna af
honum.”
jæja, — og hver er sú reynsla? Það
eru nú um seytján ár síðan þjóðmegunar-
flokkurinn fór með völd. Yngri menn
þekkja hann því ekkert af reynsiu. En
fjöldi eldri íslendinga, jafnvel þó liberalar
séu, sem af reynslu þekkja til, hvernig
var að lifa við þjóðmegunarflokks stjórn,
segja enn, að það hafi verið sú bezta
stjójn, sem í þessu fylki hafi nokkru
sinni verið. Þeir segja stjórnarreksturinn
ekki hafa verið neitt berandi saman það,
sem nú er, en samt hafi feiknin öii af
störfum verið af höndum int, og framfar-
irnar hafi aldrei verið stórstígari en þá.
Þá var símakerfi fyikisins tekið yfir; þá
var búnaðarskólinn reistur; þá voru St.
Andrew loeks gerðar, og Rauðáin með
því gerð skipgeng til Winnipegvatns, o.
fi„ o. fl. Flest helztu mannvirkin og var-
anlegustu og hagnýtustu, sem ennþá
hafa verið gerð í þessu fylki, eru frá
stjórnartíð þjóðmegunarflokksins.
Þá var og byrjað á þinghúsi fyikisins,
einu af mestu mannvirkjum hér. En þá
þótti nú nóg aðgert í framfara-áttina, er
verja átti þrem miljónum dala í þinghús.
Og þá byrjuðu andstæðingar stjórnarinn-
ar að rógbera hana fyrir fjárbruði Og
varð henni það að falli. Henni var það
tii foráttu fundið, að vera búin að greiða
um $300,000 meira fyrir verkið, en þá
var búið að vinna. Ennfremur að verkiö
væri svikið, þannig að stálverkið væri
ekki eins sterkt og ákveðið var. Var sú
hæfa í því, að breytt var til og stáiverk-
ið haft þeim mun þéttara en áður. Og
alt var það dæmt gott og giit af verk-
fræðingum. En liberalar áttu vini, sem
stál bjuggu til, og fengu því til vegar
komið, að eitthvað var rifið upp af því,
sem búið var að gera, til þess að þeir
gætu keypt stál af vinum sínum. Einnig
var skari vina liberala, eftir að þeir tóku
við völdum ,og stjórn á verki þessu, feng-
inn til að bora niður með undirstöðu-
6tólpum þinghússins, en kunnugir segja,
að þeir hafi ekki enn þann dag í dag
komist niður fyrir undirstöðurnar.
Nú voru liberalar teknir við þessu
starfi. Átti nú að koma í veg fyrir fjár-
bruðlið, og ljúka þessu verki ódýrara en
hin fyrri stjórn ætlaði að gera.
Og hvemig fór um það? Samkvæmt
skýrslum liberal stjórnarinnar, kostaði
kofinn nú fullgerður á þrettándu miljón
dala! En ekki er þó þar með talinn allur
spamaðurinn. Nýlega tjáði Brackenstjóm-
in frá því, að 7 miljónir dala hefðu ver-
ið greiddir í vexti af þessari þinghús-
skuld, frá því að byggingu þess var lok-
ið. Enn þá er skuldin á þinghúsinu á
áttundu miljón. Aðeins um 4 miljómr
hafa verið greiddar af henni. Og þá er
er þinghúsið búið að kosta þetta fylki
alls um rúmar 20 miljónir dala. Og þegar
búið er greiða alla vexti af skuld þess,
og skuldin er Öll goldin, með sama áfram-
haldi og á liðnum árum, kostar þinghús-
ið fylkiðtalsvert yfir 30 miljónir dala.
Það var alls ekki gert ráð fyrir, að
kostnaður við byggingu þessa þinghúss,
með vöxtum af skuldinni og öllu, færi
fram úr 5 miljónum dala í höndum
stjóraarinnar, sem á verkinu byrjaði.
Menn geta því séð, af því sem að ofan
er sagt, hvað fyíkið græddi á að fá iiber-
ölum verk þetta í hendur.
Vér minnumst á mál þetta aðeins vegna
þess,” að það er fyrir þetta starf, sem
þjóðmegunarflokkurinn hefir verið harð-
ast dæmdur. Geta menn nú sjálfir gert
sér grein fyrir, á hve sterkum rökum var
bygð kæran um bmðl stjórnarinnar. Eins
og komið er á daginn, var þetta gert öa
pólitísku æsingamáli, , og það var það,
sem úrslitunum réði.
