Heimskringla - 21.12.1932, Blaðsíða 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 21. DES. 1932
“Gott og vel. Skrifið þá Jóni bréf og látið
hann skilja fyllilega, að þú verðir ekki konan
hans nema hann geri það, sem þú hefir farið
fram á. Eg veit að þetta hrífur. Svo skaltu
senda þjón með bréfið snemma á þriðjudags-
morguninn. Viltu lofa mér því, Ck)ra, a& þú
skulir gera þetta?”
Já,' ’svaraði hún dræmt.
“Mér fellur Jón vel í geð, og ef eg sleppi
allri pölitík, hefi eg það álit á honum, að eg
trúi því naumast, að hann bergðist vonum
okkar. Eg veit að hann áttjar sig, og sér
hvað er honum sjálfum fyrir beztu. Hann er
ekkert flón, en hann er einþykkur og stífur í
lund.”
“Já,” sagði Cora, en hún sagði það bros-
andi. Frændi hennar, sem ekki var gæddur
þeim gáfum, að skilja kvenfðlk, horfði á hana
alveg ráðþrota.
“Þú ert góð stúlka, Cora,’’ sagði hann
um leið og hann gekk út úr stjofunni.
VH. kapítuli.
Jón Strand reyndi ekki að dylja sig þess,
að hann hafði verið látinn skilja það fullkom-
lega, að gifting hans og Coru væri algerlega
undir ,því komin, hvaða afstöðu hann tæká á
þriðjudaginn í stjórnmálunum. Það voru stór-
kosljleg vonbrigði fyrir hann. Hann reyndi að
réttlæta þátttöku Coru f þessum máium, raeð
því að fyrir henni vekti ekkert annað en það,
sem hún hafði sagt, sem sé, að flýta fyrir gift-
Ingu þeirra.
Þegar hann kom heim til rfn, afhentj
Cobden honum bréfið, sem Cora hafðá skrifað
honum þar í stofunni og beðið að honum
yrði afhent þegar hann kæmi heim.
“Eg varð mjög hrifinn af fegurð gests-
íns,” sagði Cobden svo, er hann hafði sajgt
Jóni frá komu hennar. “Eg óska ykkur af aÞ
hug til hamingju og blessunar. En eg held
að þú hefðir átt að segja mér frá þessu í gær-
kvöldi.”
“Eg var ekki í því skapi þá, og nú, — ja,
eg Veit ekki hvort það verður nokkurn tíma
meira milli okkar Coru en nú er. Það er eins
líklegt, að við sitjum aldrei brúðarbekkinn
saman,’’ sagði Jón eins og úti á þekju. —
“Það er fátt svo dýrmætt í heimi þessum, að
ekki geti verið sett ofhátt verð fyrir það.’’
Gamli Cobden starði á Jón alveg undr-
andi og orðlaus um stund.
“Hefir Gerald Southwold sýnt eitthvað af
sínum hundakúnstum núna, eða hvað?”
“Hvað eigið þér við með þessu?’
“Viltu ekki lofa mér að heyra leyndar-
mál þitt, Jón? Ef tH vHI get eg eitthvað
hjálpað. Við vitum, að á næstu dögum
verður gert út um framtíð þína, og mér er
ekki alveg sama, á hvaða hátt það verður
gert.”
“Mér þykir fyrir að geta ekki orðið við
ósk þinni í þessu efni, fóstri minn, en þetita
verð eg að útkljá einn,’’ svarnði Jón.
Gamli Cobden þokti Jón svro vel, að bann
heyrði á rödd hans, að þýðingarlaust var fyrir
hann að spyrja frekar út í þessar sakir.
• Sunnudaginn allan var Jón heiroa og
eyddi tímanum vfð skriftir. Bréf höfðu safn-
ast fyrir er hann þurfti að svara. Mánudaginn
á eftir fór hann langan göngutúr út á lands-
bygðina, og það var orðið framorðið þegar
hann kom heim.
Gamli Cobden rannsakaði Jón hátt og lágt
með augunum, er hann kom heim, en á svip
bans gat hann ekki merkt, að neitt sérstakt
hefði komið fyrir hann þá um daginn.
Næsta morgun, meðan Jón sat að morg-
unverði, kom þjónn frá Berkeley Square með
bréf frá Coru . Bréflð hljóðaði þannig:
“Minn keeri, elskulegi Jón! — Hvað sem
kann að koma fyrir, vil eg láta yður vita
það, að eg elska yður af öllu mínu hjarta.
