Heimskringla - 14.12.1932, Blaðsíða 4

4 SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 14. DES. 1932.
'peímskringla
(Stofnui1 ÍSSS)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKXNG PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537______
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSÖN
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
S53 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstfórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is publisbed by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 14. DES. 1932.
UM JÓLIN.
• . Nú skal gefa bömum brauð
að bíta í á jólunum,
kertaljós og klæðin rauð,
svo komist þau úr bólunum —
Það eru líklega ekki nema við hin eldri
sem munum eftir því, hvað innilega vís-
an, sem þettja er upphaf að, var kveðin
við börnin heima á jólunum. Hún var
fagnaðarsöngur, sem bæði snart tilfinn-
ingar barna og fullorðinna. Hún var jóla-
sálmur, þó eflaust hafi hún aldrei í kirkju
verið sungin — annari en kirkju hjart-
ans.
Það hefir fiVnst yfir margt, sem við
komum með úr kotinu að heiman. Og
svo er ef til vill um þetta. En enga jóla-
ósk á Heimskringla betri en þá, að efn-
ið, sem í vísubrotinu áminstia felst, ætti
djúpar rætur í hug og hjarta okkar á
þessum komandi jólum.
Það eru ekki aðeins börnin, sem brauð
og klæði þurfa með á þessum jólum. Þó
vér búumst við, að boðskapurinn í vísunni
hafi aðallega átt að gleðja hjörtu þeirra,
er nú svo högum háttað, að hann nær
fyllilega til hinna fullorðnu, eða ástands-
ins eins og það er víðast um heim.
* * *
Oft má það heyra á íslendingum hér,
að þeir hafi eiginlega aldrei nein jól lifað
síðan þeir komu til þessa lands. Þeir
sakna einhvers í sambandi við þau, en
geta þó ef til vill ekki gert sér grein fyrir
því, hvað það er.
En hvað er það þá, sem farið er á
mis? Á sveitaheimilum heima minnumst
vér þess, að á jólum kofflu eítt> eða fleiri
heimili saman til þess að skemta sér. —
Heimboð voru sótt á víxl. En þá var það
hátíð í sjálfu sér að ko-ma saman. En
engin þurð er nú á samkvæmum hér, svo
jólagleðin þarf þess vegna ekki að vera
minni. f mat voru viðbrigðin mikil á
jólum heima. Það hefir líklegast óvíða
um heim í seinni tíð, verið skamtað eins
mikið og á jólum þar. Og af því að menn
láu ekki í matnum alla daga, má ætla
að margan hafi munað í hann. Oss er
nær að halda, að jólatilhlökkunin hafi
hjá mörgum dugnaðar- og matmannln-
um átt djúpar rætur í þessu. Einnig hjá
börnunum, er reglulegt sælgæti sáu varla
árið um kring nema á jólunum. Börn
héma, sem matarlyst og heilsu hafa mist
af daglegu brjóstsykurs-áti, geta ekki
eíns til jólanna hlakkað af þessum á-
stæðum. Brjóstsykurssullið er þeim of
daglegt brauð til þess. Og úr því á það
er minst, erum vér í raun réttri hissa á
að sala á þessu sulli skuli ekki enn hafa
verið bönnuð af læknum og heilbrigðis-
ráði.
Sumt af yngra fólkinu dansaði eftir
harmóníkugargi á jólunum; aðrir spiluðu
á spil. Margir höfðu sér t,il skemtunar að
horfa á dansinn, sem dæmalaust gaman
hefðu haft af að taka þátt í honum, en
héldu eflaust, að það yrði lagt þeim út til
gjálífis, ef þeir léti sjá sig í slíkum solli.
Tveir eða þrír gömlu mannanna á heim-
ilinu létu sér nægja þá jólagleði, sem
jólapelinn veitti þeim.
