Heimskringla - 21.12.1932, Blaðsíða 5

WINNIPEG 21. DES. 1932
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
einir, lofaöu mér að halda á-
fram, eg er svo lítill.’’ Einirinn
hvesti á hann augun: en þegar
hann heyrði að lyngið hefði
leyft honum að halda áfram,
gat hann ekki verið að banna
það. Lækurinn smaug undir
einirinn, hélt svo áfram, þangað
til hann kom þar sem furan
stóð í brekkunni og blés mæði-
lega. “Góða, góða fura mín,
viltu ekki lofa mér að halda
áfram, eg er svo lítill?" sagði
lækurinn, kysti á fótinn á fur-
unni og gerði sig svo blíðan sem
honum var unt. Þá varð furan
hálfsmeik og lofaði honum að
fara. En björkin rýmdi til fyrir
honum án þess að hann bæði
hana.
“Hæ, hæ, hæ!” sagði lækur-
inn og belgdist upp. “Ha, ha,
ha!" sagði lækurinn og belgd-
ist upp. “Hó, hó hó!’ sagði læk-
urinn og slengdi öllu um koll,
lynginu, eininum, furunni og
björkinni, og þau botnveltust
niður brekkurnar. En í mörg
hundruð ár á eftir var fjallið
hróðugt af þessu og bup'saði
um, hve laglega það hefði bros-
að í kampinn þennan dag.
í>að var svo sem auðséð:
Fjallið kærði sig ekkert um að
þau klæddu það. Lynginu varð
gramt í geði, en það varð grænt
að nýju. Og þá fór það aftur
af stað. “Áfram!" sagði lyng-
ið.
Einirinn hafði risið upp á
olnbogan til þess að horfa á eft-
ir lynginu; svo reis hann upp
á hækjur sínar og horfði, og
ekki vissi hann fyr af en hann
stóð alveg uppréttur. Hann
klóraði sér í höfðinu. fór á
stað og beit sig svo fast niður
í fjallið, að hann hugsaði að
það hlyti að finna til.
“Þó þú viljir ekki, þá vil
eg.’’ Furan fór að hreyfa tærn-
ar, til þess að vita hvort þær
væru ekki brotnar, svo lyfti hún
upp öðrum fætinum og sá að
hann var heill, svo hinum, hann
var líka heill, og þá hélt hún af
stað. Fyrst gætti hún að, hvar
hún hafði áður gengið, síðan
hvar hún hefði oltið um koll, og
loks, hvar hún ætti að fara.
Svó þrammaði hún áfram og lét
sem hún aldrei hefði dottið. —
Björkin hafði skitið sig alla út;
nú reis hún upp og fór í ný
föt. Og nú var haldið áfram,
altaf á fleygiferð, upp eftir og
til hliðanna, hvort sólskin var|
eða regn.
“Hvað á alt þetta að þýða?”
sagði fjallið, þegar sumarsólin
stafaði geislana niður á það,
en daggardroparnir glitruðu.
fuglamir sungu, skógarmúsin
tísti, hérinn hoppaði og hreysi-
kötturinn ýlfraði í skögarb‘^im>
En nú var upp runninn sá
dagur, að lyngið skyldi skjóta
kollinum upp yfir fjallsbrúnina.
“O-nei, nei, nei!’’ sagði lyngið
— og hvarf upp af brúninni.
“Hvað skyldi það geta verið,
sem lyngið sér?’’ sagði einir-
inn og klifraði þangað til hann
gat gægst upp. “O-nei, o-nei!"
kallaði hann og hvarf á svip-
stundu. “Hvað er það, sem á
gengur fyrir eininum í dag?’’
sagði furan og stikaði langan,
þótt heitt væri sólskinið. Hún
gat tylt sér á tá, og gægðist
upp. “O-o, nei, nei!’’. Hver grein
og hver angi í furunni reis við,
svo mikið fanst henni um. Hún
hlammaði áfram, komst upp og
svo var hún horfin. “Hvað eet-
ur það verið, sem þau sjá öll
nema eg?” sagði björkin, kipti
upp um sig pilsunum og trítlaði
á eftir. Alt í einu rak hi'in höf-
uðið upp fyrir briinina. “6-hó!
Hér er þá kominn þéttur
ur, furur, lyng, einir og birki —
og bíður eftir oss.’ ’sagði björk-
in og blöðin skulfu í sólskininu,
svo daggardroparnir hvísluðust
f allar áttir. “Já, þetta er nú
kallað að komast áfram,’’ sagði
einiVinn.”