Framkoma mín við yður, srðan við kynt-
umst fyrst, og alt það, sem eg hefi við yður
talað, hefir verið af sérstakri, einlægri ást
til yðar. Þér eruð eini maðurinn í öllum
heiminum, sem hefir nokkra þýðingu fyrir
líf mitt. Án yðar værið lífið einskis vert
fyrir mig. — Elsku vinur minn! Það má
ekki láta nokkurt, eða láta neina smámuni
orsaka ágreiningsefni á milli okkar. Eg
veit því, að þér látið ekki annað eins lítil-
vægi, sem óvirðuga pólitík, verða til þess
að aðskilja okkur eða kasta skugga á líf
okkar. Eg verð í þingsalnum eftir hádegi
í dag, og eg veit að þér skiljið, með hve
mikilli óþreyju eg bíð eftir að heyra, hvemig
atkvæði falla í því mikilsvarðandl málefni.
sem fyrst verður tekið til meðferðar. Mér
finst -eg ekki geta beðið eftir því að heyra
ræðu yðar. Eg veit að eg má eiga von á að
þér heimsækið mig í kvöld, þar sem við
getum glöð og ánægð talað um einkamál
vor í næði, án þess að nokkur skýhnoðri
hafi dregið fyrir hamingjusól okkar. Eg
sé í anda sjálfa mig hvíla upp við hjarta
yðar. Eg finn andardrátt yðar leika um
vanga mína, og hendur yðar halda um mitti
mitt. Jón, elskan mín! Látið mig ekki verða
fyrir vonbrigðum. Þess óskar af heilu
hjarta þín heitt elskandi, Cora.”
Jón varð fölur í andliti og varir hans
titruðu. Það var sem nístings kuldi streymdi
eftir hverri t0,ug í líkama hans, er hann
hafði lokið við að lesa bréfið. Það var honum
augljóst, hvers hún ætlaðist til af honum
Bréfið var skýrt.
“Jón," sagði gamli Cobden. “Mig langar
til að sitja í þingsalnum í dag. Geturðu séð
um að eg fái sæti?”
Jón hneigði höfuðið til samþykkis. Hann
þorði ekki að treysta því, að ef hann reyndi
til þess að tala, að það þá heyrðist ekki á mál-
rómi hans, hvað honum var þungt niðrifyrir.
Jón var kominn með þeim fyrstu í þing-
salinn. Á meðan allur undirbúningur undir
þingsetninguna fór fram, sat hann afsíðis og
skrifaði af kappi.
“Jæja, hvernig heldurðu að það fari í dag?
Eg geri ráð fyrir að alt velti á því, hvaða af-
stöðu þessi nýi maður, herra Strand, tekur
til málanna,” heyrði Jón einhvern segja fyrir
aftan sig í næstu sætaröðinni.
“Já, það geri eg ráð fyrir,’’ var svarið,
sem Jón heyrði að gefið var. “En svo telja alHr
áreiðanlegt, að stjjórnin verði við völd. For-
sætisráðherrann —- sem kvað hafa ráð undir
rifi hVerju, eins og sagt er, *t+t mun vera að
sjá um að svo geti orðið.”
Jón leit upp og var rétt í þann veginn
að rísa úr sæti sínu, er hann heyrði áfram-
haldið af þessu samtali. Þó það hefði ekki ver-
ið siður hans að standa á hleri, þá gat hann
ekki að því gert að doka ögn við í þetta
skifti.
“Ungfrú Cora er mjög myndarleg stúlka.
Og þvf hefði eg aldrei trúað að hún gæfi sig í
það, að leika í &krípaleikjum Gerald frænda
síns. En svo er eins og maður eigí svo örðugt
með að skilja kvenfólkið.”
Jón sat kyr, en hinir tveir, er verið höfðu
að IJala saman, hurfu inn í mannþröngina, án
þess að hafa nokkurn grun um, að samtali
þeirra hefði verið veitt nála eBtírtekt af nokk-
urum. Nokkru síðar var Jón búinn að taka
sæti sitt í þingsalnum.
Einn þingmannanna hafði rétjt lokið ræðu
sinni, er þingforseti kvað næsta ræðumann
vera þingmanninn frá Midham kjördæminu.
Það varð dauðaþögn í salnum, er Jón stóð á
fætur. Allra augu störðu á hann, hvers nafn
hafði verið á allra vörum síðustp dagana. Það
var á allra vitund, að á næstu mínútum jrrði
ritað stórt og sögulegt atriði í þingtíðindi
landsins.
Er Jón byrjaði ræðu sína, var þögnin
svo mikil í sainum, að honum leið hálf illa
af því. Hann fann með sjálfum sér til hinnar
miklu ábyrgðar, sem á honum hvíldi, nú á
þessum augnablikum. Hann var orðinn dóms-
vald og átti að fara að kveða upp dóm sinn.