En einskis af þessu hafa íslendingar
hér farið á mis. Unga fólkið hefir ekki
látið neinar hugsanir um það kvelja sig,
að það yrði gjálíft kallað, þó það brigði
sér í dans. Og “neðan í því” fá menn
sér hér eigi síður eða sjaldnar enn í kot-
inu heima. Og fjöldi manna og kvenna
gerir nú ekkert annað en að spila Bridge
daginn út og daginn inn,
Þegar lokið var við úti-annir síðari
A
hlutja dags, var jólahátíðin byrjuð með
húslestri. Sneri það eflaust hugum
manna frá villu síns vegar, til þess sem
guðlegt var og lofsvert. En helgiblær og
viðhöfn er ekki minni nú í kirkjunum á
jólum hér, en við húslstrana, svo að það
hefði alt eins getað verið um afturhvarf
að ræða hjá okkur eftir komuna hingað,
og helgi jólanna verið eins gróðursett
“hið innra með oss’’ hér, sem heima.
♦ * * *
Þegar alt er til greina tekið, verður því
ekki sjáanlegt, að við höfum að nokkru
snauðari verið hér vestra af því, sem auk-
ið gat jólagleðina, en heima. En samt
er það svo undarlegt, að við segjum, og
okkur virðist að við séum að segja alveg
satt með því, að jólafagnaðar höfum við
aldrei notið í þessu landi fyllilega. Það er
að vísu ekki með því sagt, að þetta sé
það algengasta, en maður heyrir mjög
marga samt sem áður hafa orð á því.
Ástæðunnar fyrir þessu er því eflaust
að leita í okkur sjálfum, fremur en í
nokkru öðru. Mennimir leggja mæli-
kvarðann á hlutina; þeir skapa ríkjandi
skoðanir og stefnur. Þegar íslendingar
komu til þessa lands, urðu þeir þess brátt
varir, að hér var ekki á neinar hugsjónir
trúað af neinni alvöru. Þær voru viður-
kendar á vörunum, en í hjartanu var
tignaður og till|eðinn hinn almáttki doll-
ar. Og það lærðu Islendingar einnig, og
vissu ekki að nein fórn væri því sam-
fara. Það er sá eini fagnaðarboðskapur,
sem hér er til. 01] ærslin og buslið í til-
efni af jólunum, snúast um tekjurnar af
því fyrir prangarana, en ekki gleðiboð-
skapinn. Á jólagjafir er einnig litið ein-
göngu eftir því, hvað fyrir þær er greitt,
en ekki vinarþel þess, er þær sendir.
Saga er til um mann, sem einu sinni
fann skilding á gqtunni. Eftir það horfði
hann ávalt niður fyrir fætur sér, hvert
sem hann fór. En hann fann aldrei ann-
an skilding. Og sem eðlilegt var, sá hann
aldrei sól eftir það.
Saga þessi virðist minna á það, sem
hér að framan hefir verið drepið á, um
ástæðurnar fyrir því, að við höfum ekki
lifað nein jól í þessu landi.
Á það hefir verið bent af ýmsum, er
um yfirstandandi kreppu hafa ritað, að
sumt af því, sem henni er samfara, muni
reynast mikils vert í því, að beina hugs-
unarhættinum inn á heillaríkari og far-
sælli leiðir fyrir mannkynið. Að eitt af,
þvf lyti að því, að gefa okkur aftur jóla-
gleðina, og að þessi komandi jól bæru
vott um það, væri óskandi.
HÁTÍÐ LJÓSSINS.
Siðir og hættir, sem menn venjast á
í bernsku, loða lengi við» þá; þeir verða
samgrónir einstaklingseðlinu, og það get-
ur kostað afar mikla fyrirhöfn að losna
við þá. Að þessu eðli vanans lýtur máls-
hátturinn alkunni: Smekkurinn sá sem
kemst í ker, keiminn lengi eftir ber.