Eins og eg sagði. þá virðist
mér þetta undursamlegt æfin-
týri. Þessi skygni, að geta ar hún (þ. e. kirkjan) úthýsir
horft á hundraða ára baráttu, þjóðsálinni í þróun hennar til
með margvíslegum töfum og æðra alþýðleika, í föðurlandsást,
hindrunum, þar sem gera verð- í áhugastörfum, í þjóðræði, og
ur tilraun eftir tilraun, og byrja leggur þetta alt undir djöfulinn;
verður jafnvel frá rótum að og er hún ennfremur selur á-
nýju, eftir að alt hefir verið la gt gætustu starfsmenn vísindanna
í rústir, og bíða verður í hundr- í hendur sama stórveldi; oa: er
uð ára, þar til unt yrði að koma hún ennfremur leggur lisH^a
nýrri tilraun við, á meðan að undir djöfulinn, a. m. k. eins
fjall örðugleikanna brosir í stóran hluta hennar og leikbiV-
kampinn, — að geta litið á ið er; er hún jafnvel tekur til
þetta sem fagnaðarríka baráttu að dæma “alt af þessum heimi’’
lífsins til meira lífs, er ekki — hvor verður þá voldusrri hér á
smámenna sjón. Til þess þarf jörð, Drottinn eða Djöfullinn?
afl í hugsun og alveg sárstaka Hver fær flesta þegnana og
tegund af lífsfjöri. Og það var stærst ríkið?’’
einmitt þetta ólgandi fjör, sem , , ,
, _... ° . „ , Eg hefi undanfarna daga ver-
rak Bjornson ut í allskonar ° , , . ,
, ,,, , , , _ , __ íð að endurlesa eina frægustu
baráttu fram a dauðadag. Hann .. „... .., „
var ekki eingöngu frábær rit- S°gU Bjornsons’ A *u?is veS'
var eKki eingongu frabær nt um., E hafm ekkj legið hana
hofundur, heldur einnig emn af , , , ,
,,, A „ i frá barnæsku, og þá mun hun
mestu og andnkustu ræðu- ,, „
. —— ,,,, , hafa verið mer of erfið. En
monnum Evropu. Hann fekk ,
,, . _ . .. . , ... , bokin hefir- nu venð hug mm-
aldrei orða bundist, ef gofugt , , , , ,
,, , ,,. « . „,, ,,, | um mikill og tær svaladrykkur.
mal þurfti að verja. Sifeldlega D., . , , ® , J,
, jBokin hefst á að lvsa hamsiausu
var hann a ferðinni um þvert _ .
,., , , . , oveðn, sem geysað hefir í
og endilangt land sitt til þess . „ •
» i marga daga, en er að slota. —,
að halda fynrlestra og ræða um TT . — _ ,, , . I
. ,, , . ,, , Ungur sveinn, Kallem, ímynd-
þau mál, sem honum virtist ,, '
..._. . , .... , I unarrikur, fluggáfaður og með
þjoðmm mest þorf á að veita|,... ° . , i
ntVlirnrlí Unrm V\ n n t -*r{ nr höfuðið fult af geig mentunar-
lausrar alþýðu, er hélt að dóms-
dagur væri að koma, hefir brot-
ist upp á sjávarhamar til þess
að horfa á æðisgang sjávarins.
Hann kemst með herkjum ofan j
aftur, því hann heldur að sjó-
skrýmsin ætli að hremm* |
Þessi mynd, sem dregin er með
allri litauðgi snildarinnar, er
táknmynd bókarinnar allrar. —j
Þessi sveinn vex frá því að
hræðast skrímslin, en harm o«•
yndisleg kona hans — skáldlegj
og ljúf eins og draummynd en j
þó mannleg inn að rótum hjarta í
síns — eiga þó í baráttu við
skrímsli þau, sem ávalt spretta
upp úr hræðslunni við lífið. ó-
freskjur þröngsýni og hleypi-
dóma elta þau þar til Ragni
liggur nár, uppgefinn í barátt-
unni við það mannúðarleysi,
sem fyrst og fremst er sprottið
af geignum við að lifa sam-
kvæmt eðli sfnu og göfugustu
hvötum. Manneskjurnar, sem
einna mestan þátt hafa átt í
því, að svona hefir farið, eru
systir Kallems og maður henn-
ar, presturinn Ole Tuft. Líf
þeirra hefir stirðnað í köldum
kirkjukenningum og þar af leið-
andi dómsýki við aðra menn.
