Heimskringla - 29.03.1933, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HE.IMSKRINCLA
WINNIPEG, 29. MARZ 1933;
Hcimskringla
(StofnuO ISSS)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
«53 og SS5 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurínn borgist
íyrtrfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáOsmaður TH. PETURSSON
«53 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 29. MARZ 1933
FJÁRHAGUR MANITOBAFYLKIS
Fyrir nokkru var tekjuhalli þessa fylkis
talinn vera um 24 miljón dollara. Var þó
ekki þar með talinn atvinnuleysisstyrk-
urinn, sem nema mun talsvert a aðra
miljón. Hefir dagblöðunum orðið tíð-
rætt um þennan óbjörgulega fjárhag.
Meðal annars fluttu þau og þá frétt ný-
lega, að sambandsstjórnin hefði tilkynt
fylkisstjórninni, að við svo búið mætti
ekki hlíta, og á tekjuhallanum yrði að
grynka. Forsætisráðherra J. Bracken
ber þó fregn þessa til baka, segir blöðin
hafa spunnið hana upp. Neitar hvorugt
blaðið þessu. Má það þó undarlegt heita,
svo hörundssár sem þau hafa stundum
verið, er rengdar eru fréttir þeirra. Lítur
hlezt út fyrir, að þau vilji sem fæst
orð um efnahag fylkisins segja.
, En að því sleptu, er hinu ekki að neita,
að fjárhagur fylkisins er sá, að stjórnin
er auðsjáanlega úrræðalaus með að halda
í horfinu. Hún gerir ráð fyrir að eyða á
komandi ári, sem næst 15 miljónum doll-
ara. En tekjur, áætlaðar, eru rúmar 12
miljónir. Að leggja þennan tekjuhalla
(24 miljón) að viðlagðri hálfri annari
miljón dollara til bjargráða atvinnulaus-
um, við skuld fylkisins, er þrotabúslegt.
Um aðstoð með láni frá bönkum eða lán-
félögum virðist ekki að ræða, hvorki með
verðbréfa sölu eða öðru. Síðasta verð-
bréfasalan var, eftir því sem nú er kunn-
ugt orðið, lán, með ókjörum í New York
tekið, þó auglýsing væri úr því ger um
fjárhagslegt öryggi fylkisins. í önnur hús
er því nú ekki að venda, en til sambands-
stjórnar um aðstoð. I önnur skjól er fok-
ið. Hefir og síðast liðin tvö ár í það
garðshomið verið hlaupi af fylkjum og
sveitum með vandkvæði sín er af krepp-
unni hafa stafað. Sambandsstjómin hef-
ir orðið að kljúfa þann strauminn, auk
hennar eigin af kreppunni. En þar sem
svo er komið, væri ekki óeðlilegt, að hún
hefði eitthvað að segja um meðferð þess
fjár, er að láni er fengið. Það er algild
viðskiftaregla og það þó skilanna væri
von á fyrri skipunum.
Fylkisþingið er nú sem óðast að af-
greiða fjármálin. Hvert atriðið af öðm
af þessari nærri 15 miljón dala upphæð,
sem gert er ráð fyrir að eyða, er nú sam-
þykt. Það er ekki einu sinni beðið eftir
því, að fjármálaráðherra, Mr. McPherson,
segi frá hvaða útlit sé til þess, að fá þetta
fé lánað frá Sambandsstjórninni, sem
tekjuhallanum nemur, og nærri mun láta
að verði um fjórar miljónir dollara. Af
þessari fjárhagslega ráðþrota Bracken
stjóm, er ekki um svo mikið hugsað sem
þetta, við afgreiðslu fjármálanna á þing-
inu. Hefir þó Mr. Evans og fleiri leitt
stjórninni það fyrir sjónir, að hún sé
með því að samþykkja þessar veitingar
að stefna blint í sjóinn. En slíkar athuga-
semdir eru auðvitað allar lagðar á hilluna.
í byrjun þessarar viku, annað hvort á
mánudagskvöld, eða þriðjudagskvöld, flyt-
ur fjármálaráðherra Mr. McPherson, f jár-
málaræðu sína. Hefir lengí eftir henni
verið beðið. Þingið virðist nærri í strand
hafa rekið, vegna dráttarins á greina gerð
fjárhagsins. En nú er að minsta kosti
lofað að bæta úr því, svo þingmenn munu
ekki þurfa heim að fara um stundarsakir,
eins og við sjálft lá um tíma.
Þetta getur nú þótt óbjört lýsing af
fjráhag Bracken stjórnarinnar. En hug-
mjmd höfum vér um að við höfum ekki
heyrt það versta enn.