Því er líkt farið með mannkynið og
einstaklinginn í þessu efni. Siðir, sem
hafa myndast lengst aftur í fornöld, hafa
orðið fylgifiskar þess gegnum margar
aldir, löngu eftir að hinn upprunalegi til-
gangur þeirra hefir verið gleymdur, hafa
þeir haldist við; sumir hafa verið mönn-
um til mikillar tafar á framsóknarbraut |
þeirra. en aðrir hafa aukið mikið fjöl-
breytni lífsins og veitt kynslóðunum gleði
öld eftir öld.
f jólahátíðinni er meira saman komið
af gömlum siðum en í nokkurri annari
hátfð ársins. Löngu áður en tímatal vort.
hófst, voru sumir þessir siðir orðnir rót-
fastir í trúarbrögðum forfeðra vorra aust-
ur í Asíu, eða hvar það nú var, sem þeir í
höfðust. við. Og undirrótin að þeim var j
það fyrirbrigði náttúrunnar, sem olli mest j
um fögnuði meðal manna — sigur ljóss
og hita yfir myrkri og kulda.
Hjá þeirri grein hins aryanska þjóð- 1
bálks, sem lenti til Indlands, voru tólf j
dagar.A, miðjum vetri, þegar sólargang-
ur er styztur, haldnir helgir. En þannig
stóð á helgi þeirra, að þá áttu hinir þrír
andar árstíðanna að njóta hvíldar eftir
erfiði sitt í bústað sólarguðsins. Þessi á-
trúnaður lýtur vitanlega að því fyrir-
brigði náttúrunnar, að starf lífskraftarins
á jörðinni er minst um fniðjan vetur, en
hækkandi sól er fyrirboði þess, að það
taki aftur til starfa. Rómverjar vóru ary-
önsk þjóð, og þeir héldu helga Satúrns-
dagana (saturnalia) með almennum
fögnuði. Hátíðin byrjaði 17. desember.
Hún var haldin til minningar um einn
af guðunum, Satúrnus, sem samkvæmt
þjóðtrúnni átti að hafa verið konungur
yfir rómversku gullaldarríki endur fyrir
löngu. Honum var reist musteri í Róma-
borg árið 497 fyrir fæðingu Krists. Á Sa-
túrnus-hátíðiivni urðu allir jafnir, þá
þjónaði húsbóndinn þrælum sínum, og
fagnaðarlætin gengu svo úr hófi, að orð-
ið “saturnalia” hefir fengið sömu merk-
ingu og svall og hófleysi. Og gleðskapur
þessarar hátíðar gekk í arf til miðald-
anna, og náði hámarki sínu í hinni svo-
nefndu heimskingjahátíð (festival of
fools) sem var haldin kvöldið fyrir þrett-
ándann.
Með Egyptum, Sýrlendingum og fleiri
þjóðum til forna, var sólarguðsdýrkunin
mjög útbreidd trúarbrögð. Ra, Ósííis og
Miþra, voru sólarguðir. Það var baráttan
^milli ljóss og myrkurs, lífs og dauða í
náttúrunni, sem skapaði þenna átrúnað.
Hún endurtókst á hverju ári. Meðan sólin
fór daglega lækkandi á göngu sinni um
himinhvolfið, voru myrkur og dauði að
i sigra. En sú stund kom, er veldi þein-a
var brotið á bak aftur; máttarvöld ljóss
og lífs urðu yfirsterkari, sólarguðinn
fæddist. Og dýrkendurnir, sem- óþreyju-
fullir biðu þessa mikilsverða atburðar,
og frömdu helgisiði sína í musterunum,
gátu að lokum hrópað fagnandi: Mærin
himneska (Astarte) hefir fætt: ljósið er
að vaxa!
f nokkrar aldir áttu kristnir ménn eng-
in jól, héldu enga fæðingarhátíð guðs
síns og frelsara. En svo fór þó að lok-
um að þeim fanst nauðsynlegt að halda
slíka hátíð. — Miþra-átrúnaðurinn var
hættulegur keppinautur hinnar ungu
kristni. Þeir sem aðhyltust hann, höfðu
einmitt sett fæðingardag síns guðs, fæð-
ingardag hinnar ósigrandi sólar, eins og
þeir nefndu hátíð sína, í samband við
fagnaðarhátíðina rómversku, Satúrnus-
hátíðina. Kristnir menn fóru að halda
fæðingardag Krists hátíðlegan. Þeir
reyndu ýmsa daga — þar á meðal 6.