Þá heyrði hann til þeirra systranna: Samvizku
og Sannfæringar, og þær sögðu: “Fyig þú
okkur, og þá gengur alt vel.” Svo þegar Jón
hóf mál sitt, bar ekki á neinum óstyrk hjá
honum. Hann var rólegur og kaldur, einbeitt-
ur og snjall í máli.
“Þetta frumvarp, sem nú liggur fyrir þing-
ínu er ekkert annað en tilraun stjórnarinnar til
að blekkja verkalýðinn og múta honum. Á
bak við frumvarpið hvílir hagnaðarspursmál
fiokksins. Það er ekki ætlast til þess af sty'órn
inni, að það verði neinni stétt til hagsmuna
eða bóta, nema stjórninni sjálfri. En það hefir
verið klættj í þann hjúp, að ef ekki er vel að
gáð, lítur það vænlga út. Það er ekkert ann-
að en úlfur í sauðargæru. Þar sem eg hefi
nú skuldbundið mig til að vinna gagn landi
og lýð, og þar sem eg get ekki samvizku
minnar vegna, brugðist því trausti, er mér
hefir verið sýnt með því að kjósa mig á þing,
Og er því hluti af löggjafarvaldi landsins, þá
híýt eg að vinna á móti þessu frumvarpi af
öllum þeim kröftum, sem eg hefi á að skipa.
Eg lvsi því yfir, að eg greði atkvæði á móti
frumvarpi stjórnarinnar, þegar til atkvæða
kemur.
Þetta var sú yfirlýsing, s.em þingheimur
hafði með öndina í hálsinum beðið eftir. —
Lágar hljómöldur risu hér og hvar upp í saln-
um, en sem dóu út, er Jón hélt áfram máli
sínu, og skýrði ástæðumar fyrir því, að hann
skoðaði frumvarpið hættulegt. Jafnvel and-
stæðingum hans duldist það ekki, að hann
taiaði af sinni beztu sannfæringu. Mörgum
var kunnugt um það, að ýmsar tilraunir höfðu
verið gerðar til þess, að fá hann í lið með
stjórninni, og að hans sjálfstæði í þetta skifti
væri ef til vill keypt nokkuð háu verði.
Verkamannaflokkurinn á þingi hafði set-
ið hljóður og tekið vel eftjir ræðu Jóns. En nú
heyrðist fagnaðaróp frá bekkjum þeirra, og
sást nú glögglega, að Jón hafði nægan liðsafla
á bak við sig, til þess að ráða niðurlögum
stjórnarinnar.
Jóni varð í eitt skifti að |
líta yfir þangað, sem for-
sætisráðherran sat, kaldur
og rólegur, sem hér væri
ekki neitt á ferðinni, er kæmi
honum hið minsta við.
“Óefað verð eg af sumum
sakaður um það, að eg sé að
svíkja vini mína,’’ hélt Jón
áfram. “En eg er hér á þess-
um stað með þeim ásetningi
í huga mínum, að vinna að
því af alefli, að hagur lands-
ins og fólksins komi æfinlega
til greina á undan hag eins
eður annars flokks eða ein-
staklings. Mun það verða
mitt stjarf í framtíðinni, svo lengi sem eg hefi
þann heiður að vera hér innan veggja sem
þingmaður — sem erindreki alþýðunnar.”
Jafn snemma og Jón hafði lokið máli sínu
var hann sér þess meðvitandi, að nú væri
hann búinn að reisa órjúfanlegan vegg milli
sín og þeirrar stúlku, sem hann elskaði. Hann
rendi augunum þangað sem áhorfendurnir
sátu. Þar var hann viss um að Cora sæti nú
og heyrði ræðu sína. Er hann hélt áfram,
var rómur hans lægri og röddin ekki eins
skýr. Honum fanst hann eiga bágt með að
hafa vald á tjilfinningum sínum. Hann náði sér
þó bráðlega, og röddin var eins sterk og
skýr, og hún átti að sér. Mælska hans og
röksemdir snurtu alla í salnum svo, að jafn-
vel hans bitrustu andstæðingar dáðust að.
Varir hans voru þurrar, og andlit hans hvítt
sem pappír, er hann settist niður. Allar hans
taugar voru í æsingi. Gleðiópin, sem nú hljóm
uðu um allan salinn, dundu ömurlega í eyr-
um hans. Þeir sem næstir honum sátu, töl-
ðu til hans lágum rómi og óskuðu honum til
hamnigju, og þökkuðu honum fyrir það, sem
hann hefði sagt. En Jón virtist ekkert taka
eftir því, að við hann var talað.