En með óumræðilegri frásagnar
snild er það rakið í sundur fyr-
ir lesandanum, hvernig augu
þeirra ljúkast upp. Prestur-
inn þeytir í einu átaki af sér
öllum þessum kenninga- og
kreddu-Ieppum, sem hann hefir
hingað til klætt sig í og óprýtt
sinn innra mann með. Hann
uppgötvar að trú hans Óiefir
orðið algerlega aðskila frá öllu
því, sem er elskulegt og sann-
ast í lífinu. Og eftir mestu
reynslustund iífs hans kemur
þessi frásaga:
“Á sunnudaginn talaði svo
maður af ræðustólnum um það,
sem hann hafði lært.
Um það, á hverju oss ríður
mest.
athygli. Hann barðist við þröng-
sýni og hleypidóma, barðist
fyrir mannréttindum og hugs-
anafrelsi. Hann lét svo mikið
um . sig muna í þjóðlífinu, að
hann var nefndur hinn ókrýndi
konungur lands síns. Og vel
hefði mátt nefna hann konung
allra Norðurlanda, því að allar
frændþjóðirnar drukku kraft
og þor af straumi hugsana hans
— þar á meðal margir ágætustu
menn vor, íslendinga.
Oft hefir verið rætt um hið
einkennilega samband. sem var
á milli skáldjöfranna miklu,
Björnsons og Ibsens. Þeir
voru vinir í æsku. En Ib-
sen ritaði eitt sinn leikrit.
sem talið var stefna nokkuð
beint að Björnson. Það var
“Frömuðir þjóðlífsins’’, sem eitt
sinn mun hafa verið sýnt hér á
íslenzku leiksviði. Þar er sýnd
umsvifamikil frelsishetja, en
öllu lýst í ófrægingarljósi. Bjöm
son mun hafa tekið sér þetta
nærri og fornvinirnir hættu að
skiftast á bréfum. En fáum ár-
um seinna ritaði Ibsen leikrit,
sem var tekið með þeim óhljóð-
um og fádæma illindum, að Ib-
sen flýði land um stund. Leik-
rit þetta var “Afturgöngur’’. En
í mesta algleymingnum, er öll
vopn stóðu á Ibsen, og hann
var talinn óvinur alls, sem bet-
ur mátti fara, þá reis Biömson
upp og varði hann svo að segia
einn sinna landsmanna. Þegar
Tbsen frétti um vörnina, er mælt
að honum hafi orðið að orði:
“Þessi maður hefir í sannleika
konunglega lund,” og bann
launaði vörnina og drengskap-
inn með þvf, að rita annað leik-
rit, “Þjóðníðinginn”, þar sem
menn þóttust enn kenna svip
Björnsons, en þar er honum
lýst sem hinum mikla andleaa
höfðingja, sem stendur óskelfd-
ur og býður fram sitt breiða
brjóst til varnar sannleika og
andlegri sæmd. Síðar, er Tbsen
var að bana kominn, fór Björn-
son á fund hans og mælti: “Eg
fæ ekki skilist við þig án þess
að taka í hönd þína.” Ibsen leit
upp og kendi sársauka í augna-
ráðinu: “Já, Björnstjeme Bjöm-
son,” mælti hann, “eiginlega
hefi eg ávalt elskað þig.” —
nei, fyrst og fremst í lífinu, —
lífinu, þegar það næst upp úr
hafdjúpi dauðakvíðans, í ljóss-
ins sigri, í unaði sjálfsafneitun-
arinnar, í félagi hinna lifandi.
Hávamál guðs til vor er lífsins
mál; æðsta guðsdýrkun vor er
ástin á hinum lifandi. Þessarar
kenningar þarf eg sjálfur með
öðrum fremur, þótt hún sé harla
einföld. Henni hefi eg ýtt frá
mér á margan hátt og af mörg-
um ástæðum — og mest upp á
síðkastið. En aldrei framar
skulu orðin verða mér hið
æðsta, né heldur táknin; en það
skal lífsins eilífa opinberun vera
mér. Aldrei skal eg framar
frjósa fastur í neinni kenningu,
heldur láta lífshlýjuna leysa
vilja minn. Aldrei skal eg dæma
menn eftir kenningum bygðum
á réttlæti fyrri tíða, ef þær
fullnægja ekki mannástarkröf-
um vorra tíma. Aldrei, það veit
guð! Af því að eg trúi á hann,
lífsins guð, hans sífeldu opin-
berun 1 lífinu.”