Frá því hefir verið sagt, að Bracken
stjórnin hafi í hyggju, að leggja 1%
skatt á vinnulaun og allar hreinar tekjur,
einnig nokkum skatt á tókab. Tóbaks-
skattur í einú fylki, er hætt við að reyn-
ist ópraktiskur. Vinnulauna-skatturinn
er fáheyrður og verður að sjálfsögðu illa
ræmdur sem allir skattar. Hafði vissulega
virst tilhlýðilegra, að færa stjóraarkostn-
aðinn eitthvað niður. v Vinnulaunaskatt-
inum fylgir og það óréttlæti, eins og
honum hefir enn verið lýst, að maður
með stóra fjölskyldu, sem tekur nú ekki
inn nema 85 dollara á mánuði, greiðir
$10.20 í skatt á ári, en maður, sem fyrir
fyrir fáum hefir að sjá, sem hafir $200
á mánuði, greiðir aðeins $24.00 Nema
því að eins, að með skattinum verði á-
stæður manna teknar til greina, er hann
óhæfur. En nákvæmar skýringar á öllu
þessu, verða eflaust gefnar í ræðu fjár-
málaráðherra og er því réttast að bíða
eftir þeim.
UM GRÆÐSLU SÁRA
MEÐ AÐSTOÐ MAÐKA
Frá alda öðli hafa menn álitið að ef
maðkar kæmust í sár myndu þau fljótt
spillast enda bæri það vott um afskaplegt
hirðuleysi og vanþekkingu. Þetta er mjög
eðlilegt því allir vita að maðkar eiga stór-
an þátt í rotnun bæði fiska og dýra og
eru því í hugum manna jafnan settir í
samband við uppleysingu dauðra lík-
ama; er því ekki að furða þó mönnum
hrilli við þeim í sárum.
Man eg eftir því þegar eg var lítill
drengur heyrði eg föður minn segja frá
því að þegar hann var á tólfta ári hjá
ömmu sinni á Ketilsstöðum í Jökulsárhlíð,
kom þangað sáldið Jónas Hallgrísson á
ferð sinni um Austurland árið 1842. Lá
hann þar í tjaldi nokkra daga og fór aldrei
úr fötum eða stígvelum. Hafði hann þá
sár á fæti og var mjög lasburða, spurði
hvort þar væri ekki “berjaheiði“ og bað
um bláber. Frá Ketilsstöðum komst Jón-
as til Beldrings læknis (eða Gísla Hjálm-
arssonar sem mig minnir að faðir minn
nefndi) og var þá sagt að þegar læknir lét
draga af honum stígvélin hafi maðkar
oltið úr því af sára fætinum niður á gólf-
ið. Þessi saga blöskraði mönnum og létu
þeir þó í þá daga ýmislegt ekki fyrir
brjósti brenna sem við gerum nú.
Rúmum tuttugu árum áður en þetta
var er þess getið að læknir notaði
maðka við sáralækningu, sá læknir hét
J. F. Zacharias og var herlæknir í liði
sunnanmanna í innanríkis stríði Banda-
rkjanna. Ekkert greinilegt finst ritað um
þessar tilraunir. Ef nokkuð hefir verið
um þær skrifað er það líkega týnt. Og
engin reynsla fekkst þessu viðvíkjandi
frá 1864 til 1917.
Þá var það að sjö dögum eftir bardaga
einn í Frakklandi fundust tveir hermenn
með sundurskotna lærleggi og stór sár
á kviðarholi. Höfðu þeir legið þessa sjö
daga á vígvellinum vatns- og matarlausir
og með sárin algerlega óhirt. Voru sár
þeirra ein stór maðkaveita en það furðaði
alla á að þegar búið var að gefa þeim að
eta og drekka hrestust þeir furðu fljótt og
höfðu ótrúlega litla sársótt. Meira að
segja, sárin voru byrjuð að fyllast upp og
í þeim voru óvanalega fáir gerlar.
Læknir að nafni Dr. Baer sem er bæði
athugull og sjálfstæður, gat ekki gleymt
þessu fágæta fyrirbrigði og eftir að hafa
hugsað um það í tíu ár afréð að nota
maðka við græðslu illkynjaðra sára sér-
staklega í hernum. En þá byrjuðu erfið-
leikarnir við að framleiða gerlafría
maðka og það svo oft og tíðum að þeir
væru ætíð átakteinum; þetta er eins og
nærri má geta, hið mesta vandaverk og
þegar þess er gætt að maðkaæfin er að-
eins sjö dagar sést að sama vandaverkið
verður að gerast svo að segja látlaust. Við
þetta bættist að við tilraunirnar reyndist
að aðeins tvær maðkategundir eru not-
hæfar, aðrar tegundir, í staðin fyrir að
græða sár, grafa sig niður í botninn og
dýpka þau.
