Heimskringla - 02.11.1932, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 2. NÓV. 1932.
HEIMSKRINGLA
3 BLAÐSIÐA
»--------------------------------------------—‘
The Marlborouáh
Ilelzta Hotel Winnipeá-boréar
SJERSTAKUB MIODAGSVEROUR FYRIR KONUR 40c
■ Framreiddur á miðsvölunum
BEZTI VERZLUNARMANNA MIÐDAGSVERÐUR 1 BÆNUM 60c
Reynið kaffistofuna. — Vér leggjum oss fram til að standa fyrir
allskonar tækifærisveizlum.
F. J. HALL.ráðsmaður.
Phone 22 ttS." Fhone 25 23?
HOTELCORONA
20 RoomN With Buth
Hot and Cold Water in Every
Room. — $1.50 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
efnum þeim, sem þau kæmu
fyrir í, eða einangra þau, þau
mundu vera of dreifð og smá
til þess. Þetta hefir reynst
rangt. Á einu eða tveimur sein-
ustu árunum hefir tekist að
prófa á efnafræðilegan hátt til-
veru ýmsra vitamina og eitt
eða tvö hefir tekist að einangra
og framleiða, sem hreina kryst-
alla og annað þeirra, D-vitamin,
er nú fáanlegt sérstakt efni og
nefnt Calciferol. Tilraunir Eng-
lendinganna hafa nú opnað
þann möguleika, að hægt verði
einnig að frameliða á svipaðan
hátt önnur vitamin. Aðferð
þeirra er í þvi fólgin, að beita
sérstökum (monocromatic) ljós
áhrifum á vitaminin, eða mole-
kul þeirra. Þeir hafa gert sér
sérstakt áhald, sem framleitt
getur ultrafjólublátt ljós með
hvaða bylgjubreidd, sem vera
skal, mjög tært og magnað. —
Með ljósáhrifum er hægt að
breyta vitaminum á ýmsan
hátt. Mólekul efnanna gefa frá
sér geisla, sem eru mismunandi
eftir áhrifum, rauðir eða hvít-
ir, eða taka við þeim undir
vissum kringumstæðum. Menn
geta því fengið ýmsar upplýs-
ingar um eðli mólekulsins af
þessum geislum og jafnframt
breytt þeim og haft áhrif á
þau. Rannsóknirnar og aðferð-
irnar eru ekki við annara hæfi
en sérfróðra manna í efnafræði
og eðlisfræði. En ef þessar rann
sóknir geta efnt það, sem fróð-
ir menn (t. d. Sir Frederick
Hopkins, einhver helzti vita-
minfræðingur heimsins) segja
að þær lofi, munu þær hafa
mikið gildi fyrir heilsufar og
mataræði manna og niðurstöð-
ur þeirra koma því almenningi
öllum við.
(Lögrétta.)
HEIMSÓKN f DOORN
Frá járnbrautarstöðinni í Ut-
recht fer almenningsbíll fastar
ferðir til Papsts Hotel í Doorn.
Vegurinn liggur um fagran
skóg, fram hjá stórum herra-
görðum og skemtibústöðum og
eru margir þeirra stærri en
“Haus Doorn’’. Garður Vil-
hjálms fyrverandi keisara hefir
verið stækkaður mikið að und-
anförnu, vegna þess að keisar-
inn hefir það sér til dægrastytt-
ingar að fella tré og hefir skemt
garðinn mikið með því. Eigandi
hallarinnar hefir líka látið gera
þar sérstakan rósagarð, og að
honum geta menn fengið að-
göngumiða hjá “hirðmarskálkn-
um’’. í miðjum þessum garði
hefir Vilhjálmur látið reisa
marmaramynd til minningar um
10 ára afmæli þess, er hann
varð að flýja Þýskaland!
Fyrir utan garðhliðið stendur
hollenzkur hermaður. Er hann
heiðursvörður eða fangavörður?
Og hvað á að kalla hermann-
inn, sem altaf situr við hlið bíl-
stjóra keisarans þegar hann
ekur út sér til skemtunar? Það
er áreiðanlegt að hann er ekki
frjáls maður og að hans er
stranglega gætt.
