Heimskringla - 20.09.1933, Blaðsíða 1

DYERS and CLEANERS LTD.
TAHiORS and FURRIER8
324 YOUNO ST.
COUNTRY ORDERS
RECEIVE SPECIAL
ATTENTION
AT CITY PRICES
nVERS and CLEANERS LTD,
TAXLORS and FURRTERS
MINOR REPAIRS—FREE
PHONE 37 061
W. E. Thurber, Ugr.
XLVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 20. SEPT. 1933
NÚMER 51.
FRETTIR
HAGUR EVRÓPU AÐ BATNA
I»ví hefir nokkru sinnum
verið haldið fram síðustu mán-
uðina, að tímar væru yfirleitt
að batna. En svo lítil verks
um merki hafa menn þó þózt
sjá á því, að mörgum hættir
við að efa það. í ágúst mánuði
fóru hagfræðingar í Evrópu að
rannsaka þetta. Athuguðu þeir
ástandið í öllum helztu iðnað-
arlöndum Evrópu. Er njður-
staðan sem þeir komast að
sú, að yfir það versta muni vera
komið, og byrjun bata sé víðast
auðsæ. Þeir athuguðu fjármál,
viðskifti, framleiðslu og at-
vinnumál og segir hér frá því,
er þeir þóttust hafa orðið vísari.
* * *
Bretland
peningamarkaðurinn er að
verða betri á Bretlandi. Eng-
landsbanki er að mun betur
staddur en áður. Við gullforða
sinn hefir hann bætt $285,000,-
000; seðlar í umferð hafa auk-
ist um $85,000,000; varafé bank
ans hefir og aukist um $115,-
000,000. Hagur annara banka
hefir tiltölulega eins batnað.
Inðaðarrekstur hefir einnig
heldur skánað og atvinnuleysið
mínkað svo, að komið hefir fyr-
ir, að það hafi verið áður meira,
en þess hefir minna gætt vegna
þess, að það hefir þá ekki eins
lengi verið búið að standa yfir
og nú.
* * *
Þýzkaland
Framleiðslu virðist heldur
vera að lifna yfir á Þýzkalandi.
Hefir Hitlers-stjórnin talsvert af
störfum í sigti og er nú þegar
byrjað á sumum þeirra. Ríkis-
jámbrautirnar sýna hærri tekj-
ur en áður. Atvinnuleysingjum
hefir talsvert fækkað, enda
liggja nazistar ekki á liði sínu
með að reyna að afla mönnum
atvinnu. En það sem tilfinnan-
legast er á Þýzkalandi, er það,
að utan lands verzluninni hefir
á síðustu tímum mjög hnignað.
Valda því Gyðinga-ofsóknimar.
Hefir verið róið að því af Gyð-
ingum hjá ýmsum beztu við-
skiftaþjóðum Þýzkalands, sem
áður voru, að kaupa ekki þýzk-
ar vörur. Hafa verzlunarmenn
sumir auglýst, að þeir verzli
ekki með þær, til þess að fólk
hverfi ekki frá þeim þessvegna.
* * *
Frakkland
Frakkland byggir alla gæfu
sína og framtíð á gullmiðlinum.
Tapar það utanlandsvezlun tals-
vert við það. Tekjuhalli stjórn-
arinnar er geisi-mikill. Atvinnu-
leysi hefir ekki verið þar til-
tölulega eins mikið og í öðrum
löndum, en eina landið, sem
það heldur eykst nú í, er þar.
Ýmsar greinar iðnaðarins eru
að gera betur en áður, og segja
eftirspurn hafa aukist og meira
keypt en áður. Eignir hafa
hækkað í verði, en hlutabréf
stjómarinnar hafa lækkað. Ein-
staklingar viða gull að sér og í
fórum bænda er sagt áð sé
geymt um $50,000,000 í gulli.