Þegar loksins aðferðin var fundin til
þess að framleiða gerlafría maðka svo
oft sem þurfti og af réttri tegund var
eftir að finna bestu aðferðina til að nota
þá á hentugastan hátt og eins hitt hvaða
gerla maðkar gætu ráðið við og eyðilagt.
Aðferðin fanst og það reyndist að maðkar
gátu ráðið við og yfirunnið aliar teg-
undir gerla nema þann sem stjarfa orsak-
ar.
Sagt er að sagan um það hevmig Dr.
Baer yfirvann alla þá örðugleika sem
þessu eru samfara sé ótrúlegri en nokk-
ur skáldsaga, en nú eru þeir yfirunnir og
er árangur af þessari græðsluaðferð mjög
góður. Sárin haldast ágætlega við. Sýran
sem oft fylgir illkynjuðum ígerðum hverf-
ur, hin gráa slímhúð eyðist og sárið smá-
fyllist af lifrauðum græðsluhnúðum. Örið
þegar sárið er gróið, verður lint og voðfelt
sjaldan lægra en hörundið kring um það
eða gróið við aðra líkamsparta. Svo
mikil útferð er úr þessum sárum að gæta
verður þess að hún fái útrensli annars
drukkna maðkarnir. Og skipta verður um
maðka fimta hvern dag því þá er æfi
þeirra á enda og ef þeir eru látnir deyja
í sárinu fyllist það af þykkum daunillum
greftri, sem þó er ekki mjög skaðlegur né
erfitt að hreinsa burtu. Ýmsum getum
er um það leitt, í 'hverju þessi fljóti bati sé
innifalinn en út í það verður ekki farið
hér, enda til lítils í almennri blaðagrein.
Það hefir mikið létt undir framleiðslu
maðka að þó þeirra vanalega æfi sé að-
eins sjö dagar (tveir til að yaxa og fimm
sem þeir eru nothæfir) þá er hægt að
geyma þá margar vikur í nokkurskonar
dái ef hitinn á þeim er hafður 40 stig á
Fahrenheit og hvorki meiri né minni. Er
þetta mjög hentugt þegar þarf að senda
þá langar leiðir, sem oft er, því enn eru
það aðeins mjög fáir staðir þar sem þeir
eru framleiddir.
Greinarkorn þetta er að mestu tekið
upp úr allítarlegri ritgjörð um þetta efni
sem kom út eftir tvo amerikanska lækna
J. Buchanan og J. E. Blair, í tímaritinu
Surgery, Gynecology and Obstetrics í
ágúst 1932.
M. B. H.
FANGELSIN
Fyrir nokkru skrifaði maður bréf, og lét
birta í blöðum, um vistina í fangelsunum
í Winnipeg og Headingly. Hafði hann
verið fangi á báðum stöðunum. Er
lýsing hans sú, að hræmunleg sé vistin
og í grein hans er á nokkrum stöðum
minst á lýs, pöddur, maðka og annan
þvílíkan ófagnað. Og fæðinu er aðeins
lýst með þremur orðum, brauði sírópi og
te (mjólkur og sykur lausu). Sendi hann
blaðinu “Ottawa Joumal” bréfið. En
áður en blaðið birti það, var nafnkunnur
blaðamaður í Winnipeg fenginn til að
rannsaka, hvað hæft væri í ummælum
bréfritara. Að því búnu birti blaðið bréf-
ið með athugasemdum blaðamannsins.
í flestum greinum reyndust ummælin
annað hvort ykt fram úr hófi eða með
öllu tiihæfulaus. Aðeins í tveim atriðum
gat blaðamaðurinn fundið þeim nokkurn
stað.
í Headingly-fangelsinu er svo nefnt
“svarthol” (Black hole), sem fangar eni
hneptir í, ef þeir reynast baldnir. Þetta
hafa nú bæði dómsmálaráðherra Mani-
tobafylkis og þingmennirnir, er rannsök-
uðu það, viðurkent satt vera. Hegning
þessi er í því fólgin, að fangamir sitja í
þreifandi myrkri.
Blaðið “Ottawa Journal” telur þetta ó-
hæfa meðferð fanga. Munu fleíri á þeirri
skoðun, að hún virðist ónauðsynleg. Ó-
hlýðnir fangar eru eflaust erfiðir viður-
eignar. En jafnvel þó til annara ráða
verði að grípa við þá, en aðra, virðist
hegningin gerð ónauðsynlega ægileg með
þessari myrkrastofuvist.