Þannig er nú þessi “reynsia”, sem
vér höfum af þjóðmegunarstjóra haft í
þessu fylki. Jafnvel það starfið, sem
henni er alment talið að hafa farið verst
úr hendi, kostaði fylkið sex sinnum
meira fé í höndum liberaia, hvort sem
það var af því, að þeir höfðu sex sinn-
um minna vit á því, eða einhverju öðru,
en mannanna, sem byrjuðu á því.
Þetta vita aiiir þeir, er af eigin reynslu
eru kunnugir stjóraarathöfnum fiokk-
anna, er nú sækja um völd. Þess vegna
er það og ekkert undarlegt, þótt kjós-
endur líti nú fremur tíl þjóðmegunar-
flokksins um bjargráð, en hinna flokk-
anna, sem tveir hafa nú búið um sig, Og
kúra með nefin undir hvers annars væng,
í gjaidþrota stjórnarheiðri fyikisins.
“FYLKISKOSNINGARNAR”
Svo heitir ritstjórnargrein í síðasta
“Lögbergi”. Grein þessi er með þeim
afbrigðum, að vér viljum vekja athygli
iesendanna á henni. Vér minnumst ekki
að hafa lesið aðra eins lengi, og alls enga
er henni taki fram. *
Ritstjórinn byrjar með því að skýra frá
þeim tíðindum, að það sé “óvanalega mik-
ið kapp í fylkiskosningunum í Manitoba.”
Andstæðingar stjórnarinnar “herji á
stjórnina með öilum vopnum,’’ eins og
þeir vilji fella hana frá völdum. Segir
hann frá þessu eins og tíðindamaður frá
Kína, og svo sem að önnur eins fádæmi
hafi ekki heyrst um langan aldur, enda
lýsi þau naumast nokkru mannlegu æði.
“Vopnin eru ekki heiðarleg og ráðin ekki
heil,” sem nærri má geta, þegar um því-
lík landráð er að ræða. “Þeir vilja fá fólk
til að trúa því, sem ekki er satt,” bætir
hann við, — er það ekki alveg
dæmalaust? — “og vekja grun, sem á
litlum rökum er bygður um fjársukk og
óhóflega eyðslusemi”. “Það er þyrlaö
upp öllum ósköpunum af tölum, ekki til
að leiða fólkið í allan sannleika, heldur
til að leiða það frá öllum sannleika. Er
svo langt gengið að undrum sætir”. —
Það er sem maður heyri undiróminn.
Þetta eru óhræsismenn er geta haft skað-
leg áhrif á ungdóminn. “Manni er t. d.
sagt,” segir hann, “að síðan 1922 hafi út-
gjöld fylkisins stöðugt farið vaxandi.”
Hugsa sér að nokkur maður skuli leyfa
sér að fara með slíka ósvíni. “Og síðustu
fimm árin hafi útgjöldin vaxið um eina
miljón á ári, og útkoman sé sú, að þau
séu nú fjórum miljónum hærri heldur en
þau voru 1922.’’ “Skyldi nokkur maður
geta skilið þetta?” spyr hann svo í
æstu skapi, — svona háar tölur —
talsvert hærri en maður getur í fljótu
bragði talið á fingrum sér. “Auðvitað
getur enginn skilið það, en það er ekki
til þess ætlast. Fólk á bara að taka við
þessu, án þess að hugsa um það eða
skilja það. Margt af þessu tæi, sem nú er
borið á borð fyrir fólk, er hrein og bein
móðgun við heiðarlegt og viti borið fólk '!
Já, svona er öldin og aldarhátturinn.
Vesalings fólkið! Maður finnur klökkv-
ann og gremjuna í þessu vinnukonufjasi
og samúðina og trygðina við húsbænd-
urna. Hún er dygt hjú hún Dísa! Orðin
koma svo eðlilega og lifandi, að maður
getur næstum séð þvottakerlinguna, sem
stendur hinumegin við girðinguna í bak-
gerðinu og hlustar á þetta og kemur ekki
einu orði að meðan dælan er látin ganga,
nema: “Nú dámar mér ekki, eru menn-
irnir orðnir brjálaðir?” Heiðarlegt og
vitiborið fólk er móðgað, hvað ofan í
annað. Því er bent á það, sem er að ger-
ast, og það sem það hefir alls ekki átt von
á og ekkert átt að vita um. Er ekki von
að því renni í skap?