* » *
Holland
Iðnaður í Hollandi er í upp-
gangi, en peningamarkaðurinn
er slæmur . Gullforði landsins
mínkaði í einni svipan talsvert
og er því umkent, að menn
hafi orðið smeikir við, að það
yrði lagt niður sem miðill.
Höfðu umræðurnar á alþjóða-
fundinum í London þau áhrif.
Yfir utanlands verzlun er þar
fremur dauft. Og fram úr at
vinnuleysinu raknar þar lítið,
sem ekkert.
Belgía Lusitania ekki gleymd
í Belgíu hefir iðnaðarrekstur- Eins og marga mun reka
inn stórum batnað og atvinnu- minni til var línuskipinu “Lusi-
leysið um leið rnínkað meira en tania” sökt undan ströndum lr-
víðast annar staðar. Láns- lands árið 1916. Er sagt að
traust landsins hefir batnað og' það hafi verið á 200 feta dýpi.
eignir og verðbréf hafa hækkað, Ekkert hefir verið reynt til að
í verði. Um Svíþjóð og ítalíu er komast niður í skipið til þessa.
svipað að segja, þó framförin Fjórar miljónir dollara kváðu
gangi þar ekki út af eins hröð-'þó vera í því af gulli og nokkuð
um skrefum og í Belgíu. jaf gimsteinum. Er nú sagt að
maður að nafni Simon Lakö
ætli að freista gæfunnar og
reyna að ná í eitthvað af þess-
um auði. Á hann neðan sjáv-
Sviss
Skýrslur bera með sér, að
útflutningur vöru hefir aukist í
Sviss. En langt á iðnaðurinn jar-bát er hann ætlar að reyna
þó í land með að verða eins og n°ta til þessa. Er ekki talið
hann áður var. Lánstraust
landsins hefir ekki sakað þó
talsvert hafi fluzt út af gulli.
Verðbréf haldast í góðu verði og
fara jafnvel hækkandi.
* * *
MiS-Evrópuríkin
Deyfð hvílir yfir athafnalíf-
inu í þessum ríkjum. í austur-
ríki hefir iðnaðarreksturinn litl-
um eða engum stakkaskiftum
tekið og atvinnuleysið er nærri
því eins mikið og verið hefir. í
Ungverjalandi er framleiðslan
hægfara og utanlands viðskifti
fara heldur mínkandi. Czecho-
Slovakía heldur nokkurnveginn
í horfinu og hnignar ekki sjá-
anlega, en það er alt sem um
hag þess lands verður sagt. Pól-
land hefir að ýmsu leyti bætt
hag sinn talsvert, en Rúmanía
er illa stödd að því er utan-
lands viðskifti snertir og iðn-
aðarreksturinn hefir hnignað, ef
nokkuð á síðustu tímum.
Eigi að síður, er útlitið yfir-
leitt betra en áður. Hagíræð-
ingarnir ,sem mynd þessa draga
upp aí hag Evrópuþjóðanna,
gæta þess vel, að mála hana
ekki of bjarta. Þeir benda enn-
fremur á, að tilraunir stjórna
einstakra landa til að bæta á-
standið, brjóti oft bág við lög-
mál hagfræðinnar og um varan-
legan árangur af því efast þeir.
En upp úr rústum hins mesta
verzlunar-hruns sem nokkru
sinni hafi átt sér stað, er heim-
urinn samt sem áður að rísa,
segja þeir.
Vér eygjum byrjunina að
batnandi tímum. Og að hún
verði ekki stöðvuð er trú vor.
í málum þessum eru djúp öfl að
verki. Þau ein geta stöðvað
kreppuna, en hvorki stjórnir né
alþjóðafundir, segja hagfræð-
ingarnir.
* * *
Bennett kemur vestur
Fullyrt er að forstæisráð-
herra R. B. Bennett komi bráð-
lega vestur. Er erindi hans
sagt að vera bæði í sambandi
við hveitisölusamningana nýju
og ný störf, sem hann kvað á
prjónunum hafa, til að reýna að
bæta úr atvinnuleysinu. Um
þessi mál ætlar hann að ræða
við forsætisráðherra vestur
fylkjanna þriggja. Væntir hann
samvinnu þeirra í þeim.
raun með framleiðslu hafra-
tegundar er ryð biti ekki á. Sæti
hans verður vandskipað við til-
raunabúið.”