Ait í einu varð dauðaþögn í salnum á ný.
Forsætisráðherrann var sijaðinn á fætur.
Gerald Southwold var ekki sá maður, sem
viðurkennir, að hann hefði orðið undir í við-
ureigninni, svo lengi sem hann hefir nokkra
von upi að vinna sigur. Með sinni stjórnmála-
kænsku og afburða mælsku tók hann nú
ræðu Jóns til yfirvegunar. Hann mótmælti
henni allri, og reyndi að sýna fram á með
því, sem hann kallaði rökum, að hugmyndir
Jóns væru sprottnar af vanþekkingu og barna
skap, eins og við væri að búast, þar sem mað-
urinn væri óreyndur og öilu ókunnugur, en
létji allskonar fortölur óskammfeilinna manna
hlaupa með sig út á allskonar vegleysur. —
Maðurinn ætti enga stefnu eða sérskoðun í
stjórnmálum, en vildi láta bera mikið á sér
og hugðist að gera það með því, að hlýðnast
sem flestum af þeim, er vildu nota hann fyrir
(Jalsmann sinn á móti stjórninni. Hann benti
á að svona menn væru hættulegir, eins og all-
ir þeir er töluðu og aðhefðust eitthvað, án
þess að hugsa.
En Geraid varð þess var nú , í fyrsta skifti
í stjórnmálabraski sínu, að hann fékk ekki
áheym. Gerði það hann óþolinmóðan og arg-
an í skapi, og ekki leið á löngu áður en hann
tapaði valdi yfir flilfinningunum, svo að reið-
in og gremjan varð ofan á.
“Hinn háttvirti þingmaður fyrir Mid-Ham
kjördæmið,” hélt hann áfram, “hefir nú talað
af mikilli mælsku, meiri mælsku en eg hefi
á að skipa. Með því að mótmæla frumvarpi
því er nú liggur fyrir þinginu, hefir hann hreint
og beint svikið það loforð, sem hann gaf kjós-
endum sínum fyrir kosningarnar. Hann var
kosinn og sendur á þing sem fylgismaður nú-
verandi stjórnar; og ef stjórnin nú neyðist til
þess að segja af sér og ieggja niður völdin,
þá er það fyrir hans aðgerðir, og fólkið —
kjósendurair hlióta að halda honum ábyrgðar-
fulhim fyrir því. Það liggja nú fyrir ýms á-
ríðandi frumvörp, sem þurfa að öSlast sam-
þykt þingsins, svo þau verði að lögum og fólk-
ið geti hasmýtt sér þau. En það lítur svo út
nu, sem þeim verði öllum að fórna fyrir þráa
og.heimsku eins —”
Nú urðu hrópin og köllin svo mikil frá
bekkjum verkalýðs þingmannanna, að South-
wold varð að htfða með ræðu sfna um stiund.
Þegar lægði svo hávaðann, að heyrt yrði
til hans, hélt hann áfram máli sínu, auðheyrt
var að honum var örðugt um mál sökum
geðshræringar.
“Hinn háttvirti þingmaður segir yður að
hann sé að vinna samkvæmt því, sem sann-
færing hans bjóði honum að gera. En eg vil
spyrja þingheim, hvort nokkur, sem hér er
inni -t-að honum einum undanteknum — gæti
tekið þá sannfæringu fyrir leiðarvísi, sem
bendir á vegi, sem til suiidrungar og eyði-
Ieggingar Iiggja. Nei, það er okkur öllum jafn
ljóst. að hér er ekki um aðra sannfæring að
ræða, en þá eina, að nú sé tækifæri fyrir
hann að sýna sig stóran og mikinn mann, með
talsvert fylgi að baki sér. Sannfæringu fyrir
velferð lands og þjóðar, er því hér ekki um að
ræða hjá hinum háttvirta þingmanni frá Mid-
Roblnllllood
FI/OUR
TIL ÞESS AÐ BÚA TIL FALLEGAR KÖK-
UR OG KRYDDBRAUÐ SKAL NOTA
ROBIN HOOD MJÖL
Ham. Eg bið því þingheim, í nafni þjóðarinn-
ar, að atihuga vel stefnu og starfsaðferð þessa
manns, áður en honum er fylgt að máluin
við atkvæðagreiðsluna.”