Þessi fagra guðstrú, sem hér
er lýst, varð að lifandi veruleika
í lífi Björnsons sjálfs. Og það
er fyrir þá sök fyrst og fremst,
sem menn af öllum frændþjóð-
um hans minnast hans nú. Þessi
lífsins dýrkun er tengd öllu
því, sem bezt er og veglegast
í kynþætti vorum. Og sjaldan
hefir hann átt glæsilegri fulltrúa
en þenna mann. Þetta sambiand
af nærri ótæmandi líkamlegu og
andlegu þreki og barnslegri,
ljúfri elsku og viðkvæmni! Þessi
haukfráa sjón út í fjarvíddir
mannlífsins samfara skygni og
skilningi samúðarinnar með
manninum! Björnson er einn
fremsti spámaður kynþáttarins.
Megi rödd spámannsins sem víð-
ast berast.
Til Skiftavina Vorra . . .
er vér vitum að eru góðir vinir vorir, viljum vér hér
með færa vorar innilegustu hátíðaóskir.

SÍMI 87 647
sonar, sem dó skömmu eftir að
hann fæddist.
Hinar ágætu viðtökur, sem
fyrri bókin fékk, sérstaklega á
Islandi, hafa fært mér sönnun
fyrir því að mál þessi eiga er-
indi til margra.
Bókin mundi verða mörgum
kærkomin jólagjöf: hún er yfir
200 bls.; prentuð á ágætan
pappír og í góðu bandi. í bók-
inni er mynd af Ingu, sem tek-
in var þegar hún var á Vífils-
stöðum. Verð $1.50.
Útgefandi Soffanías Thorkels-
son.
Til sölu í bókaverzlun Ó. S.
Thorgeirssonar, 674 Sargent
Ave.^ Winnipeg.
* * * _
1 sambandi við nýju bókina,
“Bréf frá Ingu’’ er það ósk mín
j til þeirra, sem áhuga hafa á
þessum málum, að þeir taki að
sér útsölu hennar hver í sínu
bygðarlagi. Eg sendi þeim eina
bók ókeypis til yfirlits ,ef þeir
tilkynna mér með línu um vilja
sinn og verustað.
Soffanías Thorkelsson.
738 Arlington St., Wpg.
EFTIRGRENSLAN.
Einn gleymir því í baráttu
sinni, annar í vígahug, þriðji af
öfuguggahætti, fjórði af trausti
á sinni eigi vizku, fimti á vana-
gangi sínum, og allir höfum vér
lært rangt um það meira og
minna. “Því að ef eg spyrði nú
yður, sem hlýðið á mig, þá
Crystal, N. D.
2. des. 1932
Heimskringla,
853 Sargent Ave.,
• Winnipeg, Man.
Herra ritstjóri!
í Heimskringlu þann 23. nóv.
1932, var sú fregn, að Hörður
Bergvinnsson muni hafa farist
við fiskiveiðar á Young Lake,
Ont., 3. nóvember síðastliðinn.
Þegar Hörður var hér fyrir
sunnan fyrir nokkrum árum,
skrifaði eg hann fyrir 100 doll-
ara lífsábyrgð hjá A. O. U. W.,
og hefir hann haldið við afborg
unum, svo lífsábyrgð sú er í
gildi.
Nú er verið að reyna að kom
ast fyrir sannleikann í þessu
máli, á vanalegan hátt, í gegn-
um “reporting agencies, stjórn-
ar- og lögregludeildir o. s. frv.
En þó að sannanir fáist við-
víkjandi dauðsfallinu, yrði ekki
hægt að borga lífsábyrgðina,
nema að fá upplýsingu um heim
ilisfang móður hans, Elinborg-
ar Jónsdóttur, sem á að með-
taka lífsábyrgðina. Þess vegna
er það nauðsynlegt, að þeir, er
einhverjar upplýsingar geta gef-
ið, skrifi sem fyrst til J. J. Myr-
es, Crystal, N. D., U. S. A.
* Þinn einlægur,
J. J. Myres.
OPIÐ BRÉF
til
gjaldenda Bifröstsveitar.
