Heimskringla - 04.10.1933, Blaðsíða 4

4. SÍÐA.
HEIMSKRINCLA
Hcimskrjngla
(StofnuO 18S6)
Kemur út á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKXNG PRESS LTD.
153 og S55 Sargent Avenue, Winrtipeg
Talsimi: 86 537______
VerB blaðslns er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:'
THE VIKING PRESS LTD.
RáOsmaöur TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 4. OKTÓBER 1933
KVEÐJU-SÖNGSAMKOMA
í lok þessa mánaðar, leggur Brynjólfur
Þorláksson af stað alfarinn til íslands.
Hefir hann dvalið hér vestra um 20
ára skeið. Starf hans hefir eingöngu
lotið að söngkenslu. Hefir það borið
hinn bezta árangur og söngflokkar bæði
barna og fullorðinna risið hér á legg.
Stund hefir aðeins verið lögð á íslenzka
söngva. Geta íslendingar af því ráðið,
hver bjargvættur Brynjólfur hefir verið í
þeirri grein og hvað mikilsvert starf hann
hefir af hendi leyst í þarfir þjóðræknis-
mála þau ár, sem hann hefir dvalið hér
vestra.
Hvernig honum verði fyrir það starf
goldið, er auðvitað ekki hér um að ræða.
Á því verða aldrei að fullu nein sanngjöm
reikningsskil gerð. Áhrif starfsins eru
alt of víðtæk til þess að verða vegin á
slíka reizlu. En eins fyrir það munu
Vestur-íslendingar til þess finna, að þessi
maður megi ekki svo héðan fara, að
honum sé ekki verðug viðurkenning sýnd
af þeim og þakklæti fært fyrir starfið og
allar skemtistundirnar oss veittar.
Með þetta í huga, hafa Karla- og
Kvenna-kórar íslendinga í Winnipeg og
Choral Society — að fleiri félögum ef-
laust þáttakandi — ákveðið að efna til
stórfeldrar söngsamkomu. Er svo til ætl-
ast, að hún verði haldin 30. október í
Fyrstu íslenzku lútersku kirkju í Winni-
peg. Verður það í síðasta sinni, að söng-
sveitir syngja hér undir stjórn Brynjólfs.
Vona nemendur hans, kóramir, er fyrir
samkomunni standa, að þeir íslendingar
utan-bæjar sem innan, sem nokkum kost
eiga á því, sæki þessa samkomu. Eru
þeir bæði með því að sýna lit á að launa
Brynjólfi starf sitt að því leyti er inn-
gangseyri nemur, og þá eigi sífeur hitt, að
tjá honum með návist sinni þakklæti það,
er hann verðskuldar og vér berum til hans
fyrir gleðistundiraar og birtuna sem hann
hefir hér brugðið upp í félagslífi voru og
sem til hvers manns hefir meira og
minna náð.
En það er ekki aðeins, að Brynjólfur
njóti álits og aðdáunar hjá íslendingum
yfirleitt fyrir sína afburða söngkenslu-
hæfileika og víðtæka þekkingu á sönglisl
Hann hefir hér jafnframt með sinni lát-
lausu og ljúfmannlegu framkomu eignast
marga ótrauða og einlæga vini. Við burt-
för hans héðan, verður hans saknað í
fleiri en einum skilningi.
Ekkert minna en víðtæk og almenn
þátttaka í þessari kveðju-söngsamkomu
getur viðunanlegt frá hálfu Vestur-ís-
lendinga heitið.
TOLLMÁL OG STJÓRNMÁL
Oft heyrum vér um tollmál talað sen/
að þau væru eitthvað, er ékkert kæmu
stjórnmálum þessa lands við, en hefði
skotið upp í þeim aðeins til aðgreiningar
flokkunum. Fátt hefir þó greinilegar í
Ijós komið en það, að afstaða beggja
stærri landsmála flokkanna til tollmála,
er æði lík í framkvmædum hverju sem
þeir halda fram f kosningum um þau.