Blaðamaðurinn varð þess ennfremur á-
skynja, að í fangelsinu á Rupert stræti,
voru ekki sængur, koddar eða ábreiður
í vissum herbergjum. Er sú afsökun
fyrir því færð, af hálfu yfirvaldanna hér,
að erfitt sé að halda herbergjum þessum
hreinum. Þau séu aðeins notuð fyrir
menn, sem ekki séu lausir við óværð,
meðan þeir bíði eftir, að mál þeirra komi
fyrir rétt, en þar sé sjaldnast um marga
daga að ræða. Öll önnur herbergi eru út-
búin með rúmfötum.
Þetta eitt kváðu yfirvöldin sín úrræði, er
svona stæði á. Blaðið “Ottawa Joumal”
samþykkir það ekki. Það heldur fram,
að ræstingar-útbúnaður ætti að vera full-
kominn í fangelsunum fyrir slíka menn./
Að vísu kosti það nokkuð, því jafnframt
þyrfti að sjá þeim fyrir hreinum fatnaði,
en blaðinu finst samt óumflýjanlegt og
sjálfsagt að það sé gert.
Fæðið reyndist ekki eins og því var
lýst af bréfritara.
Mál þetta hefir vakið hér talsverða
athygli og umtal og það er vegna þess, að
bent hefir verið á helztu atriði þess hér.
RAUÐA HERBERGIÐ
Eftir H. G. Wells
“Eg get fullvissað þig um, að
það þarf meir en meðal draug
að skjóta mér skelk í bringu,’’
sagði eg um leið og eg stóð upp
við arininn og tæmdi staupið.
“Alveg eins og þér sýnist,”
svaraði maðurinn með visna
handleginn og leit til mín spyrj-
andi.
“Eg hefi lifað í tuttugu og
átta ár og hefi en ekki séð
draug,” svaraði eg.
Gamla konan sat við eldinn
og starði inn í hann með gal
opnum augum. “Ójá”, svaraði
hún, “eg hygg að þú hafir lifað
öll þessi tuttugu og átta ár án
þess að líta hús líkt þessu, sá
sem er aðeins tuttugu og átta
ára á ekki svo fátt eftir að sjá.
— Já ótal margt eftir sjá og
iðrast eftir.” Hún hallaði vöng-
um hvað eftir annað og setti á
sig spekingssvip. Eg hafði grun
um að þetta gamla fólk væri að
reyna að gera mig fyrirfram
skelkaðann gagnvart húsinu
með þessu óviðurkvæmilega
masi. Eg lagði frá mér tómt
staupið á borðið og leit í kring
um mig í herberginu og varð
litið í gamlan spéspegil er stóð
rétt hjá postulínskápnum og sá i
þar sjálfan mig svo afkáralega
stuttan en digran. “Jæja þá,”
sagði, eg; “ef eg verð nokkurs
var í nótt öðlast eg áreiðanlega
meiri þekking en áður, því það
hvílir ekkert það áhuganum sem
hindrar granngæfilega rann- j
sókn.”
“Þú hefir kosið þér það sjálf-
ur,” mælti maðurinn með visna
handlegginn.
Eg heyrði alt í einu óljósann ^
hávaða af göngustaf úti fyrir |
og þramm gegnum fánastiginn. ;
Það ýskraði í hurðarlömunum,
hurðin opnaðist og inn kemur
annað gamalmenni enn ellilegra
og hrukklóttara en gamli mað-
urinn sem fyrir var. Hann studd j
ist fram á hækjur; fyrir augu '
hans var bundin skýla og neðri
vörin hékk máttlaus niður frá
hálfbrunnum margulum tönnun-
um. Hann staulaðist hiklaust
beina leið að hægindastól sem
stóð hinumegin við borðið og
hlammaði sér þar niður með á-
kafri hóstakviðu. Maðurinn með
visna handlegginn gaut óvel-
komnu hornauga til gestsins, en
gamla konan leit ekki við hon-
um en einblindi beint í eldinn.
“Þú hefir kosið það siálfur”,
endurtók maðurinn með visna
handlegginn þegar mesta hósta-
kviða nýkomna gestsins linti.
“Já, eg hefi kosið mér það
sjálfur’” svaraði eg.
Maðurinn með augnaskýluna,
virtist nú- fyrst verða áskynja
nærveru minnar. Hann hallaði
höfðinu aftur á herðar og reyndi
að grilla á mig undan skýlunni.