janúar, en að lokum var 25. desember
álitinn heppilegasti dagurinn, og þá voru
jólin, Krists-messan, komin í samband
við æfa gamla, almenna gleðihátíð. —
Kirkjufeðurnir voru hyggnir menn: þeir
vissu að ekki var unt að útrýma gamalli,
heiðinni hátíð, og þeir tóu það ráð, að
gera hana kristna. En náttúrlega tókst
I þeim það ekki nema að nokkru leyti. Hin
ir gömlu siðir voru lífseigir og þeír lifa
enn í jólafagnaði vorum; í jólagjafasiðn-
i um, mataróhófinu um jólin og fleiru.
Svona er sagan um jólin, — hin rétta
saga þeirra. Og það er ekki tilgangs-
laust að rifja hana upp fyrir sér af og
til. JÖla-fögnuðurinn er ekkert minni
fyrir jíað, þótt vér vitum eitthvað meira
en venjulega er sagt í jólaræðum um
uppruna hans. Og það er eitthvað sér-
lega fagurt og háleitt við þenna gamla
átrúnað á sigur hinna lífgefandi mátt-
arvalda í náttúrunni og fæðingu sólar-
guðsins. Þótt stjörnufræði vorra tíma út-
skvri þetta alt öðruvísi, ,og fornaldar-
skáldskapúrinn verði barnalegur við hlið
hennar, fögnum vér samt sólar-sigrin-
um; jólaljósin eru enn í dag tákn gleð-
innar í hjarta hins frumstæða manns, og
líka í hjarta nútíðarmannsins, út af því,
að hjól árstíðanna, hefir enn snúist einn
hringinn, og að senn fer að halla.mót
sól og sumrí.
Hverju máli skiftir það, hvort slíkar
hugleiðingar eru heiðnar eða kristnar,
hver er upprani þeirra og saga? í þeim
er trúin á lífið og sigur þess. Lífsstefnan
er þar máttugri en ^ielstefnan, dauðinn
er uppsvelgdur og lífsmátturinn varir.
En hvað gat átt betur við en það, að
fagnaðarbá-tíðin og ljóshátíðin yrði að
minningarhátíð um Jesús frá Nazaret.
-Hans ljós skín yfir öldunum, og kyn-
slóðir manna minnast hans öllum öðrum
mönnum fremur með ást og aðdáun. —
Hvað sem líður skoðunum vorum á eðli
hans og hlutverki í heiminum, þá erum
vér að heita má sammála um það, að
dýrlegra nafn en hans sé sé ekki að finna
í allri sögu mannkynsins.
Fjórða guðspjallið leggur Jesú í munn
þessi orð: “Eg er Ijós heimsins, hver sem
fylerir mér, mun ekki ganga f myrkrinu,
heldur hafa Ijós lífsins.” Eg trúi því ekki
að fjórða guðspjallið sé nein áreiðanleg
heimild um það, sem Jesús talaði og
gerði, en eg trúi því að þessi orð séu
sönn. Enginn maður verðskuldar eins
og hann að vera nefndur ljós heimsins,
og jólin eru hátíð ljóss og fagnaðar, hvort
sem vér lítum til uppruna þeirra eða
minningarinnar um hann, sem kom með
ljós og líf kærleikans í fyllra mæli en
nokkur annar maður inn í líf mannanna,
fyTir nærri tveim tugum alda.
G. Á.
‘HALLSTEINN OG DÓRA”
eftir
Einar H. Kvaran.
Leikfélag Sambandssafnaðar
sýndi þann leik 30. nóvember
og 1. desember s. 1. í Winnipeg,
fyrir húsfylli bæði kvöldin.