Klukkan 3 á daginn gengur
keisarinn sér til skemtunar eft-
ir aðalgötunni í Doorn, og þá er
kallað til gestanna í Papsts
Hotel: Keisarinn kemur!
Oftast nær er keisarinn einn
með tvo stóra hunda með sér,
en varðmennirnir fylgja eftir í
hæfilegri fjarlægð, hann gefur
sig oft á tal við þá, eða hann
fer inn í búð að kaupa sér eitt-
hvað.
Henrietta stjúpdóttir hans,
sem nú er 14 ára, hefir tekið
mestri trygð við hann og oft er
hún með honum, þegar hún er
ekki á ferðalögum með móður
sinni. Stjúpsynir hans stunda
nám við þýska háskóla.
Með sérstöku leyfi fær maður
að koma inn í garðinn og líta
inn í anddyri hallarinnar. Þar
er fult af myndum af Hohen-
zollern-ættinni og þar er gesta-
bók, sem alilr skrifa nafn sitt í.
Á hverju kvöldi les keisarinn
þau nöfn, sem bæst hafa í bók-
ina um daginn. Þau eru æði
mörg nú á hverjum degi, og
herrann í Doorn hefir líklega
aldrei lesið gestabókina með
jafn mikilii athygli og nú.
—Lesb. Mbl.
EINAR ÓLAFSSON
— Æfiminning —
Einar Ólafsson fæddist að
Stóra-V atn shorni, Haukadal,
Dalasýslu, 16. júní, 1844. For-
eldrar hans voru Ólafur bóndi
Hallsson, og kona hans Sesselja
Einarsdóttir. Einar var elstur
8 systkina, er upp komust, og
voru þau þessi: Hallur, kvæntist
eigi, dó að Wynyard, Sask., 10.
mars, 1923; Margrét, kona Odds
magnússonar, dáin að Wynyard,
10. janúar, 1929 (sjá æfiminn-
ingu í Hkr. 8. maí, s. á.);
Kristín, kona Jóns, er lengi bjó
að Skarði í Haukadal; Rósa,
kona Þórðar Þórðarsonar, er
bjuggu að Churchbridge, Sask.;
Steinunn, kona Magnúsar
Jósepssonar, Biaine, Wash.;
Ólafur, bjó lengi í Hrísakoti,
Helgafellssveit. — Er Einar var
11 ára dó faðir hans. Giftist
móðir hans öðru sinni, og átti
þá Þorleif* Andrésson. Þeirra
dóttir var Ingibjörg, kona Teits,
er bjó að Hlíð í Hörðudal.
Þegar Einar var 15 ára fór
hann að heiman og vann fyrir
sér. Fyrst fór hann til móður-
systkina sinna að Dúnki í
Hörðudai, og var þar um hríð.
Síðar hélt hann til Suðurlands;
var um eitt skeið að Hítardal,
Mýrarsýslu, og víðar þar syðra,
en lítið í Dölum norður eftir
það. Ár 1880 hélt hann, einn
og fyrstur síns fólks, til Vestur-
heims. Stóð lítið eitt við í
Nýja íslandi, og fór til Winni-
peg. Þar kvæntist hann Krstj-
önu Guðmundsdóttur, frá Mar-
bæli í Óslandshlíð, Skagafjarð-
arsýslu; móðir hennar hét Sig-
ríður, systir séra Ólafs stúdents.
í Winnipeg fæddist Kristjönu og
Einari dóttir, en hún dó korn-
ung, f»reldrunum til mikils
harms. Ár 1883, er flest skyld-
fólk Einars kom vestur um haf
voru þau hjónin sezt að á ný-
teknu bólfestulandi í Hallson,
N. Dak. Einar var einn hinna
fyrstu landnámsmanna þar. En
ekki mun þess getið í Dakota-
sögu Thorstínu Jackson, og
mun vera um yfirsjón að ræða.