Vér ætlum hér ekki að fara langt út í
söguna um það, að kenningin og verkin
hafi ekki ávalt að einu og sama marki
stefnt, heldur skal nægja að benda á
fáein sýnishom.
Árið 1896 komst frjálslyndi flokkurinn
til valda á loforðum um toll-lækkun. En
jafnskjótt og hann var tekinn við stjórn,
hækkar Sir Wilfred Laurier tollana. Voru
lögin að því lútandi kölluð “svikin miklu”,
(The Great Betrayal).
í kosningunum 1911 voru tollmálin aft-
ur aðal atriðið og gagnskiftasamningar
við Bandaríkin m. fl„ en þjóðin neitaði
þá nokkurri breytingu í tollmálum, hafi
þau verið aðal-málið í hennar augum, sem
auðvitað er ekki víst, þó stjórnmálaflokk-
arnir teldu þau það. En eftir að Sir
Robert Borden er tekinn við stjórn, lækk-
ar hann tolla svo, að nemur að meðal-
tali 3.2 af hundraði.
Árið 1921 voru tollar aftur hækkaðir
um 3.09 af hundraði. Hver gerði það?
Rt. Hon. W. L. McKenzie King. Fyrsta
árið sem hann var við völd, hækkaði
hann tollana þetta, en predikaði auðvitað
lækkun tolla og frjálsa verzlun af móði á
sama tíma.
Síðan Rt. Hon. R. B. Bennett tók við
stjórn hefir hann hækkað tolla, eins og
hann fór ekkert dult með í kosningunum
1930 að hann ætlaði að gera. Nemur sú
hækkun að jafnaði 4.09 af hundraði eða
einum af hundraði meira, en tollhækkun
Kings var árið 1921. Og stóð þó ólíkt á
í tollmálum annara þjóða 1930, en gerði
1921.
Sannleikurnin er sá, að almenningur
hefir sjaldan heyrt nema “undan og ofan
af,” eins og komist er að orði, um töli-
málin. Tollarnir eru í eðli sínu stór-
tekjulind stjórnanna. Tolltekjur hjá þeim
hafa numið eins miklu og 200 miljónum
dala á einu ári í Canada.
Stjórnir þurfa ávalt fjár með. Það er
segin saga. Hvort þær innheimta það
með tollum eða beinum sköttum, skiftir
minstu frá hálfu almennings skoðað. En
það að stjómir þessa lands hafa allar
heldur kosið tolla-leiðina til þess, virðist
benda í þá átt, að þeim hafi þótt hún
hagkvæmari að einhverju leyti. Annars
hefðu þær varla gengið eins oft á bak
orða sinna og raun hefir á orðið.
“SENDUM ÚT Á SEXTUGT DJÚP"
Vestmaður ,sem nýlega er heim kominn
úr ferðalagi um mörg lönd Evrópu, var
spurður að því hvað honum hefði minnis-
stæðast borið þar fyrir auga. Hann svar-
aði viðstöðulaust, að það væri hatrið
milli þessara þjóða. Blossana af því
bæri við ský á öllum landamærum og
innan vébanda þeirra lagði reykjarstrók-
ana sumstaðar langt í loft upp af inn-
byrðist óeiningu og flokkadrætti.
Það er fyrst þegar maður les aðrar eins
lýsingar af andlegu ástandi manna og
þetta, að samanburður þrengir sér fram
í hugann og maður fer að íhuga hvernig
háttað sé heima fyrir.
Af þeirri stuttu reynslu sem vér höf-
um af sambúð manna innan þessa þjóð-
félags, gætum vér ekki lýst henni á
sama hátt og ferðamaðurinn sem til Ev-
rópu fór gerði. Oss hefir ávalt þótt þaö
fyrirboði góðs, hvað samlíf hinna mörgu
þjóðarbrota í Canada hefir verið friðsælt.