S. J. Sigfússon'var útskrifað-
ur af búnaðarskóla Manitoba og
tók meistara stig við búnaðar-
skólann í Fargo, N. D. Hann
var sonur Jóns Sigfússonar
kaupmanns að Lundar. í Hkr.
Sá mælikvarði, sem notaður
er, þegar dæmt er um hitaþörf
korntegunda, er hitasumman
eða hið samanlagða hitamagn
er teg. þarf til fulls þroska.
Niðarhafrar hafa þurft und-
anfarin ár frá 1290—1380° C.
samanlagt hitamagn. Favorit-
hafrar hafa þurft 1400—1450°
C. h.m. (Hið samanlagða hita-
reit hann ágætar greinar um, magn er reiknað á þann hátt,
búnað fyrir nokkrum árum.
KORNRÆKT Á ÍSLANDI
Frá búinu á Sámsstöðum
Norður-flugleiðin um Atlantshaf
samþykt af þremur þjóðum .
Eftir síðustu fréttum að
dæma frá London á Englandi
virðist sem Bretland, Banda-
ríkin og Canada, hafi samþykt
norður-flugleiðina um Atiants-
haf. Þess er jafnframt í frétt-
inni getið, að viðkomustaður
verði í Winnipeg. Verður þá
héðan flogið til Ontario og áð
þar og svo til Labrador strand-
ar, yfir Grænland, ísland og
þaðan til Englands. ísland er
því að verða í þjóðbraut, á leið
milli Bretlands og Norður-Ame-
ríku. Pan-American félagið
gengst fyrir flugferðunum, sem
kunnugt er.
ólíklegt að tilraunin hepnist.
Kafbáturinn sem heitir “Ex-
plorer” er aðeins 2~2 feta lang-
ur, en í honum heUr áður verið
kafað um 300 fet.
* * *
Lindbergh
Fergnir berast frá Svíþjóð
um það að Lindbergh og kona
hans ætli í dag að fljúga til
Moskva. Erindið er viðvíkjandi
norður-flugleiðinni yfir Atlants
haf.
* * *
50 handteknir
Á Þýzkalandi voru 50 menn
handteknir s. 1. mánudag. Voru
þeir á fundi í kastala nokkrum.
Grunaðu Nazistar þá um land-
ráð. Felstir hinn.a handteknu
Anru hátt-standaudi menn, pró-
fessorar, dómara.’ og stjórn-
málamenn.
* * * ,
W. E. til með að leigja.
Winnipeg Electric félagið er
sagt að hafi boðist til að leigja
bænum (Winnipeg) strætis-
vagnakerfið og allar eignir sín-
ar með því skilyrði, að bærinn
kaupi eignirnar að 20 árum
liðnum fyrir $50,000,000. Ekk-
ert hefir heyrst um það hvað
bærinn muni gera.
* * *
Brúni
Um 1200 feta löng brvggja
með stórum vöruhús-skálum
brann í gær í Halit'ax. Skaðinn
er metinn $750,000.
* * *
Almenn atkvæðagreisla
í Norður-Dakota.
í Norður-Dakota fer fram al-
menn atkvæðagreisla á morgun
(fimtudag) um mörg veigamikil
mál, svo sem breytingar á
banka löggjöf, skattalöggjöf og
fleiru. Breytingarnar á banka-
löggjöfinni snerta gjaldþrot
banka, og eru hinar þýðingar-
mestu. Ættu allir atkvæðisbær-
ir ménn að hafa það í huga, að
á almennings-atkvæðum veltur,
hvernig um þessi lagabreytinga
ákvæði fer, og að það er undir
atkvæðagreislunni komið hvort
þau verða að lögum.