Eftir nokkurra ára dvöl í Hall-
son skiftu hjónin með sér bú-
inu og slitu samvistum. Kristj-
ana er enn á lífi, og dvelur hjá
dóttur sinni, að Elfros, Sask.
Eftir samvistaslitin dvaldi Ein-
ar ýmsum stöðum í vinnumen-
sku; í mörg ár ók hann pósti.
Ár 1906 fluttist hann vestur á
Kyrrahafsströnd og var til heim
ilis í Blaine alla æfi síðan; vann
sem fyr, allskonar erfiðisvinnu,
— síðari árin einkum garðvinnu
og grasræktun í kringum hús
(“lawn”).
Einar andaðist í Blaine, laug-
ardaginn 17. janúar s. 1. ár
(1931), á 87 aldursári. Hafði
hann ávalt hraustur verið, og
var líkamslíðan hans tiltölulega
góð til hinstu stundar. En
mjög voru sákirkraftar hans
þornir síðustu árin, eink-
um minnið. Hann var jarðsett-
ur frá útfararstofu Blaine-bæj-
ar, þriðjud. 20. jan. Undirritað-
ur jarðsöng.
Einar heitinn mun verið hafa
maður nokkuð einrænn í skap-
lyndi, og þá jafnframt með
köflum dálítið örðugur í um-
gengni — eins og verða vill
um marga þá, er ungir lenda á
hrakningi, og mikið fá af þrælk-
un, en lítið af ástúð og nær-
gætni, á þeim árum, sem lund-
arlagið mótast mest. En öllum
var ljóst, er Einar þektu, að
hann hafði góðan mann að
geyma. Hann var kapps- og
iðjumaður og orðlagður fyrir
trúmensku sína sem annara
þjónn.
—Blaine, sept. 1930.
Friðrik A. Friðriksson.
SMÁSÖGUR UM
IVAR KREUGER.
Sænskur læknir dr. Poul
Bjerre hefir nýlega ritað bók
um Ivar Kreuger, og kom hún
út hjá bókaútgáfunni “Natur
og Kultur’’. Reynir hann í þess
ari bók að lýsa Kreuger með því
að segja smásögur úr lífi hans,
og sýna með þeim fram á hvers
vegna svo hlaut að fara fyrir
Kreuger sem fór.
* * *
Latur og iðjusamur.
Kreuger var latur í skóla, en
seinna varð hann einhver mesti
vinnuhestur vorra tíma. Hvem-
ig verður slíkt skýrt? Það er
Iíkast öfugmælum, en sannleik-
urinn er sá, að Kreuger var
alla æfi latur á að gera ýmis-
legt, sem hann þurfti að gera.
Að fjármálum starfaði hann líkt
og listamaður í list sinni. Hon-
um var meinilla við alla skrif-
f-insku. Þess vegna varð bók-
færslu hans svo ábóta vant. —
Hann fann alls ekki til þeirrar
skyldu, sem hann hafði gagn-
vart þeim, sem höfðu trúað
honum fyrir fé sínu. Fjárhags-
skýrslur þær, sem hann gaf
hlutafélögum sínum, voru væg-
ast sagt af handahófi.
Prettir og falskir lyklar.
Þegar í skóla sýndi Kreuger
sérstaka leikni í því að kom-
ast áfram með prettum. Þá þeg
ar hafði hann “tvöfalt bókhald’’
— þ. e. a. s. fyrir framan sig á
borðinu hafði hann lokaða bók,
en á hnjánum opna bók, sem
hann var leikinn í að lesa á
meðan honum var hlýtt yfir,
og hann hafði alveg sérstakt lag
á því, að fela þá bók þegar
þess þurfti. En hann lét þetta
ekki nægja. Hann útvegaði sér
lykla að skrifstofu rektors og
öðrum skólaherbergjum og fór
þar inn til þess að reyna að ná
í prófspurningar við stúdents-
próf fyrir fram. Ekki tókst hon
um þó að finna þær og þótti
honum það hart. En þrátt fyrir
þessa bíræfni var hann feiminn
og óframfærinn. Hann var lát-
inn mjög afskiftalaus. í einver-
unni þroskaðist hjá honum
djörfun og æfintýraþrá, sem
varð að þeirri hringiðu, er hann
seinast fórst í.