í einni og sömu sveit, eru oft óteljandi
þjóðflokkar saman komnir. Eigi að síður
hefir aldrei um annað en hina bróður-
legutsu samvinnu þeirra á milli verið að
ræða. Þeir hafa jafnvel hver um sig verið
ósparir á að leggja nokkuð í sölumar '
þess að sýna og sanna hverir öðrum, að
takmark þeirra væri að búa hér saman í
einingu og friði. Að vera skyldurækinn
þegn þjóðfélagsins og að vinna sér með
framkomu sinni velvild og traust nábúa
sinna, hefir verið stefnan hér. Að öllu
því sem laut að eflingu og þrifum þjóð-
félagsins, hafa þeir af fúsum vilja unnið
saman og sjaldnast metist um annað en
það, að láta sín að því getið, að hafa
lagt varanlegan stein í byggingu þjóð-
lífsins hér. þú hittir á förnum vegi ann-
ara þjóða mann og talar við hann. Þó á
málfærinu kunni hjá báðum að ve-
brestur, segir brosið á vörinni og ein-
lægnin í augunum þér, að eitt sé star--'-'
beggja.
Það mun óvíða út um heim vera hægt
að benda á slíka þjóðar-einingu og hér,
þrátt fyrir hin mörgu óskildu þjóðarbrot,
sem hér búa saman. Og glataði þjóðin
þeim kjörgrip sínum, færi vissulega ver
fyrir henni en áður. Það yrði að minsta
kosti alt annað en geðfeld tilhugsun
svona fyrst í stað, ef hér lægi fyrir hönd-
um, að hvert fylki, eða jafnvel sveit,
yrði að víggirða landamæri sín, eins og
smáríkin í Evrópu hafa orðið að gera,
vegna haturs-eldsins milli þeirra.
En er takandi fyrir, að þar að geti komið
hér sem í Evrópu? Á síðari árum hefir
á meiri óeiningu hér borið en áður. Og
vanalegast hefir hún átt rót að rekja til
haturs-hrópa Evrópu. Hún hefir verið
bergmál af þeim. Má meðal annars því
til sönnunar benda á ofbeldisseggi þá í
Toronto, er með hakakross Hitlers 'á
brjósti, óðu uppi nýlega. Þegar lögreglan
tók framfyrir hendur þeim, kváðust þeir
ekkert samband hafa við þýzka Nazista;
heldur bæru þeir ekkert hatur til Gyðinga.
WINNIPEG, 4. OKTÓBER 1933
En þeir komu af stað óeirðum, svo alvar-
legum, að hefði ekki í taumana strax
verið tekið, hefðu af því hlotist blóðsút-
hellingar.
Og því fer fjarri að þetta sé eina tilraunin,
sem hefir verið gerð, til þess að sá evróp-
isku haturs fræi í canadiska mold, þó
það hafi í smáum stíl verið og hafi ávalt
mistekist. Hugtún borgaranna hafa ekki
enn sem komið er reynst hlýir gróður-
reitir fyrir illgresið. Og verða vonandi
ekki.
Það var þessi haturseldur sem landlæg-
ur var orðinn í Evrópu, sem tugir þúsunda
af borgurum þessa lands flýðu, er þeir
tóku saman föggur sínar og fluttu hing-
að. Hann bjó í loftinu sem þeir önduðu
að sér. Hví skildi þá nú fýsa að breyta
til og lævi-blanda loftið hér einnig. Skildu
brúnu, svörtu, rauðu, bláu eða hvítu skyrt
urnar, sem allar eru talandi vottur eins
og hins sama — haturs og sundurlyndis
Evrópu þjóðanna bæði innbyrðis og út á
við — reynast skjólbetri Canadamannin-
um í næðingi vetrar hér, en mackinaw-
stakkurinn eða raccoon-stakkurinn, sem
hann hefir yfir sig steypt til þessa og
þau álög hafa ekki fylgt, að íklæðast um
leið óstjórnlegri heift og hatri til sam-
borgara sinna eða til nokkura annara
manna?