* * *
UM S. J. SIGFÚSSON
er fyrir nokkru lézt í Brandon,
Man., farast blaðinu “Country
Guide” orð á þessa leið;
“Með láti S. J. Sigfússonar á
fylkið á bak að sjá nýtum
manni. Það var honum allra
manna fremst að þakka, að
byrjað var að sá Ceres-hveiti í
Manitoba, bændum hér til óút-
reiknanlegs hagnaðar. Hveiti
þetta hefir þann kost, að það
ryðgar ekki . Það var undir
stjóm hans á búi sambands-
stjórnarinnar í Brandon, sem á
tilraunum með að sá því hveiti
var hér byrjað. En Mr. Sigfús-
son lét ekki þar staðar numið.
Hann gerði víðtækar rannsóknir
á öðrum korntegundum og hef-
ir skrifað vísindalega um það
Er sú greinargerð hans í skýrslu
búsins hjá sambandsstjórninni
og er mikilsverð fyrir áfram
haldandi starf í sömu átt. Síð-
Þegar “íslenzka vikan” stóð
yfir í vor, var sýnishorn af ís-
lenzku haframjöli í glugga
Hressingarskálans. Eins og
menn muna, hafði Gísli Johnsen
konsúll látið rannsaka íslenzka
að meðalhiti hvers mán, er
margfaldaður með daga fjöldan-
um., og þannig er hitinn reikn-
aður yfir þann dagafjölda, sem
kornið tekur, til að ná fullum
þroska).
Eftir mínum rannsóknum
næst nægilegur hiti hér sunn-
anlands fyirr ræktun af mænu-
þroska höfrum, með því að sá
síðustu dagana í apríl eða fyr-
stu daga í maí. Hitamunur síð-
hafrakornið í Noregi og gera úr justu 5 sumur á Sámsstöðum
því haframjöl, með ágætum á- hefir verið eins og hér greinir
rangri, því að það reyndist
standa fyllilega samanburð við
bestu tegundir af erlendu hafra-
mjöli. Væntanlega verður þessi
tilraun G. J. Johnsen til þess, að
áhugi manna aukist fyrir korn-
ræktinni, og að þess muni ekki
langt að bíða, að slenzkt hafra-
mjöl komi á markaðinn, en inn-
flutningur á þessari vörutegund
nemur árlega miklu fé. Grund-
vallarskilyrðið til þess að nokk-
uð verulega ávinnist í þessa átt,
er vitanlega, að menn fari al-
ment að stunda kornrækt í þeirn
héruðum, þar sem skilyrði eru
best fyrir hendi. Er hér um
merkilegt mál að ræða, og vill
Vísir því stuöla að því, að menn
f£i nokkuð aukin kynni af korn-
ræktartilraunum þeim sem fram
hafa farið og reynslu og áliti
þess manns, sem teljast má
frumherji kornræktarinnar hér
á landi nú á tímum. Sá maður
er Klemens Kr. Kristjánsson á
Sámsstöðum. Verður hér birt
bréft sem hann skrifaði hr. G.
J. Johnsen þ. 18. febr. s. 1.
um þessi efni, í tilefni af þeim
árangri sem varð af rannsókn
þeirri, sem hann lét gera í Nor-
egi. Þeim, sem áhuga hafa fyrir
þessu máli má og benda á grein
ir þær, sem Kl. Kr. Kristjánsson
hefir birt í Búnaðarritinu um
tilraunir sínar. í framannefndu
bréfi kemst hann svo að orði:
“Það eru nú 5 ár, síðan eg
fór að gera tilraunir með rækt-
un ýsmra hafraafbrigða, og hef-
ir árangurinn orðið sá, að 12—iræktun á höfrum mishepnast
18 hafraafbrigði gátu náð full- { framtíðinni, verður tæpast or-
um þroska síðastl. 5 sumur. j sakanna að leita í þi/í, að bitann
Þær efnarannsóknir, sem gerð- hafi vantað, heldur að áfátt er
ar hafa verið á þessari íslenzku |eitthvað aðbúð þeirri, er kornið
hafraframleiðslu, hafa sýnt á- ’parf til fulls vaxtar og þroska.