Það er öllum Islendingum, er
íslenzku blöðin lesa, kunnugt
! um efni leiksins, því óþarfi að
| geta þess hér. Það hefir verið
í mjög lofsamlega ritað um leik-
1 ritið sjálft, en þó ekkert ofsagt.
i Eg hefi of sjaldan átt kost á
að horfa á íslenzka leiki, eins
og eg hefi þó mikla unun af
því. Mér finst að þess ætti
j ætíð að geta, sem gert er með-
| al íslendinga hér í álfu, á því
| sviði, og það rækilega, þó að
mönnum finnist ábótavant í
! meðferðinni. Sýning íslenkra
leikja og leiklistar viðleitni Vest
ur-íslendinga alment, er ef til
[ vill á margan hátt þýðingar-
; mesta þjóðræknisstarfið. Það
hefir leitt af sér almennustu á-
nægju og minst óhöpp. Það
starf á engan verri óvin en af-
skiftaleysið og — ofhólið.
Það sem eg kann að segja
um einstaka leikendur og með-
ferð þeirra á hlutverkunum, er
vitanlega aðeins mitt áljt, og því
engan vegin víst að það sé
rétt. En það er sagt í beztu
meiningu, ef ske kynni að eitt-
hvað fyndist í því, sem gæti
komið að notum.
Mér hefir fundist mest á þeim
ritdómum að græða, sem geta
um kosti og lesti, en alls ekkert
á þeim, sem segja: “Leikurinn
tókst framúrskarandi vel og
áhorfendurnir skemtu sér ágæt-
lega”, eða “þeim hefir oft tekist
betur.”
Eftir margra vikna kvöldvök-
ur og erfiði við æfingar stórra
leikja, hvað er á slíkum ritdóm-
um að græða fyrir leikflokkinn
í framtíðinni?
* * *
Salurinn er fullur af fólki
j hornanna á milli, hvert einasta
sæti skipað 5 mínútum áður en
| auglýst er að leikurinh ætti að
byrja. Svo mikil eftirvænting
sýndi sig meðal íslendinga í
Winnipeg, að vanaföst óstund-
vísi var skilin eftir heima.
Fyrst sá siður er siður lijá
siðuðu fólki, að kvenfólkið sitji
inni með hattana á höfðinu, þá
vil eg samt sem áður þakka
þeim hjartanlega fyrir þá hug-
ulsemi, að hafa þá svona litla
í að þeir skyggja ekki á útsýnið.
Hreinir og sterkir fiðlutónar
' liómuðu um salinn, Ijósin voru
; slökt og tjaldið dregið frá. Færi
| betur, að síðustu tónar fiðlunn-
ar — eða hvers annars hljóð-
færis — dæu út eftir að tjaldið
er dregið frá, ef þátturinn byrj-
ar rólega, en endi sterkt og
| snögglega, ef þátturinn byrjar
sterkt. Og þegar spilað er milli
! þátta, að músíkin byrji mjög
veikt áður en tjaldið fellur, ef
þátturinn endar sorglega, eins
og í öðrum og þriðja þætti. Það
eykifr dramatisk áhrif sýningar
innar.
Við sjáum inn í baðstofu á
íslenzkum sveitabæ, Steinastöð
um, eða nokkum hluta hennar,
því þar eru aðeins tvö rúm sem
sjást. Engin húsgögn önnur ut-
an tveir stólar og borð; engir
búshlutir sjáanlegir eða annað
sem bendi á notalegheit ís-
lenzkrar sveitabaðstofu. Því
ekki ögn af blessuðu sólskini
inn um gluggann.
Geirlaug móðir Hallsteins sit-
ur með prjóna sína á öðru rúm-
inu, en Finna vinnukona á hinu
og hefst ekkert að. Geirlaugu
Ieikur Miss Guðbjörg Sigurðs-
son. Hún gerir því hlutverki á-
gæt skil. Gæðin lýsa sér mjög
el í útliti og málróm og allri
framkomu. Maður ber strax
virðingu fyrir gömlu konunni.