Ef fyrir einhverju væri barist er líkindi
væru til að. almennings-heill snerti, væri
ekkert um þetta að segja. En þegar
ekkert þarfara er með æsingunum unn-
ið en það, að kveikja hatur þar sem áður
ríkti friður, þá fara manni að detta í
hug orð skáldsins:
Sendum út á sextugt djúp,
sundurlyndis fjandann!
SPÁMAÐURINN FRÁ MEKKA
Fyrsta ræða af nokkrum um helstu
trúarbrögð heimsins flutt af séra
Guðm. Árnasyni.
Mikill og voldugur er Allah!
Eg kunngeri að engin guð er til nema
Allah.
í þröngum dal milli grýttra hæða hér
um bil í miðri Arabíu frá norðri til suð-
urs og hér um bil fjörutíu mílur frá
Rauðahafinu stendur ein af merkilegustu
borgum heimsins, borgin Mekka. Væri
maður kominn þangað um það leyti, er
píligrímar úr löndum þeim, er múhameðs-
trúarmenn búa í, sækja þangað, mundi
maður sjá einkennilega sjón.
Um sólaruppkomu, þegar fyrstu geisl-
ar morgunsólarinnar skína á fjöll ljóssins.
en svo heitir hæsta hæðin fyrir ofan
borgina, koma margar þúsundir manna
eftir veginum frá Jiddah, hafnarbænum
á strönd Arabíu. Þessir menn hafa far-
ið síðasta áfangann á úlfaldabaki eða
fótgangandi, og síðustu nóttina hafa
þeir haldið áfram hvíldarlaust, til þess að
ná til hinnar helgu borgar um sólarupp-
rás. Allir eru þeir eins klæddir — hvítur
dúkur vafinn um mittið og annar yfir axl-
irnar. Þær fáu konur, sem kunna að
vera í pílagrímsförinni, eru klæddar í lang
ar línslæður, sem hylja þær frá hvirfli til
ilja. Búning þennan hafa pílagrímarnir
orðið að taka upp áður en skipin, sem
fluttu þá til Jiddah, komu að landi, og úi
honum mega þeir ekki fara fyr en þátt-
töku þeirra í helgisiðunum, sem þeir hafa
komið til að vera staddir við, er lokið.
Búningurinn táknar þrent: liturinn tákn-
ar hreinleik-hugarfarsins, einfaldleiki bún-
ingsins táknar látleysi, og það að hann
er sá sami fyrir alla táknar, að allir mú-
hameðstrúarmenn eru jafnir, hvar í heim-
inum, sem þeir búa, hver sem staða þeirra
er og hvort sem þeir eru ríkir eða snauð-
ir.
Þegar pílagrímarnir eru komnir inn í
borgina og hafa útvegað sér verustaði,
byrjar helgiathöfnin. Þeir safnast saman
í miðri borginni og ganga þögulir inn á
hið heilaga svæði, sem liggur umhverfis
musterið. Þar krjúpa þeir niður, styðja
enni á jörðina og mæla lágt af munni
fram bæn. Að því loknu verður ys og
þys; allur mannfjöldinn rís á fætur í einu
og musterisgarðurinn, sem er níu hundr-
uð fet á hvern veg og rúmar tíu þúsund
manns, verður að lifandi hringiðu og
ómur margra þúsunda radda rís eins og
brimgnýr á sjávarströnd. Hver pílagrímur
hleypur sjö sinnum umhverfis musterið
og þylur um leið bænir með hárri rödd.
Þegar því er lokið gengur hver pílagrímur
að steininum helga, sem er í musteris-
vegnum hér um mil fjögur fet frá jörð, og
kyssir hann. Síðan er aftur hlaupið ber-
um fótum um níu hundruð fet milli
tveggja hæða utan við musterisgarðinn. i
Hárið er rakað af ofurlitlum
bletti á höfði pílagrímsins.
Helgiathöfninni er lokið. Píla-
grímurinn má aftur klæðast
sínum venjulegu fötum. Hann
hefir leyst af hendi skylduna,
sem hver heilbrigður og sjálf-
bjarga múhameðstrúarmaður á
að inna af hendi einu sinni á æf
inni, að fara pílagrímsför til
Mekka.