Kæruleysi.
Kreuger var kærulaus. Hann
var alveg laus við það, sem
heitir samvizkubit. Og hann var
hamhleypa. I því liggur ráðning
in á því, hvað hann gat af-
kastað miklu. Flest lék í hönd-
unum á honum, og hann hélt
að allir gætu unnið jafn ósleiti-
lega og hann. Það var barna-
skapur, og bamaskapur leiðir
oft til léttúðar. Ivar Kreuger
var ekki að brjóta heilann um
smámuni, og sízt af öllu um,
hvað rétt væri eða rangt.. —
Hann vissi að traustið er fyrir
öllu. Gæti hann fengið menn til
að trúa því, að hann hefði stór-
auðgað einn eða annan, þá afl-
aði hann sér lántrausts — og
eftir hans skoðun skifti það
engu máli, hvort hann hefði
auðgað menn raunverulega eða
ekki.
Alvöruleysi.
Mönnum verður ósjálfrátt á
að spyrja, hvort Kreuger hafi
nokkurn tíma gengið með fullri
alvöru að nokkru. Kæruleysið
fleytti honum yfir alt. Það gerði
honum lífið auðvelt, an jafn-
framt gleðisnautt. Nám sitt
stundaði hann ekki af alvöru.
Og þrátt fyrir alt, sem sagt hef-
ir verið, er vafasamt að hann
hafi nokkru sinni af alvöru
bundið trygð við kvenmann. Og
aldrei við nokkurn karlmann.
Hann hefir víst heldur aldrei
haft minsta samvizkubit út af
bókfærslu sinni.
Hvers vegna skaut hann sig?
Dr. Bjerre álítur að hægt
hefðí . verið að leyna fölsun
ítölsku ríkisskuldabréfanna, því
að bréfin hefði mátt afhenda
einhverju nýju hlutafélagi og
einkaleyfi hefði verið hægt að
fá í ítalíu. En hvers vegna kaus
Kreuger heldur að stytta sér
aldur. Líklega vegna þess, að
honum hefir verið orðið það
ljóst, að alt sem hann hafði
gert, var “bluff’’ (flekun). En
hér var ekki um að ræða að
fleka menn með fölsuðurfy
skuldabréfum, og fá þá til að
trúa því, að þau væru peninga-
ígildi, heldur þurfti að breyta
þeiin í peninga — og þar strand
aði hann. Þá kom upp í honum
borgarinn, með borgarans virð-
ingu fyrir hinum borgaralegu
lögum, og mótmælti algerlega.
Ivar Kreuger féll vegna þess
að hann gat ekki aðhafst það,
sem hann vissi með sjálfum sér
að var glæpur í bókstaflegri
merkingu, eða með öðrum orð-
um: hann kaus heldur að stytta
sér aldur en gerast vísvitandi
glæpaknáður.
Að sprengja ofn — eða banka.
Eitt kvöld-var Kreuger stadd-
ur hjá skólabróður sínum.' Á
borðinu lá ofurlítill böggull.
Kreuger spurði hvað í honum
væri. — Púður, svaraði hinn, og
það springur ef eldur kemst að
því. — Kreuger þreif böggulinn
og fleygði honum í ofninn. Það
varð sprenging. Ofninn sundr-
aðist; og fólk þusti að til að
vita hvað um væri að vera.
Húsmóðirin ávítaði harðlega
skólabróður Kreugers, leigjanda
sinn. Hann sagði að ívar litli
hefði fleygt piiðri í ofninn. —
Æ, var það hann ívar litli, bless-
unin sú arna, sagði húsmóðirin
þá með hægð. Leigjandinn
sagði þá, að ekki væri rétt af
henni að ávíta sig fyrir það
sem hún tæki ekki hart á hjá
ívari. Þá svaraði hún: ívar hef-
ir hæsta einkunn í stærðfræði.