Talar skýrt. Þó kemur fyrir að
endir setningarinnar tapast —
og vill svo verða hjá fleirum. —
Hún mætti nota sér meiri þagn-
ir á stöku stað. Hún er varfærin
í orðum og veit fleira en hún
lætur uppi. Leikendurnir verða
að gefa sér tíma til að hugsa.
— ef þeir- þá hafa frið til þess
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’a
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
-ijúkdómum, og hinum mörgu kvilla..
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
fyrir þeim sem minnir á. Það
heyrðist of mikið til hans í gegn
um allan leikinn, og sumstaðar
fanst mér það afar ónotalegt.
— Það var vel valið að setja
Miss Sigurðsson í Geirlaugu: eg
saknaði hennar af leiksviðinu.
Það var jafn heppilega valið
í Finnu — Mrs. B. E. Johnson.
Það var eitthvað hressandi og
óþvingað við framkomu henn-
ar alt í gegn. Málrómurinn mjög
skýr, svo að aldrei tapaðist
orð. Það er afar mikils virði
— og meira en liægt er að segja
um marga, sem komið hafa
fram á leiksviði meðal íslend-
inga. Mrs. Johnson náði föst-
itm tökum á hlutverki sínu, og
var því sjálfri sér samkvæm
gegnum leikinn. Sýndi ágæt
tilþrif í fyrsta og öðrum þætti,
en helzt til litla tilbreytingu í
málróm og fasi. Aðeins sem
dæmi: f öðrum þætti, þegar
henni hefir verið sagt að flytja
eigi Dóru, dauðvona fram í bað-
stofuna — og hún er búin að
heita því, “að sér heillri og lif-
andi skuli það aldrei koma fyT-
ir”, og hún segir við Hallstein:
“Er þér alvara að láta flytja
hana?”, og hann játar því, —
þá snýr hún sér samstundis við
snögglega, nærri því á her-
manna vísu, og gengur hratt
inn í hérbqrgið til Dóru. Þarna
vantaði þegjandi leik, því vit-
anlega var henni nauðugt að
framkvæma jafn ósvífna skip-
un. Og þegar hún kemur út ur
lierberginu aftur — sem dæmi
í málróm og látbragði — með
bau skilaboð frá Dóru, að það
megi gerast. Það eru Dóru
orð, og ættu að segjast' með
brveð og kvíða. En aftur: “Það
^erður á þína ábyrgð, Hall-
steinn!” kastar geðshræringin
og gremjan í Finnu ógnandi að
honum. Að leikandinn gefur sér
ekki tíma til að hugsq^, gleymir
°ð sundurskilja setningar í mál-
róm og látbragði — eða, ef svo
mætti að orði komast, að leika
á milli línanna. Þetta á vitan-
lega ekki við hlutverkið Finnu
öðrum fremur, heldur flestallra
leikendanna. Ef þess er ekki
gætt, er hætt við að það komi
svo fyrir sjónir að leikandinn
sé að bíða eftir að hans tími
komi að segia eitthvað, og þá
”m leið æfinlega snúa sér við
og horfa á þann, sem maður
+alar við, og af honum jafn-
harðan, án þess að hann þurfi
hess endilega, og færi oft betur
á bví gagnstæða — þá er hætt
ið að samleikur verði óeðlileg-
ur. Þessa varð eg víða var, sér-
stakletra hjá Ófeiei og læknin-
'im. Við meðferð Ragnars Ste-
"ánssonar á lækninum var ekk-
ert annað að finna en þetta,
ríns og hann _þá fyrst fyndi til
hpsR að illa færi um hann, þeg-
— hann var í þann veginn að
”orria eitthvað. Málrómurinn var
x"ætur og skýr framburður. —
r átbragðið nokkuð úti á bekju
- - færi betur ögn meiri áhugl
"—'V bví, sem hann er að tala
viðvíkjandi erfðaskrá
'rT'>nsteins.
ófeig vinnumann lék Páll S.
^áloson. Víða tókst honum vel.
eata verið skiftar skoðan-
!- um bað, hvernig ófeigur eigl
•>ð vera, en furðu vel er honum