Þann 13. þ. m. var haldinn
fundur í húsi P. K. Bjarnason-
ar í Árborg. Um 25 manns voru
mættir. Tilgangur fundarins var
sá að ræða sveitarmál, og
munu óeirðir þær, er áttu sér
stað í Árborg nýskeð, hafa gert
sitt til þess að fundur þessi
yrði kallaður. Álit margra er
að í nokkurt óefni sé komið.
þegar menn fara að taka lögin
í sínar eigin hendur og virða
sómasamlega hegðun að vett-
ugi.
Mun það hafa verið ofarlega
í huga flestra, er þarna voru
mættir, að ástandið í sveitinni
væri orðið þeirrar tegundar, að
ofurefli væri nokkurri sveitar-
stjórn að ráða fram úr því. Værí
því af tvennu illu, sem menn í
svipinn komu auga á — áfram-
haldandi sveitarstjórn með
sundrung og óeirðum í vænd-
um, eða uppgjöf sveitarmál-
anna í h,endur fylkisstjórnarinn
ar — heppilegast að selja nú
sjálfdæmið og fara þess á leit
við fylkisstjórnina að skipa um-
sjónarmann (administrator).
Voru það tilmæli fundar-
manna, að eg ræddi þessi mál
með þeim, og gerði grein fyrir
úrsögn minni úr sveitarstjórn-
inni síðastliðinn október, og
stefnu minni sem oddvita hins
nýkosna sveitariráðs. Einnig að
eg birti þessi atríði í íslenzku
blöðunum.
Las eg fyrir fundinum úr-
sagnarbréf mitt, sem er í eðli
sínu miklu fremur mótmæli
gegn því tiltæki sveitamálaráð-
gjafans, að gerast svo nær-
göngull síðastliðið sumar, að
taka sveitarstjórnina að miklu
leyti í sínar liendur — heldur
en hitt að samvinna mín við
samverkamenn mína í sveitar-
stjórninni væri óviðunandi.
Til grundvallar fyrir þessu til
tæki sveitarmálaráðgjafans ligg
ur sú ætlun hans, að hækka
skatta yfirleitt á þeim, sem
undanfarin ár hafa leitast við
Frh. á 8. bls.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
Sigurdsson,
Thorvaldson
Company, Limited
Þykir ýmsum sem í þessu at- munduð þér allir, einmitt af því
viki megi kenna báða mennina
til töluverðrar hlítar.
Frásagan um
baráttu og störf Björnsons
mundi fylla heilar bækur. Snörp
að eg spyr úr þessum stað,
svara hugsunarlaust: “Á trúnni
margvíslega ríður oss mest.”
“Nei, sannarlega ekki. Sit þú
yfir barni þínu, sem liggur með
var t. d. barátta hans við kirkju j andþrengslum í dauðateygjun-
lands síns út af hennar um, eða horf þú á konu þína
skuggalegu útskúfunarkenningu
og hvernig hún ól á villimanns-
legum vítishugmyndum. Boð-"
berar hennar hikuðu ekki við
að skipa mönnum eins og Dar-
win og Herbert Spencer til sæt-
í vistarvenim vftis.
“Ef þetta er kristindómur,”
mælti Björnson, “þá ee^ eg
renna á eftir barninu út á brún
grafarinnar, úrvinda af kvíða
og næturvökum, — þá kennir
ástin þér, að oss rfður mest á
lífinu. Og upp frá þessum degi
sk:.i eg aldrei leita guðs effa
guðs vilja f neinum orðum eða
f kvöldmáltíðum eða í neinni
bók eða á neinum stað, eins og
ekki lengur verið með.’’ “Þeg- hann væri fyrst og fremst þar;
NÝ BÓK
Bréf frá Ingu og fleirum að
handan.
II.
Bréf þau og viðtöl frá Tngu,
sem nú birtast, eru framhald1
af bók þeirri( er út kom í fyrra;
einnig erindi frá ýmsu merku
fólki fyrri og síðari tfma, þar á
meðal frá: Njáli og Bergþóru,
Guðmundi biskupi Arasyni,
Gunnari frá Hlíðarenda og Unni
djúauðgu, Skúla fógeta, Agli
Skallagrímssyni, Gunnlaugi
Ormstungu og mörgum fleiri.
Sömuleiðis fjögur mjög merk
bréf frá syni Guðmundar Ara-
Hinum mörgu vinum vorum
fjær og nær óskum vér gleði-
legrt jóla og farsæls nýárs.
Sigurdsson, Thorvaldson “ó.
Riverton # Arborg Hnausa
Manitoba a Canada