1. maí— -1. okt. Kostnaður kr. 483.00
Ár °C Ár °C Arður af soma landi
4932: 1493 1929 1391 Uppskera: 5000 kg.
1931: 1477 1928: 1567 hálmur á 3 au kr. 150.00
1930: 1442 Uppskera: 2500 kg.
hafrar á 30 au — 750.00
Hitamagnið verður þó víða
meira en hér á Sámsstöðum, t.
d. í Rv»k og Vestmapnaeyjum.
Eitt atriði er þó vert að taka
fram, sem sé það, að kornið
kemst af með styttri sprettu-
tíma, ef hitinn stigur hátt í júlí
og ágúst, og er það svo víða
upp til dala, í hlíðardrögum og
haliandi mót suðri. Er óhætt
að fullyrða, að víða mætti
rækta korn á slíkum stöðum,
þó tæpast væri framkvæman-
legt á flatlendi.
Þá er það og fleira en rétt
hitinn, sem hefir áhrif á sprett-
una, aðbúð, afbrigðaval, vinsla
jarðvegs, framræsla, jarðvegs-
tegund, legu og áburðartegund
og magn áburðar. Úrkoman
hefir og allmikil áhrif, og fer
mest eftir því, hvenær hún kem-
ur. Mikil úrkoma seinni hluta
sumars dregur úr þroskuninni,
þ. e. seinkar henni. Frostnætur
siðla sumars geta skemt upp-
skeruna, ef þær koma áður en
kornið er orðið seighart á öxun-
um.
Að öllu athuguðu, er mér ó-
hætt að fullyrða, að í flestum,
ef ekki öllum sumrum, næst
nægur hiti á tímabilinu maí—
30. sept., til þess að rækta hafra
mun verða meiri hagur að korn-
yrkjunni .
Hvað kostar nú aö rækta
háfraha.? Hér er farið eftir
þeirri reym’u, sem fengist liefir
í því efni.
(Jarðvinsluna reikna eg með
því verði ,sem kostar hjá mér
að vinna akurlendi, — þ. e.
iand, sem búið er að rækta áður
í 1 eða fleiri ár).
Ræktunarkostnaður á 1 ha.
hafralands:
Jarðvinsla .......... kr. 75.00
200 kg. Nitroph., 200
kg. Sup ........... — 88.00
200 kg. útsæði ...... — 70.00
Sáning .............. — 20.00
15 dagsv. við uppsk.
á 6.00 .......... — 90.00
Þreskjun ............ —100.00
Jarðleiga ........... — 30.00
Girðing ............. — 10.00
Arður kr. 900.00
Sést hér, að ef framkvæmdir
fylgdu 'áætlun, er árangurinn
glæsilegur. En hér getur vitan-
lega verið of hátt reiknað verð-
ið, bæði á hálmi og korni.
Ef nú er reiknað, hvað kost-
ar að rækta túnha, og afla töð-
unnar, lítur það þannig út:
Kostnaður við meðalræktun
á 1 ha. í túni:
Jarðleiga ••• kr. 30.00
Afb. af girðingu .... — 10.00
Hlutdeild í ræktun-
arkostn. 10% af
500 kr. ... — 50.00
Áburður: 250 kg.
Nitroph. — 90.00
Dreifing áb. 0. fl — 15.00
Heyskapur, 10 dagsv.
á 7.00 ... — 70.00
Alls kr. 265.00
Ef uppskeran er 36 hestb., þá
kostar heyhesturinn kr. 7.36, og
er mikið frekar lágt verð, þeg-
ar miðað er við söluverð í Rvík.