Raddir heyrðust nú frá bekkjum áheyr-
endanna, er lýstu því að mönnum þótti ekki
mikið til koma ræðu forsætisráðherrans. En
Gerald lét sem hann heyrði það ekki og hélt
því áfram máli sínu:
“Eg hafði gert mér góðar vonir um, að
hinn háttvirti þingmaður fyrir Mid-Ham yrði
flokki vorum — stjórninni — að góðu liði, og
með hans aðstoð gengi betur að koma vel-
ferðarmálum þeim, sem fyrir kynnu að koma,
í framkvæmd. Þann tíma, sem hann hefir
setið á þingi, hafa komið í ljós hjá honum
ýmsir góðir hæfileikar, en þeirra gætir lítið
og verða illa að notjum, ef þeir eru drepnir
með þráa, stórmensku og valdafýkn. Eg hefi
orðið fyrir stórkostlegum vonbrigðum í þessu
efni.”
Forsætisráðherra tók nú sæti sitt, fölur
og óstyrkur. Nú var komið að því, að flokk-
arnir hópuðu sig saman fyrir atkvæðagreiðsl-
una. Þegar það varð augljóst, hversu margir
þingmenn fylgdu Jóni yfir að annari hlið þing-
salsins, sást glögglega að stjórnin yrði í
minni hluta við atkvæðagreiðsluna. Ekki var
hægt að merkja það á svip Jóns, að hann
væri neitt að taka eftir því, hve margir fylgdu
honum, né að hann hlakkaði neitt yfir því,
sem í vændum var. Hann var alvarlegur á
svip og rólegur. Svaraði alúðlega og blátt á-
fram, ef á hann var yrt.
Fylgjendur Jóns voru aftur. á móti glaðir
og fjörlegir. Þeir sáu að nú mundi sínum
málum borgið. Þeir fundu að þarna var skjól-
garður fyrir þá, er þeir væru öruggir á bak
við. — Samkvæmt mannlegu eðli dýrkuðu
þeir nú þessa skínandi stjörnu, er þeir höfðu
uppgötvað á hinum pólitíska himni.
Nú var gengið til atkvæða, og er úrslitin
voru gerð kunn, kom það í ljós, að stjórnin
var tuttugu atkvæðum undir. Fylgjendur
Jóns spöruðu nú ekki fagnaðaróp sín. En Jón
sat hljóður. Hann fann ekki til neins fagn-
aðar í sambandi við þenna sigur. Hann fann
aðeins til sársauka. Orð þessarar stúlku, sem
hann unni svo heitt og innilega, hljómuðu
sífelt í eyrum hans. Honum fanst hann finna
snerting hennar mjúku handa um háls sér,
finna andardrátt hennar við vanga sinn, og
brjóst hennar bifast við barm sér. Hveraig
gat hann hlakkað yfir þessum sigri? Með
þessum sigri var hann að kasta frá sér því,
sem hann átti dýrmætast í heiminum.
Hvað hafði framtíðin að bjóða hónum eft-
ir að Cora var honum töpuð? Það hefði
naumast neinn getað iáð honum það, þó að
hann hefði gengið að boði Geralds.
“Nú verður stjórnin auðvitað tafarlaust
að segja af sér.” Við þessi orð frá þeim, er
næstur honum sat, vaknaði Jón af draumum
sínum.
“Eg geri ráð fyrir að hún geri það líka,"
svaraði Jón eins og úti á þekju.
“Eg þykist vita að þér séuð ánægður með
úrslitin, herra Strand,” hélt hann áfram.
“Ekki get eg nú sagt, að eg sé það að
öllu leyti,” svaraði Jón önugur. Honum féll
þetta samtal illa.
“Þér ættuð þó að vera það. Fyrir fáum
mínútum síðan voruð þér sem óþektur maður
hér. En nú — bíðið bara þar til þér sjáið
kvöldblöðin.”
Þingfundi var nú slitið og fólk fór að
hafa sig burtu úr salnum. Jón rendi augunum
upp þangað sem kvenfólkið sat, en hann kom
ekki auga á Coru þar neinstaðar.
“Ef til vill hefir hún ekki verið á þing-
fundi í dag. Og þó hún hefði verið þar, þá
mundi hana ekki langa til að sjá hann eða
heyra nú,” hugsaði hann.
Nú fyrst var hann farinn að finna veru-
lega til þreytu eftir starfið undanfarna daga.
. Taugar hans voru allar lamaðar. Hann þráðl
nú helzt einveru og næði. Hann hugsaði til
mannfjöldans, sem biði sín úti fyrir þingsaln-
um til þess að hafa tal af sér — og sjálfsagti
óska sér til hamingju með hinn nýfengna sig-
ur. Hann varð að reyna að mæta því, sem að
höndum bar. Hann hleypti í sig kjarki og
gekk út.