En svo heldur ræðan áfram: “Oss dett-
ur ekki í hug að halda því fram, að fjár-
hagur Manitobafylkis sé í góðu lagi. Það
þarf svo sem enginn að undra sig á
því, þó Manitobafylki baði ekki í rósum,
nú á dögum. Það væri sérstaklega undar-
legt ef svo væri. íhaldsmenn eru að finna
að því, hve miklu fé stjórnin hefir eytt.
Tvö atriði hafa þeir altaf á takteinum,
og eiginlega ekki nema tvö: lögmennim-
ir og bílamir. I auglýsingum sínum telja
íhaldsmenn nokkrar fjárupphæðir, sem
gengið hafi til lögmanna, í þeim tilgangi
að láta mönnum ofbjóða.” “Eftir aug-
lýsingunum að dæma gæti maður hugs-
að, að lögmennirnir hafi fengið þessa
peninga fyrir ekki neitt.” En það er ekki
hætt við því! “Manitoba borgar lög-
mönnum sínum lægri laun, heldur en
flest eða öll hin fylkin í Canada,” segir
hann. Er það ekki skammarlegt? Ekki
hafa þeiV nú við betri kjör að búa en
þetta. Átta lögmönnum utan dómsmála-
deildarinnar eru greiddir $168,057.42.
Þeim hæzta $30,000 og þeim lægsta
$9,000, þó svo að engum eru veitt hærri
daglaun en svo, að þau fari yfir $150 yfir
daginn. Hvað er það, til manna, sem
eru sprenglærðir? Peningaeklan er ekki
sú, að þurfi að horfa f það. Það ætlast
engir til þess að Manitoba baði í rósum.
Þetta gerir Brackenstjórain
án þess að spyrja þingið nokk-
urn hlut um það, og byrjar
meira að segja á kaupunum áð-
ur en auðlindirnar eru komnar
í hendur fylkisins. Hinar mörgu
ferðir Brackens til Ottawa um
þessar mundir, sem sagt var að
væru í sambandi við auðlind-
imar, voru fyrir þessi félög
farnar, til þess að fá sambands-
stjórnina til að sleppa hendi af
Sjö Systra fossunum, svo hægt
yrði að afhenda þá þessum fé-
lögum. Og félögin létu heilu ári
áður sama sem byrja á virkj-
uninni, því veturinn 1927 fóru
þau að höggva járnbrautarbind-
ingana til virkjunarinnar.
“Þá eru bílarair,’’ segir ritstjórinn.
“Stjórnin notar bíla töluvert.” Það er
nú ekki laust við það. Hún átti 187 bíla
við fjárhagsárslokin veturinn 1931. Hún
borgaði í uppihaldskostnað fyrir þá $118,-
158.38, samkvæmt fylkisreikningunum,
svo eitthvað hafa þeir verið notaðir.
Enda hefir hún ekki keypt þá bara til
þess að láta þá standa. En þegar bílar
eru svona mikið notaðir, þá þarf að fara
vel með þá og láta fara vel um þá. Hún
borgaði því $50,745.00 í húsaleigu fyrir
þá. En svo voru.187 bílar of fáir fyrir
svona stóra stjórn, sjö ráðgjafa og und-
irmenn þeirra. En til þess að spara, þá
í stað þess að kaupa fleiri bíla, leigði hún
að vinnumönnum sínum, eða styrkti þá
til þess að kaupa, 367 bíla, eða tvo fleíri
en dagarnir eru í árinu. Og hún borgaði
í leigu eftir þá $124,259.70. Á einum
bílnum virðist hafa hvílt mestur erill. Það
var sanngjarnt að hann fengi hærri árs-
laun en hinir, eða $2,388.16. Centin voru
aukaþóknun til eigandans. Það var nú
alt og sumt sem hann fékk. Bíllinn tók
auðvitað hitt. Tveimur öðrum bílum var
snúið upp á drep, en höfðu þó eitthvað
hægara en sá fyrsti, enda voru árslaun
þeirra lægri, réttar tvær þúsundir doll-
ara til hvors. Einn Ford-bíll átti sérstak-
lega ónæðissama daga. Honum voru
greidd $1,499.88, og var sízt ofhaldinn
af. Að gera rekstur út af öðru eins og
þessu, er “að móðga heiðarlegt og viti
borið fólk”. Hvað lætur heiðarlegt fólk
sig annað eins varða og þetta? Þá færi
það að verða helzt til afskiftasamt.
Loks kemst ritstjórinn að því, að það
sé íhaldsflokknum í Manitoba að kenna,
og “þessu illvíga flokksfylgi”, að deilur
skuli standa út af kosningunum. Ef
þeir og aðrir andstæðingar stjóraarinnar
hefðu ekki boðið sig fram, þá hefðu eng-
ar deilur orðið. “Skyldi nokkrn* maður
geta skilið þetta?”