Ef þessar pílagrímsferðir
legðust niður, væri borgin ekki
lengur til, því hún lifir á þeim.
Hún væri þá ekkert annað en
áningarstaður á eyðimörkinni
fyrir úlfaldalestirnar; ofurlítill
grænn blettur með pálmalund-
um á hinni sólbrendu auðn, þar
sem næstum aldrei rignir en
sólin hellir óaflátanlega geislum
sínum yfir bera sandana.
En pílagrímarnir koma, þeir
koma í þúsunda tali úr öllum
áttum — vestan úr Afríku,
frá Egyptalandi, Túnis, Alzír,
Marokko; norðan af Sýrlandi,
Mesopotamíu, Litlu-Asíu, og frá
héruðunum á Rússlandi sunnan
Kákasusfjalla; austan af há-
lendi Asíu, frá Indlandi, Af-
ghanistan og Kína; frá Suður-
Afríku, Philippíneyjum og Java
og víðar að. Fylgjendur spá-
mannsins eru dreifðir út um
mörg lönd og búa meðal margra
þjóða. En þeir koma samt,
koma þúsundir mílna til hinnar
helgu borgar, þar sem maður-
inn, er þeir allir viðurkenna
sem höfund trúarbragða sinna,
fæddist og hóf sína merkilegu
trarbragðahreyfingu fyrir þrett-
án hundruð árum.
Og hvers konar trúarbrögð
voru það, sem hann stofnaði?
Múhameðstrúin er eingyðis-
trú í strangasta skilningi. “Eng-
inn guð er til nema Allah, og
Múhameð er spámaður hans.”
Þetta er höfuð-kennisetning
hennar. Fyrir daga Múhameðs
tilbáðu Arabar mesta fjölda af
guðum og Allah var einn þeirra.
Múhameð gerbreytti trúarbrögð
um þeirra. Hann ekki aðeins
bannaði þeim að tilbiðja aöra
guði, heldur kendi, að það væri
hin argast viila að trúa því
að þeir væru til. Gagngerðari
siðaskifti en hans hafa líklega
aldrei gerst á þessari jörð.
En engu óeftirtektarverðari en
eingyðistrúin er sú merkilega
eining og meðvitund um andleg-
an skyldleika, sem Múhameð
gat blásið fylgjendum sínum í
brjóst. Hvar í heiminum sem
Múhameðstrúarmaðurinn er,
finnur hann til þess að hann
er meðlimur andlegs félagsskap-
ar, sem er rétthærri en þjóð-
ernið. Það var þessi einingar-
meðvitund, sem um langt skeið
ruddi trúnni braut land úr landi,
svo að engin öfl gátu rönd við
henni reist. Og það er hún,
sem nú stendur andspænis nýj-
um hreyfingum, hreyfingum,
sem í augum hinna íhaldssam-
ari múhameðstrúarmanna eru
stórhættulegar, en stærsta og
mikilverðasta áhugamál hinna
framsæknari. Þessi þrettán
alda gamli trúarbragðalegi
félagsskapur, sem hefir ver-
ið lausari við innbyrðis
sundrung en nokkur annar
trúarbragðalegur félagsskapur,
honum nokkuð svipaður að
stærð, er nú, að því er virðist,
að byrja að liðast sundur vegna
utanaðkomandi menningará-
hrifa ,áhrifa, sem eru svo sterk,
að ekkert vald erfikenninga og
tímahelgaðra siða fær staðið
á móti þeim.