Reyndu að gera hið sama, ef
þá getur!-----------Þessi saga
sýnir það, segir dr. Bjerre að
sá, sem sprengir ofn vítalaust í
æsku, sprengir banka þegar
hann er orðinn stór.
Kreuger þoldi vel hungur s
kulda, hita og vökur.
Kreuger var sama þótt hann
borðaði ekki dögum saman.
Einu sinni fór hann með kunn-
ingja sínum til baðstaðar í New
York. Þeir voru allan daginn í
baði og næsta dag. En þá und-
ir kvöld sagði kunningi hans:
fvar, heldurðu að það væri nú
ekki rétt að við fengjum okkúr
eitthvað að borða?
Kreuger hafði alveg gleymt
matnum.
Hann gat sofnað hvar sem
var og hvenær sem var og
svaf ákaflega fast. En svo gat
hann líka vakað von úr viti.
Hann munaði ekkert um það
að vaka eina nótt. Oft vann
hann fran\ til ki. 3 á næturnar,
en var þó jafnan kominn á
skrifstofu sína kl. 10 að morgni.
Hann var auk þess mjög ó
næmur á hita og kulda.
MEÐ TVÖFÖLDU AFLI
Fyrsta skylda mannsins er að sjá fjölskyldu
sinni borgið. Sparsjóður leysir úr þeim vanda
með tvöföldu afli. 1 fyrsta lagi það er peninga
sjóður sem ávalt er handbær og ávalt í fullu
gildi. í öðru lagi þá er það örugt fyrirtæki —
er gefur í stöðugum vöxtum 3 prósent.
Royal Bank of Canada sýnir í öllum við-
skiftum staka umhyggju og kurteisi, í af
greiðslu allra yðar banka nauðsynja.
The Royal Bank
of Canada
Höfuðstóll og varasjóður $74,155,106. Samtals eignir yfir $700,000,000
Honum sinnaðist sjaldan.
Fáir munu þeir, sem hafa séð
Kreuger reiðast, því að honum
sinnaðist sjaldan. Þjónn, sem
var hjá honum í sex ár, sá hann
aldrei skifta skapi. Þess er
getið sem undantekningar, að
eitt aðfangadagskvöld kom ráðs
kona hans og sagði áð betlara
langaði til þess að tala við verk-
fræðinginn. Greuger þaut upp:
Hefi eg ekki sagt það að eg vil
ekki hafa neina betlara hér? —
Jú, sagði stúlkan, en nú er jóla-
kvöld! — Það datt ofan yfir
Kreuger, hann hafði ekki mun-
að eftir því. Hann rétti stúlk-
unni 10 krónur og bað hana að
færa þær betlaranum. Kreuger
gaf aldrei minna en 10 krónur.
Hann horfði ekki í skildínginn.
Einu sinni hafði Kreuger lagt
fram 100,000 króna til þess að
koma nýrri uppgötvun á fram-
færi. Ameríkani átti að leggja
100,000 kr. á móti, en sveikst
um það. Kreuger var sagt frá
þessu og hann skrifaði þegar
ávísun fyrir 200,000 krónur. —
Þetta er of mikið, var honum
sagt. — Svo? sagði Kreuger;
eitthvað mintist þú á 200 þús.
kr. — Já, það er alt hlutaféð, og
iú hefir þegar greitt 100,000 kr.
Þetta er alveg satt, sagði
Kreuger, reif ávísunina og skrif-
aði aðra.
Perutréð — ekkert “bluff”
Einu sinni þegar Kreuger ætl-
aði að halda veislu, heimtaði
hann að veislusalurinn væri
skryettur með 40 lifandi peru-
trjám með ávöxtunum á. Mað-
ur var þegar sendur til Englands
og hann keypti þar perutré fyr-
ir 8,000 kr. Þegar trjánum hafði
verið komið fyrir í veislusaln-
um, kom Kreuger þar til eftir-
lits og þá sagði maðurinn við
hann:
— Því miður verð eg að láta
yður vita, að tvær perur duttu
af einu trénu. En eg hefi fest
þær aftur með vír, svo að engin
getur séð missmíði á.