Ef aðeins væri einn flokkur í kjöri og
einn umsækjandi í hverju kjördæmi, þá
gengi alt friðsamlega. Þá þyrfti “heiðar-
legt og vitiborið fólk” ekki að taka á vit-
inu. Það þyrfti enginn að ómaka sig á
kjörstað. Þá væri ekkert til að raska ró
þess og friðsömum háttum. Þá mætti það
í næði ljúka við söguna af Akan og af
Simson í Gasa, og af manninum, er fór
frá Betel til Hetita og reisti þar borg og
nefndi hana í Lús.
SJÖSYSTRA-MÁLIÐ.
Það hefir verið haft orð á því, að Heims
kringla gagnrýndi æði mikið störf núver-
andi stjórnar, eða verði all-löngu máli til
þess. Þetta er eðlilegt. Ástæðan til þess
er sú, að Brackenstjórnin á sér fleiri og
stærri syndir að baki, en nokkur önnur
stjórn hefir áður átt í þessu fylki.
Að hinu leytinu verður Brackenstjórn-
in sjálf, að ráðum læriföður síns, blaðsins
Free Press, að halda munninum á sér
saman um stjórnarathafnir þessa fylkis
síðustu 10 árin. Kjósendur eiga ekkert að
fá að vita um þær. Má rétt nærri geta
hvernig vera muni í pokahorninu, þegar
bann er lagt við að opna það. Enda er
sannast að segja, að annað eins hneyksl-
ismál og Sjö Systra málið, á ekki sinn
líka í sögu þessa fylkis.
Það er ekki rúm til þess hér, að fara
ítarlega út í þetta mál. En helztu atriði
þess eru þessi:
f marzmánuði 1928 gerir Bracken-
stjórnin samning við North West Power
Company og Winnipeg Electric Company,
sem í því var fólginn, að þessum tveim
félögum eru gefin eilíf einkatréttindi á
Sjö Systra fossunum, sem voru stærsta
og síðasta orkuversstæðið í Winnipeg-
ánni, sem ekki hefir verið notfært, og
getur það framleitt orku, er nemur alt
að 200,000 hestöflum.
í”
/ •/
Þegar mál þetta kom svo fyr-
næsta þing, og þingmenn sáu
hvað orðið var, heimtuðu þeir
rannsókn í málinu. Þeir heimt-
uðu að alt í sambandi við þessi
kaup væri lagt fram í þinginu.
Taylor leiðtogi þjóðmegunar-
flokksins reið þar á vaðið. En
alt kom fyrir ekki. Þingmenn
og löggjafar fólksins í Mani-
toba máttu ekkert um þetta
vita. Leiðtogi liberala, Robson
dómari, kvað málið ætti að
leggjast fyrir þing eða dóm-
stóla fylkisins. En því neitar
Bracken, en kýs í þess stað
nefnd manna úr sínum eigin
flokki, til þess að rannsaka
málið. Þessu var mótmælt af
öllum flokkum þingsins nema
auðvitað Brackenflokknum. Og
John Queen verkamannafulltrúi
sagði vegi Brackenstjórnarinn-
ar í löggjafarmálum eins leynd-
ardómsfulla og lög hinna fornu
heiðnu Kínverja.
1 ráðuneytinu höfðu þessir
menn sölu Sjö Systra fossanna
með höndum: Bracken, Clubb
og Major. Og hvað kemur svo
upp úr kafinu við rannsóknina?
Mr. Clubb, sem var sá maður-
inn, sem vald hafði th þess að
undirskrifa þessa sölusamninga
við félögin, hafði keypt 350
hluti í Winnipeg Electric félag-
inu. Mr. Major dómsmálaráð-
herra, hafði einnig keypt hluti
í því, og Mr. Talbot þingforseti.
Afleiðingin varð sú, að menn
þessir, að þingforseta undan-
skildum, urðu að leggja niður
embætti sín. Framkoma þeirra
í þessu fossasölubraski var sú,
að þeir urðu að víkja úr trún-
aðarsætunum, sem þeir höfðu
verið skipaðir í, og er það vist
einstakt um framkomu ráðgjafa
í sögu þessa fylkis. En hitt er
þó ennþá meira, að menn þess-
ir skyldu láta framar sjá sig á
vettvangi opinberra mála. “Á
Englandi hefðu menn þessir
ekki gert það,” sagði gamall
Englendingur við oss suður í
Morris, er Clubb var þar að
sækja um endurkosningu. Og
ekki var hætta á að Lögberg
mintist á þetta, í grein er þaö
reit s. 1. viku, um það að ís-
lendingar ættu að líta upp til
Mr. Major fyrir framkomu hans
sem dómsmálaráðherra.