En til sveita, þar sem bóndinn
notar töðuna handa kúnum sín-
um og selur mjólkurlíterinn á
til fullrar þroskunar, og efjn—14 aura er fóðirð pr. hey-
gætan árangur. Hafrarnir svip-
aðir að efnainnihaldi og erlend-
ir hafrar. Spírunartilraunir þær,
sem gerðar hafa verið ár hvert,
hafa í flestum tilfellum borið
höfrunum þann vitnisburð, að
þeir geta spírað vel, ef snemma
er sáð að vorlagi, og vel tekst
með þurkun uppskerunnar á
haustin. Stærð hafrakornsins
hefir, eftir mínum rannsóknum,
orðið hér á landi meiri en út-
sæðið, sem auðvitað var erlent
í fyrstu. Korntegundirnar, bæði
hafrar og bygg, þurfa lengri
sprettutíma hér á landi en t. d.
í Noregi. Sprettutími fyrir hafra
er venjulega frá 120—140 sólar-
hringar, nokkuð mismunandi,
eftir afbrigðum og árferði.
Eg hefi athugað nákvæm-
lega, hvað þau 2 hafra afbrigði,
sem þér hafið látið rannsaka,
þurfa langan sprettutíma og
hitamagn. Þess lægri sem hit-
inn er, þess lengri verður
sprettutíminn, og spumingin
verður þá sú, hvort unt er í
köldum sumrum, að láta hafra-
Eftir þeirri reynslu, sem
fengist hefir hér á Sámsstöð-
um, hefir hafraha. gefið af sér
að meðaltali 5000—6000 kg.
hálm og 2400—2700 kg. hafra.
En besta uppskera hefir orðið
5000—6000 kg. hálmur og 3300
kg. hafrar síðastl. sumar. Skal
eg nú gera samanburð á upp-
skeru í korni og túnrækt.
hest kr. 7,36 það hæsta sem
það má vera, svo nokkuð fáist
fyrir hirðingu og viðhald kúa-
stofnsins.
Aftur á móti er hægt að láta
túnha. gefa meira af sér t. d.
70 hestb, og þar yfir af ha. með
því að kosta meiru til áburðar-
kaupa, t. d. 50D kg. Nitroph, í
stað 250 kg., verður þá kostn-
aðurinn 90 kr. meiri en í áætl-
uninni hér að ofan. Framleið-
slukostnaður 70 h^stb. af töðú
verður þá 335 kr. eða pr. hey-
hest kr. 5,07. Það skiftir miklu
máli um arðinn í túnræktinni
í fóðurciningum (FE) legg hvernig afsetningunni er hagað.
eg 4 kg. hálm, 1,2 kg. hnfra og jHvort heyig er se]t) ega þag not-
2 kg. töðu í F.E. jag heima á býlinu til fóðurs í
skepnur, sem gefa af sér eins
asta starf hans var að gera til- korrtið ná fullum þroska.
Meðalræktun í höfrum: 5000
kg. hálmur, 2500 kg. hafrar
(af ha.)........=3333 FE.
Ágæt ræktun i höfr-
um: 6000 kg. hálm-
ur, 3300 kg. hafrar
(af ha.).........=4250 —
Meðaluppskera af
túni: 3600 kg. taða=1800 —
Ágæt ræktun, upp-
skera 7000 kg. taða=3500 —
Sést hér að hafrarækt gefur
meiri uppskeru, og ef reikna
skal með verðlagi því, sem nú
er á þessum vörutegundum, þá
og nú standa sakir, verðlitla og
lítt seljanlega framleiðslu. Kem-
ur og hér til greina slæmt sölu-
fyrirkomulag og ofmikill milli-
liðakostnaður. Einkennilegt fyr-
irkomulag að mjólkin skuli vera
seld á 40 aura líterinn í Reykja-,
vík, en framleiðendur hér aust-
an fjalls fá seint og síðar meir
11—14 aura “nettó” fyrir líter-
inn . Dæmi eru til að kostað
hefir 8—11 aura að selja mjólk-
urlíterinn í Rvík., eða næstum
eins mikið og framleiðendurnir
fá fyrir vöruna.
Frh. á 5 bls.