— Nei — þá fleygjum við
trénu heldur, sagði Kreuger. Eg
get ekki þolað neitt “bluff’’.
—Lesb. Mbl.
FRÉTTIR FRÁ HÓLAR, SASK.
Að kvöldi 9. október síðast-
liðins, stofnuðu börn og barna-
börn heiðurshjónanna Jóns og
Arndísar Stefánsson, til sam-
sætis í samkomuhúsi Hallgríms
safrraðar, í tilefni af því að þá
höfðu þau pabbi og mamma,
og afi og amma, verið búin að
vera í hjónabandi í 30 ár.
Mr. og Mrs. Stefánsson eiga
13 börn og 17 barnabörn. Við-
stödd voru 9 börn og 8 barna-
börn þeirra hjóna; og var það
fjarðlægðar vegna, að allur hóp
urinn var ekki viðstaddur. —
Húsfyllir var af boðsgestum.
Bamabörnin gáfu afa og ömmu
te-set, og börnin nokkura pen-
ingaupphæð.
Samsætið var byrjað með því
að sunginn var brúðkaupssálm-
urinn “Hve gott og fagurt og
andælt er’’.
Kvæði var heiðursgestunum
flutt af einum nágranna þeirra,
og nokkur orð töluð af öðrum.
Svo var sungið, leikið, spilað
og dansað fram undir morgun.
* * *
Nokkur orð töluð til heiðurs-
gestanna.
Jón og Dísa vom þau vana-
lega kölluð, heiðursgestir okk-
ar hér í kvöld.
Eg er viss um að öllHm er vel
til .Tóns og Dísu. Persónulega
þykir mér vænt um þau bæði.
Þau hafa altaf komið fram sem
góðir vinir. Manni er vel við
Dísu fyrir hennar mikla dugn-
að og skörungsskap. Hún er
hispurslaus, og lætur það —
eins og maður segir — fjúka,
ef svo ber undir; og skal eg
kannast við, að stundum hefir
hún verið býsna nöpur í orð-
um við mig, og sjálfsagt fleiri,
— en eg er ánægður með að
hún brúkar þessa aðferð, bara
til þess að skerpa kærleikann
með.
Manni getur ekki annað en
verið vel til Jóns, fyrir hans ró-
lega jafnaðargeð og miklu fast-
heldni, sem eru gullvægir eig-
inleikar.
Jón og Dísa hafa altaf verið
bæði stoð og stytta í okkar fé-
Iagsskap hér. Þau eiga heima
á krossgötum, allir koma þess-
ar götur að okkar litla sam-
komuhúsi, og svo oft um leið
heim til Jóns og Dfsu, og hefi
eg aldrei orðið var við annað
en að allir væru velkomnir. —
Þau hafa lánað hús sitt fyrir
fundi og samkomur, og fjósin
fyrir hesta, og eiginlega orðið
fyrir miklum átroðningi og það
eg bezt veit, alt möglunarlaust.
Heimili þeirra alt lýsir þrifn-
aði, dugnaði og útsjónarsemi;
og vel er þeim, sem hafa búið
í haginn fyrir þessa síðustu og
verstu tíma.
*
Ekki vantar að þau hafi ekki
uppfylt orð ritningarinnar, þar
sem stendur: “Verið frjósöm
og uppfyllið jörðina’’. Og eiga
þau stóran heiður skilið fyrir
það, hvað vel þau hafa fram-
fleytt sínum stóra barnahóp.
Margs mætti minnast frá
gömlu og góðu frumbýlingsár-
unum, og þegar saga þessarar
bygðar verður rituð, verður Jóns
og Dísu rækilega minst.
Um leið og eg óska heiðurs-
gestunum hamingju og bless-
unar í framtíðinni, þakka eg
þeim kærlega fyrir vinsemd, al-
úð og góðgerðasemi á samferð-
inni síðastliðin 27 ár.
Biðja þau undirritaðan að skila
kæru þakklæti fyrir alt vin-
samlegt í þeirra garð. Þakka
þeim, sem heiðruðu þau með
þessu samsæti, og gáfu þeim
glaða stund.
Vlðstaddur.