Eg gat sem snöggvast séð í
augu hans og voru þau lítil og
þrútin og blóði drifin. Hann
fékk aftur ákafa hóstakviðu.
“Því færðu þér ekki drykk?”
spurði maðurinn með visna
handleggin, um leið og hann
ýtti að honum bjórnum. Mað-
urinn með skýluna helti í glas
en hendi hans skalf svo að
helmingur vínsins spiltist út
yfir borðið.
Hin herfilega skuggamynd
hans á veggnum virtist hæðnis-
lega herma eftir honum, er
hann helti í glasið og drakk
það. Eg varð að viðurkenna
með sjálfum mér, að eg hafði
ekki búist við svona löguðum
gesti. Það virðist stundum
hvfla á meðvitund minni að það
sé eitthvað óeðlilegt við ellina,
einhver skríðandi ættgengi. Alt
mannlegt atgerfi hverfur smátt
og smátt dag frá degi. Þessi
þrenning er þarná var Saman-
komin hafði óheilnæm áhrif á
tilfinningar mínar. Þögn þeirra
og óvingan gagnvart hvert öðru
og mér gerði slíkt að verkum.
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’»
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
3júkdómum, og hinum mörgu kvilla.
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
Eg ásetti mér því að komast
sem fyrst burt frá þessum óljósu
spám, um voða þann er biði
mín upp í loftherberginu.
“Ef þið viljið gera svo vel og
sýna mér þetta makalausa
draugaherbergi ykkar, væri mér
kært komið að ganga til hvílu,’r
sagði eg.
Gamli maðurinn með hósta-
kviðurnar fleygði höfðinu hast-
arlega aftur á bak og gaut til
mín blóðstorknum augu-m und-
an dimmmyrkri augnaskýlunn-
ar, en enginn svaraði. Um stund
beið eg svars og horfði á víxl,
frá einum til annars. Gamla
konan sat hreyfingarlaus sem
liðið lík og augu hennar störðu
óendanlega inn í eldinn.
“Ef”, sagði eg í hærri mál-
róm: —“ef þið vilduð sýna mér
þetta illræmda reimleika her-
bergi ykkar, þá losnið þið við að
skemta mér meira að sinni”.
“Það er kerti á hillunni utan
við dyrnar,” svaraði maðurinn
með visnu hendina og horfði á
fæturnar á mér um leið og hann
yrti á mig. — “En ef þér þókn-
ast að fara til Rauða herbergis-
ins ,að vera þar í nótt —”
“Þvílíka nótt sem þessa,” tók
gamla konan fram í, í hvíslandi
málróm.
—Þá farið þér einsamlir.” :
“Gott og veí,” svaraði eg
stuttur í spuna,” en hvaða leið
held eg?”
“Þú gengur svolítinn spotta
gegnum ganginn,” svaraði hann
og benti með höfðinu á dyrnar,
— “unz þú kemur að hring-
mynduðum stiga og þegar þú
kemur upp á aðra hæð kemurðu
að hurð klæddri með grænu
klæði. Farðu þar í gegn og
gáttu áfram eftir löngum gangi.
og við enda hans liggja tröpp-
ur til vinstri handar upp að
Rauða herberginu ? ”
“Hefi eg numið þetta rétt?”
svaraði eg, og hafði upp eftir
honum þessar leiðbeiningar.
Hann leiðrétti mig áðeins með
eitt atriði.
“Og, þú ætlar virkilega að
fara þangað,” sagði maðurinn
með skýluna í þriðja sinn og
horfði til mín með sama við-
bjóðslega höfuðrykk og augna-
ráði sem fyr.
“Þvílíka nótt sem þessa,”
muldraði gamla konan í hálf-
um hljóðum.
“Til þessa var ferðinni heit-
ið,” svaraði eg, og gekk að
dyrunum. Um leið stóð gamli
maðurinn með skýluna á fætur
og haltraðist kringum borðið,
svo hann gæti orðíð nær eldin-
um og hinu fólkinu. Við dyrn-
ar sneri eg um hæl og sá að
gamla fólkið hafði þétt sér sam-
an við eldinn og horfði alt um
öxl á eftir mér inn úr dyrun-
um og óttin skein úr elliskropn-
um andlitunum.
“Góða nótt,” sagði eg og opn-
aði dyrnar.
“Þú hefir kosið þér þetta
sjálfur,” svaraði maðurinn með
visna handlegginn.
Eg skyldi hurðina eftir opna
upp á gátt, á meðan eg fann
kertið og kveikti á. Síðan lok-
aði eg henni og hélt eftir hin-;