Næst eru bækur Winnipeg
Electric félagsins heimtaðar aí
rannsóknarnefndinni. Sagði Dy-
sart dómari, að án þeirra væri
rannsókn þessi kák. En þær
fengust óvart ekki. Og næst
kemur svo upp úr kafi spurn-
ing um það, hvort Winnipeg
Electric félagið muni ekki hafa
lagt fram fé í kosningasjóð
stjórnarinnar. En um það vissi
enginn, nema McLimont, stjórn
andinn, en hann var þá farinn
til Los Angeles. Hann gat ekki
til Winnipeg komið fyrir nefnd-
ina. En vegna fjarveru hans frá
skrifstofu sinni og neitun um
aðgang að bókum félagsins
hafðist ekkert upp úr þessari
rannsókn.
En eitt enn kemur undralegt
fyrir í þessu máli. Einkaritari
Mr. McLámont, er rannsóknar-
nefndin kallaði fyrir sig, hverf-
ur eitt kvöld, án þess að nokk-
ur viti, hvert hún fór, ekki einu
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þœr eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
sinni foreldrar stúlkunnar. —-
Kvað félagið hana hafa tekið
sér hvíldardaga. Og hún fer
með prívatskjöl og bækur Mr.
McLimonts með sér. Og í skjöl-
in eða stúlkuna hefir aldrei
náðst.
í sambandi við kæru Mr.
Taylors á Brackenstjórnina i
þessu fossasölumáli, varð því
þetta ljóst: Að stjórain seiur
þessa auðlind fylkisins til þess-
ara félaga, án þess að láta
þingið vita um það og þrátt
fyrir það að á stefnuskrá flokks
hans sé eitt ákvæðið um það,
að selja ekki prívatfélögum
vatnsorkulindir fylkisins. Og
stjórn hans neitar jafnframt,
að leggja gerðir sínar fyrir þing-
ið í því máli. Einnig, að sala
þessi var fylkisbúum og fylk-
inu í heild sinni í óhag, með
því að þessi einstaklinga félög
hafa nú náð svo miklu haldi á
sölu á raforku, að þau geta
boðið þjóðeignarkerfum þess,
bæði City Hydro og Provinciai
Hydro stofnununum birginn.
svo að um þjóðeign þessara
fyrirtækja er ekki lengur að
ræða í þssu fylki. Brack-
en stjórain hefir svo lagt spil-
in í þessum efnum. Og í þriðja
lagi *hafa allar líkur þótt á, að
félögin hafi beitt óleyfilegum
áhrifum til að ná í auðlind
þessa.
Síðustu orð Dysart dómara
rannsóknarnefndinni voru þau,
að hann væri þeirrar skoðun-
ar, að gerðir stjóraarinnar og
afskifti félaganna í þessu máli,
ætti að rannsaka frekar af þeim
sem meira vald hefðu til þess,
en þessi rannsóknarnefnd, sem
sé dómstólarnir eða þingið.
Þegar Bracken var marg-
spurður að því, hvers vegna að
hann hefði gert út um þetta mál
utan þings, svaraði hann, að
það væri svo mikil ekla á orku,
að það hefði ekki þolað neina
bið. Nú hefir þó Sjö Systra ver-
inu verið lokað, vegna þess að
engin not er fyrir orkuna.
Brackenstjórnin var því með
sölu fossanna aðeins að gefa
þessum félögum einkaréttindi á
orkusölu í þessu fylki í fram-
tíðinni og draga hana úr hönd-
um fylkisins. Slíkur þjóðeignar-
postuli er Mr. Bracken. Adam
Beck fór öðruvísi að í Ontario.
Hann náði þessu einkaleyfi í
hendur fylkisins úr höndum ein-
staklinga. Fyrir það var hann
lífs og verður liðinn um langt
skeið lofaður um alt þetta land.
Stærra ólán hefir. enginn enn
unnið þessu fylki en Bracken,
með gerðum sínum í raforku-
máli þessu. Hann verður ekki
frægur um land alt fyrir það
sama og Adam Beck.
Christen Zimsen
ræðismaður og afgreiðslumað-
ur Sameinaða gufuskipafélags-
ins, andaðist að heimili sínu
hér í bænum 21. apríl, eftir
stutta legu.
Vísir.
*
i