Það væri fróðlegt, að fara
nokkuð út í sögu þessarar
merkilegu trúarhreyfingar, en
til þess er enginn tími hér. Þess
má aðeins geta, að fá eða eng-
in trúarbrögð hafa náð eins
undraverðri útbreiðslu og mú-
hameðstrúin á jafn skömmum
tíma. Á fyrstu hundrað árun-
um breiddist hún út um öll Iönd
við Miðjarðarhafið austanvert
og sunnanvert; norður á Spán
og norður yfir Pýrenafjöll héldu
hersveitir Araba og unnu hvar-
vetna sigur. Réttum hundrað
árum eftir dauða spámannsins
DODDS '
KIDNEY
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’a
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðrn
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu i öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
biðu þeir sinn fyrsta ósigur í
orustunni við Tours á Frakk-
landi. Hefðu Arabar sigrað
þar, er líklegt að meginhluti
Evrópu hefði orðið múhameðs-
trar í stað þess að verða krist-
inn. Hinn mikli sagnfræðingur
Gibbons áætlar að á þessuro
fyrstu hundrað árum hafi Arab-
ar lagt undir sig 35,000 borgir,
þorp og kastala, eyðilagt 4000
kristnar kirkjur og reist 1400
múhameðstrúar musteri í stað-
inn. Kristna kirkjan á Austur-
löndum, sem var öll sundur-
klofin af guðfræðilegum deilum,
eyddist eins og snjór á hlýjum
vordegi undan hinum brennandí
ákafa fylgjenda spámannsins
frá Mekka. Síðan hófst sama
sigurförin austur á bóginn, um
alla Mið-Asíu, austur að kín-
verska múrnum og suður á
Indland. Hvergi varð viðnám
veitt. Þessi nýju trúarbrögð,
sem áttu uppruna sinn í huga
eins manns í ómerkilegu smá-
þorpi í Arabíu, ultu eins og
flóðalda yfir löndin. Þjóðin, sem
fyrst aðhyltist þau, umskapaðist
svo að segja á fáum árum; hún
varð að heimsveldi. Ríki kalif-
anna í Bagdad varð eitt af
stærstu og voldugustu ríkjum,
sem nokkum tíma hafa veriö
til. Fádæma auður safnaðist
þar saman og óhóf og munuð'-
lífi varð meira en dæmi voru til
áður. Arabarnir drukku í sig
alla menningu, sem þá var til i
heiminum. Þeir urðu kennarar
Evrópuþjóðanna í þeim vísind-
um, sem þá þektust. Þeir reistu
fegurstu byggingarnar, sem
reistar voru á miðöldunum, frá
Alhambra höllinni á Spáni aust-
ur til Taj Mahal grafhýsisins á
Indlandi, sem er af mörgum
enn í dag talið fegursta bygg-
ing í heimi.
Og allar þjoðir, sem Arabar
sigruðu ,urðu að taka trúna,
því herferðirnar voru allar gerð-
ar í því skyni að breiða trúna
út. Kóraninn varð þeim bæði
lagabók og trúarregla. Alt líf-
ið stjórnaðist af fyrirmælum
þessarar einu bókar — verzlun,
stjórnarfar og skattgreiðslur
jafnt sem trúin og siðgæðið.
Kennarar voru hvarvetna settir
til þess að kenna hinni upp-
vaxandi kynslóð ákvæði kórans-
ins. Musteri voru bygð, og frá
turninum þeirra hljómuðu dag*
lega út yfir löndin orðin, sem
Mhanieð sjálfur hafði fyrst látið
hrópa af þaki mustersins í
Mekka — “Mikill og voldugur
er Allah! Eg kunngeri að eng-
inn guð er til nema Allah, og
að Múhameð er spámaður hans.
Komið til bæna! Komið og öðl-
ist sáluhjálp! Guð er mikill!
Það er enginn guð til nema
Allah!”
En alt er í heiminum hverfuít.
Þessi brennandi áhugi fyrir út-
breiðslu trúarinnar gat ekki enzt
um aldur o gæfi. í staðinn fyrir
ir einfaldleik, strangleik og á-
kafa útbreiðslu-tímabilsins kom
hóglífi, siðspilling og innbyrðis
ófriöur. Hið mikla veldi kalif-
anna féll í rústir og menning-
unni hnignaði. Að lokum komu
herskarar hálfviltra Tyrkja
ausian úr Asíu á tólftu og
þrettándu öld, fóru herskildi
um löndin, tóku Múhameðstrú